Het kabinet en de WOB: een schaap gekleed in wolfsvacht

Uit: Bouwrecht, Nr. 12, december 2011 (BR 2011/185)
Het kabinet en de WOB: een schaap gekleed in wolfsvacht
door: G.C.W. van der Feltz
Recente ontwikkelingen met betrekking tot de
openbaarheid van bestuur: de openbaarheid
van gegevens in exploitatieplannen, vergoe-
ding van de kosten van behandeling van Wob-
verzoeken en het voorgenomen kabinetsbe-
leid, in het bijzonder met betrekking tot onei-
genlijk gebruik van de Wob.
In deze bijdrage wil ik eerst ingaan op drie
onderwerpen met betrekking tot openbaar-
making van overheidsinformatie, die voor de
praktijk van de lezer van Bouwrecht van be-
lang lijken. Ten eerste de vraag hoe de rechter
denkt over openbaarheid van gegevens in
exploitatieplannen. In dat verband komen ook
art. 8.29 Awb (beperkte kennisneming) en art.
25/55 Gemeentewet (opleggen geheimhou-
ding) ter sprake. Vervolgens wordt ingegaan
op de stand van zaken met betrekking tot de
mogelijkheid voor gemeenten om vergoeding
te vragen voor de behandeling van legesver-
zoeken. Als laatste ga ik in op de voornemens
die minister Donner in mei 2011 in een brief
aan de kamer kenbaar heeft gemaakt met
betrekking tot de openbaarheid van bestuur.
Daarbij zal in het bijzonder het voorgenomen
beleid aan bod komen ten aanzien van mis-
bruik: verzoeken om openbaarheid die door
bestuursorganen als oneigenlijk worden ge-
zien.
1. Rechtspraak over openbaarheid van de
inhoud van exploitatieplannen.
Bij besluit van 11 januari 2007 wijst het colle-
ge van B&W van de gemeente Maasdriel een
verzoek af tot openbaarmaking van de hoogte
van het bedrag, dat door een initiatiefnemer
zal worden voldaan aan de gemeente bij wijze
van voorschot op de (door de gemeente) als
gevolg van het initiatief naar verwachting te
betalen vergoeding voor planschade. Bij be-
sluit van 16 januari 2007 wijst het college van
B&W van Bergeijk een vergelijkbaar verzoek
af. In een geschil rond een exploitatieplan en
een bestemmingsplan verzoekt de raad van de
gemeente Beverwijk de rechter op voet van
art. 8.29 Awb om het rapport “Zichttaxatie
Westelijk Beverwijk, Specificatie van schade-
bedragen en percelen” slechts gedeeltelijk
over te leggen, zodat de wederpartij geen
kennis zal nemen van bepaalde gegevens
daarin die de raad gevoelig acht.
De hier genoemde kwesties mondden uit in
ABRvS 11 maart 2009, AB 2009/142, BR
2009/99; ABRvS 16 december 2009, BR
2010/57, JB 2010/31 en ABRvS 9 februari
2001, AB 2011/196. Ze draaien om de vraag of
de gemeentelijke overheid en de initiatiefne-
mer die met de gemeente heeft gecontrac-
teerd er een rechtens te honoreren belang bij
hebben, dat bepaalde financiële gegevens in
de anterieure overeenkomst of het exploita-
tieplan (schattingen rond de naar verwachting
uit te keren vergoedingen voor planschade,
geveltaxaties die ten grondslag liggen aan de
inbrengwaarde van de exploitatieopzet) ge-
heim mogen blijven, in ieder geval (zo neem ik

aan) totdat de termijn voor het indienen van
verzoeken om vergoeding van planschade is
afgelopen en de tijdig ingediende verzoeken
om planschade definitief zijn afgedaan.
