Publicaties - Griffiths Advocaten

Publicaties Dylan Griffiths
Noot bij Rechtbank Amsterdam 9 september 2009, Vermaas/Wereldomroep, Mediaforum 2009-11/12, p.407
Noot bij Hoge Raad 15 mei 2009, Vereniging tegen de Kwakzalverij/Sickesz, Mediaforum 2009-7/8, p.303
Noot bij Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam 13 mei 2009, Zwartepoorte/Schoonderwoerd en Soeters,
Mediaforum 2009-7/8, p.305
Noodzaak van vervolging Wilders is niet duidelijk, NRC Handelsblad, 28 januari 2009
Noot bij Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam 7 augustus 2008, Barazani c.s./Het Parool c.s.,
Mediaforum 2008-9, p.376
Noot bij Rechtbank Middelburg, Inbeslagname beeldmateriaal Omroep Zeeland, Mediaforum 2008-5, p.242
Noot bij Rechtbank Amsterdam 6 februari 2008, prins Willem-Alexander c.s./Audax, Mediaforum 2008-3, p.141
Noot bij Rechtbank Amsterdam 23 oktober 2007 en 11 december 2007, Inbeslagname beeldmateriaal NOS,
Mediaforum 2008-2, p.98
Noot bij Gerechtshof Amsterdam 19 oktober 2007 en Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam 31 oktober 2007,
X/Peter R. de Vries, Mediaforum 2008-1, p.29
Noot bij Gerechtshof Amsterdam 31 mei 2007, Sickesz/Vereniging Tegen de Kwakzalverij,
Mediaforum 2007-9, p.286
Vrijheid van nieuwsgaring, boekbespreking in Mediaforum 2007-1, p.10
Advocaat als deelnemer aan publiek debat, Advocatenblad 15, 10 november 2006, p.729
Toegang tot het recht in perszaken, boekbespreking in Mediaforum 2006-6, p.173
Noot bij Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam, 26 augustus 2004, JIN 2004/1, nr.34
Reactie op ‘Het Wassenaarse fotografieverbod’, Mediaforum 2003-10, p.324
Vrijheid van meningsuiting is ergernis waard, NRC Handelsblad, 26 juni 2002
Beslissen zonder belangenafweging (een andere benadering van civiele geschillen over publicaties), Nederlands
Juristenblad 2002, afl. 17

Nr. 32 Vermaas/Wereldomroep
Rechtbank Amsterdam 9 september 2009
Vonnis in de zaak van
1. de vennootschap onder firma Edgard Vermaas Transport, gevestigd
te Haaften,
2. Adriaan Gerrit Vermaas, wonende te Haaften,
3. Adriaan Jan Vermaas, wonende te Haaften,
eisers, advocaat mr. A.J. Aldenhoven,
tegen
de stichting Stichting Radio Nederland Wereldomroep, gevestigd te
Hilversum, gedaagde, advocaat mr. J.P. van den Brink.
Partijen zullen hierna Vermaas c.s. en Wereldomroep genoemd worden.
1. De procedure
1.1. Het verloop van de procedure blijkt uit:
– het tussenvonnis van 28 januari 2009
– het proces-verbaal van comparitie van 6 mei 2009.
1.2. Ten slotte is vonnis bepaald.
2. De feiten
2.1. Vermaas c.s. exploiteert een transportbedrijf dat zich met name
richt op vervoer van goederen over de weg van Nederland naar Italië
en omgekeerd.
2.2. Wereldomroep zendt via de korte golf een radioprogramma
uit, genaamd ‘Onderweg’, dat zich richt op Nederlandse vrachtwagenchauffeurs
in Europa. Het programma biedt informatie over de
situatie op de wegen en bestaat voor een groot deel uit bijdragen van
luisteraars, bijvoorbeeld met nieuws over verkeerssituaties of andere
transportgerelateerde informatie en verzoekjes.
2.3. Op 8 juli 2008 werd in het programma ‘Onderweg’ een smsbericht
van een luisteraar voorgelezen: ‘En dan was het gisteravond
ook nog heel gezellig met Jonny Walker en de zes chauffeurs van
Edgard Vermaas, die door inkrimping op staart zijn gekomen. Welkom
bij Van Doesburg.’ Daaraan werd door de presentator het volgende
toegevoegd: ‘Dat is collegialiteit zegt Don Fredrik. Nou, we zeiden
het al we hebben behoefte aan collegialiteit op de weg natuurlijk.
Want het is al... ja, dat is vaak ver te zoeken. Dit is dus erg mooi, het
ene bedrijf houdt ermee op en het andere bedrijf neemt mensen over,
dat vind ik hartstikke leuk.’
2.4. Aan het eind van de middag van 8 juli 2008 ontvingen de makers
van het programma een e-mail van een andere luisteraar, die meldde
dat de inhoud van het voorgelezen sms-bericht onjuist was. In de
uitzending van 9 juli 2008 heeft de presentator het volgende meegedeeld:
D’r is gisteren iets gemeld in de uitzending, en Erik van der Bijl, oftewel
‘Olandese Volante’ uit Zaltbommel, uh, die was daar heel erg geschokt door.
Hij legt de fout niet zozeer bij ons, want iemand heeft het bericht opgestuurd
en ja, wij zijn uiteindelijk ook een soort van doorgeefluik, zo kun jet eigenlijk
wel zeggen. Uhm, hij zegt: ik werd vanmorgen, en dat was dus gisteren, door 2
collega’s gebeld die helemaal perplex waren van het bericht dat Gijs van Doesburg
Edgard Vermaas zou hebben overgenomen. Dat is absoluut niet waar,
staat er met koeienletters, dikke koeienletters zelfs, en op dit moment was het
ook zeer ongepast. Omdat uh maandag dus onze collega en vriend Ton Bambacht
is gecremeerd. We hebben daar aandacht aan besteed natuurlijk in de
uitzendingen van Onderweg. En daarbij was Edgard zelf dus ook aanwezig,
samen met nog enkele ex-chauffeurs, en Ton reed de laatste drie-en-een-half
jaar bij ons, dus bij Van Doesburg. Maar daarvoor heeft hij ongeveer zes jaar
bij Edgard gereden. We waren het er gisteren met z’n allen over eens dat het
een erg mooi en goed afscheid was en dat er zoveel collega’s en vrienden en
bekenden van onderweg toch afscheid kwamen nemen van Ton. D’r stonden
zelfs enkele vrachtwagens voor het crematorium. Dus om een lang verhaal
kort te maken, welke onverlaat, en dat zeg ik zelf ook een beetje boos dan, welke
onverlaat denkt grappig te zijn met dit bericht, want je hebt het hartstikke
mis d’r mee. Met in iedere geval een vriendelijke groet, dankjewel Erik, Erik
van der Bijl dus, ‘Olandese Volante’. Ja, als je meent dat soort grappen uit te
moeten halen, wij kunnen het van tevoren niet controleren, maar je maakt er
om te beginnen geen vrienden mee. En zoals je wellicht weet, checken wij toch
altijd achteraf eventjes wie eventueel zo’n bericht heeft opgestuurd en, ehm,
berichten die voortaan van dat telefoonnummer komen worden dan ook niet
meer voorgelezen. Ik kan je rustig zeggen, we hebben hier een kleine zwarte
lijst aan de muur hangen en er zijn een paar nummers van mensen die soms
dermate grof of kwetsend uit de hoek komen dat hun berichten gewoon niet
meer voorgelezen worden in de uitzending. Dus, ik ga hier nog wel eventjes
achteraan, Erik van der Bijl, misschien is het wel gewoon een fout geweest
van iemand en eh, ja, zit die er nu ook ongelooflijk van te balen, maar eh, we
gaan in ieder geval eventjes kijken wie het geweest is. Dan ga ik door naar de
volgende,...
2.5. Bij brief van 16 juli 2008 heeft de raadsman van Vermaas aan
Wereldomroep laten weten dat Vermaas de mededelingen in het
radioprogramma ‘Onderweg’ op 8 juli 2008, die zijn verspreid zonder
deze eerst te controleren, onrechtmatig acht en heeft hij Wereldomroep
aansprakelijk gesteld voor de ten gevolge van de uitzending
door haar geleden materiële en immateriële schade.
2.6. Partijen hebben nadien met elkaar gecorrespondeerd, maar zijn
niet tot een oplossing van hun geschil gekomen.
3. Het geschil
3.1. Vermaas c.s. vorderen om bij vonnis, voor zoveel mogelijk uitvoerbaar
bij voorraad:
1. te verklaren voor recht dat Wereldomroep aansprakelijk is voor
de door Vermaas c.s. geleden en nog te lijden schade ten gevolge
van de door Wereldomroep op 8 juli 2008 gepleegde onrechtmatige
daad, alsmede
2. Wereldomroep te veroordelen tot betaling van een vergoeding
van de door Vermaas c.s. als gevolg van het onrechtmatig handelen
van Wereldomroep geleden en nog te lijden schade, zulks nader op
te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet, alsmede tot betaling
van EUR 25.000,00 aan Vermaas c.s. bij wege van voorschot op
de door Vermaas c.s. geleden en nog te lijden schade, met veroordeling
van Wereldomroep in de kosten van deze procedure.
3.2. Vermaas c.s. stellen dat Wereldomroep, door het onjuiste bericht
over inkrimping, ontslag van chauffeurs en bedrijfsbeëindiging via de
korte golf wereldwijd te verspreiden jegens Vermaas c.s. een onrechtmatige
daad heeft gepleegd en derhalve gehouden is de door, Vermaas
c.s. als gevolg daarvan geleden en te lijden materiële en immateriële
schade te vergoeden.
3.3. De materiële schade bestaat volgens Vermaas c.s. uit het verlies
van klanten en opdrachten, het veel moeilijker kunnen verwerven van
nieuwe klanten en nieuwe opdrachten, alsmede ook in de toekomst
van nieuwe chauffeurs voor het bemannen van de vrachtwagens. De
immateriële schade bestaat met name uit aantasting van de goede
naam en faam van Vermaas c.s.
3.4. Wereldomroep voert verweer. Op de stellingen van partijen wordt
hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4. De beoordeling
4.1. Op grond van artikel 10 Verdrag tot bescherming van de mens en
de fundamentele vrijheden (EVRM) staat het een omroep in beginsel
vrij om uitingen van luisteraars openbaar te maken via de radio. Dit
artikel beschermt niet alleen meningen, maar ook allerlei vormen van
informatie.
4.2. Een vordering tot schadevergoeding wegens onrechtmatige daad
vormt een repressieve beperking van de uitingsvrijheid. Of een dergelijke
beperking in overeenstemming is met artikel 10 EVRM, hangt
af van de verdere toetsing. Lid 2 van artikel 10 EVRM bepaalt onder
welke omstandigheden aan het recht op uitingsvrijheid beperkingen
gesteld mogen worden. Een dergelijk recht kan slechts worden
beperkt indien dit bij de wet is voorzien en noodzakelijk is in een
democratische samenleving, bijvoorbeeld ter bescherming van de
goede naam en de rechten van anderen.
