Bijlage 1:Dorpshart Winssen..pdf - Gemeentebestuur - Gemeente ...

Behoort bij hei besluit
van de raad van Í^Jij lįil
de griffier,
Routingformulier raadsvoorstel
Onderwerp Dorpshart Winssen
Auteur
B&W-vergadering
Portefeuillehouder
Carlijn Crooijmans
8 mei 2012 \J
P.J.M. de Klein
G E M E E N T E L E U N I N G E N
Besluit om
l.In te stemmen met het onderzoek Dorpshart Winssen van het Gelders Genootschap;
2. Het dorpshart (Kerkbuurt, Notaris Stephanus Roesstraat en aansluitende bebouwing van Heemstraweg) aan
te wijzen als beschermd dorpsgezicht en hiervoor de procedure uit de erfgoedverordening te starten;
3. Te onderzoeken of bepaalde gebouwen als monument of karakteristiek object in de erfgoedverordening
moeten worden opgenomen;
4. De status als gemeentelijk beschermd dorpsgezicht in de herziening van het bestemmingsplan voor Winssen
op te nemen;
5. De voorgestelde ontwikkelsuggesties voor het dorpshart vooralsnog niet actief op te pakken, maar deze te
benutten zodra kansen zich voordoen.
Advies Datum Akkoord Niet akkoord Bijlage
ū Inwoners Afdelingshoofd
ū Openbare Ruimte
(SŲUckoord O Gezien Paraaf:
|ZÍ Ruimtelijke Ontwikkeling
Directie:
ū Financiën O Akkoord O Gezien Paraaf: ; Z
O D
ersoneel en Organisatie Ondernemingsraad:
D Sociale Zaken Paraaf:/
D Brandweer Georganiseerd Overleg
D Paraaf:
College burgemeester en wethouders
Akkoord
Bespreken
Vraag
Collegebesluit: n Ä
Parafen
Burgemeester Wethouder. Hendriks uder Plaizier Wethoüder de Klein Secretaris
0 8
få\
HQ 2012 ®
Commissie
Het college biedt dit raadsvoorstel aan, aan het raadspresidium en stelt agendering voor in de commissie:
Ruimte Datum: 22 mei 2012
Raadspresidium agendeert voor de commissie:
O PAZ O Ruimte D Samenleving Datum: Raad d.d.
Commissieadvies:
O anders:
O unaniem
O aanvullend voorstel van het college gewenst over:
Gemeenteraad
Raadsbesluit:
Conform f nietttkkoord
Datum: ^^Amendement Zf\J tĻ.Q'ţ, Cļù e
j
Paraaf raadsgriffier
Paraaf
raadsgriffier
ÌL
Paraaf
voorzitter

Routingformulier raadsvoorstel
Onderwerp Dorpshart Winssen
Auteur
B&W-vergadering
Portefeuillehouder
Carlijn Crooijmans
8 mei 2012 \ĵ
P.J.M. de Klein
G E M E E N T E B E U N I N G E N
Besluit om
l.In te stemmen met het onderzoek Dorpshart Winssen van het Gelders Genootschap;
2. Het dorpshart (Kerkbuurt, Notaris Stephanus Roesstraat en aansluitende bebouwing van Heemstraweg) aan
te wijzen als beschermd dorpsgezicht en hiervoor de procedure uit de erfgoedverordening te starten;
3. Te onderzoeken of bepaalde gebouwen als monument of karakteristiek object in de erfgoedverordening
moeten worden opgenomen;
4. De status als gemeentelijk beschermd dorpsgezicht in de herziening van het bestemmingsplan voor Winssen
op te nemen;
5. De voorgestelde ontwikkelsuggesties voor het dorpshart vooralsnog niet actief op te pakken, maar deze te
benutten zodra kansen zich voordoen.
Advies Datum Akkoord Niet akkoord Bijlage
D Inwoners Afdelingshoofd:
D Openbare Ruimte ^Akkoord O Gezien Paraaf: Ų
|ZĴ Ruimtelijke Ontwikkeling Directie:
ū Financiën O Akkoord O Gezien Paraaf:
D Personeel en Organisatie Ondernemingsraad: Uj
D Sociale Zaken
Paraaf:/
D Brandweer Georganiseerd Overleg:
D
College burgemeester en wethouders
Paraaf:
Akkoord
Bespreken
Vraag
CoUegebesluit: n
Parafen
Burgemeester Wethouder, Hendriks vyetļ ouder Plaizier Wethoiļder de Klein Secretaris
wc/ mi? 4
Commissie
Het college biedt dit raadsvoorstel aan, aan het raadspresidium en stelt agendering voor in de commissie:
Ruimte Datum: 22 mei 2012
Raadspresidium agendeert voor de commissie:
ü PAZ D Ruimte D Samenleving Datum: Raad d.d.:
Commissieadvies: O unaniem
O anders:
O aanvullend voorstel van het college gewenst over:
Gemeenteraad
Raadsbesluit: | Cj -/fi - D 1\
Conform f niet-akkoord ļ /
Datum: ŗ^--^-^ ÄĄmendement 'i õS^o^
fl^ohL T,\j ,i o3^ i j
Paraaf raadsgriffier
Paraaf
raadsgriffier
Paraaf
voorzitter

Raadsvoorstel
G E M E E N T E B E U N I N G E N
Onderwerp Dorpshart Winssen Raadsvergadering 19 juni 2012
Nummer(agenda) Commissie 1 Ruimte
Registratienummer BW12.00508 Datum 22 mei 2012
Registratiecode II MIN II III II III 1 III 1II Commissie 2
Auteur Carlijn Crooijmans Datum
Status Openbaar B&W-vergadering 1 mei 2012
Publicatiedatum Portefeuillehouder P.J.M. de Klein
Samenvatting
Het onderzoek naar de waarden van het Dorpshart in Winssen is gereed. Uit het onderzoek blijkt dat het
Dorpshart van Winssen een groot aantal historische en ruimtelijke kwaliteiten herbergt. Om deze kwaliteiten
te behouden en te versterken wordt in het onderzoek voorgesteld de waarden te beschermen.
Besluit om
1. In te stemmen met het onderzoek Dorpshart Winssen van het Gelders Genootschap;
2. Het dorpshart (Kerkbuurt, Notaris Stephanus Roesstraat en aansluitende bebouwing van Heemstraweg)
aan te wijzen als beschermd dorpsgezicht en hiervoor de procedure uit de erfgoedverordening te starten;
3. Te onderzoeken of bepaalde gebouwen als monument of karakteristiek object in de erfgoedverordening
moeten worden opgenomen;
4. De status als gemeentelijk beschermd dorpsgezicht in de herziening van het bestemmingsplan voor
Winssen op te nemen;
5. De voorgestelde ontwikkelsuggesties voor het dorpshart vooralsnog niet actief op te pakken, maar deze te
benutten zodra kansen zich voordoen.
Inleiding
Het onderzoek naar de waarden van het Dorpshart in Winssen beschrijft de historische ontwikkeling van
Winssen en geeft een advies over de wijze waarop moet worden omgegaan met de aangetroffen waarden.
Uit het onderzoek blijkt dat het Dorpshart van Winssen een groot aantal historische en ruimtelijke
kwaliteiten herbergt. Om deze kwaliteiten te behouden en te versterken adviseert het Gelders Genootschap
beleidsmaatregelen en uitvoeringsmaatregelen.
Beoogd effect
Bescherming van het dorpshart Winssen.
Argumenten
1.1 Bij de vaststelling van Structuurvisie Winssen was dit een uitdrukkelijk verzoek van de raad
Op 15 juni 2010 en 13 juli 2010 is de structuurvisie Winssen voor vaststelling aangeboden aan de
gemeenteraad (BW10.00559BW12.00508). Bij de behandeling ervan is discussie ontstaan over
bouwmogelijkheden in de dorpskern. In de structuurvisie is opgenomen dat de dorpskern haar groene
karakter dient te behouden en deze ruimte vrij moet blijven van nieuwe bebouwing. In de
gemeenteraad werd geopperd om in het dorpshart enige bebouwing toe te staan om het behoud van
het groene dorpshart financieel mogelijk te maken. Er is een motie van BN&M aangenomen, waarin is
verzocht een onderzoek te doen naar de mogelijkheden tot planologische verfraaiing van het groene
hart in het centrum van Winssen, waarbij duurzaam behoud van het gebied als groen hart
uitgangspunt is.

Om de waarden van het dorpshart in Winssen definitief te bepalen en te beschermen (als beschermd
dorpsgezicht), is vervolgens besloten om dit door een deskundig bureau te laten onderzoeken
BW11.00564). Het nu voorliggende rapport van het Gelders Genootschap is het eindrapport van dit
onderzoek.
2.1 , 3.1 en 4.1 De aanwijzing als gemeentelijk beschermd dorpsgezicht, de quickscan monumenten/objecten
en het vastleggen in een bestemmingsplan zijn nodig om de waarden van het dorpshart op een goede
manier te beschermen
Uit het onderzoek komt naar voren dat het dorpshart van Winssen een groot aantal historische en
ruimtelijke kwaliteiten bezit. Winssen ontleent hier in belangrijke mate haar identiteit aan. Om deze
kwaliteiten te beschermen worden de volgende beleidsmaatregelen voorgesteld:
1. Aanwijzing gemeentelijk beschermd dorpsgezicht in erfgoedverordening;
De kerkbuurt, de Notaris Stephanus Roesstraat en aansluitende bebouwing aan de Van
Heemstraweg zijn waardevol voor het historisch dorpsgezicht van Winssen. Op de historische
waarderingskaart uit het onderzoek (blz 25) is de begrenzing hiervan weergegeven.
Voor het aanwijzen van een beschermd dorpsgezicht dient de procedure conform de
erfgoedverordening te worden gestart.
2. Start quickscan voor aanwijzing beschermde monumenten en karakteristieke objecten;
Binnen het onderzochte gebied liggen verschillende potentiële monumenten en karakteristieke
objecten. Een quickscan zal moeten uitwijzen of die in de erfgoedverordening als zodanig
aangewezen worden.
3. Gemeentelijk dorpsgezicht vastleggen in beschermend bestemmingsplan.
Via een dubbelbestemming in een bestemmingsplan kunnen de aangetroffen waarden beschermd
worden. Momenteel is de herziening van het bestemmingsplan van de kern Winssen in
voorbereiding. Het gemeentelijk dorpsgezicht kan in dit bestemmingsplan meegenomen worden
5.1 Financieel gezien is er momenteel geen prioriteit om de ontwikkelingsuggesties actief op te pakken
In het onderzoek wordt een aantal uitvoeringsmaatregelen beschreven.
Het betreft:
- Herontwikkeling terrein ten zuiden van het RK kerkgebouw als groen dorpshart;
- Verbeteren erfinrichting bedrijf bij voormalige klooster Molenstraat;
- Bij inrichting openbare ruimte kenmerken dorpsgezicht versterken;
- Landschapsversterking terreinen langs Dijk;
- Stimulering ontwikkeling beeldkwaliteit erven en bebouwing.
Gezien de financiële positie van de gemeente heeft actief optreden momenteel geen prioriteit. Als
initiatieven zich voordoen zullen kansen om de ontwikkelingssugesties te realiseren zoveel mogelijk
benut worden. De gemeente heeft vooralsnog alleen een faciliterende rol en ziet mogelijkheden bij
reguliere onderhoudswerkzaamheden.
Kanttekeningen
1.1 Het kerkbestuur wil bouwmogelijkheden op haar terrein
Het kerkbestuur streeft naar bouwmogelijkheden op haar terrein. Het rapport van het Gelders
Genootschap sluit bebouwing op het terrein uit, met uitzondering van de vervallen boerderij.
4.1 Dit betekent extra kosten voor het bestemmingsplan en mogelijk meer zienswijzen/bezwaren in de
bestemmingsplanprocedure
Het voorontwerp-bestemmingsplan Kern Winssen is in mei 2012 gereed voor inspraak. In dit
voorontwerp is geen rekening gehouden met het opnemen van een dubbelbestemming beschermd
dorpsgezicht. Het uitwerken en verwerken van deze dubbelbestemming in het bestemmingsplan brengt
extra kosten met zich mee. Ook kan dit leiden tot meer zienswijzen/bezwaren en daardoor mogelijke
uitloop van het plan.
2

Financiën
Voor de quickscan aanwijzing beschermde monumenten en karakteristieke objecten is een budget nodig.
Bij de najaarsbegroting zal hiervoor een separaat voorstel worden ingediend.
Het uitwerken en verwerken van de dubbelbestemming beschermd dorpsgezicht in het bestemmingsplan
kern Winssen brengt extra kosten met zich mee. Ingeschat wordt dat de kosten voor deze extra
werkzaamheden ca. C2.000,- C4.000,- bedragen. Deze kosten kunnen gefinancierd worden uit het budget
herziening bestemmingsplannen.
Het is niet te verwachten dat er op basis van de dubbelbestemming schadeclaims ontstaan. Mocht er al
sprake zijn van schade dan bestaat er bovendien nog een normaal maatschappelijk risico; een eigen risico
van 2 0
7o voor bewoners bij planologische wijzigingen.
Tijdspad
- Start aanwijzing gemeentelijk beschermd dorpsgezicht in erfgoedverordening: 2012
- Start quickscan voor aanwijzing beschermde monumenten en karakteristieke objecten: P.M. (afhankelijk
van najaarsbegroting)
- Gemeentelijk dorpsgezicht vastleggen in beschermend bestemmingsplan: 2012/2013
Communicatie
Als stuk in college is geweest wordt het toegestuurd aan kerkbestuur
kerkbestuur wordt uitgenodigd voor behandeling in commissie Ruimte
Bijlage
rapport Gelders Genootschap (maart 2012)
Burgemeester en wethouders,
A.H.W.M. Koeken RA drs. CF. van Eert
secretaris burgemeester
Aldus vastgesteld in de vergadering van de raad van 19 juni 2012 met in achtneming van het amendement.
- Vult punt 1 van het ontwerp-besluit aan met de zinsnede "waarbij voor het dorpshart van Winssen
e griffie
de voorzitter,
f
3

Amendement
De gemeenteraad van Beuningen, in vergadering bijeen op 19 juni 2012.
/A/ilOïCp'Cj
Wijzigt het ontwerp-besluit tot het vaststellen van het Dorpshart Winssen als volgt:
- vult punt 1 van het ontwerp-besluit aan met de zinssnede " waarbij voor het dorpshart van Winssen
kleinschalige woningbouw mogelijk is los van het reeds bestaande bouwblok (de vervallen
boerderij)";
- schrapt de punten 2, 3 en 4 uit het ontwerp-besluit.
Ondertekening:
Fractie BN&M
Behoort bij hel bv*n
van dc raad vai
de griffier.