De verwerende overheid heeft zich beroepen
op:
a) de uitzondering, dat “bedrijfs- en fa-
bricagegegevens” geheim mogen blij-
ven (art. 10 eerste lid, aanhef en on-
der c Wob) en
b) “onevenredig nadeel” (artikel 10
tweede lid, aanheft onder b en g Wob)
dat erin zou bestaan, dat de bekend-
making van zo’n bedrag een toename
van het aantal verzoeken om vergoe-
ding van planschade tot gevolg zal
hebben en ontwikkelaars vanwege de-
ze openbaarheid minder snel met de
gemeente zullen willen contracteren.
De Afdeling acht die verweren niet steekhou-
dend. Zij maakt geen onderscheid of de vraag
naar openbaarmaking wordt gesteld in het
kader van een Wob verzoek of doordat de
overheidspartij in een geschil voor de be-
stuursrechter verzoekt om toepassing van art.
8.29 Awb (beperkte kennisname). De Afdeling
overweegt, dat de belangen van de grondei-
genaren bij de mogelijkheid een beroep tegen
het exploitatieplan te onderbouwen zwaarder
wegen dan het belang van de gemeente bij
beperking van de kennisneming van deze
stukken.
Daarmee is niet gezegd, dat alle gegevens uit
de exploitatie nu maar openbaar dienen te
worden gemaakt: in ABRvS 11 maart 2009, AB
2009/142, BR 2009/99 laat de Afdeling het
oordeel van de Rechtbank in die zaak in stand
dat andere gegevens, zoals de prijs waartegen
de initiatiefnemer zijn grond aan de gemeente
verkoopt en de uitgifteprijs van de door de
gemeente te verkopen bouwkavels geheim
kunnen blijven.
De procedure via art. 8.29 Awb (verzoek tot
beperkte kennisneming van stukken) stelt
soms hoge eisen aan het strategisch inzicht
van partijen. Wijst de rechter een art. 8.29
Awb-verzoek tot beperkte kennisneming af,
dan volgt niet automatisch en direct volledige
openbaarmaking door toevoeging van het
betrokken document aan de stukken. De partij
die vroeg om beperking van de kennisneming
van het document krijgt van de bestuursrech-
ter bij een weigering gelegenheid om te rea-
geren (art. 8.29 lid 5 Awb, art. 12 Procesrege-
ling bestuursrechtelijke colleges 2006 en art.
13 lid 8 van de Procesregeling bestuursrecht
2010 1 ). Afhankelijk van de situatie zijn er dan
twee mogelijkheden: of deze partij stemt als-
nog in met inbreng van de stukken zonder
beperkingen of hij legt de stukken in het ge-
heel niet over (art. 13 procesregeling 2010:
“de Rechtbank voldoet aan een reactie hierop
gedaan verzoek tot terugzending van de stuk-
ken waarop het verzoek betrekking heeft.”).
De wet bepaalt in dat laatste geval niet (an-
ders dan in art. 8.29 lid 5 Awb) dat de zaak
verder door een andere kamer wordt behan-
deld.
Is de verzoeker een bestuursorgaan, dan lijkt
het mij nog maar de vraag of er een echte
keuze is: het bestuursorgaan is immers ver-
1 Stcrt. 2010, nr. 12031; voor wie procedeert
over art. 8.29 Awb is voorafgaande kennisname
van dit omvangrijke artikel 13 van belang.

plicht om alle op de zaak betrekking hebbende
stukken over te leggen (art. 7:4, 8:42 lid 1
Awb). Andere partijen dan de overheid krijgen
de afwijzing van het verzoek beperkte kennis-
neming in principe de keuze. Besluit zo’n partij
het stuk niet over te leggen, dan is de conse-
quentie, dat de bestuursrechter op een niet
compleet dossier uitspraak moet doen. De
gevolgen van het hiaat komen in beginsel voor
rekening van de partij, die het veroorzaakt (zie
bijvoorbeeld art. 12 lid 6 Procesregeling be-
stuursrechtelijke colleges 2006: “dan kan het
college daaruit de gevolgtrekkingen maken die
hem geraden voorkomen”). Is de partij, die
een stuk niet overlegt eiser, dan zal de rech-
ter, als hij het ontbrekende stuk voor toewij-
zing van de eis vitaal vindt, de vordering afwij-
zen. Is die partij verweerder, dan zullen de
onderdelen van het verweer, die in overwe-
gende mate op het desbetreffende stuk zijn
gebaseerd, niet kunnen worden gehonoreerd.