4.3 Van een beperking die bij de wet is voorzien is sprake, wanneer de
uitlating over Vermaas c.s. in het door Wereldomroep op 8 juli 2008
uitgezonden programma ‘Onderweg’ onrechtmatig is in de zin van
artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Voor het antwoord op
de vraag of dat het geval is, dienen de wederzijdse belangen te worden
afgewogen en daarbij moeten alle omstandigheden van het geval in
aanmerking worden genomen.
Mediaforum 2009-11/12 407
Jurisprudentie nr. 32
11

Jurisprudentie nr. 11 32
4.4. Het belang van Vermaas is er in gelegen dat zij recht hebben op
bescherming van eer en goede naam. Het belang van Wereldomroep is
daarin gelegen dat zij zich vrijelijk wil kunnen uitlaten over kwesties
die luisteraars (in dit geval de doelgroep chauffeurs) raken en in de
gelegenheid wil blijven dit in de vorm van het uitzenden van bijdrage
van luisteraars aan het publiek aan te bieden.
4.5. Bij de beoordeling van de vorderingen van Vermaas c.s., ziet de
rechtbank zich dan ook allereerst voor de vraag gesteld of Wereldomroep
onrechtmatig heeft gehandeld jegens Vermaas c.s. Onomstreden,
want door Wereldomroep niet dan wel onvoldoende betwist, is
dat het in de uitzending van 8 juli 2008 voorgelezen sms-bericht en
de daaraan toegevoegde opmerking van de presentator inhoudelijk
onjuist zijn. Anders dan daarin is gezegd, zijn er bij het transportbedrijf
Vermaas niet 6 chauffeurs door inkrimping op straat gekomen,
is het bedrijf van Vermaas er niet mee opgehouden en heeft het bedrijf
van Van Doesburg geen chauffeurs overgenomen van Vermaas. Die
onjuistheid alleen maakt echter nog niet dat Wereldomroep met de
uitzending onrechtmatig heeft gehandeld jegens Vermaas c.s. Ook
het achterwege laten van ‘wederhoor’, betekent nog niet dat daarmee
het onrechtmatig handelen van Wereldomroep een gegeven is. Ter
beoordeling is, of de uitzending van het sms-bericht door Wereldomroep
in strijd is met de maatschappelijke zorgvuldigheid.
4.6. Vermaas c.s. beschouwen de in de gewraakte uitzending gedane
mededeling als pure uitingen van kwaadsprekerij ten nadele van hen.
Zij stellen dat hun goede naam en faam is aangetast. De tamtam van
het chauffeurscircuit deed volgens hen onmiddellijk zijn werk en
binnen de kortste keren gonsde het overal dat het slecht ging met het
bedrijf Vermaas. Wereldomroep had de informatie voor uitzending
bij Vermaas c.s. behoren te verifiëren.
4.7. Wereldomroep betwist dat er sprake is geweest van kwaadsprekerij.
Zij wijst erop dat het hier om een bericht van een luisteraar
ging, dat ook als zodanig werd gepresenteerd. Wereldomroep heeft
het bericht niet tot het hare gemaakt. Het was voor de luisteraar
dus steeds duidelijk dat het geen nieuwsbericht betrof dat op basis
van onderzoek van de omroep tot standwas gekomen, aldus steeds
Wereldomroep.
4.8. Informatie als de onderhavige, afkomstig van een luisteraar,
leent zich volgens Wereldomroep, mede gelet op het karakter van de
uitzending, niet voor wederhoor. Het ging hier niet om een ernstige
beschuldiging. Er was geen reden te twijfelen aan de goede bedoeling
en de juistheid van het ogenschijnlijk onschuldige sms-bericht, zo
meent Wereldomroep.
4.9. Wereldornroep erkent dat zij inhoudelijk eindverantwoordelijk
is voor het programma ‘Onderweg’. Zij meent echter dat haar, mits
zij in geval van een klacht zorgvuldig handelt, niet te verwijten valt
en dat ook niet valt uit te sluiten dat in een uitzonderingsgeval misbruik
van haar podium wordt gemaakt. Volgens Wereldomroep kan
zij slechts in bijzondere omstandigheden aansprakelijk zijn voor dergelijk
misbruik door participerende luisteraars. Wereldomroep wijst
op de zorgvuldigheid die zij in acht heeft genomen, zodra de melding
binnenkwam dat het bericht onjuist was.
4.10. De rechtbank acht voor haar beoordeling het karakter van het
radioprogramma ‘Onderweg’ van belang, Het gaat om een radioprogramma
dat een podium biedt aan luisteraars – voornamelijk vrachtwagenchauffeurs
– om informatie aan elkaar door te geven, met als
doel het dienen van de onderlinge collegialiteit. Collega’s helpen
elkaar zo snel en veilig mogelijk bij hun bestemming te komen. In dit
kader worden bijdragen van luisteraars of verzoekjes om een liedje te
draaien voorgelezen, welke doorgaans per sms-bericht of e-mail binnenkomen.
4.11. Dit betekent overigens niet dat Wereldomroep geen enkele verantwoordelijkheid
draagt voor de uitzending van berichten van
luisteraars. Als de inhoud van het bericht daartoe aanleiding geeft,
bijvoorbeeld indien er een gegronde reden is om aan het waarheidsgehalte
van het bericht te twijfelen dan wel wanneer dit beschuldigende,
grievende, of anderszins diffamerende uitingen bevat, mag
in het kader van zorgvuldige berichtgeving van de redactie worden
verwacht dat zij enig onderzoek doet naar de feiten dan wel in het
bericht genoemde derden om een weerwoord vraagt. Tevens mag
worden verwacht dat Wereldomroep na te hebben kennisgenomen
van onjuistheden in berichten deze zo spoedig mogelijk rectificeert.
4.12. In het onderhavige geval kon er naar het oordeel van de rechtbank
bij de luisteraars naar het programma geen twijfel bestaan over
408
de herkomst van het bericht. Er is in de uitzending immers duidelijk
gemaakt dat het bericht afkomstig was van een luisteraar. De presentator
heeft het weliswaar voorzien van commentaar, maar daarmee
nog niet tot het zijne c.q. dat van Wereldomroep gemaakt. Het was
overduidelijk geen nieuwsbericht.
4.13. Het bericht bevatte naar het oordeel van de rechtbank geen uiting
die, mede gezien in de context van het radioprogramma ‘Onderweg’,
noopte tot nader onderzoek. De aard en inhoud van het bericht gaven
geen aanleiding om te twijfelen aan het waarheidsgehalte daarvan.
Het is geen bericht dat Wereldomroep alvorens het in de uitzending
voor te lezen, uit oogpunt van zorgvuldigheid had moeten verifiëren
bij Vermaas c.s. De nadruk van het bericht lag inuners niet zozeer op
de bedrijfseconomische toestand van het bedrijf Vermaas, maar op de
gezellige avond die de verzender van het bericht had gehad met de
chauffeurs van Vermaas, en de collegialiteit die daarbij tentoon werd
gespreid.
4.14. Het bericht bevat bovendien geen beschuldigingen en is niet
grievend ten aanzien van Vermaas c.s. Het standpunt van Vermaas c.s.
dat hier sprake is van kwaadsprekerij door Wereldomroep, deelt de
rechtbank niet. Het commentaar dat de presentator gaf bij het bericht
is achteraf gezien ongelukkig, maar kan evenmin als het sms-bericht
zelf als kwaadsprekerij worden aangemerkt. Dat Wereldomroep met
de uitzending jegens klager journalistiek onzorgvuldig heeft gehandeld,
kan daarom niet worden gezegd,
4.15. Wereldomroep heeft, zodra ze op de hoogte raakte van de
onjuistheid van het uitgezonden bericht, dit in de eerstvolgende uitzending
ruimhartig gerectificeerd. Dit getuigt van zorgvuldigheid
ten aanzien van de berichtgeving met betrekking tot Vermaas c.s.
4.16. De rechtbank komt op grond van bovenstaande overwegingen,
met afweging van de wederzijdse belangen, dan ook tot de conclusie
dat onder de geschetste omstandigheden van onrechtmatig handelen
van Wereldomroep jegens Vermaas c.s. geen sprake is. De gevorderde
schadevergoeding zal dan ook op die grond reeds worden afgewezen.
Aan bespreking van de overige weren van Wereldomroep komt de
rechtbank niet meer toe.
4.17. Vermaas zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten
worden veroordeeld, De kosten aan de zijde van Wereldomroep
worden begroot op:
vast recht EUR 550,00
salaris advocaat 1.158,00 (2 punt x tarief EUR 579,00)
Totaal EUR 1.708,00
5. De beslissing
De rechtbank
5.1. wijst de vorderingen af,
5.2. veroordeelt Vermaas in de proceskosten, aan de zijde van Wereldomroep
tot op heden begroot op EUR 1.708,00;
5.3. verklaart dit vonnis wat de kostenveroordeling betreft uitvoerbaar
bij voorraad;
Dit vonnis is gewezen door mr. I.H.J. Konings en in het openbaar uitgesproken
op 9 september 2009.
Mediaforum 2009-11/12

Noot
Dylan Griffiths
In deze tijden van – veronderstelde – ‘gezagscrisis bij de rechterlijke
macht’, 1 die mede het gevolg zou zijn van slecht gemotiveerde rechterlijke
uitspraken, kan het geen kwaad er bij stil te staan dat het ook
vaak wél goed gaat. Eisers in de procedure die heeft geleid tot het
hierboven afgedrukte vonnis zullen vermoedelijk nog steeds vinden
dat hen ‘onrecht’ is aangedaan, maar zij hebben niets te klagen over
de door de rechtbank geleverde inspanning om – in begrijpelijke taal
– uiteen te zetten waarom dat onrecht in ieder geval geen vordering
jegens de Wereldomroep oplevert.
De zaak gaat over de vraag hoe ver de verantwoordelijkheid van een
omroep strekt om de juistheid van een sms-bericht te verifiëren, alvorens
dat bericht in een radio uitzending wordt voorgelezen. Hier
ging het om een sms-bericht waarin werd gesuggereerd dat het transportbedrijf
van eisers (Vermaas) in verband met ‘inkrimping’ mensen
had ontslagen en dat die mensen door een concurrent in dienst waren
genomen. De presentator had het bericht voorgelezen maar vervolgens
kreeg de Wereldomroep een e-mail van een luisteraar die meedeelde
dat het sms-bericht nergens op sloeg. Die e-mail is de volgende
dag door de Wereldomroep voorgelezen bij wijze van rectificatie.
Vermaas stelt dat zij (niettemin) schade heeft geleden als gevolg van
openbaarmaking van de suggestie dat haar bedrijf in moeilijkheden
verkeert, en stelt de Wereldomroep aansprakelijk.