Agendapunt 07: Voorstel voor Dorpshart Winssen
Motie
De gemeenteraad van Beuningen, in vergadering bijeen op 19 juni 2012.
Overwegende dat:
//t/lie ^cj/o
CONTACTPERSOON J.G.TH.M. KKIĨSTEN
VAĨJ HEEMSTRAWEG 35
G644 KG EWIJK
TELEFOON 04B7-522333
RABOBANK NR. I I49G4732
B E U N I N G E N N U 8. M O R G E N
» het Dorpshart van Winssen, rond de R.K. Kerk, uniek is en voor alle inwoners
openbaar toegankelijk zou moeten zijn;
» er op dit moment geen sprake is van een gebied met een openbaar karakter dat
goed onderhouden is;
« er al geruime tijd verschil van inzicht is tussen de eigenaar van de grond en de
gemeente over de richting van de ruimtelijke ontwikkeling van het gebied;
» uit onderzoek van het Gelders Genootschap kan worden afgeleid, dat voor het
gebied, samen met de eigenaar van de grond, een passend ruimtelijk plan kan
worden gemaakt, waarbij kleinschalige woningbouw mogelijk zou kunnen zijn.
Verzoekt het College:
NE3M
« In overleg met de eigenaar van de grond, te weten het kerkbestuur, te treden, om
te komen tot een passend ruimtelijk plan , zoals verwoord door het Gelders
Genootschap voor het dorpshart van Winssen, waarbij kleinschalige woningbouw
mogelijk is los van het reeds bestaande bouwblok (de vervallen boerderij).
» De raad op de hoogte te stellen van de vorderingen van het overleg.
En gaat over tot de orde van de dag
Ondertekening:
Fractie BN&M

Dorpshart Winssen
Gemeente Beunmgen
Behoort ĥîjĥet besluit
van de raad van
Historisch-ruimtelijke waardering maart 2012
I
GELDERS GENOOTSCHAP

Dorpshart Winssen
Gemeente Beuningen
COLOFON
In opdracht van:
Gemeente Beuningen
Opgesteld door:
Gelders Genootschap
Ir. Jan Wabeke, adviseur ruimtelijke kwaliteit
Datum:
9-3-2012
Historisch-ruimtelijke waardering Maart 2012
UE1 OERS GENOOTSCHAP

Oude kerktoren aan de Dijk
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
3
Inhoud
1. Inleiding en verantwoording 5
2. Analyse dorpshart Winssen 7
2.1. Ontstaans- en ontwikkelingsgeschiedenis 7
2.1.1. Sporen van bewoning uit Romeinse tijd
(tot ca. 300 n Chr.) 7
2.1.2. Vroege middeleeuwen: ontstaan overloopgeulen
(300-1000) 7
2.1.3. Late middeleeuwen: ontwikkeling agrarische
nederzetting (1100-1800) 7
2.1.4. Vorming dorp (1800-1950) 13
2.1.5. Ontwikkelingen na 1950 15
2.2. Huidige ruimtelijke karakteristiek 19
3. Nadere typering waarden 21
4. Advies behoud en ontwikkeling waarden 26
4.1. Beleidsmaatregelen 26
4.2. Uitvoeringsmaatregelen 27
4.3. Begrenzing gebied met hoge waarden 31
Bijlagen
Fotobijlage 33
Bronvermelding 43
Het instrument beschermd dorpsgezicht 44
Kaarten
Topografische kaart ca. 1900 4
Topgrafische kaart ca. 1930 6
Paleogeografischekaart uitsnede Winssen 8
Paleogeografischekaart legenda 49
Kadastrale kaart ca. 1830 (bewerkt) 10
Projectie kadastrale kaart ca. 1830 over huidige kaart 11
Oude kaarten Winssense Waarden 12
Kaart Winssen ca. 1950 14
Historische Waarderingskaart Winssen 2012 25
Kadastrale kaart ca. 1832 Winssen West 46
Kadastrale kaart ca. 1832 Winssen Oost 47
Vogelvlucht Winssen ca. 1980 48
Straatnamenkaart Winssen (Google) 50
CitMEEWŕ HEUNMSEN/ öřtDĒRS GENOOTSCHAP 2Ū12

I
/aart/
s i
5
7.'
\
SI
Tm
:
ĩ
•k
1»
V
i
In
A.
5
:
l'
Winssen 1900,
Groen
schildvormig
terrein.
GEMEENTE BEUNĨNGEN/ GELDERS l i( NOOTSCHAP '1012

1. Inleiding en verantwoording
Vraagstelling
De omgeving van het Rooms-katholieke kerkgebouw te Winssen wordt door de
meeste mensen ervaren als het historische hart van Winssen. Maar wat maakt
deze omgeving bijzonder? Wat is bepalend voor de identiteit van deze plek en
voor Winssen als geheel? Welke historische kenmerken en waarden zijn hier nog
terug te vinden? Welke ruimtelijke kenmerken bepalen de karakteristiek van deze
plek op zichzelf en in relatie tot de wijdere omgeving?
Het antwoord op deze vragen is van belang bij bepalen van de koers voor de
toekomstige ruimtelijke ontwikkeling van dit gebied. Het dorpshart van Winssen
is in de loop der eeuwen min of meer organisch gegroeid tot wat het nu is. We
staan echter op het punt fundamentele keuzes te maken. Nieuwe functies moeten
worden gezocht voor vrijkomende gebouwen. Daarbij komt de vraag op in
hoeverre onbebouwde terreinen, die nu een geringe gebruikswaarde hebben,
bebouwd zouden kunnen worden. In de nieuwste structuurvisie voor Winssen zijn
wel de openheid en het groene karakter van het Winssense dorpshart als
kwaliteiten benoemd, maar staat nog niet precies aangegeven wat dat inhoudt.
Om een besluit te kunnen nemen over de toekomstige ontwikkeling van het
Winssense dorpshart wil de gemeenteraad beschikken overeen gefundeerde
beschrijving van waarden inclusief een advies over te nemen maatregelen, zoals
een aanwijzing als beschermd dorpsgezicht. De gemeente heeft het Gelders
Genootschap gevraagd hier advies over te geven. Het Gelders Genootschap heeft
hiervoor haar gebiedskennis en onafhankelijke deskundigheid m.b.t.
cultuurhistorie, stedenbouw en landschap ingezet.
Opzet van de rapportage
In voorliggende rapportage wordt geprobeerd een antwoord te geven op de
hierboven genoemde vragen. Het omvat een onderzoek, een waardering en een
advies.
In het onderzoek wordt in hoofdlijnen het verhaal van de historische ontwikkeling
van Winssen geschetst. Dit is van belang om de huidige situatie te kunnen
begrijpen en om te kunnen vaststellen wat daar nog van is terug te vinden.
Het resultaat van dit onderzoek komt terug in de beschrijving van historisch-
ruimtelijke en visueel-ruimtelijke waarden.
Het advies gaat in op de vraag hoe we moeten omgaan met de aangetroffen
waarden. Wat kunnen of moeten we doen om ze te behouden en beter beleefbaar
te maken? Wat kunnen we ermee bij toekomstige ontwikkelingen? Daarbij komt
de vraag aan bod of een aanwijzing als beschermd dorpsgezicht nodig of gewenst
is? En wat de juridische consequenties zijn van voorgestelde maatregelen?
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
5
Gebiedsbegrenzing
Centraal in dit onderzoek staat het historische dorpshart van Winssen, dat globaal
wordt begrensd door de Alex Willemsstraat (1, westen), de Jan Libottéstraat (2,
zuiden) en de Dijk (3) langs de Waal in het noorden. Maar ook is gekeken naar de
betekenis van het dorpshart voor het dorp Winssen als geheel en naar de relatie
met landschap. Een resultaat van het project is een kaart met de begrenzing van
een gebied met hoge waarden.
Luchtfoto Dorpshart Winssen ca 2010 (Provincie Gelderland)
Geel kader: gebied dat centraal staat in dit onderzoek.
7
GEMEENTE REUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012
t

VVAAP.DtRING PORr^GtČICHr WIN! 6
GÈNLtlllb UtUNlNť.fN/ OttfJtiïSÜFNOOrsCHAľ 20 lľ

2. Analyse dorpshart Winssen
2.1 Ontstaan en ontwikkelingsgeschiedenis
De nederzettingsgeschiedenis van Winssen is complex. De ondergrond
van Winssen is gevormd door de rivier de Waal, die in vroeger tijden
regelmatig een nieuwe bedding koos. Daardoor ontstond een zone van
oeverwallen (en stroomruggen) langs de Waal en een komgebied ten
zuiden daarvan. Het nederzettingspatroon van Winssen, zoals dat tot ca.
1950 is gegroeid, wordt bepaald door de overloopgeulen uit de vroege
middeleeuwen en de ontwikkeling van een agrarische nederzetting sinds
de late middeleeuwen. Belangrijkste veranderingen daarna zijn de
aanleg van de Van Heemstraweg en het bebouwen van gebieden binnen
de oudere dorpsstraten.
2.1.1 Sporen van bewoning uit de Romeinse tijd
Bekend is dat in het land van Maas en Waal ten westen van Nijmegen
enkele Romeinse villae hebben bestaan; kleine landbouwnederzettingen,
die voedsel leverden aan het legerkamp te Nijmegen. Ook te Winssen
stond zo'n villa. Op enkele plekken te Winssen zijn restanten gevonden
uit die periode, o.a. nabij de locatie van het oude veerhuis. Ook was er
sprake van een Romeinse hoofdroute, die te Winssen ongeveer het tracé
van de Not. St. Roesstraat en de dijk naar het westen volgde. Deze
route liep langs een geul van de Waal, die dus toen tussen Winssen en
Ewijk meer landinwaarts stroomde. Ter hoogte van de huidige plek van
de Protestantse kerk (Not. St. Roesstraat 11) splitste een route in
zuidelijke richting af langs delen van de huidige Plakstraat naar de
huidige Koningstraat, (zie uitsnede uit Paleogeografische kaart)
2.1.2 Vroege middeleeuwen: ontstaan
overloopgeulen
Toen in de vroege middeleeuwen de waterhoogtes in de Waal toenamen
ontvolkte het gebied waarschijnlijk grotendeels. Het water had vrij spel.
Bij overstroming van de stroomruggen bij Winssen ontstonden
overloopgeulen of crevassen, waardoor het water in zuidelijke richting
naar het komgebied stroomde. Opvallend voor Winssen is dat die geulen
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
7
in de buurt van de oude kerktoren (Dijk 39) beginnen en naar het
zuiden toe vertakken. Oude dorpswegen volgen de crevassen
(Molenstraat/Geerstraat, Leegstraat) en de oude stroomgeul (Not. S.
Roesstraat/ Van Heemstraweg; de vroegere Hoogstraat). Tussen
Leegstraat en Geerstraat ligt nog een crevasse, die nu in gebruik is als
watergang, (zie uitsnede Paleogeografische kaart)
2.1.3 Late middeleeuwen: ontwikkeling agrarische
nederzetting
In de late middeleeuwen ontwikkelt zich te Winssen opnieuw een
landbouwnederzetting.
Drassige geulen als drager nederzettinqspatroon
Eerst worden hogere en drogere delen in cultuur gebracht. Aan de rand
van de hogere delen ontstaat verspreide bebouwing. Soms zal daarbij
het bouwterrein zijn opgehoogd. De overloopgeulen en de restgeul ter
hoogte van de Not. St. Roesstraat, die vaak nat en modderig zullen zijn
geweest, blijven over. Ze worden gebruikt als veedrift, veeverzamelplaats
en toegangsweg. In een later stadium worden sloten gegraven
om de wegen beter begaanbaar te maken. Vervolgens gaan steeds meer
stukjes van de geulen in privégebruik over. Een proces dat tot op heden
nog plaatsvindt. Op de kadastrale minuut van 1832 is dit goed te zien.
à
Tekening kerk Winssen 1700-1800 Tekening 't Huis te Winssen 1745,
tl
naar schets uit 1732
M
1
I
GEMEENTE OfUNINGEN/ GEI DEUS GENOOTSCHAP 2012

i
:
I
I
WINSS
4-
is-©
7
-
ft*A,
Paleogeografische kaart met archeologische kenmerken
Detail Winssen
(RAAP-rapport 2170 kaartbijlage 1)
Zie voor legenda pagina35
i
'X.
[6 r*
''"V
-
b7 S
14
•:
4
f
LMEfcllIt UE'JNIN'.ÏN/ '.EKJEir:, ' .t NOOl ^LHAľ 2012