De partij die voor deze keuze staat moet zich
afvragen of hij zijn standpunt ook onafhanke-
lijk van het stuk dat geheim blijft overeind zal
kunnen houden en – als dat niet het geval is –
of de gevolgen van openbaarmaking zo dra-
matisch zijn, dat een verloren procedure te
verkiezen valt.
De Afdeling vervolgt deze route in haar uit-
spraak van 1 juni 2011, LJN BQ6839 (Emmer
poort). Appellant had gevraagd om getalsma-
tige detailonderbouwingen en verklaard, dat
hij zich zonder die gegevens geen beeld had
kunnen vormen van de redelijkheid van de
kostensoorten, omdat het exploitatieplan niet
of nauwelijks informatie bood over de manier
waarop de exploitatiekosten waren geraamd.
De gemeente heeft hierop de desbetreffende
onderbouwingen aan de Afdeling toegezon-
den met het verzoek “beperkte kennisne-
ming” van art. 8.29 Awb. Dit verzoek wordt
door de Afdeling (in een andere samenstelling,
dat die waarin de hoofduitspraak wordt ge-
daan) afgewezen. Hierop besluit de gemeente
de stukken niet in de procedure in te brengen.
Na onder nr. 2.20 te hebben uitgesproken, dat
“de kosten en opbrengsten met de vereiste
zorgvuldigheid [moeten, GF] worden ge-
raamd” stelt de Afdeling (onder nr. 2.31.3)
nuchter vast: “Nu de getalsmatige detailon-
derbouwingen bij voornoemde kostensoorten
niet kenbaar zijn, kan niet worden beoordeeld
of deze kostensoorten zijn geraamd met de
vereisten zorgvuldigheid als bedoeld in 2.20.
Nu het exploitatieplan niet berust op een ken-
bare motivering heeft de raad het exploitatie-
plan vastgesteld in strijd met art 3:46 Awb
voor zover het betreft de kostensoorten plan-
schade, onderzoekskosten, sloopkosten ten
bouw- en woonrijp maken. Het betoog
slaagt.”
De gemeente zou in theorie kunnen overwe-
gen om met betrekking tot dergelijke gege-
vens een alternatieve geheimhoudingsroute te
volgen, namelijk: een besluit om de gegevens
geheim te houden op voet van art. 25/55 Ge-
meentewet. In die artikelen (art. 25 geldt voor
de raad, art. 55 Gemeentewet voor het colle-
ge van B&W) is bepaald dat stukken, die zijn
besproken in een vergadering van het college,
waarvan bij de aanvang is beslist de neerslag
ervan geheim blijft, niet mogen worden ge-
openbaard. De rechter beschouwt art. 55 Ge-
meentewet als een bijzondere regeling die
voor de Wob gaat. Naar mijn mening is art. 55
Gemeentewet voor situaties als deze niet ge-

schreven. Niettemin maakt een college het
partijen, die uit zijn op informatie met de toe-
passing van art. 55 Gemeentewet moeilijk: de
partij, die de desbetreffende gegevens wil
ontvangen, zal moeten verzoeken om hetzij
vernietiging van het geheimhoudingsbesluit
hetzij een verzoek tot opheffing van het be-
sluit te doen. De reactie daarop kan eventueel
aan de bestuursrechter worden voorgelegd.