De rechtbank begint, zoals het hoort in zaken waarin een beperking
van de uitingsvrijheid wordt gevorderd, bij artikel 10 EVRM en roept
in herinnering dat dat artikel niet slechts meningen beschermt maar
ook (feitelijke) informatie. Na een korte uiteenzetting van het toetsingskader
van artikel 10 lid 2 EVRM en de uitwerking van de zorgvuldigheidsnorm
van artikel 6:162 BW in uitingszaken, volgt dan
een heldere toepassing van het recht op de feiten. Die behoeft geen
toelichting zodat ik de lezer verwijs naar het vonnis. Ik verwijs verder
naar de in het vorige nummer verschenen ‘Kroniek Persrecht 2006-
2009’, waarin Van den Brink en Volgenant deze uitspraak plaatsen in
de context van de jurisprudentie van de afgelopen jaren over de zorgplicht
van beheerders van internetfora.
De rechtbank concludeert dat de Wereldomroep niet onrechtmatig
heeft gehandeld jegens Vermaas, zodat niet voldaan is aan de eerste
voorwaarde die artikel 10 lid 2 EVRM stelt aan beperkingen van de
uitingsvrijheid, namelijk dat die voorzien moeten zijn bij wet. Me
dunkt dat Vermaas mogelijk wél een vordering heeft op degene die
het onjuiste sms-bericht aan de Wereldomroep stuurde. Uit de uitspraak
valt niet op te maken of Vermaas de Wereldomroep heeft verzocht
de identiteit van die verzender (althans diens 06-nummer) te
onthullen, maar ik vermoed van niet omdat het voor de hand ligt dat
de rechtbank hier dan aandacht zou hebben besteed. Nogal zuur voor
Vermaas, maar niet ondenkbaar, is dat de Wereldomroep een dergelijk
verzoek op goede gronden zou kunnen afwijzen met een beroep
op bronbescherming. Het was aardig geweest te zien hoe de rechtbank
zou zijn omgegaan met de – vermoedelijk dus hypothetische
– casus waarin Vermaas de Wereldomroep aansprakelijk stelt, nadat
een verzoek om informatie over de verzender van het sms-bericht is
afgewezen.
1 Hoofdredactioneel commentaar NRC Handelsblad 6 november 2009.
Nr. 33 OPTA/Pretium
Voorzieningenrechter Rechtbank Haarlem 16 juli 2009
Vonnis in kort geding van 16 juli 2009 in de zaak van
het College van de Onafhankelijke Post en Telecommunicatie
Autoriteit, gevestigd te Den Haag, eiseres in conventie, verweerster in
reconventie, advocaat mr. F.W. Bleichrodt te Den Haag,
Mediaforum 2009-11/12 409
tegen
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Pretium
Telecom BV, gevestigd te Haarlem, gedaagde in conventie, eiseres in
reconventie, advocaat mrs. D.P. Kuipers en M.J. Geus te Den Haag.
Partijen zullen hierna de OPTA en Pretium genoemd worden.
1. De procedure
[...]
2. De feiten
[...]
2.3. Op 29 september 2008 heeft een uitzending plaatsgevonden van
het televisieprogramma Radar. Tijdens die uitzending zijn opnamen
vertoond die met een verborgen camera zijn gemaakt in een callcenter.
Aan de orde is een training van nieuwe callcentermedewerkers
om telefoonabonnementen voor Pretium telefonisch te verkopen.
[...]
2.4. Bij brief d.d. 2 oktober 2008 heeft de advocaat van de OPTA aan
Pretium onder meer het volgende geschreven:
De cursusleider [de medewerker als bedoeld in 2.3] doet het in de bedoelde telefonische
verkoopgesprekken voorkomen alsof OPTA namens Pretium Telecom
de abonnements- en gesprekstarieven heeft vastgesteld. Die voorstelling
van zaken is onjuist.
[...]
Met de geciteerde overwegingen wordt misbruik gemaakt van de naam van
de OPTA als toezichthouder en wordt aldus onrechtmatig jegens de OPTA
gehandeld. Het College van de OPTA houdt Pretium Telecom voor die
onrechtmatige daad op grond van art. 6:162 BW en/of art. 6:171 BW aansprakelijk.
Het College van de OPTA verzoekt en [...] sommeert u ervoor zorg te dragen
dat Pretium Telecom, inclusief de door haar ingeschakelde callcentermedewerkers,
zich in het vervolg onthoudt van elke uitlating en/of suggestie
inhoudende dat (het College van de) OPTA namens Pretium Telecom enige
bemoeienis heeft (gehad) bij het aanbieden van diensten door Pretium Telecom
en/of (het College van de) OPTA enige bemoeienis heeft gehad bij het
vaststellen van tarieven van Pretium Telecom.
2.5. In reactie daarop heeft de advocaat van Pretium bij brief d.d. 6
oktober 2008 aan de OPTA laten weten dat de bij het betreffende telemarketingbedrijf
getoonde gang van zaken wat Pretium betreft volstrekt
onacceptabel is en dat dat ook geldt voor de uitlatingen van de
medewerker omtrent de bemoeienis van de OPTA. Volgens Pretium
heeft het desbetreffende telemarketingbedrijf gehandeld in strijd met
het door Pretium voorgeschreven callscript. Pretium bevestigt dat zij
erop toe ziet en zal blijven zien dat de door haar ingeschakelde telemarketingbedrijven
uitsluitend het door Pretium vastgestelde script
gebruiken en dat callcentermedewerkers van de door haar gebruikte
telemarketingbedrijven zich onthouden van elke uitlating en/of suggestie
inhoudende dat de OPTA namens Pretium enige bemoeienis
heeft (gehad) bij het aanbieden van diensten door Pretium en/of dat
de OPTA enige bemoeienis heeft gehad bij het vaststellen van tarieven
van Pretium.
2.6. In de uitzending van het televisieprogramma Kassa d.d. 4 april
2009 is aandacht besteed aan de wijze waarop Pretium klanten werft
en is onder meer een deel van het volgende gesprek te beluisteren tussen
een callcentermedewerker (hierna: C) die belt namens Pretium en
een beoogde klant (hierna: K):
K: Maar u bent wel Pretium?
C: Ja, ik ben Pretium. Wij nemen het administratieve gedeelte van
de KPN over.
K: Dat is echt zo?
Jurisprudentie nr. 33
11

Nr. 23 Vereniging tegen de Kwakzalverij/Sickesz
Hoge Raad 15 mei 2009
Arrest in de zaak van:
1. de vereniging met volledige rechtspersoonlijkheid Vereniging
Tegen de Kwakzalverij, gevestigd te Amsterdam,
2. [Eiser 2], wonende te [woonplaats],
eisers tot cassatie, advocaat: mr. P.J.M. von Schmidt auf Altenstadt,
tegen
Maria Sickesz, wonende te ’s-Gravenhage, verweerster in cassatie,
advocaat: mr. P. Garretsen.
Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als de Vereniging c.s.
– of afzonderlijk als de Vereninging en [eiser 2] – en Sickesz.
1. Het geding in feitelijke instanties
Sickesz heeft bij exploot van 29 december 2003 de Vereniging c.s.
gedagvaard voor de rechtbank Amsterdam en gevorderd, kort gezegd,
te verklaren voor recht dat de Vereniging c.s. onrechtmatig jegens
Sickesz hebben gehandeld door haar in 2000 en 2001 in een boekje
over kwakzalvers op te nemen althans op een lijst van kwakzalvers te
plaatsen, de Vereniging c.s. te verbieden om in de toekomst Sickesz
opnieuw aan te duiden als kwakzalver op straffe van verbeurte van
een dwangsom en de Vereniging c.s. te gebieden voornoemde publicatie
te rectificeren zoals bedoeld in de inleidende dagvaarding.
De Vereniging c.s. hebben de vordering bestreden.
De rechtbank heeft bij vonnis van 3 augustus 2005 de vordering van
Sickesz afgewezen.
Tegen dit vonnis heeft Sickesz hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof
te Amsterdam.
Bij arrest van 31 mei 2007 heeft het hof het vonnis van de rechtbank
vernietigd en de vordering van Sickesz alsnog toegewezen.
Het arrest van het hof is aan dit arrest gehecht.
2. Het geding in cassatie
Tegen het arrest van het hof hebben de Vereniging c.s. beroep in cassatie
ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan dit arrest gehecht en
maakt daarvan deel uit.
Sickesz heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.
De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten en voor de Vereniging
c.s. mede door mr. J. Mencke, advocaat bij de Hoge Raad.
De conclusie van de Advocaat-Generaal J. Wuisman [zie LJN BH1193,
red.] strekt tot vernietiging van het bestreden arrest.
De advocaat van de Vereniging c.s. heeft bij brief van 6 februari 2009
op die conclusie gereageerd en de advocaat van Sickesz heeft op 6
februari 2009 schriftelijk op de conclusie gereageerd.
3. Beoordeling van het middel
3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.
(i) Sickesz is arts en sedert 1965 werkzaam op het gebied van orthomanuele
geneeskunde (hierna: OMG).
(ii) De in 1881 opgerichte Vereniging heeft op 14 oktober 2000 ter
gelegenheid van een jaarcongres van de Vereniging de bundel
‘Kwakzalverij in de twintigste eeuw’ uitgegeven. De congresbundel
draagt de ondertitel: ‘DE TOPTWINTIG, zoals in oktober 2000
vastgesteld door de Vereniging tegen de Kwakzalverij’. Op bladzijde
1 van de bundel wordt als oogmerk van de bundel vermeld:
Zo willen wij thans in een terugblik op de voorbije eeuw een zo objectief
mogelijke lijst presenteren van de kwakzalvers die daarin de hoofdrol
vertolkten. Het wil geen belligerente afrekening zijn, maar enerzijds verslaglegging
voor de geschiedenis en anderzijds hopen wij ook enig inzicht
te kunnen verschaffen in de persoonlijkheidsstructuur van de genezers
uit die periode. [...] Artsen zijn nadrukkelijk geïncludeerd: kwakzalvende
medici zijn niet alleen gevaarlijker dan niet-artsen [...], het valt hen
natuurlijk ook intellectueel zwaarder aan te rekenen dat zij methoden
toepassen, die de toets der wetenschappelijke kritiek niet kunnen doorstaan.
(iii) Op bladzijde 4 van de congresbundel staat de in de bundel aangehouden
definitie van ‘kwakzalverij’, die als volgt luidt:
Kwakzalverij is:
(a) elk beroepsmatig handelen c.q. het verlenen van raad of bijstand in
relatie tot de gezondheidstoestand van mens of dier
(b) dat niet gefundeerd is op toetsbare en voor die tijd logische dan wel
empirisch-houdbare hypothesen en theorieën
(c) die actief onder het publiek worden verspreid (‘overpromotion’)
(d) zonder dat toetsing binnen de beroepsgroep op effectiviteit en veiligheid
heeft plaatsgevonden en
(e) die (veelal) zonder overleg met medebehandelaars wordt toegepast.
Voorafgaande aan deze definitie wordt onder meer nog opgemerkt:
Net zoals sinds jaar en dag al door de VtdK wordt uitgedragen impliceert
of vereist een betiteling als ‘kwakzalver’ dus allerminst dat kwade trouw
of oplichting in het spel is: deze is in de praktijk immers nauwelijks te
beoordelen. Genomineerden in de ‘long list’ behoeven zich in die zin niet
beschuldigd te voelen van immoreel gedrag, zij worden slechts beschuldigd
van kwakzalverij en meer niet!
