Nursing - Puente

‘Puente’ betekent ‘brug’ in het Spaans. Het Vlaamse Puenteproject,
dat gericht is op de opvolging van ontslagen schizofreniepatiënten
thuis, dankt zijn naam aan de brugfunctie
die de thuisverpleegkundigen hierin vervullen.
tekst: Kurt Meers
Opvolging verbetert therapietrouw schizofrene patiënten
Laat ontslagen schizofreniepatiënten een jaar lang thuis opvolgen door een thuisverpleegkundige,
zeggen Vlaamse onderzoekers. Het bespaart kosten en de gezondheid van de patiënten verbetert.
Schizofrene patiënten die uit het psychiatrisch
ziekenhuis worden ontslagen
hebben moeite om trouw hun medicatie
in te nemen. Daarom kunnen ze thuis
nauwgezet worden opgevolgd door een
externe verpleegkundige die hen daarbij
ondersteunt. Tussen 2006 en 2009 werden
386 patiënten volgens het zogenoemde
Puente-project een jaar opgevolgd
door een thuisverpleegkundige. Aansluitend
startte men begin 2009 met een
studie die de effectiviteit van Puente
moest meten. De resultaten hiervan zijn
nu bekend. 1 Puente is volgens de onder-
10
Geen brug te ver
nursing vl - januari 2011
zoekers het eerste evidence-based pychiatrische
zorgtraject in België.
Werkwijze
Verpleegkundige en onderzoeker Marc
Glorieux werkte vroeger enkele jaren als
psychiatrisch verpleegkundige in Sint-
Niklaas, en stelde daar vast dat therapietrouw
bij schizofrene patiënten (en mensen
met schizo-affectieve stoornissen)
thuis problematisch is. ‘Van zodra het
wat beter gaat, wordt de medicatie al
snel in de hoek gegooid, en dat is uiteraard
nefast voor het hervallen,’ aldus
Glorieux. In de zoektocht naar een doeltreffende
oplossing kruiste hij zijn ideeën
met andere wetenschappers. ‘Al snel
bleek dat we op dezelfde golflengte zaten
om een systeem te vinden dat tegelijk
simpel en reproduceerbaar was op eender
welke locatie.’ Vanuit zijn huidige
werkplek, de thuisverplegingsdienst
Mederi, voerde hij een wetenschappelijk
onderzoek als testcase uit. Het project
werd Puente genoemd, de Spaanse benaming
voor brug, en symboliseert de
ondersteuning die nodig is bij de overgang
van het ziekenhuis naar de eigen

woning. Na een trage opstart in 2006,
kent Puente momenteel een enorme
groei. In 2010 maakten meer dan 200
nieuwe patiënten deel uit van het programma.
Dagelijks worden nieuwe patiënten
aangemeld.
Wederzijdse feedback
Het project situeerde zich rond twee
groepen patiënten van elk 192 personen.
‘Ongeveer de helft van de ontslagen
patiënten kreeg zijn langwerkende
anti-psychotische medicatie thuis toegediend
door een thuisverpleegkundige
van verschillende thuisverplegingsinstanties.
We kozen voor die mogelijkheid
omdat thuisverpleegkundigen vaak
meer voeling hebben met psychiatrische
patiënten dan bijvoorbeeld ziekenhuizen.
Een stafmedewerker van Mederi
nam de rol van coördinator of centrale
zorgplanner op zich, en belde de patiënt
twee dagen voor de inspuiting, afhankelijk
van de voorgeschreven termijn. Zo
werd de patiënt er telkens aan herinnerd
dat de thuisverpleegkundige zou langskomen
voor het toedienen van de medicatie.
De agenda van de patiënt werd
dus extern beheerd. We voerden waar
nodig ook een motivatiegesprek met alle
betrokkenen , zoals mantelzorgers. Verder
gaf de thuisverpleegkundige feedback
aan de zorgplanner van Mederi
over de situatie thuis. De opgepikte signalen
werden direct doorgegeven aan de
pyschiater. Als een ordelijke patiënt bijvoorbeeld
plots een stal van zijn woning
had gemaakt, was het duidelijk dat er
iets aan de hand was. Die wederzijdse
informatie-uitwisseling is belangrijk.’
Resultaat
De andere helft van de patiënten haalde
de medicatie op in een remissiehuis of
bij de huisarts. ‘Ook hier had de centrale
zorgplanner nauw contact met de
andere zorgverstrekkers op het terrein,’
aldus nog Marc Glorieux. ‘Zo konden
we bijvoorbeeld de dokter laten weten
dat de patiënt in aantocht was voor een
inspuiting, zodat deze niet nodeloos
lang in de wachtzaal moest zitten en
misschien uit angst of verveling vroegtijdig
huiswaarts keerde.’