Vaak zal het besluit tot toepassing van art. 55
Gemeentewet al geruime tijd voordien zijn
genomen. Het is dan onherroepelijk, maar dat
staat er mijns inziens niet aan in de weg, dat
men het college kan vragen om opheffing van
de geheimhouding en vervolgens zal kunnen
procederen over een eventuele afwijzing van
dat verzoek. Er zijn colleges die het beraad in
B&W routinematig (op voet van art. 55 Ge-
meentewet) geheim verklaren. Daarmee ma-
ken zij de geheimhouding van art. 55 Gemeen-
tewet tot hoofdregel. Dat acht ik in strijd met
de bedoeling van die bepaling. Zouden de
griffierechten voor het adiëren van de be-
stuursrechter worden verhoogd tot de bedra-
gen, die het kabinet thans in het hoofd heeft,
dan is het nog maar de vraag hoeveel burgers
het aan zullen durven (/kunnen) om dergelijk
misbruik bij de rechter aan de kaak te stellen.
2. Behandeling van Wob-verzoeken: pu-
blieke taak of dienstverlening door de
overheid?
De vraag of de behandeling van een Wob-
verzoek (gratis) publieke taakoefening is of
een dienst waar de overheid een geldelijke
tegenprestatie voor mag vragen heeft geleid
tot veel debat 2 . Het gaat dan uiteindelijk niet
zozeer om de uitleg van de Wet openbaarheid
van bestuur, maar de achterliggende ver-
dragsbepalingen. Er lijkt brede overeenstem-
ming over de toelaatbaarheid van het vragen
van een kopieerkosten (in dit verband wel
aangeduid als “verstrekkingskosten”). De dis-
cussie spitst zich toe op de vraag of ook een
vergoeding mag worden gevraagd voor de tijd,
die de betrokken ambtenaar zich heeft ge-
troost om op het verzoek te reageren.
Merkwaardig aan het vragen van een vergoe-
ding is in ieder geval, dat het uitgangspunt van
de Wob is: actieve openbaarheid, openbaar-
heid die niet wordt ingeleid met een verzoek
van de burger (art. 8 Wob). De mogelijkheid
informatie via een website te verstrekken
heeft de mogelijkheden van actieve open-
baarmaking enorm vergroot. Mijns inziens
kunnen dan ook alleen problemen op uitvoe-
ringsniveau (“je kunt niet alles actief openbaar
maken”) rechtvaardigen, dat een overheid, die
in een bepaald geval niet is toegekomen aan
actieve openbaarheid, betaald zou krijgen
voor het vervullen van zijn wettelijke plicht tot
het verstrekken van documenten op verzoek
(de passieve openbaarheid).
De strijd over de vraag of kosten in rekening
mogen worden gebracht is per definitie een
belastingzaak. Dat betekent, dat het bestuurs-
procesrecht wordt toegepast en dat de rech-
terlijke kolom langs Rechtbank en Hof naar de
Hoge Raad loopt. De rechtbanken van Den
Haag en Rotterdam kwamen tot diametraal
2 Zie voor deze discussie onder meer: G.C.W.
van der Feltz, Openbaarheid van overheidsinformatie:
onbetaalbaar goed, Gst. 2011/2.