(iv) Op bladzijde 59 van de congresbundel is een lijst opgenomen
van de namen van de personen, die tot de top twintig kwakzalvers
in de twintigste eeuw worden gerekend. De volgorde van de vermelding
in de lijst stoelt op een enquête en stemming binnen de
Vereniging, waarbij de op bladzijde 5 van de bundel genoemde
toetsingscriteria zijn gehanteerd. Sickesz staat als zevende op de
lijst geplaatst. Voorafgaande aan de lijst wordt in volgorde van vermelding
op de lijst een korte beschrijving gegeven van iedere op de
lijst vermelde persoon.
(v) De bundel is geheel geschreven door [eiser 2], die sinds 1988
voorzitter van de Vereniging is.
(vi) De lijst is gepubliceerd in de Volkskrant van 16 oktober 2000, de
krant NEWS.nl van 13 oktober 2000 en Panorama nr. 44 van 2000,
zonder vermelding van de in de congresbundel opgenomen definitie
van ‘kwakzalverij’.
(vii) In 2001 is met toestemming van de Vereniging en [eiser 2] een
boekje uitgegeven door De Stichting Skepsis met als hoofdtitel
‘Genezen is het woord niet’ en als ondertitel ‘Biografische schetsen
van de twintig meest notoire genezers van de twintigste eeuw’. De
inhoud van het boekje is vrijwel geheel gelijk aan de op 14 oktober
2000 uitgegeven congresbundel. Het bevat ook de lijst uit de
bundel, inclusief de vermelding van Sickesz op de zevende plaats.
In semantische zin vallen de term ‘notoire genezer’ en ‘kwakzalver’
samen.
(viii) In Van Dale, Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, 13°
druk, 1999, (hierna: de Van Dale) staat onder ‘kwakzalver’ vermeld:
‘Iem. die nutteloze middelen toepast ter genezing van de een of
andere ziekte of middelen beweert te kennen tegen alle mogelijke
ziekten, ofwel iem. die zulke middelen, meestal met veel ophef, te
koop aanbiedt; - onbevoegd beoefenaar van de geneeskunst, (fig)
iem. die het publiek wat op de mouw wil spelden, syn. boerenbedrieger,
oplichter, knoeier.’
3.2 De rechtbank heeft de hiervoor in 1 vermelde vordering van Sickesz,
strekkende tot, kort gezegd, een verklaring voor recht dat de
Vereniging c.s. onrechtmatig jegens haar hebben gehandeld, een
rectificatie en een verbod tot herhaling van de aanduiding van Sickesz
als kwakzalver of notoire genezer, afgewezen op grond van haar
oordeel dat de publicatie van de lijsten, waarop de naam van Sickesz
voorkomt, niet onnodig grievend en niet onrechtmatig jegens Sickesz
is. Het hof heeft het eindvonnis van de rechtbank echter vernietigd
en opnieuw rechtdoende voor recht verklaard dat de Vereniging c.s.
onrechtmatig hebben gehandeld door Sickesz op te nemen op de
lijsten van kwakzalvers en van notoire genezers, hun op straffe van
een dwangsom verboden Sickesz opnieuw zo aan te duiden, en hun
Mediaforum 2009-7/8 303
Jurisprudentie nr. 23 11

Jurisprudentie nr. 23
11
geboden een rectificatie in De Telegraaf en NRC Handelsblad te plaatsen,
waarin onder meer moet worden opgenomen: ‘De Vereniging
zal zodanige uitlatingen ten aanzien van Sickesz niet meer doen, nu
niet kan worden gesteld dat de behandelmethoden van Sickesz en de
orthomanuele geneeskunde geen (enkel) effect hebben.’
3.3 Het hof overwoog daartoe, samengevat, het volgende.
a. Bij de beantwoording van de vraag of de Vereniging c.s. onrechtmatig
hebben gehandeld, dienen twee hoogwaardige belangen
tegen elkaar te worden afgewogen: het belang van Sickesz niet
lichtvaardig te worden blootgesteld aan publicaties die haar eer,
goede naam en integriteit aantasten, en het belang, waarvoor de
Vereniging c.s. opkomen, dat misstanden die de samenleving
raken niet, door gebrek aan bekendheid bij het grote publiek, kunnen
blijven voortbestaan. Bij de vereiste belangenafweging dienen
alle relevante feiten en omstandigheden van het geval te worden
betrokken. (rov. 3.1)
b. Nu de Vereniging c.s. beogen zich tot het grote publiek te wenden
om dat publiek te waarschuwen tegen geneeswijzen, waaraan
een zekere werking wordt toegedicht waarvoor wetenschappelijk
onderzoek geen steun biedt, dienden zij rekening ermee te houden
dat de lijst van kwakzalvers ook in kranten en niet-medische tijdschriften
zou worden gepubliceerd. Omdat de door de Vereniging
c.s. aan de term ‘kwakzalver’ gegeven beperkte (meer neutrale)
uitleg (doorgaans) niet in die krant of dat tijdschrift zal worden
gepubliceerd, moet worden uitgegaan van de negatieve betekenis
overeenkomstig de uitleg in Van Dale, die de gemiddelde lezer van
die bladen aan die term zal toekennen.
c. Zelfs indien de beperkte betekenis wel zou worden genoemd,
dan nog zal de gemiddelde lezer de in het gewone spraakgebruik
gangbare negatieve gevoelswaarde aan het woord ‘kwakzalver’ toekennen.
(rov. 3.2)
d. Nu de definitie van de Vereniging c.s. voor kwakzalverij niet kan
worden aangehouden, kan ook niet op basis van de daarin genoemde
vijf criteria worden beoordeeld of OMG als kwakzalverij valt te
beschouwen. (rov. 3.3)
e. In rov. 3.4 heeft het hof onderzocht of de behandelmethoden van
Sickesz kunnen worden gekwalificeerd als kwakzalverij in de hier
maatgevende negatieve zin. Volgens het hof is die kwalificatie hier
niet op zijn plaats, omdat niet valt in te zien dat voldoen aan de
norm van ‘evidence based medicine’ de enige manier is om aan de
kwalificatie kwakzalverij te ontkomen, en omdat het niet nutteloos
zijn van OMG blijkt uit (i) het proefschrift van Albers en Keizer, (ii)
het feit dat de meeste zorgverzekeraars OMG vergoeden en (iii) de
omstandigheid dat, hoewel Sickesz een zeer groot aantal mensen
met OMG heeft behandeld, slechts één maal tegen haar een klacht
is ingediend, die ongegrond is geoordeeld. (rov. 3.4)
f. In rov. 3.5 komt het hof, na eerst nog opgemerkt te hebben dat
de litigieuze lijst wel heel onzorgvuldig tot stand is gekomen,
tot de slotsom dat zowel de Vereniging als [eiser 2] jegens Sickesz
onrechtmatig hebben gehandeld en haar vorderingen in beginsel
voor toewijzing vatbaar zijn.
3.4.1 Het middel richt zich niet tegen hetgeen het hof in de hiervoor
in 3.3.a. weergegeven rov. 3.1 heeft vooropgesteld met betrekking tot
de in een geval als het onderhavige te verrichten afweging van hoogwaardige
belangen. Na een inleiding in onderdeel 1 keert onderdeel 2
zich tegen het in 3.3.b. weergegeven oordeel van het hof dat voor de
beoordeling van de onrechtmatigheid maatgevend is de negatieve
betekenis overeenkomstig Van Dale van de term ‘kwakzalver’.
3.4.2 Nu vaststaat dat in de kranten en tijdschriften waarin de lijsten
zijn gepubliceerd geen melding is gemaakt van de beperkte, meer
neutrale betekenis van het woord ‘kwakzalver’ die de Vereniging c.s.
blijkens hun publicaties hanteren, is onjuist noch onbegrijpelijk dat
het hof bij de beoordeling van de onrechtmatigheid van de vermelding
van Sickesz op de lijsten ervan is uitgegaan dat de gemiddelde
lezer van die krant of dat tijdschrift aan dat woord de met de vermelding
in Van Dale en het gangbare spraakgebruik overeenstemmende
negatieve betekenis zal hechten. Voorzover de klachten van onderdeel
2 dit een en ander bestrijden, falen zij.
3.4.3 Daarmee is echter niet gezegd dat, zoals in het oordeel van het
hof ligt besloten, aan de Vereniging c.s. als onrechtmatig handelen
kan worden toegerekend dat in de berichtgeving in kranten en tijd-
304
schriften niet is verwezen naar de neutrale door de Vereniging c.s.
bij het samenstellen van de lijst gehanteerde definitie van het begrip
‘kwakzalver’, waardoor het grote publiek dit begrip in de negatieve,
op boerenbedrog, oplichterij en knoeierij wijzende betekenis heeft
opgevat. Ook valt niet zonder meer in te zien dat aan de Vereniging
c.s. kan worden toegerekend dat door die berichtgeving in de media
de eer en goede naam van Sickesz bij het grote publiek ernstiger is
beschadigd dan wanneer dat publiek had kennisgenomen van de
toelichting die de Vereniging c.s. op de gehanteerde definitie hebben
gegeven en waarin centraal staat dat opneming in de lijst van kwakzalvers
allerminst impliceert of vereist dat kwade trouw of oplichting
in het spel is. In het kader van het maatschappelijk debat, waarin de
Vereniging c.s. zich klaarblijkelijk met hun publicaties wilden mengen,
behoeven zij zich niet te laten weerhouden van het gebruik van
het woord ‘kwakzalverij’ en van het samenstellen en publiceren van
lijsten met personen die zich volgens hen met ‘kwakzalverij’ bezighouden
in de daarbij door hen vermelde en toegelichte betekenis.
Daarbij is in aanmerking te nemen dat de Vereniging c.s. blijkens de
vaststellingen van het hof het grote publiek willen waarschuwen voor
wat zij als kwakzalverij beschouwen, en dat zij zelf door de inhoud en
context van hun publicaties geen onduidelijkheid laten bestaan over
wat zij daarmee bedoelen. In dit verband beroepen zij zich terecht op
de mede in art. 10 EVRM gewaarborgde vrijheid van meningsuiting.
Bij de beoordeling van de rechtmatigheid van het gebruik van het
woord ‘kwakzalver’ is het hof dan ook ten onrechte voorbijgegaan
aan de specifieke betekenis die daaraan volgens de door de Vereniging
c.s. gehanteerde definitie toekomt, te weten de meer neutrale betekenis,
die ook in Van Dale is vermeld. De op het voorgaande gerichte
klachten van onderdeel 2 zijn gegrond.
3.5 Naar aanleiding van de klachten van onderdeel 3 tegen de hiervoor
in 3.3.e weergegeven rov. 3.4 wordt overwogen dat het hof onvoldoende
is ingegaan op de kern van de bezwaren van de Vereniging
c.s. tegen de door Sickesz gepropageerde inzichten en behandelmethoden.