Stichting van de kerk en de Hof te Winssen
De oude wegen langs de geulen komen in het noorden samen in de
omgeving van de oude kerktoren (Dijk 39). Deze omgeving ontwikkelde
zich dan ook het natuurlijke middelpunt van de jonge nederzetting. Hier
werd de eerste kerk gesticht (ter hoogte van huidige begraafplaats).
Deze stichting kan zeer oud zijn, gelet op de oorspronkelijke
patroonheiligen (Petrus en Paulus). De huidige toren stamt uit de 15 de
eeuw. In 1603 werd het kerkgebouw overgenomen door de
gereformeerden en in 1799 weer overgedragen aan de katholieken.
Wellicht dat delen van de oeverwal ten noorden van de kerk door de
rivier zijn verzwolgen, maar ook in de late middeleeuwen stroomde hier
een waalarm vrij dicht langs het dorp. Het schildvormige terrein ten
zuiden van de RK Kerk is ook op oude kaarten goed te herkennen (zie
kaarten 1900 en 1930). Volgens sommige historici zou dit de locatie
kunnen zijn geweest van een middeleeuwse hof. Op de kadastrale
minuut (kaart ca. 1832) zijn aan twee zijden van dit terrein min of meer
driehoekige ruimtes te herkennen, die als veeverzamelplaatsen en/of als
"dorpspleinen" gefunctioneerd kunnen hebben (omgeving huidige
muziekkoepel en huidige kruising Leegstraat/ Roesstraat).
Een ander belangrijk gebouw voor de ontwikkeling van Winssen was de
Hof te Winssen, de woonplaats van de vroegere heer van Winssen. Dit
lag in de 16 de
eeuw en vermoedelijk al eerder op de plek van de huidige
Plakstraat 5. Deze locatie lag direct in het verlengde van de huidige Not.
St. Roesstraat, zoals op oude kaarten is te zien. In 1815 eindigt hier de
geschiedenis van de Hof te Winssen met de sloop van het toen
aanwezige huis. Op de restanten verrees de boerderij 't Spijker
^voorraadschuur), die inmiddels is aangewezen als gemeentelijk
monument. Bij de aanleg van de Van Heemstraweg vanaf de Roesstraat
in westelijke richting is dit terrein buiten het dorp komen te liggen.
Hoofdwegen
In de late middeleeuwen ontstond een nieuw stelsel van hoofdwegen,
dat deels gebruik maakte van Romeinse heerbanen. De Koningstraat, de
belangrijkste doorgaande verbinding, voerde zuidelijk langs Winssen.
Daarnaast was er een route (ook wel "Binnenweg" genaamd), die vanuit
Ewijk ongeveer samenvalt met de huidige Van Heemstraweg en via de
WAARDERING DORPSGEZICHT WflNSSEN
huidige Not. St. Roesstraat naar de kerk van Winssen liep en vervolgens
via de Dijk naar Deest. Dit tracé valt grotendeels samen met het
vermoedelijke tracé van een Romeinse heerbaan en werd in de 19 de
eeuw ook gekozen als tracé voor de aanleg van een stoomtrambaan.
Bedijking, dorpspolder en kwelzone
Voor de ontwikkelingsgeschiedenis is ook de bedijking van groot belang.
We zullen hier niet ingaan op het ontstaan van de polder Winssen, waar
het dorp het hart van vormde. De oudste rivierdijk zal wel ongeveer op
de plek van de huidige zijn aangelegd. Deze dijk was tegelijk winterdijk
(bandijk) en zomerdijk, een zogenaamde schaardijk. De rivier stroomde
dus vlak langs de dijk en brak daar op gezette tijden doorheen. Daaraan
herinneren enkele wielen of kolken. Langs de binnenzijde van de dijk
lagen en liggen plaatselijk lange, vaak beboste kwelzones, zoals de
Biezenwaard. Kwelzones werden vaak met dammen afgescheiden van
verder binnendijks gelegen gebieden. Een deel van de huidige ir. Van
Stuivenbergweg valt samen met zo'n kweldam.
Hoge Waard e.o.
Buiten de verspreide bebouwing langs de oude geulen zien we op oude
kaarten enkele concentraties van bebouwing verder van het hart van het
dorp. Voor het onderzoeksgebied is vooral het gebied direct ten oosten
van het dorp interessant. Dit gebied werd aangeduid als "Den Hogen
Waard" of "Hooge Weerd". De naam "weerd" gaat wellicht terug op de
middeleeuwse situatie, toen dit gebied nog onder invloed stond van de
Waal. In de 13 de
ontstond hier de buurtschap Vennetgen (Venetië), dat
bij latere overstromingen weer verdween.
9
Op de Verpondingskaart uit 1800 zien we rond de "Kweldam", de huidige
Ir. Van Stuivenbergweg, al een fijnmazig verkaveld en bebouwd gebied.
Opvallend is ook het bebouwingslint langs de "Hoge Straat", de huidige
Van Heemstraweg.
Winssense Waarden
Buitendijks ontstonden de "Winssensche Weerden", een langgerekt stuk
land, dat in het oosten doorliep (loopt) tot aan het veer naar Wolfferen
(ter hoogte van de huidige Waalbrug in de A50). Op een kaart uit 1723
zijn de "aangewonne landen en rijsweerden van de heer van Winssen en
ntxmnt B8ŰMWGEN7 űeiDESŞ ÍŜÍNOCTSÊMAP 2012

Kadastrale kaart ca. 1832
Blauw: collectieve ruimte (indicatief)
Groen: huisplaatsen
Grijs: bebouwing
Wit: agrarische percelen etc.
Oude kerk
r 1
Molenstraat !
;
Leegstraat
Ż
7
\
\
1
r
Huis Winssen
4 !
-
:
400 M
ÍÏLMbElirF f^'iNŢNt ì-iV ';tlfj!-P.İ i:.tľJOL'l;,LHAľ 2Ü12
ì
i
Hogestraat
n Heemstraweg)

Projectie
Kadastrale kaart ca. 1832 (grijze lijnen)
over kaart 2011 (rode lijnen)
Blauw: collectieve ruimte (indicatief)
Groen: huisplaatsen
Grijs: bebouwing
Wit: agrarische percelen etc.
Molenstraat
Leegstraat
õ Ų
Schildvormig terrein
-
r
Oude kerk
1
I
u
1
1
\
L
Huis Winssen
\
WAAHLIIřWNG IXMPSGfcZHľHT WINSSEH i 1 • İEHECMII OEUNIN^EH/GĒUJeiiSiktNTAJISCHAľ 2012
: ^
7
Hoqestraat •est
(Van Heemstraweg)
-

'Ái
I
1
•-1--Í
'•V/M-.DI KIN-. l»«IT«J .'li Hì WltlS
Ĩ
3t. i
i
ft
linksboven
Kaart Winssen e.o. ca. 1850
Te zien zijn
onder.
De Winssensche Weerden en een voetveer.
In het zuidoosten de rabattenstructuur van de Biezenwaard met de kweldam
ten zuiden daarvan.
Structuur crevassen Molenstraat en Leegstraat.
Caart van de aangewonne landen en rijsweerden van de heer van Winssen en
Doddendaal, 1723
.••V." V" TXTJ^.

Doddendaal" getekend. Op deze kaart zijn de restanten van
laatmiddeleeuwse strangen te zien.
In het begin van de 20 ste
eeuw werd een steenfabriek gebouwd in de
Winssense Waarden (zie kaart 1930). Een opgehoogd terrein (bij Tsplitsing)
en wegen (Uterwaard) op de plek van het oorspronkelijke
smalspoor herinneren hieraan.
1860
2.1.4 Vorming dorp 1800-1950
oude kerk met schip voor
De oude kerk aan de dijk komt in 1799 weer in bezit van de RK kerk. In
1860 wordt het schip van de oude kerk vervangen door nieuwbouw
(gereed 1863). De toren uit de 15 de
eeuw wordt opgeknapt. Nabij de
kerk wordt aan de Molenstraat een klooster gebouwd.
Vervolgens wordt in 1941 een nieuw kerkgebouw opgericht voor de RK
kerk aan de overzijde van de Molenstraat. Het schip (uit 1863) van de
oude kerk wordt gesloopt, maar de 15 de
eeuwse toren blijft. Het ontwerp
voor dit nieuwe kerkgebouw (1938, ir. J.C. van Buijtenen en FJ.
Vervest) omvatte een pastorie ter plaatse van de boerderij, die nu in
verval is, en de aanleg van een kerkplein (zie foto ontwerpmaquette).
De pastorie is niet gerealiseerd en het kerkplein ten dele. Het
schildvormige terrein ten zuiden van de kerk blijft grotendeels in
agrarisch gebruik (boomgaarden). Alleen aan de zijde van de Leegstraat
komt een schooltje (inmiddels gesloopt en nu speelveld) en een
vrijstaand woonhuis (nr. 2, ca. 1930).
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
In de 19 e
en in het eerste deel van de 20 ste
eeuw ontwikkelde de Not.
St. Roesstraat zich steeds meer tot een dorpsstraat met bijzondere
bebouwing erlangs, zoals een pastorie (hoek Leegstraat), een smederij,
een oude werkplaats, een protestantse kerk (1805, uitgebreid 1873)
met school (1835, uitgebreid 1911) en meesterswoning. Nadat in 1799
de oude kerk was overgedragen aan de katholieken werd in 1805 een
nieuwe protestantse kerk gesticht met medewerking van de heer van
Winssen, midden op de oude weg tussen het toenmalige Huis Winssen
(Plakstraat 5) en het dorp. Aan het kerkpad en nabij de oude kerk
kwamen twee andere scholen.
13
Ook aan andere oude straten ontstaat verspreid enige bebouwing.
In het dorp bleven nog veel percelen in agrarisch gebruik. Landbouw,
waaronder fruitteelt en tabaksteelt, bleven de belangrijkste
bestaansbronnen.
I i
RK. Kerk mei Pastori» te Winwien (Old)
Ontwerpmaquette (anders uitgevoerd)
GEMEENTE BEUNINGEH/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012

f
vs.
İ,
ţ
tl
Í' f ļ
WAARUI RIN' . LH ^.l"-.' ,l /ľ"HI w!N -'.-1 U
i
f
i
í
i
ř
i
ľ f 7
5v
ļ
i
2«Ľ
: . 1
Mi
J*-~f3..
«
5^
i
!
I
SS
:
#. i I
z z
•f 1
\
f
r
*0Ľ
/mi
fI I
Kaart Winssen
ca. 1950
(..ĽML-tUlf- Hr'JNlNO! N/ iľrťlttŤPb lïfNOOrsCMAH 2012

2.1.5 Ontwikkeling sinds 1950
De Van Heemstraweg doorsnijdt de oude straten tussen het dorpshart
en het komgebied. Aan de dorpskant wordt de lintbebouwing langs de
oude straten steeds dichter en worden sinds de jaren 50 enkele nieuwe
woongebieden op de landerijen tussen de oude straten gerealiseerd.
Op de bestemmingsplankaart van rond 1950 zien we een dorpskom
ontstaan, die in het zuiden wordt begrensd door de huidige
Kennedylaan. Ook langs Molenstraat en Not. St. Roesstraat, begin van
Stuivenbergweg en Leegstraat wordt nieuwe bebouwing geprojecteerd.
In de omgeving van de kerken komt er nauwelijks bebouwing bij. Het
geruite gebied ten zuiden van de Jan Libottéstraat aan de Leegstraat
werd tot aan de Kennedylaan bestemd voor openbaar groen en
bijzondere bebouwing.
"BDCIDIMQSPLAN* * GCMCCNTC CWUk
PĻÀN IN ONOCODCLCN DOOP WIN5SCN SCrtAAL I : 230O.
PABTIÊuC t UCBZICNING
•1 - -
f
CF'
y*W r.san»
Kį - immņămsa
' IJK
•ŗ , , ,, .
Kaart van het uitbreidingplan van Winssen van ca. 1950
-
Erf
' 4 Ä
Historische structuren worden grotendeels gerespecteerd. Alleen het
restant van de overloopgeul, die vanuit de kruising Leegstraat/Kerkpad
in zuidwestelijke richting gaat, wordt binnen de kom uitgewist.
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSHI
ì
15
In de jaren 50, ook wel de wederopbouwperiode genaamd, zijn ook
enkele bouwwerken aan Winssen toegevoegd, die inmiddels
cultuurhistorisch gewaardeerd worden. De muziekkoepel is het meest
opvallende object. Daarnaast zijn er wat voorbeelden van
complexmatige en individuele woningbouw in traditionele en meer
moderne stijl aan de Molenstraat en de Not. St. Roesstraat.
De contouren van het wederopbouwplan komen goed overeen met de
huidige dorpsomvang. Alleen tussen de Leegstraat en de Not. St.
Roesstraat is later ten zuiden van de Kennedylaan nog een woongebied
toegevoegd. En het openbaar groen, dat was gepland is ingevuld met
woningbouw.
Uitsnede kaart Structuurvisie Winssen, maart 2010
i
GEMEEMIE EiEUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012