tegenovergestelde standpunten 3 . Die zaken
zijn niet in hoger beroep vervolgd. In een der-
de zaak heeft het gerechtshof van Den Haag
onlangs gekozen voor toelaatbaarheid van een
kostenvergoeding waarin door de betrokken
gemeente voor 12 uur tijd aan naspeuringen
(EUR 22,55 x 48 kwartier) een bedrag van EUR
1.082,40 werd gevraagd. De rechtbank had
(onder verwijzing naar HR 17 april 2009, LJN
BI1253) beslist, dat de werkzaamheden niet
als diensten mochten gekwalificeerd. Het Hof
oordeelt anders, omdat “de dienst van de
gemeente in overheersende mate verband
houdt met het individualiseerbaar belang, dat
bestaat bij de vrager van de specifieke infor-
matie.“ Het Hof voegt daaraan toe, dat het feit
dat de publicatie van deze gegevens door ver-
zoeker die mogelijk volgt het algemeen belang
zou kunnen dienen er in dit verband niet toe
doet. Het eerst geciteerde argument (“het
individualiseerbare belang”) is in de context
van de Wob minst genomen verrassend: een
van de essentiële kenmerken van de Wob is
dat verzoeker géén eigen belang hoeft te stel-
len bij zijn verzoek 4 . Over dat punt bestaat
geen verschil van mening; het is bovendien
een punt van groot belang omdat het de visie
van de wetgever en de partners bij de relevan-
te verdragen vormgeeft dat openbaarmaking
door het bestuursorgaan tegenover “de hele
3 Rb. Rotterdam 3 september 2008, LJN
BF2086; R. ’s-Gravenhage 28 april 2010, Gst.
2010/68 m.nt. van der Sluis AB 2010/258
m.nt. Peters en Belastingblad 2010/856 m.nt.
Kruimel.
4 Art. 3 lid 1 Wob: “Een ieder kan een verzoek
om informatie (…) richten tot een bestuursorgaan
(…) Vraagt de verzoeker vervolgens om
een voorlopige voorziening met betrekking tot
zijn verzoek om openbaarmaking, dan zal hij
(zijn belang bij) de spoedeisendheid overigens
wel moeten aantonen.
wereld” geschiedt en dat het feit, dat de pas-
sieve openbaarmaking begint met een verzoek
van een (rechts)persoon daar niets aan veran-
dert en dus ook niet essentieel is. De zaak is
mogelijk aan de Hoge Raad voorgelegd, daar-
om laat ik het bij deze overwegingen.
Nederland heeft zich actief ingezet voor het
Verdrag van Tromsø, waarmee onder andere
meer duidelijkheid zou komen op het gebied
van de vergoedingen voor de behandeling van
een Wob-verzoek en de mogelijkheden om op
te treden tegen “misbruik” van de Wob. Het
Hof verklaart evenwel niet aan dat verdrag te
willen toetsen, daar Nederland het niet heeft
geratificeerd.
3. Misbruik
Onder decentrale bestuursorganen wordt veel
geklaagd over “misbruik” van de Wob 5 . Het
valt slecht te ontkennen, dat de opzet van de
Wob het voor kwaadwilligen mogelijk maakt
de overheid aan het werk te zetten zonder
redelijk doel. De feitelijke basis van die klach-
ten (hoeveel klachten moeten als “misbruik”
worden gekwalificeerd, hoeveel tijd kosten
die) was echter – voor zover ik kan overzien –
mager. Het is daarom bijzonder de moeite
waard, dat het Ministerie van Binnenlandse
zaken daar onderzoek naar heeft laten doen.
Het resultaat is te vinden in het rapport Re-
search voor beleid: “Omvangrijke en oneigen-
lijke Wob-verzoeken, aantallen kenmerken en
wijze van afhandeling, Eindrapport van 27
5 Zie voor dit onderwerp het in noot 1 genoemde
artikel en Duijkersloot en Tappeiner,
Antimisbruikregelingen van openbaarheidswetgeving,
NTB 2011/21.