De cijfers uit het onderzoek tonen aan
dat deze opvolgingsmethode haar doel
niet voorbij schiet. ‘Door onze methode
toe te passen, daalde het percentage van
heropname in de psychiatrie ten opzichte
van ‘gewone’ patiënten met veertien
procent,’ weet Marc Glorieux. Het gaat
dan om de vermindering van de heropname
waar Puente voor zorgt, vergeleken
met het herval van de andere
patiënten die niet volgens deze methode
werden opgevolgd (23 versus 37 procent):
een significant verschil. ‘Het geeft
duidelijk aan dat langwerkende antipsychotica
in combinatie met een assertieve
follow-up de effectiviteit van de
‘Puente heeft voor patiënten en verpleging echt een meerwaarde’
Nelle Van Langenhof (50) is één van de thuisverpleegkundigen die actief meewerken in het
Puente-project. Zij en haar collega’s ervaren het als verrijkend: ‘Het is een echte meerwaarde,
zowel voor de patiënten als voor onszelf. Als we bepaalde ervaringen niet op voorhand
hadden geweten, zouden we de patiënten waarschijnlijk uit het oog zijn verloren. De kans
dat ze daarna weer in het ziekenhuis zouden belanden, was groter geweest. Voor onszelf
geeft Puente meer voldoening van het werk, omdat de betrokkenheid groter is en je ook
het hele verhaal achter de patiënten leert kennen. Het opbouwen van een vertrouwensband
maakt het boeiend.’ Nelle en haar collega’s hebben het gevoel dat de patiënten vooruitgaan
dankzij deze hulp aan huis. ‘Hoewel de begeleiding slechts één jaar duurt, krijgen we af en
toe de vraag om patiënten ook nadien maandelijks te blijven bellen. Dit is een belangrijke
houvast voor hen, ze hebben daar veel steun aan.’
De rol van de verpleegkundige gaat verder dan een inspuiting geven. ‘Sommige patiënten
zijn niet zo therapietrouw vanaf het moment dat ze zich beter voelen,’ zegt Nelle Van Langenhof
nog. ‘Door hen enkele dagen voor iedere inspuiting telefonisch te contacteren,
krijgen ze bovendien de kans om te zeggen hoe ze zich voelen. Dankzij de trainingen in
onder meer gesprekstechieken, kunnen we al heel wat zorgen wegnemen. Als er dan nog
problemen zijn, kunnen wij altijd nog de arts preventief inschakelen.’
behandeling substantieel vergroot. En
los daarvan voelen de patiënten en het
ondersteunend team dat het voorkomen
van een herval goed is voor de
gezondheid van de patiënt. Bovendien
is de familie meer gerustgesteld, omdat
zij weten dat een extern persoon de
patiënt van dichtbij opvolgt.’
Wakker schudden
De onderzoekers vinden dat de resultaten
van dien aard zijn dat ze een brede
implementatie in het werkveld verdienen.
‘Naast de veertien psychiatrische
ziekenhuizen in Vlaanderen die hebben
meegewerkt, merken we nu ook meer
belangstelling vanuit Wallonië,’ licht
Glorieux toe. ‘We willen de overheid
dan ook wakker schudden: een algemene
introductie van deze opvolgingsmethode
kan een flinke som besparen in
de gezondheidsuitgaven. Want iedere
patiënt die niet meer, of pas na langere
tijd hervalt, scheelt een flinke slok op
een borrel. We hebben becijferd dat dit
de ziekteverzekering jaarlijks zo’n drie
tot vier miljoen euro kan opleveren.’
‘Door Puente daalde het percentage van heropname
in de psychiatrie met veertien procent’
Zo bedraagt binnen de studie het verschil
in gemiddelde jaarhospitalisatiekosten
van een schizofrene patiënt buiten
het Puenteprogramma vergeleken
met patiënt binnen het programma,
3328 euro. De kostprijs van Puente zelf
bedraagt 900 euro per patiënt op jaarbasis.
Dit levert voor de ziekteverzekering
een nettobesparing op van 2428
euro per Puente-patiënt per jaar. ‘Misschien
peanuts in vergelijking met de
totaliteit van de kostprijs voor gezondheidszorg,
maar toch.’ Bijkomend voordeel
is dat er meer opvangcapaciteit zal
vrijkomen in de instellingen, omdat de
patiënten minder vaak hervallen en dus
moeten heropgenomen worden. ■
Literatuur
1. Van Loon H, Vandenbroele H, Dubois V [et al].
Compliance van ambulante schizofreniepatiënten bij
gebruik van langwerkende antipsychotica met thuiszorgondersteuning.
2010. Nog niet geplaatst in een
wetenschappelijk tijdschrift, maar wel op te vragen bij
annelies.wybo@mederi.be.
januari 2011 - nursing vl 11