Die bezwaren richtten zich blijkens de gedingstukken niet
alleen op de aanprijzing en toepassing van OMG voor de behandeling
van nek-, schouder- en rugklachten, maar ook en vooral tegen de aanprijzing
en toepassing daarvan bij klachten van onder meer internistische
aard en zelfs bij psychiatrische ziektebeelden als autisme, schizofrenie
en manisch-depressieve psychosen. Tegen die achtergrond,
en gelet op het blijkens de gedingstukken gevoerde debat omtrent
het (vrijwel geheel) ontbreken van aan wetenschappelijk onderzoek
of aan ervaringen in de medische praktijk te ontlenen steun voor de
beweerde werkzaamheid van OMG ook bij dergelijke ziektebeelden,
is de beslissing van het hof ontoereikend gemotiveerd. Om die reden
behoefde ook nadere motivering dat de Vereniging c.s. werden veroordeeld
tot plaatsing van een rectificatie waarin zij, zonder nadere
precisering, zouden moeten verklaren dat ‘niet kan worden gesteld
dat de behandelmethoden van Sickesz en de orthomanuele geneeskunde
geen (enkel) effect hebben.’
3.6 Op grond van het voorgaande kan het bestreden arrest niet in
stand blijven. De overige onderdelen van het middel behoeven geen
behandeling. Na verwijzing zal opnieuw moeten worden beoordeeld
of de Vereniging c.s. onrechtmatig hebben gehandeld door Sickesz
aan te duiden als kwakzalver, waarbij eventueel ook opnieuw aan de
orde kan komen of grond bestaat voor persoonlijke aansprakelijkheid
van [eiser 2].
4. Beslissing
De Hoge Raad:
– vernietigt het arrest van het gerechtshof te Amsterdam van 31 mei
2007;
– verwijst het geding naar het gerechtshof te ’s-Gravenhage ter verdere
behandeling en beslissing;
– veroordeelt Sickesz in de kosten van het geding in cassatie, tot
op deze uitspraak aan de zijde van de Vereniging c.s. begroot op
€ 465,49 aan verschotten en € 2.600,– voor salaris.
Dit arrest is gewezen door de vice-president D.H. Beukenhorst als
voorzitter en de raadsheren A. Hammerstein, J.C. van Oven, C.A.
Streefkerk en W.D.H. Asser, en in het openbaar uitgesproken door de
raadsheer E.J. Numann op 15 mei 2009.
Mediaforum 2009-7/8

Noot
Dylan Griffiths
De Hoge Raad vernietigt het arrest van het Hof Amsterdam, gepubliceerd
in Mediaforum 2007-9 (nr. 32). Voor de casus en mijn commentaar
op de uitspraak van het hof verwijs ik naar mijn noot van destijds.
Ik had gehoopt dat de Hoge Raad zou casseren op de grond dat rechterlijk
ingrijpen in een debat over de wenselijkheid van (alternatieve)
geneeswijzen niet noodzakelijk is in een democratische samenleving,
ook al wordt dat debat niet steeds beleefd gevoerd. Ik was het wel met
het hof eens dat de kwalificatie ‘kwakzalver’ naar gewoon spraakgebruik
een ‘negatieve gevoelswaarde’ heeft, en dat daaraan niet afdoet
dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij, bij haar lijst van ‘de 20
grootste kwakzalvers van de 20 e eeuw’ een eigen – genuanceerdere en
meer neutrale – definitie van die term hanteert.
De Hoge Raad vindt echter dat aan de Vereniging niet kan worden
toegerekend dat de media die over de lijst berichtten daarbij géén
melding maakten van die eigen definitie van de Vereniging en dat de
reputatie van Sickesz daardoor ernstiger is beschadigd dan wanneer
het publiek wél kennis had genomen van de toelichting van de vereniging.
Daarom is het hof bij het beoordelen van de rechtmatigheid van
de door de Vereniging aan Sickesz gegeven kwalificatie ten onrechte
uitgegaan van de betekenis in het gewone spraakgebruik. Die rechtmatigheid
had volgens de Hoge Raad moeten worden getoetst aan de
eigen definitie van de Vereniging van het begrip kwakzalver.
Ik vind dat een rare benadering. Als ik een lijst publiceer van – volstrekt
willekeurig gekozen en niet aan de werkelijkheid ontleend
voorbeeld – ‘de drie onaangenaamste fascisten in de Raad van
Bestuur van ABN AMRO’, kom ik dan volgens de Hoge Raad weg met
het verweer dat ik bij die lijst een definitie van ‘fascist’ heb gevoegd,
die inhoudt: ‘eenieder die bij de afgelopen verkiezingen PVV heeft
gestemd’, en ik kan bewijzen dat de drie op de lijst geplaatsten aan die
definitie beantwoorden?
De benadering van de Hoge Raad leidt er bovendien toe dat deze al
sinds 2003 slepende procedure nu nog steeds niet voorbij is. De zaak
wordt verwezen naar het Hof Den Haag. Dat moet – zo begrijp ik het
– gaan beoordelen of de behandelmethoden van Sickesz onder de
door de Vereniging gehanteerde definitie van ‘kwakzalverij’ vallen.
Was die lijst van ‘20 grootste kwakzalvers van de 20 e eeuw’ echt de
aandacht van al die rechters waard?
Nr. 24 Zwartepoorte/Schoonderwoerd
en Soeters
Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam 13 mei 2009
Vonnis in de zaak van
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Zwartepoorte
Goes BV, gevestigd te Goes,
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Zwartepoorte
Roosendaal BV, gevestigd te Roosendaal en Nispen,
eiseressen bij dagvaarding van 2 mei 2009, advocaat mr. J.E.M. Oude
Kempers te Arnhem,
Mediaforum 2009-7/8 305
tegen
1. Nicolaas Cornelis Johannes Schoonderwoerd, wonende te Amsterdam,
2. Johannes Marinus Soeters, wonende te Oosterhout,
gedaagden, verschenen in persoon.
Eisers zullen hierna gezamenlijk in mannelijk enkelvoud ook Zwartepoorte
worden genoemd.
1. De procedure
Ter terechtzitting van 8 mei 2009 heeft Zwartepoorte gesteld en
gevorderd overeenkomstig de in fotokopie aan dit vonnis gehechte
dagvaarding, waarbij de eis is gewijzigd bij de eveneens aan dit
vonnis gehechte akte. Schoonderwoerd en Soeters hebben verweer
gevoerd met conclusie tot weigering van de gevraagde voorzieningen.
Zwartepoorte heeft producties en pleitnota’s in het geding
gebracht. Schoonderwoerd heeft producties en een pleitnota in het
geding gebracht. Na verder debat hebben partijen verzocht vonnis te
wijzen. Ter zitting waren aanwezig aan de zijde van Zwartepoorte: J.
Zwartepoorte, directeur van eiseressen met mr. Oude Kempers en aan
de zijde van gedaagden: Schoonderwoerd en Soeters. Ter zitting is
medegedeeld dat vanwege de spoedeisendheid van de zaak op 13 mei
2009 verkort vonnis zal worden gewezen en de uitwerking daarvan
op 27 mei 2009 zal volgen. Onderstaande is die uitwerking.
2. De feiten
2.1. Schoonderwoerd exploiteert de website www.klup.nl. De website
www.miljoenhuizen.nl wordt geëxploiteerd door Columbus Consult
Bermuda Ltd. Beide websites worden met gegevens over woningen,
bedrijven en andere links gevoed vanuit verschillende databases.
Deze gegevens worden automatisch, zonder menselijke tussenkomst,
toegevoegd, veranderd of verwijderd. Geregistreerde gebruikers
kunnen deze informatie zelf aanpassen of aanvullen. Wel kunnen
moderators, bijvoorbeeld Schoonderwoerd, achteraf deze aanpassingen
wijzigen of verwijderen. Op de websites kunnen over woningen
of bedrijven ook commentaren worden achtergelaten. Voordat deze
commentaren worden geplaatst, worden zij vooraf gecontroleerd
door een moderator. De moderator beslist of de aangeleverde tekst
op de website kan worden gepubliceerd. De moderator kan de tekst
aanpassen of verwijderen. Beide websites zijn zodanig ingericht dat
zij bij treffers naar aanleiding van zoektermen, hoog op de zoekresultatenpagina
van Google verschijnen.
2.2. Zwartepoorte drijft een tweetal ondernemingen (autohandel),
één te Goes en één te Roosendaal. Zwartepoorte is een officiële distributeur
van de merken BMW, MINI en Land Rover.
2.3. Op de website www.klup.nl staat onder het kopje bedrijven in de
kolom onder meer: ‘Activiteit: Autodealer Plaats: Roosendaal Volledige
naam: Zwartpoorte Specialiteit: BMW’. Op de website staat
in een andere kolom onder het kopje ‘Laatste reacties betreffende
ANDERe links’, onder meer: ‘Boot Rialto Dit bedrijf is failliet verklaard,
het is overgenomen door het motorhuis Ik heb bij Boot Rialto
gewerkt’.
2.4. Na intoetsing in de Google zoekmachine van de woorden [Zwartepoorte]
en [failliet] laat de Google zoekresultatenpagina de volgende
tekst zien op de eerste plaats:
‘zwartepoorte bedrijven.klup.nl – informatie en meningen over
...
Volledige naam: Zwartepoorte Specialiteit: BMW... Dit bedrijf is
Jurisprudentie nr. 24
11

Noot
Dylan Griffiths
De Hoge Raad vernietigt het arrest van het Hof Amsterdam, gepubliceerd
in Mediaforum 2007-9 (nr. 32). Voor de casus en mijn commentaar
op de uitspraak van het hof verwijs ik naar mijn noot van destijds.
Ik had gehoopt dat de Hoge Raad zou casseren op de grond dat rechterlijk
ingrijpen in een debat over de wenselijkheid van (alternatieve)
geneeswijzen niet noodzakelijk is in een democratische samenleving,
ook al wordt dat debat niet steeds beleefd gevoerd. Ik was het wel met
het hof eens dat de kwalificatie ‘kwakzalver’ naar gewoon spraakgebruik
een ‘negatieve gevoelswaarde’ heeft, en dat daaraan niet afdoet
dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij, bij haar lijst van ‘de 20
grootste kwakzalvers van de 20 e eeuw’ een eigen – genuanceerdere en
meer neutrale – definitie van die term hanteert.
De Hoge Raad vindt echter dat aan de Vereniging niet kan worden
toegerekend dat de media die over de lijst berichtten daarbij géén
melding maakten van die eigen definitie van de Vereniging en dat de
reputatie van Sickesz daardoor ernstiger is beschadigd dan wanneer
het publiek wél kennis had genomen van de toelichting van de vereniging.
Daarom is het hof bij het beoordelen van de rechtmatigheid van
de door de Vereniging aan Sickesz gegeven kwalificatie ten onrechte
uitgegaan van de betekenis in het gewone spraakgebruik. Die rechtmatigheid
had volgens de Hoge Raad moeten worden getoetst aan de
eigen definitie van de Vereniging van het begrip kwakzalver.