oktober 2010”. Het onderscheidt drie vormen
van misbruik: verzoeken gericht op het ver-
dienen van geld aan de Wob, verzoeken ge-
richt op het frustreren en/of vertragen van
een bestuursorgaan en verzoeken die voort-
komen uit een obsessief streven tot open-
baarmaking. Een bijzondere ondersoort van
misbruik gericht op het verdienen van geld is
verzoeken indienen in de hoop dat bij de af-
handeling ervan termijnen worden overschre-
den, zodat de verzoeker met succes een
dwangsom kan vragen en/of proceskosten
vergoed kan krijgen. Het rapport geeft een
goed inzicht in de verdeling van de oneigenlij-
ke verzoeken over de verschillende betrokken
overheden (de politiekorpsen pieken, daar lijkt
een aparte aanpak dus op zijn plaats) en het
geeft aan, dat een aantal “veel-aanvragers” in
Nederland een buitensporige hoeveelheid
aandacht vraaget. De opstellers van het rap-
port maken enig voorbehoud bij de hardheid
van de conclusies. Hoe dat ook zij, de cijferma-
tige uitkomst is mijns inziens schokkend: in
totaal 44% van alle verzoeken wordt gekwali-
ficeerd als oneigenlijk (21%: gericht op verdie-
nen, 21% gericht op frustreren en 2% uit “ob-
sessief streven”). Het valt te hopen, dat de
cijfers de zaak erger voorstellen dan ze is: er is
immers een constante informatiestroom op
verzoek die noch door de burger, noch door
het betrokken bestuursorgaan wordt geregi-
streerd als Wob-activiteit. Hoe dat ook zij: er
lijkt sprake van een omvangrijke groep geval-
len.
Wie de Wob inzet uit frustratie en om “agen-
tje te pesten” speelt met vuur. Er zijn altijd –
ook in onze tijd - politici en bestuurders te
vinden, die daarin een rechtvaardiging zien
om de toegankelijkheid van overheidsinforma-
tie te beknotten. Ik acht het dan ook een be-
langrijke uitdaging om het oneigenlijke ge-
bruik sterk te reduceren zonder aan de essen-
tiële waarborgen te komen, die de Wob in-
houdt voor een transparant en democratisch
bestuur. De sleutel daartoe is: onderscheid
zien te maken tussen verzoeken, die passend
zijn en verzoeken die misbruik vormen. Dat
klinkt voor de hand liggend, maar ik stel vast
dat de verleiding bij overheden bestaat om
het misbruikprobleem op te lossen door de
toegang tot openbaarheid in zijn geheel moei-
lijker en vooral duurder te maken. Openbaar-
heid wordt dan iets voor de rijken.
De juiste route (scheiding tussen gerechtvaar-
digde verzoeken en misbruik) wordt gewezen
in het rapport Vexatious requests: anti-
misbruikregelingen van openbaarheidswetge-
ving van 18 januari 2010, dat door de Minister
op 6 oktober 2010 aan de Kamer is aangebo-
den.
Zie: Kamerstukken II, Bijlagen 2010, 31
751, nr. 9, besproken door de opstel-
lers in Duikersloot en Tappeiner in
NTB 2011/21 (zie voetnoot 5).
Het rapport houdt een bespreking in van an-
timisbruik regelingen in een aantal juridsdic-
ties buiten Nederland. Ik tref daarin de vol-
gende maatstaven voor een verantwoorde
antimisbruikregeling in Nederland:
a) er moet rechterlijk toezicht zijn op
het buiten behandeling laten van
verzoeken wegens het misbruik-
karakter ervan. Mijn voorstel zou zijn
om de bestuursrechter een dergelijk

esluit vol te laten toetsen, dit van-
wege de gevoeligheid en het belang
van de openbaarheid in de rechts-
staat;
b) Of sprake is van misbruik of niet mag
niet afhangen van de persoon van de
verzoeker, maar moet worden be-
oordeeld aan de hand van de inhoud
van het verzoek. Dit lijkt mij een lo-
gisch voortvloeisel uit het uitgangs-
punt van de Wob, dat de verzoeker
geen belang bij zijn verzoek behoeft
te stellen;
c) Men kan het op allerlei manieren
formuleren maar op een abstract ni-
veau lijkt mij dat sprake is van mis-
bruik, als een verzoek geen redelijk
doel dient (in het geheel niet, of na
weging van de kosten om aan het
verzoek te voldoen tegenover de re-
delijkerwijze te verwachten op-
brengst ervan).