4'
O
o * ' Qo
ff ŭŴ
a/3
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
"ÚW
to
iźz:
30.1 .181
3cä
CD
ū
P.0
, .7) LĴ-P,
C5
JÎÍW O
-
e-i i
O»
Ŵ 4
0
1
O.
O
/7 #
Waardevolle objecten
(Conform lijst)
11 i Rijksmonument
I 1 Gemeentelijk monument
H joi Wederopbouw
• •)-:28'.29; 30
GEMEENTE BEUNIN'~.EN/ GEl.OEP.S GENOOTSCHAP 20 12

Lijst waardevolle objecten (zie kaart)
RM = Rijksmonument
GM = Gemeentelijk monument
WO H Gemeentelijke inventarisatie wederopbouwarchitectuur
adres Omgeving/ motivering
1 RM Dijk 27 Dijkmagazijn Hooge Waard
2 ? Ir. Van Stuivenbergweg
36
3 WO Ir. Van Stuivenbergweg
37 Boerderij ca 1945
Kruikhuis, 18 de
-19 de
eeuw. Hoge Waard
4 GM Van Heemstraweg 60 "Kastanjepoort",
Notarishuis, herenhuis met
achterhuis, 19* eeuw
5 GM Van Heemstraweg 66 Boerderij/ herenhuis met
mogelijk oudere kern, 19 de
eeuw
6 GM Van Heemstraweg 72
en 74 Dubbel woonhuis ca. 1915
Hoge waard
Hoge Waard
Hoge Waard
7 RM Dijk 39 Kerktoren, 15 de
eeuw Kerkbuurt
8 RM Dijk 41 Boerderij aan de dijk,
1798; 1933
9 WO Molenstraat Herdenkingsmonument
1940-1945
10 WO Molenstraat Muziekkoepel, 1959 4muurtjes
klooster?
Kerkbuurt
Kerkbuurt
Kerkbuurt
11 GM Molenstraat 04 boerderij Kerkbuurt
12 GM Molenstraat z.n. heilig hart beeld Kerkbuurt
13 WO Not. St. Roesstraat 29 Landhuis/ villa ca 1950 Kerkbuurt
14 RM Not. St. Roesstraat 31 (voormalige) R.K.
Pastorie, herenhuis met
restgeul (1835, 1907,
1950)
15 RM Not. St. Roesstraat 37A R.K. Kerkgebouw St.
Antonius van Padua, uit
1941 + muurtjes en
andere objecten
Kerkbuurt
Kerkbuurt
16 WO Not. St. Roesstraat 37? Trafogebouw ca. 1930 Kerkbuurt
17 GM Haneman 2 boerderij Kerkbuurt ten westen
18 WO Molenstraat 3 Eenvoudige woning Kerkbuurt ten westen
19 VVO
20 WO
Molenstraat 4a
Molenstraat 5-19
Traditioneel Woonhuis ca.
1960
Woningwetwoningen in
shake-handsstijl, gebouwd
met gebruikmaking van
systeembouw, ca. 1960
21 GM Not. St. Roesstraat 11 Protestants Kerkgebouw
(1805,1873) +
begraafplaats (19 de
eeuw)
22 GM Not. St. Roesstraat 13 Fundamenten en koetshuis
van in 1899 afgebroken
domineeshuis "Den
Notenboomgaard"
23 WO Not. St. Roesstraat 2 Trafohuis, 1955,
delftseschool
JA GM Not. St. Roesstraat 21,
23, 25
Krukhuis, midden 16 de
eeuw, tot 1835 RKpastorie
25 7 Not. St. Roesstraat 3 Voormalig protestantse
schoolgebouw (1835,
1911) *
onderwijzerswoning
Kerkbuurt ten westen
Kerkbuurt ten westen
Not. St. Roesstraat
Not. St. Roesstraat
Not. St. Roesstraat
Not. St. Roesstraat
Not. St. Roesstraat
26 GM Not. St. Roesstraat 6 Boerderij ca. 1900 Not. St. Roesstraat
27 GM
Plakstraat 5
Boerderij 't Spijker;
voormalige bouwplaats
Hof te Winssen
Zuidelijk Van Heemstraweg
28 GM Poelsestraat 1 boerderij Zuidelijk Van Heemstraweg
29 RM
Poelsestraat 2
Boerderij Bouwlust 1849 +
schuur 1866
Zuidelijk Van Heemstraweg
30 RM Poelsestraat 3 Boerderij 1849 Zuidelijk Van Heemstraweg
31 RM Van 1 leemstraweg 37 Huis Bloemenstein,
herenhuis, 1842
Zuidelijk Van Heemstraweg
32 GM Van Heemstraweg 47 woonhuis/koetshuis Zuidelijk Van Heemstraweg
33 GM Van Heemstraweg 51 complex De Poelhof Zuidelijk Van Heemstraweg
34 GM? Van Heemstraweg 51
35 GM
Van Heemstraweg 53
Kleine villa 1910
één monument met nr.
51; De Poelhof
Zuidelijk Van Heemstraweg
Zuidelijk Van Heemstraweg
CIEMtrilll' [IFUNINGEN/ I'LEEUL-RS GENOOTSCHAP 2012

Begraafplaats bij de Dijk Dorpsbebouwing + oude toren
m
Beeld vanaf de Dijk met oude toren Kerkpad + oude toren
Boerderij aan Haneman bij de Dijk Haag rond schildvormig terrein
Muziekkoepel
I
RK Kerkgebouw
i
Plein bij muziekkoepel Woningbouw jaren 50 Molenstraat
Stoor bij oude pastorie Roesstraat Oude werkplaats Roesstraat
Oude pastorie Roesstraat 31 Oude boerderij Roesstraat 21
i
i
Protestants kerkgebouw Oude villa aan Roesstraat
1
1

2.2 Huidige ruimtelijke karakteristiek
Bij ruimtelijke kwaliteit gaat het om belevingswaarde, gebruikswaarde
en toekomstwaarde. De ruimtelijke kwaliteit van Winssen hangt ook
sterk samen met de historische waarden, die in het vorige hoofdstuk zijn
beschreven.
r Het dorpshart van Winssen heeft een duidelijke eigen identiteit. De
oude kerktoren aan de Dijk, het RK kerkgebouw en de verschillende
onbebouwde ruimtes daaromheen zijn bepalend voor de identiteit
van Winssen. Dit beeld wordt ondersteund door traditionele
agrarische en dorpse bebouwing, met de muziekkoepel als bijzonder
en beeldbepalend object.
r Waardevol is dat het dorpshart een open structuur heeft. Dit schept
een aangenaam contrast met meer compacter bebouwde
dorpsgebieden ten zuiden daarvan. Waardevol is verder dat het
dorpshart tegen de dijk direct contact maakt met het weidse
landschap van de Waal.
'r Winssen heeft een heldere ruimtelijke structuur. De dragers van het
dorpsbeeld, de oude straten (Not. St. Roesstraat, Leegstraat,
Molenstraat/ Geerstraat), komen samen bij het schildvormige terrein
bij het RK kerkgebouw.
r Langs deze oude straten liggen linten met gevarieerde bebouwing.
Beeldbepalend zijn oude boerderijen en woonhuizen, de voormalige
RK pastorie aan de Not. St. Roesstraat en aan die zelfde straat de
oude werkplaats en het protestantse kerkgebouw.
'r De gebieden tussen de oude straten zijn opgevuld met jongere
woongebieden. Toch is de oorspronkelijke relatie tussen dorp en
buitengebied in het hart van het dorp nog goed waarneembaar. Dit
komt onder meer doordat de twee belangrijkste oude straten, de
Not. St. Roesstraat en de Molenstraat, beide aan één zijde nog
grenzen aan landelijk gebied. Tussen de bebouwing aan deze straten
door is er zicht op het landschap.
r De Van Heemstraweg wordt nu vooral ervaren als zuidelijke
begrenzing van het dorp Winssen. Dit heeft te maken met de
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSt»
19
verkeersfunctie en de inrichting van de weg, die daar op is
afgestemd. In het beeld langs de weg zijn er duidelijke verschillen.
Het oostelijk deel tot aan de Not. St. Roesstraat wordt begeleid door
een lint van statige boerderijen met bijbehorende erven. Ten westen
van deze kruising heeft de Van Heemstraweg het beeld van een
autonome, strakke laan met platanen, die onderliggende structuren
doorsnijdt.
Bijzondere ruimtelijke kwaliteiten dorpshart
'r Zicht op het dorp vanaf de dijk.
f Dorpssilhouet met oude toren aan de dijk als blikvanger en RK
kerkgebouw met toren in de tweede lijn.
r Oude toren en directe omgeving.
r Schildvormig, grotendeels onbebouwd en met haag omsloten,
terrein met RK kerkgebouw en omgeving.
Ruimtelijke kwaliteiten dorpshart
r Oude straten zijn mooie openbare ruimtes met een zekere grilligheid
in vorm en een zekere overmaat.
'r Min of meer driehoekige, (deels) groen ingerichte ruimtes ter hoogte
van de splitsingen.
r Kleinschalige, informele groene sfeer rond de oude toren.
> Pleinvorming bij de RK kerkgebouw.
r Kerkpad als secundaire structuur met zicht op oude kerktoren en RK
kerkgebouw.
z Veel waardevolle bomen, o.a. op en bij schoolplein en bij
muziekkoepel. Solitaire beeldbepalende bomen op erven aan
Leegstraat en Not. St. Roesstraat.
GEMEENTE HEUMNGEN/ GĖl BÊRS GENOOTSCHAP 2012

Ruimtelijke knelpunten dorpshart
> Doodlopende paden bij de oude toren; Je komt hier niet op de dijk.
V Bebouwing en inrichting terreinen tussen RK kerk en oude toren
verstoren de samenhang en de belevingswaarde, (o.a. sporthal,
aanbouwen oude klooster, terreininrichting, fietsenstalling en
hekwerken)
r Onderhoud muziekkoepel en muurtjes op voorterrein onvoldoende.
De muurtjes zijn waarschijnlijk een overblijfsel van het
kloostercomplex.
r Inrichting bij straatverbredingen enigszins versnipperd. Dit komt ook
omdat de straten te veel als ontsluitingsweg met een doorlopend
dwarsprofiel zijn ingericht.
'r De kruising Leegstraat/ Jan Libottéstraat/Kerkpad is nu
vormgegeven als kruispunt van vier gelijkwaardige wegen. Het
doorlopen van de historische structuur van de Leegstraat is daardoor
niet goed beleefbaar.
Het schildvormige terrein ligt er enigszins verwaarloosd bij. De
boomgaarden zijn slecht onderhouden. De inrichting van het perceel
aan de zijde van het kerkpad (eigendom gemeente, speelveld), wijkt
af van de rest van het terrein, dat het karakter heeft van een
besloten tuin. Bij het speelveld ontbreekt de omslotenheid (geen
hagen) en het hoge gaas ontsiert het zicht op de kerk.
P Het Kerkpad is een karakteristieke structuur voor het dorpshart. De
huidige inrichting ondersteunt dit niet, omdat het profiel en het
materiaalgebruik te veel varieert, (suggestie: bestraten met één
materiaal en begeleiden met hagen)
r Het oude erf en bebouwing achter RK kerk liggen er vervallen bij.
Veel sloten langs vroegere crevassen en kweldammen zijn gedempt
of in duikers verstopt.
r Pleinvorming bij RK kerkgebouw is onvolmaakt. Onderhoud van
muurtjes is probleem. Ook hekwerk rond schoolplein werkt
versnipperend. Het openbare toilet is storend.
WAAP.OERlľ'JG DORPSGEZICHT WINSSEU
2ü
í
-
:

3 . Nadere typering historischruimtelijke
waarden
Typering op hoofdlijnen
Ontwikkelingen in en direct om de oude kern hebben niet stilgestaan.
Toch is de ontwikkelingsgeschiedenis nog goed afleesbaar aan de
dorpsplattegrond en de wegenstructuur, die in de loop der eeuwen is
ontstaan, en aan de bebouwing uit verschillende perioden.
Mede doordat (te) grootschalige ontwikkelingen tot dusver niet plaats
hebben gevonden, heeft de historische kern een aantrekkelijk dorps
karakter weten te behouden. Dit aantrekkelijke karakter wordt mede
bepaald door diverse waardevolle historische gebouwen, waaronder een
aantal van rijks- of gemeentewege beschermde monumenten. Vaak is
de oorspronkelijke functie van deze gebouwen nog goed afleesbaar is.
Bij de ontwikkeling van het dorp zijn enkele knelpunten ontstaan m.b.t.
de beleving van de historisch-ruimtelijke kwaliteiten, maar deze zijn bij
toekomstige ontwikkeling goed te herstellen.
Aanwezige historisch-ruimtelijke waarden
'r Afleesbaarheid ontwikkeling van overloopgeulen en restgeul
tot hoofdstraten van het dorp.
o Nog aanwezige overmaat in de openbare ruimte, in het bijzonder in het
dorpshart (Not. St. Roesstraat, Leegstraat, Molenstraat). Min of- meer
driehoekige openbare ruimtes bij kruisingen in het dorpshart zijn zeer
waardevol.
o Situering oudere bebouwing op enige afstand van de weg met jongere
bebouwing soms daarvoor (in de oorspronkelijke geul).
o Plaatselijk nog sloten langs de straat.
r De oude kerktoren (15de eeuw) en de omgeving daarvan zijn
van grote historische waarde voor Winssen.
o De toren (Dijk 39) zelf is één van de oudste historische bouwwerken.
Waarschijnlijk zijn oude fundamenten in de directe omgeving nog
aanwezig van voorlopers van de 15de eeuwse kerk en inmiddels weer
gesloopte opvolgers (de laatste in 1941).
o De directe omgeving met begraafplaats, hoogteverschillen en zandwegen
is nog relatief oorspronkelijk. Enkele oude bomen zijn van waarde.
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
o De toren vormt ook een baken in zichtlijnen, zoals over de Not. St.
Roesstraat, het Kerkpad, de Waalbandijk vanuit oostelijke en westelijke
richting.
o De muziekkoepel (1959) is een karaktervol bouwwerk.
o Fragmenten van het oude kloostergebouw zijn nog van waarde
(aanbouwen zijn storend).
o De oude boerderij ("Het Paradijs", Dijk 41) in de teen van de dijk draagt
bij aan het waardevolle historische karakter van deze omgeving.
o De Dijk zelf en de open landerijen ten westen van de oude toren dragen
bij aan de beleefbaarheid van het historische dorpsgezicht.
r Waardevol is het schildvormige perceel zuidelijk langs de
huidige RK kerkgebouw.
o Vermoedelijk is dit een zeer oud perceel, waar mogelijk een voorloper
van de Hof te Winssen heeft gestaan.
o M.u.v. de directe omgeving van het kerkgebouw is de vorm van dit
perceel nog vrijwel identiek aan de kaart uit 1832. Hagen ondersteunen
deze vorm.
o Het Kerkpad op zichzelf is een waardevol element in de historische
dorpsstructuur met zichtlijnen op de beide kerktorens, (hoewel de
huidige inrichting dit niet ondersteunt.)
o Het schildvormige terrein loopt licht af in de richting van de Leegstraat
en er staat nog een aantal oude fruitbomen.
o Ten oosten van de RK kerk bevindt zich een oude bouwplaats met een
vervallen oude boerderij. Bouwhistorische en archeologische waarden
worden hier vermoed.
o Het RK kerkgebouw uit 1941 is van waarde voor de jongere geschiedenis
van Winssen en beeldbepalend.
o Rond dit kerkgebouw bevinden zich muurtjes en andere elementen, die
waarschijnlijk bedoeld zijn om het terrein rond de kerk in stijl met de
kerk in te richten. Deze inrichting is maar ten dele aanwezig. Een aanzet
tot pleinvorming zet zich naar het westen voort tot voorbij het Kerkpad.
Buiten enkele kleine objecten (muren, oorlogsmonument, standbeeld...)
en een aantal volwassen bomen is de aanleg niet van grote waarde.
o De (voormalige) RK-pastorie op de hoek Leegstraat/ Not. St. Roesstraat
(Not. St. Roesstraat 31) is van historische waarde, als onderdeel van de
19de eeuwse dorpsvorming en het herleven van het katholicisme. De
pastorie uit 1835 is verbouwd in 1907 en 1950. De situering is
CEMEEIIIE 9EUNIN-TEN/ OUDERS GENOOISOIAľ 2012

kenmerkend voor de oorspronkelijke bebouwing langs de voormalige
stroomgeul: Het terrein ligt hoger t.o.v. van de weg en is via een
watergang, die herinnert aan de stroomgeul, gescheiden van de weg.
o Langs de Leegstraat en de Not. St. Roesstraat ondersteunen enkele
verbouwde boerderijen en woonhuizen uit de Ie helft van de vorige
eeuw het historische gegroeide dorpsbeeld. Het transformatorgebouw is
op zichzelf van architectuurhistorische waarde.
Monumentale boerderij aan Haneman zicht op dorpshart
m
S» Open, agrarisch landschap tussen oude kerktoren en
Haneman draagt bij aan beleving historisch dorphart.
o Tegen de Waalbandijk ligt een gebied met een kleinschalig agrarisch
karakter en een deels nog oorspronkelijke perceelsstructuur. Het gebied
is vooral van waarde omdat de landerijen in samenhang met de oude
kerktoren en twee oude boerderijen het karakter van Winssen als
agrarisch dorp in stand houden.
o Langs de Haneman en nabij de kerktoren worden bewoningsplaatsen uit
de Romeinse tijd en de late middeleeuwen vermoed.
o In de teen van de dijk bij de oude kerktoren ligt een historische boerderij
met rieten kap (Dijk 41, rijksmonument) en evenals onder aan de dijk
aan de Haneman (Haneman 2, gemeentelijk monument).
o De Molenstraat is één van de historische dorpsstraten. Aan de
WAARDERING EK1KE
Molenstraat is in de loop van de vorige eeuw een lint van vrijstaande
woonbebouwing ontstaan met een enkele oude boerderij (Nr. 4,
gemeentelijk monument) en enkele karakteristieke woonhuizen uit de
wederopbouwtijd (Nrs. 4a, 3, 5-9). De historische waarde in relatie tot
het dorpshart is beperkt. Waardevol zijn de nog aanwezige doorzichten
tussen de bebouwde percelen door naar de landerijen onder aan de dijk.
'r De Waalbandijk en de Winssense Waarden ondersteunen de
beleefbaarheid van de historische situering van het dorp
Winssen.
o De Waalbandijk is in de loop der tijden doorontwikkeld van een relatief
lage dijk tot de huidige hoge waterkering. De ligging van de dijk is
nauwelijks veranderd, maar de kleinschalige aanhechtingen op
historische patronen in het dorp zijn grotendeels verdwenen. Het zicht
vanaf de dijk bij de benadering van het oude dorp blijft van bijzondere
waarde.
o De Winssense Waarden bevatten nog veel relicten van oude
stroomsituaties. Ook vindt men er relicten van oorspronkelijk agrarisch
gebruik door Winssenaren en de voormalige steenfabriek, waaronder een
grondlichaam voor het smalspoor (vergelijk kaartbeeld 1930). Van
betekenis voor het historische dorpsgezicht zijn vooral de grote schaal en
maat en de weidsheid. Dit zorgt ervoor dat de oude kerktoren in zijn
vooruitgeschoven positie t.o.v. de rivier van heinde en verre is te zien.
ai I
Zicht op Winssen vanaf de Dijk vanuit het westen
'iENEENTE ĨIEUNINGEN/ ţ&UHERSGEMOQTŞCHAP 2012

'r De lijn Van Heemstraweg/ Not. St. Roesstraat is een
eeuwenoude lijn met meerdere betekenissen.
De gehele lijn:
o Ze volgt het beloop van een Romeinse weg langs toenmalige Waal.
o Het is de laat middeleeuwse verbindingsweg tussen Ewijk en Winssen
met reeks oude bouwplaatsen (de vroegere Hoogstraat).
c Hier lag het 19 de
eeuws tramtracé.
Van Heemstraweg:
o Het oostelijke deel (Van Heemstraweg) is onderdeel van de 20 sle
verkeersweg, de Van Heemstraweg. Dit is een belangrijke
cultuurhistorische lijn in dit deel rivierengebied (zie Q-statuskaart
Cultuurhistorische lijnen, Provincie Gelderland).
o Dit oostelijk deel is ook van waarde vanwege de concentratie van
eeuwse
monumentale boerderijen en de aanwezigheid van sloten langs de weg,
die verwijzen naar de oorspronkelijke stroomgeul.
Not. St. Roesstraat:
o In noordelijke richting zichtlijn naar oude toren aan de dijk.
o Bebouwingslint van oude boerderijen en dorpsbebouwing (o.a.
protestants kerkgebouw, oude werkplaats) uit periode 1850-1950.
o Oud krukhuis (midden 16de eeuw) op de Not. St. Roesstraat 21; tot
1835 RK-pastorie.
Not. St. Roesstraat in zuidelijke richting, begin 20 ste
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
»
eeuw
i
i
23
Protestants kerkgebouw aan de Not. St. Roesstraat (2011)
Het protestantse kerkgebouw * omgeving:
o Het protestantse kerkgebouw (Not. St. Roesstraat ll)is op zichzelf van
historische waarde, (zaalkerk uit 1805, uitgebreid in 1873)
o De historische waarde van deze kerk wordt
ondersteund door de aanwezigheid van een
gemoderniseerde onderwijzerswoning, de
Hessenhof; het voormalige schoolgebouw uit
(1835, uitgebreid in 1922) aan de Not. St.
Roesstraat 3; de kleine, door een
beukenhaag omgeven, begraafplaats met
een aantal 19de eeuwse grafzerken; en ook
de fundamenten en het koetshuis van het in
1899 afgebroken domineeshuis "Den
Notenboomgaard" (Not. St. Roesstraat 13).
o De situering van het kerkgebouw verwijst
naar de ligging van de vroegere Hof te
Winssen (gesloopt in 1815). Uit de
ň
3C3
GEMEENTE OEUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012

terreininrichting ten zuiden van de kerk is de oorspronkelijke ligging van
het laantje tussen kerkgebouw en kasteelplaats nog te herleiden, maar
richting Van Heemstraweg is het opgegaan in privékavels.
Op oude foto's is te zien dat kerk tevens in de zichtas ligt over de Not.
St. Roesstraat in zuidelijke richting. In de huidige situatie is dit niet goed
beleef baar.
Begraafplaats bij protestantse kerk
5» Hoge Waard
o Voorbeeld van oude uiterwaard, die al vroeg in cultuur is gebracht. Open
land in het midden en bebouwing langs de randen.
o Vooral westelijk van de weg met de naam Hoogewaard is de
oorspronkelijke situatie goed afleesbaar. Perceelsstructuur en wegen- en
padenpatroon zijn nog vrijwel identiek aan situatie 1832.
o Krans van oude bouwplaatsen met vaak waardevolle 19de eeuwse
bebouwing en fraaie erven vormt zuidwestelijke rand Hoge Waard (langs
Van Heemstraweg en Not. St. Roesstraat, relatief veel monumenten).
Langs de achterzijde van de erven ligt een vermoedelijk relict van een
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
smalle restgeul. Waardevol zijn ook de nog aanwezige doorzichten
tussen de bebouwde percelen door naar de landerijen in de Hoge Waard.
o In de omgeving van de Ir. Van Stuivenbergweg (vroegere Kweldam =
relict van oude waterkering) en de Biezenwaard ligt een zwerm met oude
bouwplaatsen met nog enkele oude krukhuis boerderijen (o.a. 36).
Opvallend is het kleinschalige karakter van paden en wegen ten noorden
van de Ir. Van Stuivenbergweg. (Direct tegen het dorp is veel jongere
bebouwing toegevoegd, die niet van historische waarde is.)
o De Biezenwaard is een kwelzone, die in de loop der tijd weinig is
veranderd. Hier bevinden zich twee wielen, die ontstaan zijn bij vroegere
dijkdoorbraken. Tegen de dijk ligt een oude boerderij. Aan de dijk (Dijk
27) staat een dijkmagazijn (rijksmonument).
Hoge Waard;
zicht op dorp
Biezenwaard
1
MEfcNTE BŕUNINGtN/ GH DEUS GENOOI SCHAR 2ÜI2
i

,C3
n V V
O
4'
S 0
4
Ctf
Co'
^ Cĵ
Ŵ Q
o.rs .
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
U U
L7
O ^ J 7 0
• OcdD ,c
īPo cf
öŕ
O q
, - l i g
0 urŵ ffiű 0 ö
) a
ũ rjūob
6'
Historische waarderingskaart
Ē
Gebied met hoge waarden
rond de kerk
Gebied met hoge waarden,
Notaris St. Roesstraat
Waardevolle bebouwing
Beeldbepalende bebouwing
Neutrale bebouwing
Storende bebouwing
Doorzicht
Waardevolle privé percelen
Openbare ruimte
Water
25 GEMEENTE BEUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012