Ik vind dat een rare benadering. Als ik een lijst publiceer van – volstrekt
willekeurig gekozen en niet aan de werkelijkheid ontleend
voorbeeld – ‘de drie onaangenaamste fascisten in de Raad van
Bestuur van ABN AMRO’, kom ik dan volgens de Hoge Raad weg met
het verweer dat ik bij die lijst een definitie van ‘fascist’ heb gevoegd,
die inhoudt: ‘eenieder die bij de afgelopen verkiezingen PVV heeft
gestemd’, en ik kan bewijzen dat de drie op de lijst geplaatsten aan die
definitie beantwoorden?
De benadering van de Hoge Raad leidt er bovendien toe dat deze al
sinds 2003 slepende procedure nu nog steeds niet voorbij is. De zaak
wordt verwezen naar het Hof Den Haag. Dat moet – zo begrijp ik het
– gaan beoordelen of de behandelmethoden van Sickesz onder de
door de Vereniging gehanteerde definitie van ‘kwakzalverij’ vallen.
Was die lijst van ‘20 grootste kwakzalvers van de 20 e eeuw’ echt de
aandacht van al die rechters waard?
Nr. 24 Zwartepoorte/Schoonderwoerd
en Soeters
Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam 13 mei 2009
Vonnis in de zaak van
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Zwartepoorte
Goes BV, gevestigd te Goes,
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Zwartepoorte
Roosendaal BV, gevestigd te Roosendaal en Nispen,
eiseressen bij dagvaarding van 2 mei 2009, advocaat mr. J.E.M. Oude
Kempers te Arnhem,
Mediaforum 2009-7/8 305
tegen
1. Nicolaas Cornelis Johannes Schoonderwoerd, wonende te Amsterdam,
2. Johannes Marinus Soeters, wonende te Oosterhout,
gedaagden, verschenen in persoon.
Eisers zullen hierna gezamenlijk in mannelijk enkelvoud ook Zwartepoorte
worden genoemd.
1. De procedure
Ter terechtzitting van 8 mei 2009 heeft Zwartepoorte gesteld en
gevorderd overeenkomstig de in fotokopie aan dit vonnis gehechte
dagvaarding, waarbij de eis is gewijzigd bij de eveneens aan dit
vonnis gehechte akte. Schoonderwoerd en Soeters hebben verweer
gevoerd met conclusie tot weigering van de gevraagde voorzieningen.
Zwartepoorte heeft producties en pleitnota’s in het geding
gebracht. Schoonderwoerd heeft producties en een pleitnota in het
geding gebracht. Na verder debat hebben partijen verzocht vonnis te
wijzen. Ter zitting waren aanwezig aan de zijde van Zwartepoorte: J.
Zwartepoorte, directeur van eiseressen met mr. Oude Kempers en aan
de zijde van gedaagden: Schoonderwoerd en Soeters. Ter zitting is
medegedeeld dat vanwege de spoedeisendheid van de zaak op 13 mei
2009 verkort vonnis zal worden gewezen en de uitwerking daarvan
op 27 mei 2009 zal volgen. Onderstaande is die uitwerking.
2. De feiten
2.1. Schoonderwoerd exploiteert de website www.klup.nl. De website
www.miljoenhuizen.nl wordt geëxploiteerd door Columbus Consult
Bermuda Ltd. Beide websites worden met gegevens over woningen,
bedrijven en andere links gevoed vanuit verschillende databases.
Deze gegevens worden automatisch, zonder menselijke tussenkomst,
toegevoegd, veranderd of verwijderd. Geregistreerde gebruikers
kunnen deze informatie zelf aanpassen of aanvullen. Wel kunnen
moderators, bijvoorbeeld Schoonderwoerd, achteraf deze aanpassingen
wijzigen of verwijderen. Op de websites kunnen over woningen
of bedrijven ook commentaren worden achtergelaten. Voordat deze
commentaren worden geplaatst, worden zij vooraf gecontroleerd
door een moderator. De moderator beslist of de aangeleverde tekst
op de website kan worden gepubliceerd. De moderator kan de tekst
aanpassen of verwijderen. Beide websites zijn zodanig ingericht dat
zij bij treffers naar aanleiding van zoektermen, hoog op de zoekresultatenpagina
van Google verschijnen.
2.2. Zwartepoorte drijft een tweetal ondernemingen (autohandel),
één te Goes en één te Roosendaal. Zwartepoorte is een officiële distributeur
van de merken BMW, MINI en Land Rover.
2.3. Op de website www.klup.nl staat onder het kopje bedrijven in de
kolom onder meer: ‘Activiteit: Autodealer Plaats: Roosendaal Volledige
naam: Zwartpoorte Specialiteit: BMW’. Op de website staat
in een andere kolom onder het kopje ‘Laatste reacties betreffende
ANDERe links’, onder meer: ‘Boot Rialto Dit bedrijf is failliet verklaard,
het is overgenomen door het motorhuis Ik heb bij Boot Rialto
gewerkt’.
2.4. Na intoetsing in de Google zoekmachine van de woorden [Zwartepoorte]
en [failliet] laat de Google zoekresultatenpagina de volgende
tekst zien op de eerste plaats:
‘zwartepoorte bedrijven.klup.nl – informatie en meningen over
...
Volledige naam: Zwartepoorte Specialiteit: BMW... Dit bedrijf is
Jurisprudentie nr. 24
11

Jurisprudentie nr. 24
11
failliet verklaard, het is overgenomen door het motorhuis Ik heb
bij Boot Rialto gewerkt ...’
en op de tweede plaats:
‘ zwartepoorte bedrijven.klup.nl– informatie en meningen over
...
Ik wil graag de ervaringen weten van anderen met Zwartepoorte
te Roosendaal. ... Dit bedrijf is failliet verklaard, het is overgenomen
door het motorhuis Ik ...’
2.5. Zwartepoorte heeft Schoonderwoerd en Soeters bij brief van 9
maart 2009 gesommeerd om de inrichting van de website www.klup.
nl aan te passen en aangepast te houden. In de brief staat verder onder
meer:
Door uw handelwijze en de wijze waarop u de website hebt ingericht, lijden
cliënten aanzienlijke schade. Vanwege het feit dat in deze tijd diverse garagebedrijven
kampen met financiële problemen, zijn leveranciers en klanten op
hun hoede. De geruchten die zijn ontstaan doordat door uw toedoen de suggestie
wordt gewekt dat cliënten failliet zijn, hebben ertoe geleid dat orders
uitblijven, bestellingen worden geannuleerd en vooruitbetalingen worden
uitgesteld.
2.6. Zwartepoorte heeft Schoonderwoerd op 26 maart 2009 opnieuw
gesommeerd de inrichting van de website aan te passen.
2.7. Bij brieven van 15 april 2009 heeft Zwartepoorte Schoonderwoerd
en Soeters opnieuw gesommeerd de website aan te passen.
2.8. Door Zwartepoorte zijn verklaringen (e-mails) overgelegd
van meerdere medewerkers waarin een groot aantal namen wordt
genoemd van klanten en relaties die vragen hebben gesteld over het
vermeende faillissement, waaronder een email van 6 mei 2009 van N.
Schrijver inhoudende onder meer:
Hierbij mijn bevestiging dat ik diverse mensen heb gesproken wat betreft dat
Zwartepoorte failliet zou gaan. Mensen vertellen dat ze dit op internet gelezen
hebben. [...]. De geruchten zijn als een lopend vuurtje gegaan, waarop ik
ook steeds meer reacties van mensen ben gaan krijgen. Mensen die mij hierover
hebben aangesproken of gebeld zijn o.a.:
– de PZC hier mij hierover gebeld
– Dhr. S. Steketee heeft mij hierover speciaal gebeld. Zijn klanten hebben
het ook weer aan hem gevraagd. [...]
– Andere bedrijven waar ik wel eens kom, of mensen van spreek (bijv. Van
de Velde auto’s) hadden ook van de geruchten vernomen of dealers hier in
de omgeving zoals de Fiat [...]
3. Het geschil
3.1. Zwartepoorte vordert – samengevat en na wijziging van eis –, op
straffe van een dwangsom, Schoonderwoerd en Soeters te veroordelen
om met onmiddellijke ingang na betekening van het vonnis de
inrichting van de websites www.klup.nl en www.miljoenhuizen.nl
en andere door Schoonderwoerd en Soeters gehouden c.q. geëxploiteerde
websites zodanig aan te passen en aangepast te houden, dat
door of op deze websites, al dan niet via Google dan wel via andere
zoekmachines, niet meer de onjuiste associatie wordt gewekt dat
Zwartepoorte failliet is dan wel overgenomen is, met veroordeling
van Schoonderwoerd en Soeters in de proceskosten.
3.2. Zwartepoorte stelt daartoe het volgende. Wanneer men via Google
zoekt op de zoektermen [Zwartepoorte] en [failliet] geeft Google in
de zoekresultaten via de zoekresultatenpagina de teksten van de websites
www.klup.nl en www.miljoenhuizen.nl zodanig (gecombineerd)
weer dat het voor de gemiddelde lezer lijkt alsof Zwartepoorte failliet
is. Pas als wordt doorgeklikt naar de betreffende website en de websites
goed en volledig worden gelezen, wordt duidelijk dat de verwijzing
naar het failliete bedrijf een ánder bedrijf betreft. Door de wijze
waarop de website is ingericht, wordt onjuiste informatie verstrekt,
die schadelijk is voor de goede naam en reputatie van Zwartepoorte.
Als gevolg van deze verkeerde informatie heeft Zwartepoorte aanzienlijke
schade geleden en lijdt dat nog steeds. Zwartepoorte heeft diverse
malen naar aanleiding van vragen van (potentiële) klanten moeten
uitleggen dat er geen sprake was van een faillissement. Juist in deze
tijden van economische crisis hebben autobedrijven grote moeite om
het hoofd boven water te houden. Elke suggestie dat van een faillissement
sprake zou zijn brengt schade toe aan de reputatie van Zwartepoorte
en vergroot de kans dat klanten wegblijven. Ook heeft Zwartepoorte
zijn personeelsleden meermalen moeten overtuigen dat zij
zich geen zorgen hoefden te maken. Ter zitting heeft de heer J. Zwar-
306
tepoorte nog verklaard dat hij er niet om heeft gevraagd om met zijn
bedrijfsgegevens op de betrokken websites vermeld te worden en hij
dat ook niet wil. Schoonderwoerd en Soeters zijn aansprakelijk voor
de schade die uit de zoekresultaten voortvloeit. Een redelijke belangenafweging
brengt met zich dat de belangen van Zwartepoorte bij
aanpassing van de website zwaarder dienen te wegen dan de belangen
van Schoonderwoerd en Soeters bij ongewijzigde handhaving van de
website. Met een betrekkelijk eenvoudige handeling kan Schoonderwoerd
en/of Soeters de website zodanig aanpassen dat de resultaten
niet zodanig worden weergegeven dat Zwartepoorte daardoor schade
lijdt.