4. Kabinetsbeleid
Het kabinet is op zoek naar het evenwicht
tussen het tegengaan van misbruik en het
behouden van transparantie en rechtsstate-
lijkheid. Het kabinet heeft zich onlangs uitge-
laten over zowel zijn voorgenomen maatrege-
len tegen oneigenlijk gebruik van de Wob als
over ratificatie van het Verdrag van Tromsø.
Zie: Kamerstukken II, 32 802, nr. 1 Toe-
passing van de wet openbaarheid
van bestuur, brief van de minister
van binnenlandse Zaken en Konink-
rijksrelaties van 31 mei 2011 (“de
brief”).
Het kabinet scheert misbruik en verzoeken die
een grote inspanning van de overheid vragen
over een kam. Belangrijk uitgangspunt van het
kabinet is: “Dit kabinet streeft naar een com-
pacte overheid met minder ambtenaren” en
“randvoorwaarde is immers een overheid met
een verminderde capaciteit van het ambtena-
renapparaat.” Dat streven gaat voorbij aan het
feit, dat de wereld sedert de kinderjaren van
de minister behoorlijk veel ingewikkelder is
geworden, dat de burgers mondiger zijn ge-
worden en dat zij veel van de overheid ver-
wachten (maar daar weer niet voor willen
betalen). De enige echte randvoorwaarde
(axioma, zou ik menen), is een voldoende
transparant en democratisch gehalte van het
bestuur.
De minister (brief, p. 6-7) wil misbruik aanpak-
ken door te kijken naar het verzoek en niet
toegeven aan de wens van het (destijds) Ka-
merlid Teeven om misbruik te beoordelen aan
de hand van de (vermoede) motieven van de
verzoeker. Daarbij mag (brief, p. 8) het be-
stuursorgaan niet te snel aannemen, dat een
verzoek om openbaarheid oneigenlijk is. De
Minister stelt voor een regeling te treffen voor
verzoeken, die een omvangrijke inspanning
van de overheid vragen. Elementen van die
regeling zijn: eisen aan de specificiteit van het
verzoek, onderzoek naar proportionaliteit van
het verzoek en mogelijkheden van de over-
heid, dat de behandeling van verzoeken langer
neemt dan de Wob toelaat en verplicht (per-
soonlijk) contact tussen de verzoeker en de
behandelend ambtenaar.

Tegen dergelijke regelingen behoeft geen
bezwaar te bestaan, mits men niet tegelijker-
tijd afdoet aan de controle van de rechter op
dit voor de democratie zo essentiële gebied.
Van mensen, die uit zijn op misbruik van de
Wob zal in dergelijke gevallen kunnen worden
verwacht, dat zij ook “misbruik” zullen willen
maken van een (te) gemakkelijke toegang tot
die rechter. Daar stoppen echter mijns inziens
de mogelijkheden om mee te denken met dit
kabinet met zijn “randvoorwaarde”. Als de
griffierechten in het bestuursrecht zodanig
verhoogd worden, dat het voor de burger
praktisch onmogelijk wordt bescherming te
zoeken bij de bestuursrechter voor tegen een
overheid die zich op oneigenlijke wijze af-
schermt tegen Wob-verzoeken wordt er een
voor de democratie belangrijke grens over-
schreden. Constructief acht ik het voorstel
(brief, p. 11) om de grote hoeveelheid “ver-
keers-wobjes” (verzoeken om informatie door
gefrustreerde, want beboete, verkeersover-
treders) te keren door een actief informatie-
systeem op te zetten. De minister wijst erop
(brief, p. 14) dat overheden blijkbaar nog
moeten leren om de Wob vanaf het eerste
moment in hun handelen te integreren: vroeg
kiezen voor actieve openbaarmaking of voor
een systeem, dat het makkelijk maakt om aan
verzoeken om informatie te voldoen is de
eerste en meest constructieve opdracht van
de Wob aan het bestuur.