4. Advies behoud en ontwikkeling waarden
Het dorpshart van Winssen herbergt een groot aantal historische en ruimtelijke
kwaliteiten. Winssen ontleent hier in belangrijke mate haar identiteit aan. De
inwoners zijn gehecht aan dit dorpsbeeld en het draagt bij aan de
aantrekkelijkheid van de oeverwallenzone langs de Waal voor toerisme en
recreatie. Maar het dorpsbeeld is ook kwetsbaar en de aanwezige kwaliteiten zijn
niet altijd optimaal beleefbaar. Er zijn mogelijkheden om dit te verbeteren.
Het Gelders Genootschap adviseert het gemeentebestuur de aanwezige waarden
in samenhang te behouden en ontwikkelingen in gang te zetten, die de
samenhang van het dorpsbeeld en de beleefbaarheid van historische en
ruimtelijk/landschappelijke kwaliteiten versterken.
Een aanwijzing door de gemeente van het oude dorpshart van Winssen als
gemeentelijk beschermd dorpsgezicht is hierbij een eerste stap. In de volgende
paragraaf gaan we in op te nemen beleidmaatregelen. In paragraaf 4.2. noemen
we een aantal acties, die de gemeente kan ondernemen om behoud en
ontwikkeling verder vorm te geven. Paragraaf 4.3. omvat een advies over de
begrenzing van een aan te wijzen beschermd dorpsgezicht.
4.1 Te nemen beleidsmaatregelen voor behoud
en ontwikkeling aanwezige waarden
Aanwijzing beschermd dorpsgezicht
De aanwijzing als gemeentelijk beschermd dorpsgezicht is een krachtige
beleidsuitspraak, die richting geeft aan de uitwerking van beleid. Zo'n aanwijzing
wordt zorgvuldig gemotiveerd op grond van een redengevende beschrijving en
consultatie van deskundigen. Het aanwijzingsbesluit vindt plaats op basis van de
gemeentelijke erfgoedverordening en is tevens een voorbereidingsbesluit conform
de WRO. Het geeft een zekere voorbescherming van waarden m.b.t. bouw-,
sloop- en aanleg activiteiten. De uitwerking van de aanwijzing vindt plaats in een
beschermend bestemmingsplan. In samenhang daarmee kunnen in een
beeldkwaliteitplan de beleidsuitgangspunten voor bouwen en inrichten van privé
erven vastgelegd worden en de principes voor inrichting van de openbare ruimte.
De gemeenteraad zou Winssen kunnen voordragen als door het Rijk te
beschermen dorpsgezicht. Rijksbescherming biedt meer instrumenten om
bescherming gestalte te geven. Zo'n aanwijzing is echter weinig kansrijk, want
het Rijk voert een terughoudend aanwijzingsbeleid en dit dorpsgezicht is niet van
evident nationaal belang.
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
De mogelijkheid om als gemeente een beschermd dorpsgezicht te kunnen
aanwijzen moet worden opgenomen in de erfgoedverordening van de gemeente
Beuningen. Veel gemeenten kennen deze mogelijkheid. Buurgemeente Wijchen
heeft hiermee al een aantal jaren ervaring. O.a. Leur, Batenburg, Niftrik en de
omgeving van het Kasteel Wijchen zijn beschermd.
In de erfgoedverordening kan worden opgenomen dat voor bepaalde soorten
werkzaamheden binnen een beschermd dorpsgezicht speciale eisen gelden o.a.
m.b.t. de vergunningplicht. Gedacht kan worden aan slopen, wijziging
waardevolle objecten en aanleggen. De status van een beschermd dorpsgezicht
kan ook van belang zijn om in aanmerking te komen voor bepaalde
subsidieregelingen. Verankering in een beschermend bestemmingsplan biedt
echter de beste instrumenten voor behoud en ontwikkeling van de waarden. In
beginsel zou dit beleid ook gevoerd kunnen worden zonder een expliciet besluit
tot aanwijzing als beschermd dorpsgezicht kunnen, maar een aanwijzing
verschaft duidelijkheid over de koers van de gemeente.
Aanwijzing beschermde monumenten en
karakteristieke objecten
Binnen het onderzochte gebied liggen diverse potentiële gemeentelijke
monumenten en karakteristieke objecten, die op dit moment niet zijn
aangewezen. Hierbij kan het gaan om gebouwde objecten, maar ook om
landschapselementen of waardevolle terreinen. Met karakteristieke objecten
worden zaken bedoeld, die van evidente waarde zijn voor het dorpsgezicht.
Op basis van dit onderzoek kan een groslijst worden samengesteld en vervolgens
een quick scan uitgevoerd, waarbij de waarden in hoofdzaak worden aangeduid
en waarbij wordt geadviseerd deze zaken wel of niet aan te wijzen als monument
of karakteristiek object. Voor de aan te wijzen monumenten wordt daarna een
redengevende omschrijving gemaakt. Vervolgens kan aanwijzing plaatsvinden op
grond van de erfgoed verordening. Monumenten en karakteristieke objecten
kunnen ook in het bestemmingsplan een plek krijgen.
Opstellen bestemmingsplan ter bescherming en
ontwikkeling van waarden
Voor het dorpsgezicht wordt een nieuw bestemmingsplan opgesteld. Hierin
worden de aangetroffen waarden en kwaliteiten beschermd. Dit kan via een
zogenaamde dubbelbestemming. Waardevolle panden, objecten,
landschapselementen, terreinen etc. kunnen als zodanig worden bestemd. Het
bestemmingsplan wordt ook gericht op ontwikkeling van waarden. Bijvoorbeeld
waar waarden zijn verstoord of waar waarden beter beleefbaar gemaakt kunnen
26 GEMEENTE tiïUNlNGEN/ SB DIRS GENOOT SCHAP 2012

worden. (Er zijn recente voorbeelden van dergelijke bestemmingsplannen
voorhanden, zoals voor het gebied De Bergen in de gemeente Eindhoven)
Vergunningen
Zowel de aanwijzing als gemeentelijk dorpsgezicht als het bestemmingsplan
worden geëffectueerd via de omgevingsvergunning. Hierdoor wordt bepaald of bij
bepaalde bouw-, sloop-, aanleg activiteiten, alsmede bij wijziging van
monumenten en karakteristieke panden vergunning nodig is. Zo ja dan wordt
getoetst hoe het plan zich verhoudt tot de bescherming en ontwikkeling van de
benoemde waarden. Daarbij zal doorgaans advies worden gevraagd aan de
commissie ruimtelijke kwaliteit.
Conclusie
Het dorpshart van Winssen herbergt een groot aantal historische en ruimtelijke
kwaliteiten. Die waarden zijn geconcentreerd rond de kerk en langs de Not. St.
Roesstraat. Maar het dorpsbeeld is ook kwetsbaar en de aanwezige kwaliteiten
zijn niet altijd optimaal beleefbaar. Er zijn mogelijkheden om dit te verbeteren.
Het Gelders Genootschap adviseert het gemeentebestuur de aanwezige waarden
in samenhang te behouden en ontwikkelingen in gang te zetten, die de
samenhang van het dorpsbeeld en de beleefbaarheid van historische en
ruimtelijk/landschappelijke kwaliteiten versterken.
Een aanwijzing door de gemeente van het oude dorpshart van Winssen als
gemeentelijk beschermd dorpsgezicht is hierbij een eerste belangrijk stap.
4.2 Uitvoeringsmaatregelen
In dit advies wordt een aantal uitvoeringsmaatregelen genoemd, die los van
elkaar kunnen worden opgepakt. Aanbevolen wordt deze trajecten op te starten
voordat het bestemmingsplan wordt vastgesteld, aangezien daarin wellicht ook
zaken geregeld moeten worden.
Onder meer:
> Herontwikkeling van het schildvormige terrein ten zuiden van het RK
kerkgebouw als groen dorpshart.
'r Verbeteren erfinrichting bedrijf bij voormalige klooster aan de Molenstraat en
zo mogelijk verwijdering storende bebouwing. Verbeteren aanblik sporthal.
'r Bij inrichting openbare ruimte kenmerken dorpsgezicht versterken.
f Landschapsversterking terreinen langs de Dijk.
r Stimulering ontwikkeling beeldkwaliteit erven en bebouwing.
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
Schildvormige tuin bij RK Kerkgebouw
Het schildvormige terrein, zuidelijk langs het RK kerkgebouw, vormt het groene
hart van het dorp. Waardevol aan het terrein zijn onder meer de omslotenheid,
nog aanwezige fruitbomen en de aanwezigheid van een weliswaar vervallen oude
hoeve. De omslotenheid aan de zijde van de Leegstraat en het Kerkpad zal in elk
geval moeten worden hersteld. Dat kan relatief eenvoudige door een haag aan te
planten langs de Leegstraat en langs het Kerkpad, waardoor het speelveld visueel
onderdeel wordt van de schildvormige tuin.
De gebruikskwaliteit en de onderhoudstoestand zijn op dit moment niet optimaal.
Daarom is van belang de eisen t.a.v. gebruik en beleving van deze ruimte
opnieuw te formuleren, opdat de historische en ruimtelijke waarden beter tot hun
recht komen. De schildvormige tuin kan een meer collectieve functie krijgen.
Suggesties:
« Gehele schildvormige terrein transformeren tot een museale en/of educatieve
tuin mogelijk te combineren met een speelfunctie. Een tuin voor
Winssenaren, die ook interessant genoeg is voor toeristen.
* Het RK kerkgebouw, dat waarschijnlijk zijn huidige functie verliest, kan hierin
wellicht een nieuwe functie krijgen.
« De door tuinmuren omgeven ruimte direct rond het kerkgebouw kan op
verschillende manieren betrokken worden bij de omsloten tuin. (zie
verderop: bijzondere plekken)
« De fruitbomen en de vervallen hoeve herinneren aan de agrarische historie
van Winssen en kunnen worden opgenomen in een nieuw, hoogwaardig
tuinontwerp, dat een nieuwe dimensie toevoegt aan deze historische plek.
. De woning met tuin aan de Leegstraat (Leegstraat 2) kan zijn zelfstandige
positie behouden, maar zou ook in de nieuwe ontwikkeling betrokken kunnen
worden.
Relaties met landschap
Een belangrijke kwaliteit van het dorpshart van Winssen is de relatie met het
landschap. Het gaat hierbij om visuele relaties (zichtlijnen en doorzichten) en
gebruiksrelaties (paden). Er lijkt sprake van een autonome trend, waarbij deze
relaties achteruit gaan. Daarom is het van belang hier expliciet in te investeren.
« Doorzichten vanaf de Not. St. Roesstraat en de Molenstraat tussen bebouwde
erven door naar de Dijk en de Hoge Waard behouden en versterken. Verdere
verdichting van de bebouwing waar mogelijk beperken. Hiertoe kritisch
kijken naar vigerende en nog niet ingevulde bouwbestemmingen.
» De oude kerktoren met begraafplaats en directe omgeving zijn van grote
waarde voor het dorpsgezicht, maar de samenhang met de omgeving is niet
optimaal. Jammer is dat de paden niet doorlopen naar de dijk en ook de
27 GEMEENTE 111 UN1NGEN/ GEI DEUS GENOOTSCHAP 2Ū12

İ:
I
Lřĩ/îîľ
8
er
J
JVľoleń
C
sti aal »
r
Pad
verbinden
met Diik
Voorerf mode
J Plek bij school
I
bedrijf i zichtlijn
1
fF i
Kerkpad
I.T-ř-5^
ů
Ut
r 1
\
1
Pick bij
Pad
Herbinden
J.
Schildvormige tuin
r
i
I
0'
LL
Q. -
Pick bi]
oude Pastorie '
Plek 1-1
I
Loccstrúot/
;
28
V
SE
-» ('HüE«tl'J,ĵt*Ÿ
R
rjf.Mr.-tîlf!: Hl UN1N' ,ľtj/ '..H !.i i ' ,i NOOI'Sl.MAf İ012

aanbouwen aan het vroegere klooster (waaronder de sporthal) en de inrichting
van het bijbehorende privéterrein zijn storend voor het dorpsgezicht.
Suggesties:
» De inrichting van het privé terrein van het modebedrijf aansluitend op het
openbare groen bij de muziekkoepel verbeteren. Meest storende elementen
zijn de huidige fietsenstalling en de afrastering.
» Een stap verder gaat verwijderen van storende aanbouwen. Herstellen van
de zichtlijn tussen de plek bij de toegang naar het RK kerkgebouw en de
oude kerktoren aan de Dijk is daarbij een belangrijk streven. Nog beter zou
het zijn wanneer het pad dat hier vroeger min of meer in het verlengde van
het Kerkpad liep hersteld kan worden. (Op deze wijze krijgt het modebedrijf
een meer representatieve uitstraling.)
» Het pad langs de oude toren dat naar de Dijk loopt eindigt nu bij een hek.
Verder doorlopen naar de Dijk zou mogelijk moeten worden gemaakt voor
wandelaars. Wellicht kan dit via het erf of anders eerst langs de
begraafplaats en vervolgens de Dijk op.
« De doodlopende straat, die nabij de muziekkoepel uit komt kan voor
wandelaars worden aangesloten op de Dijk.
Openbare ruimte rond schildvormige tuin
De overruimte in de straatprofielen in het dorpshart herinnert aan vroegere
geulen en veeverzamelplaatsen. In principe levert dit nu aantrekkelijke openbare
ruimte op, maar de wat versnipperde inrichting doet hier afbreuk aan.
Omgeving RK kerkgebouw en Muziekkoepel
Dit is in de historische en huidige situatie de meest centrale ruimte in het dorp.
Vroeger was de ruimte groter. Het RK kerkgebouw met ommuurde tuin ligt in de
vroegere open ruimte, evenals een deel van de bebouwing en het terrein bij het
klooster en de muziekkoepel.
Suggesties:
« Opgave is hier weer meer één samenhangende ruimte te laten ontstaan. In
hoeverre zijn de muren rond de kerk en bij de muziekkoepel gewenst?
Wellicht is het beter om het kerkgebouw en de muziekkoepel meer vrij in de
ruimte te plaatsen.
« In elk geval is belangrijk dat aan de zijde van het voormalige klooster het
beeld wordt verbeterd en de relaties met de oude kerktoren worden versterkt
(zie relaties met landschap).
« Door het Kerkpad (met herkenbare bestrating en begeleiding met hagen)
door te trekken over het plein voor de kerk kan de pleinvormige ruimte bij de
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
29
school aan het begin van de Molenstraat duidelijker worden afgebakend van
de pleinruimte direct voor de kerk.
« Bij de school valt nu vooral het storende hekwerk rond het schoolplein op.
Hiervoor kan een aantrekkelijker alternatief worden bedacht. Een haag is het
meest eenvoudig.
Splitsingen rond Not. St. Roesstraat 31
De voormalige RK pastorie op de hoek van de Not. St. Roesstraat en de
Leegstraat markeert de tweede belangrijke openbare ruimte in het dorpshart.
Hier sluiten ook routes naar de dijk en de Hoge Waard (Van Stuivenbergweg)
aan. De haag langs de schildvormige tuin en de watergang (restgeul) rond de
voormalige pastorie begrenzen de ruimte en bebouwing langs de Not. St.
Roesstraat. In de oorspronkelijke ruimte bevindt zich een privékavel aan het
begin van de Leegstraat en een transformatorgebouw. Overhoeken zijn ingericht
als plantsoen.
« De open ruimte, die wordt begeleid door de restgeul (dus vanaf Leegstraat
t/m splitsing Van Stuivenbergweg), zou een samenhangende inrichting
moeten krijgen, als een groen dorpsplein. De inpassing van de woning aan
het begin van de Leegstraat verdient bijzondere aandacht, evenals behoud
en waar mogelijk herstel van restgeul langs de voormalige pastorie en
andere sloten.
Splitsing Leegstraat/ Jan Libottėstraat/ Kerkpad
In de huidige situatie is de oorspronkelijke ruimtewerking niet meer afleesbaar.
Dit is jammer omdat daarmee de historische karakteristiek van het dorpsgezicht
wordt onderbroken. Echter de bebouwingslijn aan de oostzijde van de Leegstraat
volgt nog wel de historische lijn van de Leegstraat.
Suggesties:
De overruimte, die ook hier nog beperkt aanwezig is, kan worden benut om hier
een pleinvormige ruimte te maken, passend bij de twee andere, grotere
pleinvormige ruimtes in het dorpshart. Wellicht kan het voorterrein van het
verzorgingsterrein hierin worden berokken. Bij de inrichting moet het onderscheid
tussen de historische hoofdstructuur (de Leegstraat), de secundaire structuur
(Kerkpad) en de nieuwe woonstraat (Jan Libottéstraat) duidelijk worden.
GEMEENTE ITĽUNINGEN/ SEEDERS GENOOTSCHAI' 2CSÍ2