3.3. Schoonderwoerd en Soeters voeren verweer als volgt.
De vordering betrekking hebbende op www.miljoenhuizen.nl dient
te worden afgewezen nu deze website eigendom is van Columbus
Consult Bermuda Ltd., welke vennootschap niet is gedagvaard. De
vordering tegen Soeters dient ook te worden afgewezen omdat hij ten
onrechte is gedagvaard. Soeters heeft geen invloed op de inhoud van
www.klup.nl die in deze zaak aan de orde is.
De informatie die door www.klup.nl wordt weergegeven is publiek
beschikbaar en niet onjuist en/of schadelijk voor Zwartepoorte. Er
wordt op de website op geen enkele manier de indruk gewekt dat
Zwartepoorte failliet zou zijn. Het blok waarin de bedrijfsgegevens
van Zwartepoorte zijn weergegeven onderscheidt zich fysiek duidelijk
van het blok waarin het commentaar van de bezoeker over het
failliete bedrijf Boot Rialto staat. Bij intoetsing van de twee zoektermen
[Zwartepoorte] en [failliet] op de Google zoekmachine, linkt
Google twee stukken tekst die afkomstig zijn uit de twee verschillende
blokken en die betrekking hebben op twee bedrijven op de voor
Zwartepoorte ongelukkige manier, met slechts drie puntjes daartussen.
De geoefende internetgebruiker weet dat de twee door Google
gelinkte teksten niet noodzakelijkerwijs betrekking hebben op hetzelfde
onderwerp. Om dat te checken dient men de door Google voorgestelde
link aan te klikken en de website goed te lezen. Gekomen op
de website www.klup.nl blijkt al gauw dat de zin ‘dit bedrijf is failliet
verklaard’ geen betrekking heeft op Zwartepoorte. Het ligt niet op de
weg van gedaagden om de website www.klup.nl aan te passen, omdat
het probleem wordt veroorzaakt door de willekeurige en door gedaagden
niet te beïnvloeden wijze waarop Google ingevulde zoektermen
weergeeft op de resultatenpagina. De Google zoekmachine biedt
geen mogelijkheden een zoekresultaat bij combinaties zoals [Zwartepoorte]
en [failliet] bij voorbaat uit te sluiten. Het is wel mogelijk
een gehele pagina niet te laten indexeren door Google, maar dat betekent
dat die gehele pagina niet gevonden kan worden door Google en
dat deze pagina aanzienlijk minder bezoek zal krijgen. Zelfs al zou
Schoonderwoerd de tekst op de website aanpassen, is het maar zeer de
vraag of er vervolgens niet een andere ongelukkige combinatie wordt
gevormd na het intoetsen van zoektermen. Ook vele andere websites
zullen dan dezelfde stap moeten ondernemen. Hierdoor wordt
het functioneren van internet en van zoekmachines ernstig beperkt.
Schoonderwoerd en Soeters kunnen op geen enkele wijze aansprakelijk
worden gesteld voor onrechtmatige handelingen die niet (door
hen) zijn gepleegd. Toewijzing van de vordering zou een ernstige
beperking met zich meebrengen voor de vrijheid van meningsuiting
omdat dit met zich zou brengen dat een niet lasterlijke mededeling
verboden zou kunnen worden omdat deze door tussenkomst van een
ander zó wordt weergegeven dat anderen deze weergave opvatten in
negatieve zin. Het spoedeisende belang wordt betwist nu is gebleken
dat er nog vele zoekresultaten zullen overblijven bij verwijdering van
de klup.nl en/of miljoenhuizen.nl resultaten.
4. De beoordeling
4.1. Nu de eigenaar van de website www.miljoenhuizen.nl niet is
gedagvaard, kunnen de vorderingen betrekking hebbende op de
inrichting van www.miljoenhuizen.nl niet worden toegewezen.
4.2. Door Zwartepoorte is niet betwist de gemotiveerde stelling van
Schoonderwoerd en Soeters dat Soeters als vrijwilliger bij www.klup.
nl werkzaam is en dat hij de inrichting van de website www.klup.nl
niet kan aanpassen waar het om de gewraakte teksten gaat, zodat de
vorderingen jegens Soeters niet kunnen worden toegewezen.
4.3. Zwartepoorte heeft aangegeven niet te willen dat zijn gegevens
op www.klup.nl worden vermeld. Het recht op vrijheid van meningsuiting
staat Schoonderwoerd echter in beginsel toe om gegevens van
Zwartepoorte zoals vermeld op www.klup.nl op internet te publiceren
en om gebruikers in de gelegenheid te stellen berichten over bedrijven
te plaatsen op www.klup.nl. Het recht op vrijheid van menings-
Mediaforum 2009-7/8

uiting wordt evenwel onder meer beperkt door het recht van betrokkenen
om niet onrechtmatig te worden geschaad in hun reputatie.
Zo mogen geen evident onjuiste of onnodig grievende uitlatingen
worden gepubliceerd tegen de zin van betrokkenen. De weergave van
beide teksten op www.klup.nl (de bedrijfsgegevens van Zwartepoorte
en het commentaar over Boot Rialto), is op zichzelf niet onrechtmatig.
De teksten geven geen onwaarheden weer, betreffen geen vertrouwelijke
gegevens en schaden op zichzelf ook niet de reputatie van
Zwartepoorte. Aannemelijk is echter dat de ongelukkige samenvoeging
door Google van deze twee op zichzelf staande teksten, bij een
groot aantal mensen de indruk kan wekken dat Zwartepoorte failliet
zou zijn verklaard. De samenvoeging staat bovenaan de zoekresultatenpagina
van Google.
4.4. Schoonderwoerd heeft aangevoerd dat Zwartepoorte Google
dient te dagvaarden, omdat het probleem is ontstaan door de zoekbewerking
die Google uitvoert. Schoonderwoerd kan daarop geen
invloed uitoefenen. Hoewel het zeker zo is dat er vragen bestaan over
de wijze waarop zoekresultaten door Google worden gegenereerd en
vervolgens weergegeven zonder dat daarop enige invloed kan worden
uitgeoefend door de eigenaren van de websites, geldt dat deze vragen
binnen een bredere discussie aan de orde dienen te worden gesteld.
Nu Schoonderwoerd gebruik maakt van de diensten van Google, hij
daarvan ook voordeel heeft, althans kan hebben, en hij zijn website
zo heeft ingericht dat deze ‘hoog’ scoort bij Google, heeft Schoonderwoerd
in deze ook een eigen verantwoordelijkheid.
4.5. De vraag die in verband met die verantwoordelijkheid aan de
orde is, is of Schoonderwoerd handelt in strijd met de zorgvuldigheid
die in het maatschappelijk verkeer, en derhalve ook op internet,
betaamt, door na te laten hetgeen Zwartepoorte hem meermalen
dringend en uitdrukkelijk heeft gevraagd, namelijk het modereren
van de op www.klup.nl geplaatste teksten, zodanig dat niet langer
na het intoetsen van de woorden [Zwartepoorte] en [failliet] op de
zoekresultatenpagina van Google een tekst verschijnt die de onjuiste
indruk kan geven dat Zwartepoorte failliet is verklaard.
4.6. Zwartepoorte heeft meerdere verklaringen overgelegd van medewerkers
die de namen noemen van diverse klanten en relaties die kritische
vragen stellen over de financiële situatie van Zwartepoorte. Een
aantal heeft ‘uit internet’ begrepen dat Zwartepoorte failliet is. Anders
dan Schoonderwoerd heeft aangevoerd, is voldoende aannemelijk dat
Zwartepoorte schade lijdt door de eerder genoemde weergave op de
Google zoekresultatenpagina.
4.7. Ter zitting heeft Schoonderwoerd aangegeven, dat het in dit concrete
geval mogelijk is door een kleine ingreep de teksten zodanig aan
te passen of (delen daarvan) te verwijderen, dat de zoekbewerking via
Google niet langer het aangevochten resultaat oplevert. Schoonderwoerd
heeft echter verklaard daartoe niet bereid te zijn omdat zijn
vrijheid van meningsuiting daardoor wordt beperkt.
Nu voldoende aannemelijk is geworden dat het voor Zwartepoorte
aanmerkelijke schade oplevert als Schoonderwoerd de aanpassingen
niet verricht, is de voorzieningenrechter van oordeel dat in dit concrete
geval, nadat Zwartepoorte Schoonderwoerd daartoe meermalen
heeft gesommeerd, Schoonderwoerd onrechtmatig jegens Zwartepoorte
handelt na te laten de kleine aanpassing te verrichten. Het
belang van Zwartepoorte weegt in deze zwaarder dan dat van Schoonderwoerd.
4.8. Het voorgaande betekent niet dat een websitehouder als Schoonderwoerd
bij de inrichting van een website zoals www.klup.nl voortdurend
moet controleren of er mogelijk schadelijke zoekresultaten
ontstaan. Het betekent slechts dat, wanneer door de inrichting van
de website bij zoekresultaten voor degene die op die website wordt
genoemd schade ontstaat en de benadeelde de websitehouder verzoekt
die schade op te heffen, zal moeten worden bezien wat het
zwaarste weegt, de vrijheid van meningsuiting van de websitehouder
of de schade van de benadeelde. Deze toets behoeft niet altijd in het
voordeel van de benadeelde uit te vallen. Alle omstandigheden van
het concrete geval dienen in aanmerking te worden genomen. In de
onderhavige zaak valt de belangenafweging ten gunste van Zwartepoorte
uit. Daarbij spelen een rol de schade die Zwartepoorte lijdt, de
geringe omvang van de ingreep die Schoonderwoerd moet toepassen
om de schade op te heffen, het feit dat Schoonderwoerd uit zijn website
inkomsten genereert, althans wil genereren, en Schoonderwoerd
zijn eigen website zo heeft ingericht dat deze hoog scoort bij de weergave
van zoekresultaten van Google.
4.9. Op grond van het voorgaande zal de vordering worden toegewe-
zen als volgt. Schoonderwoerd zal als de grotendeels in het ongelijk
gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan
de zijde van Zwartepoorte worden begroot op: € 77,25 aan explootkosten,
€ 262,– aan vast recht en € 816,– aan salaris advocaat.
4.10. Zwartepoorte zal als de jegens Soeters grotendeels in het ongelijk
gestelde partij in de proceskosten van Soeters worden veroordeeld.
De kosten aan de zijde van Soeters worden begroot op: € 262,–.
5. De beslissing
De voorzieningenrechter
5.1. weigert de gevraagde voorzieningen voorzover deze zijn gericht
tegen Soeters,
5.2. veroordeelt Schoonderwoerd om binnen twee dagen na betekening
van dit vonnis de inrichting van de website www.klup.nl zodanig
aan te passen en aangepast te houden, dat niet langer via deze
website, door middel van de zoekmachine van Google, een zoekresultaat
wordt weergegeven waarin de onjuiste indruk wordt gewekt dat
Zwartepoorte failliet is,
5.3. bepaalt dat Schoonderwoerd voor iedere dag dat hij in strijd handelt
met het onder 5.3 bepaalde, aan Zwartepoorte een dwangsom
verbeurt van € 500,–, tot een maximum van € 50.000,–,
5.4. veroordeelt Schoonderwoerd in de proceskosten, aan de zijde van
Zwartepoorte tot op heden begroot op € 1.155,25,
5.5. veroordeelt Zwartepoorte in de proceskosten van Soeters, aan de
zijde van Soeters tot op heden begroot op € 262, –,
5.6. verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,
5.7. wijst het meer of anders gevorderde af.