Voor wat betreft de vergoeding van wob-
verzoeken stelt de Minister vast, dat het in
rekening brengen van kosten anders dan ko-
pieerkosten op gespannen voet staat met de
openbaarheid. Zo ook (aldus de Minister) art.
7 van het verdrag van Tromsø. De Minister is
van mening, dat “op grond van de recente
uitspraken van de rechtbank 6 ” bepaalde kos-
ten, anders dan de “verstrekkingskosten” niet
in rekening mogen worden gebracht. Inmid-
dels beschikt de Minister (helaas) ook over
een arrest van het Hof ’s-Gravenhage met een
andere strekking (zie hiervoor). Dat arrest
blijft hopelijk een witte raaf: het strookt niet
met het uitgangspunt, dat het verzoek, niet
(het belang van) de verzoeker centraal staat
(brief p. 7, derde regel) en dat arrest zal dus
buiten beschouwing moeten blijven. Zonder
het uitdrukkelijk te zeggen wijst de Minister
ook op de grootste pijn in de kostenbereke-
ningen: het feit dat decentrale overheden zeer
uiteenlopende tarieven berekenen voor de
overal vergelijkbare werkzaamheden onder de
Wob. Ik denk, dat wij in Nederland niet meer
moeten willen kunnen vragen aan vergoedin-
gen dan het verdrag van Tromsø toelaat, de
Minister (brief, p. 15) is dat ook niet van plan
(“geen voorstellen die indruisen tegen de be-
palingen in het verdrag van Tromsø ”). Dat lijkt
mij wel iets ruimer dan alleen kopieerkosten.
Samengevat: een bijzondere brief: het kabinet
geeft aan dat het andere prioriteiten heeft
dan een goede toegang tot overheidsinforma-
tie. Het is maar dat we het weten. Onderteke-
ning (en dus: ratificatie) van het Verdrag van
Tromsø wordt overbodig geacht. De voorstel-
len die vervolgens worden gedaan om de toe-
passing van de Wob te verbeteren lijken ech-
ter uit de pen van een andere Minister te ko-
men: er volgt positief getoonzet een genuan-
ceerde en uitvoerbare set maatregelen.
6 Men mag aannemen, dat daarmee op de
uitspraak van de Rb. Den Haag uit 2010 wordt
gedoeld (hiervoor vermeld in noot 2)

5. Tot slot
Het kabinet stelt terecht vast dat de overgrote
meerderheid van burgerverzoeken om infor-
matie van de overheid tot wederzijdse tevre-
denheid wordt afgewikkeld. De pijn concen-
treert zich rond verzoeken die veel tijd kosten
en verzoeken waarbij het betrokken bestuurs-
orgaan verkeerde motieven bij de verzoeker
vermoedt. Een instituut als de Wob is er ech-
ter juist voor de pijnmomenten en voor tijden,
waarop de naald van het kompas van be-
stuurders naar een autocratisch punt op de
windroos draait. Mijn meest recente verzoek
om informatie stuitte op technische aanloop-
problemen (bij de overheid die was overge-
gaan op elektronische opslag van documen-
ten), maar over het geheel genomen was de
behandeling voorbeeldig, want: voortvarend,
pro-actief en voorkomend. Kosten waren er
nauwelijks. Mijn conclusie: het kan en in de
praktijk loopt de informatievoorziening tussen
redelijke burgers en redelijke overheden pri-
ma. Dat is – in mijn ogen – een vitaal element
in een democratie. De rekening daarvan mag
gerust bij de belastingbetaler worden gelegd.
Misschien dat de Minister zich gesteund voelt
bij de gedachte, dat achter ieder reëel verzoek
om informatie in feite heel veel burgers staan,
waarvan de meesten nu eenmaal zelf niet het
initiatief, de mogelijkheden of voldoende ken-
nis hebben om een verzoek in te dienen.