» Ä
„\) e
„X. 06
^ft e
AP^
sa-
00*
ū

4.3 Gebiedsbegrenzing aan te wijzen
dorpsgezicht (zie Waardenkaart)
Bij de begrenzing van een als beschermd dorpsgezicht aan te wijzen
gebied is het van belang dat de aanwezige waarden zo goed mogelijk
geborgd kunnen worden. Daarbij wordt gestreefd naar een logische, in
het terrein herkenbare grens. In principe wordt de grens bij de binnen
de bescherming vallende bebouwing op de achterste perceelsgrenzen
gelegd.
De kern van het onderzoeksgebied, ook wel de kerkbuurt genaamd,
komt zeker in aanmerking (zie onder 1). De Not. St. Roesstraat (zie
onder 2) en aansluitende bebouwing aan de Van Heemstraweg zijn
eveneens waardevol als onderdeel van het historische dorpsgezicht van
Winssen. Daarom adviseren wij deze op te nemen in het te beschermen
gebied.
De Hoge waard en omgeving (zie onder 3) dragen bij aan de waarden
van het dorpshart en omvat ook zelf historisch-ruimtelijke waarden.
Deze waarden zijn echter momenteel via bestemmingsplan en
aangewezen monumenten voldoende beschermd.
De Winssense waarden ten noorden van de Waaldijk zijn zeker ook
waardevol, maar we adviseren die buiten het beschermde dorpsgezicht
te laten (zie onder 4). Ook hier geldt dat de waarden reeds op andere
wijze voldoende beschermd.
1. Kerkbuurt
Het gebied rond de oude kerktoren en de RK Kerk is het historische hart
van Winssen. Historische waarden concentreren zich hier. De
toekomstwaarde van dit gebied voor het dorpbeeld van Winssen is
groot.
Dit kerngebied wordt aan de noordzijde begrensd door de Waalbandijk.
In westelijke richting hoort in elk geval de directe omgeving van de oude
kerktoren erbij.
Langs de Leegstraat en de Not. St. Roesstraat zijn de aan de straat
gelegen percelen van invloed op de beleving van het dorpshart en is
vooral de voormalige pastorie met de restgeul op de hoek van deze
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
straten van belang voor de historische waarde van Winssen. Het brede
deel van de Not. St. Roesstraat tot aan de Dokter de Sonnavillestraat
komt in elk geval in aanmerking voor bescherming.
la Gebied ten westen oude kerk
Advies is om het gebied vanaf de dijk tot aan de Haneman mee te
nemen vanwege de historische waarde en de betekenis voor de beleving
van de omgeving van het oude dorpshart en in het bijzonder het zicht
vanaf de Dijk.
lb Omgeving Alex Willemsstraat/ Molenstraat
Het Kerkpad en de openbare ruimte tussen school en RK Kerk zijn
belangrijke ruimtes voor het oude dorpshart. Omdat de bebouwing
hierlangs het beeld van het dorpshart bepaalt adviseren wij die mee te
nemen. Omdat de bomen op het westelijk deel van het kerkplein en
rond de school het zicht op de woningen aan de Alex Willemsstraat
onttrekken en deze woningen ook op zichzelf niet bij het historische
dorpshart horen wordt de grens hier over de Alex Willemsstraat
getrokken.
I
I
ľïï«fc
31 ÖÊIMEĈWTË OF.OWfKŞEN/ GÈIDEŖS ĠtNOOī'SCHAľ 2012
I
İ ì

De Molenstraat maakt deel uit van de historische dorpsstructuur, maar
de bebouwing erlangs niet. De groenstructuur, doorzichten naar de Dijk
en wederopbouwwoningen zijn van waarde. Alleen de boerderij
Molenstraat 4 ondersteunt de historische karakteristiek van de kerkbuurt
en wordt binnen de begrenzing genomen. Overige waarden van de
Molenstraat zijn op andere wijze voldoende beschermd.
lc Begin Van Stuivenbergweg
De oostgrens van het kerngebied ligt minder duidelijk, maar advies is
om het eerste deel van de Ir. Van Stuivenbergweg met de
straatverbreding in elk geval mee te nemen, omdat deze het beeld vanaf
de kruising Leegstraat bepalen.
2. Not. St. Roesstraat tot aan Van Heemstraweg
Het zuidelijk deel van de Not. St. Roesstraat tot aan de Van
Heemstraweg met de aangrenzende percelen maakt van oudsher deel
uit van de kern van het dorpsgebied en bezit veel historische waarden.
Om die reden ligt het voor de hand dit gebied mede te beschermen.
3. Hoge Waard
Vervolgens komen we bij de Hoge Waard. De boerderijen langs de Van
Heemstraweg zijn van historische waarde en vormen het logische
verlengde van de bebouwing aan de Not. St. Roesstraat. Direct ten
zuiden van de Van Heemstraweg liggen eveneens veel historische
waarden o.a. locatie Huis te Winssen -f- 9 monumenten. Ook de
Biezenwaard en omgeving omvat veel historische relicten en sluit direct
aan op het dorpshart.
Aangezien de landschappelijke situatie in het bestemmingsplan is
vastgelegd en de waardevolle bebouwing reeds beschermd is, zijn er
geen zwaarwegende redenen om de Hooge Waard in de
gebiedsbescherming mee te nemen.
Winssense waarden
Het buitendijkse gebied heeft eigen historische waarden. Overwogen kan
worden een deel ter hoogte van het dorphart in de bescherming mee te
nemen, omdat dit direct de beleving van het historische dorpshart
beïnvloedt. Om die reden wordt de kwelsloot langs de rivierzijde van de
Dijk als grens van het te beschermen gebied voorgesteld.
I
dijkmagazijn
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN 32 GEMEENTE HEUN1NGEN/ GEI DEUS GENOOTSCHAP 2012
1
s

Oude toren + begraafplaats
Pad westelijk langs oude toren -f^
Pad loopt door op perceel onder aan Dijk
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
Begraafplaats bij oude toren
Pad oostelijke richting; rechts storende loods
Pad bij toren; zicht op storende bebouwing (rechts)
33
Zicht op oude toren en RK Kerk vanaf Dijk
Oude hoeve tegen de dijk (Dijk 41, rijksmonument)
Dijk bij Winssen
1

Doorzicht naar oude toren bij muziektent Kruising muziektent; doorlopend pad naar Dijk Weg naar dijk
Muziektent met muurtje (relict kloostercomplex?)
Muziektent
Li
IK
•IWI
Doorlopend pad naar Dijk -î-i.
Hoge Waard; zicht op Winssen
Hoge Waard; zicht op Biezenwaard
f.! Mť-f-fjîfc t*ľ ;
JN!N(-.! N/ - "it-1 f i ' ,HNfV/I^í .HA

Kerkpad met zicht op oude toren Woning aan Kerkpad School -\- bomen en hekwerk
Trapveld, bomen bij school aan kerkpad -I s
4,
ivAi'ľjimim; i.';!ií!"'.i,f,-|ľiii ľ.;ri..':,ìn
Woning aan Kerkpad
i : f
Trapveld + RK Kerkgebouw
H l
- f.
Oorlogsmonument bij kerkplein
1
Laantje langs school richting RK Kerk
-
r,sMI i iiíi muNiw 4 Hl i:.vi ťtľ.i au»'TSCHAP 2012

Alex Willemsstraat; woningbouw jaren 50- 60
Alex Willemsstraat/ Molenstraat + hoeve
Molenstraat in westelijke richting
WAAť.DĽRİN(ĵ DORPSGEZICHT WINSSEN
E -
ft"
Molenstraat; groenstrook langs erven
Molenstraat; (voormalig) Klooster
T
(Voormalig) Klooster; oostgevel
.1
:
1
îì
í!
WĒļ
n
Molenstraat; zicht op RK Kerkgebouw
Tuinmuren etc. RK Kerkgebouw
Zuidgevel RK Kerkgebouw
r

Zicht vanaf ingang RK kerkgebouw op toren Boomgaarden schildvormige tuin Leegstraat, haag langs boomgaard
mm
:
1
Noordgevel RK Kerkgebouw met tuinmuur Tuinmuur kerktuin nabij vervallen hoeve
i
3
i
f
Standbeeld zuidoosthoek kerktuin Vervallen hoeve bij RK Kerkgebouw Omgeving RK Kerk; boomgaard
-
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN 37 GEMEENTE BťJNINGEN/ GFIDERS GENOOTSCHAP 2012
i

Omgeving RK Kerk bij Roesstraat -T 4-
Roesstraat bij kruising Leegstraat
3
Inrit hoeve achter kerk
* V
T
Kerktuin met haag bij Roeestraat
1
Leegstraat 2; jaren 30 woning bij RK Kerk tl
i
i

Leegstaat; oudere bebouwing sloot + overhoeken Stuivenbergweg/RoesstraaťY-Ļ Fragment van sloten langs Roesstraat
m
f
Leegstraat met dorpsbebouwing
Leegstraat, bij Kerkpad Nieuwere bebouwing Roesstraat
;
m m
Trafohuisje hoek Leegstraat/ Roesstraat "Î4-
rTmĚi
\
ň
P
N/ Gťl r.'EUS "J! N'

-
1
Voormalige RK Pastorie; Roesstraat 31 14- Sloot bij tuin voormalige. RK Pastorie •^•l Roesstraat 29; bebouwing wederopbouw
i -
ìĩ
Groenstrook Roesstraat Roesstraat; oudere bebouwing
I
1
Roesstraat 18; oude werkplaats
Roesstraat; oudere bebouwing
•I
ï
Mt'FIJĨE Pl-t.iNIPJOl N/ GB I HFRS SÉ NOÜI SCHAJV 2012
I J
n

Roesstraat; onbebouwd kavel oostzijde
Roesstraat; oudere bebouwing
'.••/.•••l-rü ;
-'İNo 4 .•j'";:ì ,.!'. - -: N
r
-4İ
i:
H.
II
Roesstraat; oudere bebouwing
Roesstraat 21; oude hoeve in tweede lijn
Roesstraat; oudere bebouwing
:
i
Roesstraat: oudere bebouwing
Roesstraat; oudere bebouwing
Roesstraat; oude hoeve bij prot. Kerk
-
tl. .'ŕĩS GtN

I
Oudere bebouwing Roesstraat
\
Oudere bebouwing Roesstraat
Oudere bebouwing Roesstraat
i
-
Prot. Kerk aan Roesstraat Relict laantje prot. Kerk en Hof te Winssen
Begraafplaats bij prot. kerk Roesstraat; van Heemstraweg met platanen
Hoeve bij prot. kerk
42
«
ft
I
Van Heemstraweg met jongere bebouwing
2!
r.\M;-H;H \\ 1 :*liīi* .l 'ľ.FI Cf-I-V- .'.ìrWl'Ji bLHAI' 2012