Dit vonnis is gewezen door mr. Sj.A. Rullmann, voorzieningenrechter,
bijgestaan door mr. M. van den Berg, griffier, en in het openbaar
uitgesproken op 13 mei 2009.
Noot
Dylan Griffiths
De website www.klup.nl bevat allerlei gegevens over (onder meer)
bedrijven in Nederland. Bijvoorbeeld (tot voor kort), in de ene kolom:
‘Activiteit: Autodealer Plaats: Roosendaal Volledige naam: Zwartepoorte
Specialiteit: BMW’, en in een andere: ‘Boot Rialto Dit bedrijf is failliet
verklaard, het is overgenomen door het motorhuis Ik heb bij Rialto gewerkt’.
Zwartepoorte, eiser in deze procedure 1 , had niet verzócht om plaatsing
op www.klup.nl. De website is zo ingericht, dat deze zo hoog
mogelijk verschijnt op de zoekresultatenpagina van Google. Als je op
Google [Zwartepoorte] en [failliet] invoerde, waren tot voor kort de eerste
twee zoekresultaten:
‘zwartepoorte bedrijven.klup.nl – informatie en meningen over ...
Volledige naam: Zwartepoorte Specialiteit: BMW ... Dit bedrijf is failliet
verklaard, het is overgenomen door het motorhuis Ik heb bij Boot Rialto gewerkt
...’
Mediaforum 2009-7/8 307
en
‘zwartepoorte bedrijven.klup.nl – informatie en meningen over ...
Ik wil graag de ervaringen weten van anderen met Zwartepoorte te Roosendaal
... Dit bedrijf is failliet verklaard, het is overgenomen door het motorhuis
Ik ...’
Zwartepoorte stelt hier last van te hebben: het gerucht doet de ronde
dat hij failliet is, hij wordt er door klanten en collega-bedrijven over
benaderd, en ook door de pers, waarbij hij te horen krijgt dat men de
informatie van internet heeft. In deze voor de autobranche toch al
moeilijke tijden is zo’n gerucht volgens Zwartepoorte (extra) schadelijk
omdat het de kans verhoogt dat klanten wegblijven.
Zwartepoorte heeft Schoonderwoerd, de eigenaar van www.klup.nl,
gewezen op de schade die hij ondervindt van de manier waarop diens
website is ingericht (in combinatie met Google) en hem tot drie keer
toe verzocht de (inrichting van de) website aan te passen. Schoonder-
Jurisprudentie nr. 24
11

Jurisprudentie nr. 24
11
woerd weigert, waarop Zwartepoorte de voorzieningenrechter benadert.
De voorzieningenrechter heeft op 13 mei verkort uitspraak gedaan
waarbij Schoonderwoerd is veroordeeld om ‘de inrichting van de website
www.klup.nl zodanig aan te passen en aangepast te houden, dat niet langer via
deze website, door middel van de zoekmachine van Google, een zoekresultaat
wordt weergegeven waarin de onjuiste indruk wordt gewekt dat Zwartepoorte
failliet is’, met de aankondiging dat de uitwerking van het vonnis op
27 mei zou volgen.
Op het internet wacht men niet twee weken met het ventileren van
meningen. Dat het nog niet mogelijk is een gefundeerd oordeel te
geven wordt niet door iedereen gezien als een reden voor terughoudendheid.
In de dagen na 13 mei verschenen er dan ook allerlei bijdragen
aan de gedachtevorming over deze casus, van het intussen helaas
bekende, maar telkens weer ontluisterende, soort 2 :
‘Lijkt me dat die rechters geen flauw benul hebben van hoe internet werkt.
Het vonnis slaat nergens op.’
‘Wat een kul. Als je niks van internet snapt, blijf er dan af ...’
‘Waar moet het toch met ons land naar toe als ter zake klaarblijkelijk ondeskundigen
zichzelf ter zake deskundig achten en recht spreken?’
‘Tja rechter Sj.A. Rullman heeft duidelijk onder een steen geleefd de laatste
jaren.’
De eerlijkheid gebiedt mij te vermelden dat er ook min of meer
zakelijk geformuleerde kritiek bij was, soms zelfs voorzien van een
onderbouwing, en dat enkele bijdragen overigens juist strekten tot
ondersteuning van de uitkomst van het kort geding. Ik weet niet of
de voorzieningenrechter kennis heeft genomen van al dat commentaar
op haar uitspraak, maar in de motivering van het vonnis, die twee
weken later volgde, heeft ze in ieder geval haar best gedaan om zo
goed mogelijk uit te leggen hoe ze tot haar oordeel was gekomen (en
duidelijk te maken dat dat oordeel nadrukkelijk slechts betrekking
heeft op dit specifieke geval). Dat heeft een vonnis opgeleverd dat ik
sympathiek vind en deels ook overtuigend, zij het niet helemaal.
De kernoverweging is:
De vraag [...] is of Schoonderwoerd handelt in strijd met de zorgvuldigheid
die in het maatschappelijk verkeer, en derhalve ook op internet, betaamt, door
na te laten hetgeen Zwartepoorte hem meermalen dringend en uitdrukkelijk
heeft gevraagd, namelijk het modereren van de op www.klup.nl geplaatste
teksten, zodanig dat niet langer na het intoetsen van [Zwartepoorte] en [ failliet]
op de zoekresultatenpagina van Google een tekst verschijnt die de onjuiste
indruk kan geven dat Zwartepoorte failliet is verklaard.
Vervolgens weegt de voorzieningenrechter de wederzijdse belangen.
Aan de zijde van Zwartepoorte acht zij ‘voldoende aannemelijk dat
[deze] schade lijdt door de eerder genoemde weergave op de Google
zoekresultatenpagina’. Ik vraag me af of de voorzieningenrechter hier
niet wat gemakkelijk vanuit gaat. Zwartepoorte heeft verklaringen
overgelegd van medewerkers die zijn benaderd door mensen die op
internet hebben gelezen dat Zwartepoorte failliet zou zijn. Maar wat
is de oorsprong van dat gerucht? Die kan moeilijk in de combinatie van
www.klup.nl en Google gelegen zijn. Wie gaat er immers – zonder dat
1 In navolging van de voorzieningenrechter duid ik de beide Zwartepoorte BV’s
aan als Zwartepoorte, in mannelijk enkelvoud.
2 Te vinden op www.miljoenenhuizen.nl. De vorderingen van Zwartepoorte
waren overigens ook gericht tegen deze website maar dat onderdeel stuitte af
op het feit dat deze website op naam staat van Columbus Consult Bermuda Ltd,
308
er al iets wordt vermoed – googlen op [Zwartepoorte] en [failliet]? En de
internetgebruiker die al wél een vermoeden heeft, maar het wil verifiëren
met behulp van Google, zal dunkt mij in het algemeen een stap
verder gaan dan de zoekresultatenpagina van Google, waarna onmiddellijk
duidelijk wordt dat de zinsnede die op de zoekresultatenpagina
achter [...] werd vermeld (‘Dit bedrijf is failliet verklaard’) op een
andere onderneming betrekking heeft. Maar misschien onderschat ik
de ‘dynamiek’ van zo’n gerucht. Ik kan me in ieder geval voorstellen
dat www.klup.nl in combinatie met Google een versterkende werking
heeft gehad bij een gerucht dat op de een of andere – buiten die website
gelegen – manier al in de wereld was gekomen.
Aan de andere kant staat het belang van Schoonderwoerd en dat vind
ik ook tamelijk zwak. Hij heeft ter zitting erkend dat hij door een
kleine ingreep de teksten op zijn website zodanig kon aanpassen dat
googlen niet meer het voor Zwartepoorte vervelende resultaat oplevert.
(Intussen heeft Schoonderwoerd dat ook daadwerkelijk gedaan, door
Zwartepoorte te vervangen door ZwartepOOrte [met nullen in plaats
van o’s] en failliet door fai11iet [met enen in plaats van ellen].) Waarom
wilde Schoonderwoerd die aanpassing dan niet doorvoeren, ondanks
de ‘noodkreten’ van Zwartepoorte? Vrijheid van meningsuiting. Maar
is dat hier zo’n sterk argument? Het ging hier niet om de uiting van
een eigen gedachte van Schoonderwoerd, waarvoor uiteraard zou
gelden dat hij geheel zelf moet kunnen bepalen hoe die luidt. De
onderhavige uiting bevatte slechts feitelijke informatie. Op zichzelf
wordt dergelijke informatie ook beschermd door het recht op vrije
meningsuiting. Maar door de uiteindelijk door Schoonderwoerd aangebrachte
wijziging is de inhoud van de informatie natuurlijk niet veranderd.
Noch de individuele autonomie van Schoonderwoerd, noch
de inhoud van het publieke debat of de publieke informatievoorziening
heeft dus wezenlijk te lijden als gevolg van de aanpassing van
de website. Het beroep op de vrije meningsuiting overtuigt in deze
specifieke casus dan ook niet, en de voorzieningenrechter had er misschien
goed aan gedaan dat wat meer in haar vonnis tot uitdrukking
te brengen.
Ik zou het als ik Schoonderwoerd was eerlijk gezegd wél bezwaarlijk
vinden dat mijn website, na aanpassing, spelfouten bevat. Maar
ik kan niet beoordelen of de met het oog op de zoekmachine Google
benodigde verandering van de website ook op een andere manier had
kunnen worden bewerkstelligd.
Al met al een kort geding waarin op beide kanten van de belangenafweging
wel wat af te dingen is. De vordering had misschien bij gebrek
aan belang kunnen worden afgewezen, maar als wij de voorzieningenrechter
volgen in haar (feitelijke) vaststelling dat Zwartepoorte
wél schade leed die (mede) werd veroorzaakt door de website van
Schoonderwoerd, en dat Zwartepoorte dus belang had bij de gevraagde
voorziening, dan is wat daarna komt in feite niet meer dan toepassing
van de in 1919 in Lindenbaum/Cohen geïntroduceerde norm. Als
iemand jou er met klem op wijst dat iets wat jij hebt gedaan tot een
voor hem schadelijk gevolg leidt, hoe onbedoeld ook, dan ben je naar
maatstaven van maatschappelijke behoorlijkheid verplicht dat gevolg
op te heffen, als dit voor jou eenvoudig te realiseren is, en zonder dat
er een eigen recht (wezenlijk) in het gedrang komt.
welke vennootschap niet was gedagvaard. Schoonderwoerd presenteert zich
overigens wel als eigenaar van de site (bijvoorbeeld in een uitzending van BNR
Nieuwsradio op 2 juni, naar aanleiding van het vonnis, te vinden op www.bnr.
nl).
Mediaforum 2009-7/8