Bronvermelding
Het Rijk van Nijmegen: westelijk gedeelte. 1982.
Monumenten Advies Bureau. Beschrijvingen gemeentelijke monumenten
gemeente Beuningen, Kernen Weurt en Winssen. 1994.
A.M.L. Lukassen, Stichting Zoeklicht bij zilver, genealogische heraldische bundel.
Verpondingen van Winssen (1649 en 1650). 1995.
W. Hermens/ L.ten Hag/ N. Engelen. De geschiedenis ligt op straat: straatnamen
in Beuningen, Ewijk, Weurt en Winssen. 1998.
L. ten Hag. Van oeverwallen tot klavervier : een geschiedenis van Weurt,
Beuningen, Ewijk en Winssen. 2005.
Urban Fabric BV en Steenhuis stedenbouw/landschap. Beuningen Winssen Ewijk
Beuningen Weurt. 2008
Actualisatie gemeentelijke monumentenlijst. 2008.
Gemeente Beuningen/ Gelders Genootschap. Quickscan Architectuur 8i
Stedenbouw Wederopbouw (1940-1965).2009.
BügelHajema Adviseurs, Ir. E.M. ten Broeke, Drs. A.H. Schutte. Archeologisch
bureauonderzoek en karterend booronderzoek Molenstraat 40 te Winssen in de
gemeente Beuningen. 21 oktober 2010.
Gemeente Beuningen/ SAB Arnhem. Structuurvisie Winssen.maart 2010
Gemeente Beuningen, K. Antonise. Beleidsnota Archeologie. Oktober 2010.
Gemeente Beuningen. RAAP-rapport 1603, kaartbijlage 1, Paleo-geografische
kaart met archeologische verwachtingen en bekende vindplaatsen. 2010
Gemeente Beuningen. RAAP-rapport 2170, kaartbijlage 3, Archeologische
beleidsadvieskaart. 2010.
Monumentenverordeningen/ erfgoedverordeningen gemeenten Ede, Weert,
Voorst.
Straatnamenkaart, Google 2011.
WAAP.ĽIĒKING rjOBPSĢE21CH1 WINSSEN 43 GEMEENTE BEUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012

Bijlage: Het instrument beschermd dorpsgezicht
Beschermde Stads- en Dorpsgezichten
De Monumentenwet omschrijft stads- en dorpsgezichten als volgt: "Groepen van
onroerende zaken die van algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun
onderlinge ruimtelijke of structurele samenhang dan wel hun wetenschappelijke
of cultuurhistorische waarde en in welke groepen zich één of meer monumenten
bevinden." Beschermde stads- en dorpsgezichten worden door de ministers van
OCW en I&M aangewezen op basis van de Monumentenwet 1988. Het
rechtsgevolg is dat de gemeente een beschermend bestemmingsplan moet
vastleggen. Het plan borgt de karakteristiek en structuur volgens de toelichting
van het aanwijzingsbesluit. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stelt
momenteel een handreiking op over Beschermde Stads- en Dorpsgezichten.
Doel aanwijzing
Het doel is niet primair om individuele gebouwen binnen het aangewezen gebied
te beschermen, maar om de structuur en het karakter van het gezicht als geheel
te behouden en een plaats te geven in toekomstige ontwikkelingen. Panden
binnen een beschermd gezicht zijn dan ook niet automatisch een beschermd
monument. Een aanwijzing zet ontwikkelingen niet op slot, maar biedt wel een
cultuurhistorisch handvat, vroeg in het proces, bij de ontwikkeling van plannen.
Dit gebeurt onder andere met het bestemmingsplan dat de gemeente opstelt in
vervolg op de aanwijzing. De gemeente kan sturend optreden in de
architectonische vormgeving, bijvoorbeeld met een beeldkwaliteitplan of
welstandsbeleid. Bij het opstellen van het bestemmingsplan kan de gemeente
zich laten adviseren door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
De toelichting bij de aanwijzing beschrijft de historische ontwikkeling van het
gezicht en geeft aan wat de belangrijkste identiteitsbepalende elementen en
functies zijn die in het bestemmingsplan gewaarborgd dienen te worden.
Daardoor blijft de hoofdstructuur van het gebied in stand, de functionele
ontwikkeling blijft in hoofdlijn aansluiten op de historische ontwikkeling en
veranderingen aan gebouwen of ruimtelijke inrichting aan de historische
karakteristieken worden getoetst. Binnen het beschermd stads- of dorpsgezicht is
geen sprake van vergunningvrij bouwen. Met ingang van 1 januari 2012 zal het
Besluit omgevinsgrecht gewijzigd worden. Deze wijziging maakt vergunningvrij
bouwen op beperkte schaal mogelijk.
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
Waarom aanwijzing als beschermd gezicht?
Aanwijzing van een beschermd gezicht is primair een bestuurlijke erkenning van
het bijzondere historische karakter van het gebied, vastgelegd in een
omschrijving. Doorgaans bestaat dit karakter uit een samenspel van de
stedenbouwkundige en/of landschappelijke structuur, het aanzien van de
bebouwing en de wijze waarop grond en gebouwen worden benut.
Anders dan de naam in eerste instantie doet vermoeden, is een beschermd
gezicht niet onveranderbaar. Veranderingen blijven mogelijk. Het beschermde
karakter zal daarbij echter steeds richtinggevend zijn. Doel is het behoud van
deze historische karakteristieken en ze nadrukkelijk een plaats te geven in de
toekomstige ontwikkelingen. Op basis van de omschreven karakteristieken wordt
een gedetailleerd bestemmingsplan gemaakt of aangepast. Bij toekomstige
wijzigingen van het bestemmingsplan zal de gewaardeerde historische
karakteristiek steeds op eenzelfde wijze moeten worden meegewogen.
44 GEMEENTE BtnNiNGtN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2Û12

Advies voor aanvulling erfgoedverordening
(voorbeeldtekst erfgoedverordening gemeente Voorst)
HOOFDSTUK 5A (GEMEENTELIJKE) BESCHERMDE DORPSGEZICHTEN
Artikel 18a. De bescherming van gemeentelijke dorpsgezichten
1. De raad kan slechts ambtshalve een deel of delen van de gemeente
aanwijzen als beschermd dorpsgezicht.
2. De aanwijzing kan geen gebied betreffen dat is aangewezen op grond van
artikel 35 van de Monumentenwet 1988.
3. Het college registreert de beschermde dorpsgezichten op de gemeentelijke
lijst van beschermde dorpsgezichten.
4. De gemeentelijke lijst van dorpsgezichten bevat de plaatselijke
aanduiding, de datum van aanwijzing, de op de kaart aangegeven
gebiedsbegrenzing en een begrenzing van het gebied met de daarin
begrepen cultuurhistorische waarden.
Artikel 18b. Bestemmingsplan en de gemeentelijke dorpsgezichten
1. Ter bescherming van een op de lijst geplaatst beschermd dorpsgezicht
stelt de raad een bestemmingsplan vast als bedoeld in de Wet ruimtelijke
ordening.
2. Bij het besluit tot aanwijzing bepaalt de raad in hoeverre een geldend
bestemmingsplan als beschermend plan in de zin van het eerste lid kan
worden aangemerkt.
3. Voor zover in een gebied dat is aangewezen als een beschermd
dorpsgezicht nog geen bestemmingsplan als bedoeld in dit artikel van
kracht is, is het verboden bouwwerken en andere werken te plaatsen, op
te richten, te verplaatsen, geheel of gedeeltelijk af te breken, of in enig
opzicht te wijzigen zonder vergunning van het bevoegd gezag.
4. De vergunningplichtige activiteiten als bedoeld in het derde lid met
betrekking tot een ander werk dan een bouwwerk worden opgevat als een
categorie van activiteiten als bedoeld in artikel 2.2 lid 2 van de Wabo.
5. Op de behandeling van aanvragen om een vergunning als bedoeld in het
derde lid zijn artikel 2, 11, 12 en 13 van overeenkomstige toepassing, met
dien verstande dat onder gebruik van het monument wordt verstaan het
gebruik van het object waarop de vergunningaanvraag ziet.
6. De vergunning als bedoeld in het derde en vierde lid treedt in werking met
ingang van de dag na afloop van de termijn voor het indienen van een
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
bezwaarschrift als bedoeld in artikel 6:7 van de Algemene wet
bestuursrecht.
7. De vergunning kan slechts worden verleend indien het belang van de
instandhouding van het beschermd dorpsgezicht zich daartegen niet
verzet.
8. Geen vergunning als bedoeld in het derde lid is vereist voor bouwwerken
waarvoor op grond van de Wabo of een op grond van de Wabo
vastgestelde algemene maatregel van bestuur geen vergunning is vereist.
9. Geen vergunning als bedoeld in het derde lid is vereist voor het afbreken
ingevolge een aanschrijving van het bevoegd gezag.
45 GEMEENTE BEUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012

Kadastrale kaart ca 1832
(bron: wie wat waar)
WAARIN RING DORPSGfZICHľ WINSSEN
r

Kadastrale kaart ca 1800
Winssen Oost (Winssen Rijks)
Hur /i/t
7 J
i
k A A K '1 r
A Å tlifitf'ti f/ļ f/
n/éi* **
i m ii
'7
14. II
Iff* 9 tttei- m
' n /i
5 Vj v 'sA , i -. ; ij
frf id
r/.* tĩi //n f.
) zí ' S/fSf/
4te
Z 'tl /I (O
tl/.ut tier I
.J. .
1 »
X
^ ft**
V, I
/v o
J' , //» ;
C7CA
^ ŕ«S »' !
1
.•V
1
I
mUtROERIMG DOfWSĜËZICKr WINSSEN 47 Gf:MF:EMIf BEUNJNGťN/ GEtCBtS Gf NOOVSCHAk 2012
J
i

Vogelvlucht Winssen
Ca. 1980
:.ī Ai-.tüRINu IxiKPSGť.-MCHI IViNS'.til
7
I
I
Bra
s
I
*
~,jåţ
I

Archeologische monumentenzorg in de gemeente Beuningen
Paleogeografische kaart met archeologische kenmerken
RAAP-rapport 2170, kaartbijlage 1, schaal 1:10 000
legenda
paleo geografische eenheden archeologische verwachting aicheolog e
Pleistoceen bekende archeologische vindplaatsen
smellwateraízettìngen (sandf) kleur cirkel geef-, de öegirpetiode
1 û 1 Ŵkte laag Me ar symbool gteí de eindperocie H arrļ symbool geeft het complexľype
İV C\ rndjikmgfin nr doelmatig (oren îlor:e-Romemse tijd) periode vindplaats type
fiuviatiele afzettingen (Formatie van Kreftenheye! o Nieuwe l'.d nedtrzettng eìgemeer
1 1 iļ*L irtBfliļdiiiqiÊîi middelmatig (oeverzone van geul Steent. dJ Late Middeleeuwer huisp eata
J terasriragea'cocji'* -ìgen middelmatig {Steentijd) ü V-oege K'idde 'eeuwen S landbouw
J terrasvlakte laag O Middeleeuwer algemeen 1 gra -
' greĥeld. begraving
eolische afzettingen {Formatie van Kreftenheye! m Romeinse tijd H versterkt gebouw
1 afgedekte terraaruggen reet sluiízard (•ivieľdjirer) middelmatig í Steen, d: m Ü2enijd 0 villa
! ĵ dagzomenae terras'uggen met ìiuifzand invierduinenį
hoog (ale perioden) o FJror&tjd tl kerk, kape
Holoceen {Formatie van Echteid) m Keolilhcurr 1 nfrastructau'
meandergordels o rvleaolithicum O economie
ĵ meardergerdeí van Wnssen (ca. 5391-3591 voc CrV.l
hX3 iNecì thicunv^ate M ďieleeawenl Palecilhicum « percelenng
| mċardetgarde wan de Waa', oude fase íca 2*0 voor Chr-5C0 na Chr.; hoog (LaM Vtddeieeuwen-Nieuwetijd) O erbekerd 0 ecoflonue
J me-ardergerde; KM de Waal [ca. 210 voor Chr -heder.ĵ laag 220 ca:a ogusrurnrne, A Ic-îse vordsi
J gro:e daorioperde restgeul hoog tav. *ĉterge*ílateerde archeologsche objecter 0 onbekend
. - smalle ļVBflnoedftlÿta) restgejli'estan'i
(periode afnanke ijk var daler rg meandefgedeh
terreinen op de archeolofjìsche montinientenltaart
i | Strang !üitef«sařílefl) hocg t.a.v. we,terge*eìaieerde arŵeolog sctíe objecter Ì / / / Ï terrein var zee- ncge archeologische waarde, beschermd
ve-mcedelì,ke sttang
(Late Vidde eeuwen - Nieuwe tijdį
terrein var zee- ncge archeclogische «aarde
overige afzettingen V7~7\ terem var. hege archec ogische waarde
ĵ cevcafzetíirgen en c-evasser
hoog (NeotthlöjnHato V ddeìeejweni terrein var atcheolcgische «aarde
rzza
3 komafzeturgen laag 6770 AÍ/K-nunmer
n.v l.
ARChlS-onierzceksmelding
; d jkdocbraa-i afzettingen n.v t. f-ľC nummer ARCNS-crderzceksmeld ng
H «iel tl v t. overig
L 1 ceve-A'ā dccrcraa^ejl n.v t. gemeen! eg-er s
' ^
Rcmemsehoofdroute [meestwaarsch.nljke 1 ggno)
I *v V ^ Dudbvroongionderi
a historische huisiocaîie (1832)
O
1 1
réfhooojde hu splaats
diepe bodemve'Stor nçer
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN 49 GEMEENTE PEUNİNGEN/ GEI UEP.S GENOOTSCHAP 2012
water

9e»
3
3
Motens"aal
Weihouder van Bcuningenslual
,n
9e/
B
to
'Oem
1 *
De B«
1.3
1
\
NulenVP
0«
U-ierwariid Uiíurwnard
Ingenieur van Sluivenberrļwťg
' Slijivtínbetywg
V,aä'
Ģ3«
I