Ché staat voor aap in Borneo - OPZOEKNAARHETBEEST.be

Op zOek naar het beest (deel 3)
Ché staat voor
aap in Borneo
Het is al laat in de namiddag wanneer we het Bako National Park
binnenvaren. ”Problemen!” roept de schipper. “Door het laagtij geraak
ik met mijn boot niet aan de aanlegsteiger. Jullie moeten er hier uit.”
Daar staan we dan, onnozel, met een rugzak van 20 kilo op de rug tot
ons middel in de rivier. De 500 meter die we na deze zware reisdag nog
naar de oever moeten strompelen, zijn er bij deze hitte net iets te veel
aan. Mijn humeur staat op onweer. Tot ik plots iets zie bewegen in het
mangrovebos verderop. Een paar neusapen zijn in de rivier aan het
De heldhaftigste aller Ché-reporters is ondertussen aangespoeld
op het eiland Borneo. Hij wil er zich verdiepen in de wereld
van de neusapen, de makaken en de orang-oetans. Onderweg
vraagt hij raad aan een leutige bende koppensnellers.
T e k s T : J e r o e n D e n a e g h e l
F o T o ’ s : C e l i n e V a n C a u w e n b e r g h e
spelen. Met hun lange neus en plomp lijf zien ze er behoorlijk achterlijk
uit. Het verwondert me dan ook niks dat ze die beesten hier Orang
Belanda – letterlijk vertaald: Hollanders – noemen. De naam verwijst
naar de eerste Nederlandse kolonisten in de 17de eeuw die volgens de
locals als twee druppels water op de neusapen leken.
Er zijn trouwens nog gelijkenissen. Net als onze noorderburen zijn
de neusapen gierig (voor een handvol voedsel slaan ze met plezier
een concurrent in de prak), gaan ze altijd in het oranje gekleed en
kunnen ze geen moment hun snater houden. Wanneer ik door mijn
verrekijker naar een mannetjesaap tuur, valt – jawel, hoor – vooral zijn
kolossale neus op. Dat fel ontwikkelde reukorgaan zou het resultaat
Met hun lange neus en plomp lijf zien neusapen er behoorlijk achterlijk uit. Ze noemen die
beesten hier dan ook Orang Belanda, letterlijk vertaald: Hollanders.
zijn van seksuele selectie. De Dirk Draulans in mij weet dat de wijfjes
een voorkeur hebben voor mannetjes met een grote neus. Alleen de
pompoenneuzen mogen met de vrouwtjes paren, de kleintjes moeten
de rest van hun leven maar aan hun pietjes sleuren. Zo geven
enkel de apen met de dikste kokkerd hun genen door en
worden de neuzen van de apen steeds groter.
‘Ik wil de grootste hebben’, zong Raymond van het
Groenewoud al met een knipoog naar Darwin, want
naar verluidt is seksuele selectie ook van toepassing
op mensen. Zelf heb ik daar mijn twijfels over. De
meeste mannen verkiezen een beauté met een stevige
C-cup en een strakke kont, maar waarom worden we dan nog
steeds omringd door hangtieten en cellulitisbillen? Als de theorie van
de seksuele selectie klopte, zouden al onze vrouwen er al lang als
Véronique De Kock uitzien. Toch?
De neusapen hebben nog andere eigenaardigheden: zwemvliezen
tussen hun tenen bijvoorbeeld. Meteen weet u ook waarom de
Hollanders zo veel medailles halen in het zwemmen. Maar wie de
nasalis larvatus nog wil zien, zal zich moeten haasten. Het beest is met
uitsterven bedreigd. Als de houtkap in Borneo niet stopt, is het binnen
tien jaar afgelopen met de soort.
slaags met een makaak
“Oké, we hebben ze nu wel gezien, zeker?” roept Celine me toe,
terwijl ze haar fototoestel opbergt. Ze staat al 20 minuten tot aan haar
tepeltjes in het water en lijkt mijn obsessie voor de aap maar matig te
appreciëren. En op weg naar onze junglehut wacht ons
nog een tweede verrassing. Vanop een tak staart een
slang ons onbeweeglijk aan. “Het is de Wagler’s Pit
Viper”, zegt een lokale ranger. “Ze zijn wel gevaarlijk,
maar niet zó gevaarlijk. Hun gif werkt heel traag. Als
ze je bijten, sterf je maar binnen een paar jaar.” Ik moet
even nadenken of dat nu goed of slecht nieuws is, maar
besluit dan maar – gezien het uur van de dag – helemaal
níét na te denken en een paar pinten te gaan drinken.
“Zo, je hebt een slang gezien?” zegt Pavel, terwijl hij me een
doorschijnend goedje inschenkt. Pavel is een Tsjech en brouwt zijn
eigen slivovitsj. “Die adders doen niks. Weet je waarvoor je moet
opletten? Makaken! Als je niet snel genoeg je eten afgeeft, bijten ze je
vingers af. Eén raad: kijk een makaak nooit recht in de ogen, want dan
voelt hij zich bedreigd en valt hij aan.”
’s Anderdaags ondervind ik tijdens een korte wandeltocht waartoe
een makaak in staat is. Tijdens een drankpauze ritst er eentje mijn
rugzak open. Hij is fel geïnteresseerd in mijn fototoestel en zit met
zijn kleine poten aan mijn lens te friemelen. In een reflex grijp ik naar
mijn zak en begin ik luid naar de aap te foeteren. Niet zo slim, want
Wagler’s Pit Viper,
dodelijk binnen de
paar jaar!
op het moment dat mijn ogen die
van de aap kruisen, slaat de razernij
in zijn kop. Luid sissend toont hij mij zijn
witte tanden. Het lijkt erop dat hij me elk
moment wil verslinden. Heel dapper ben ik
nooit geweest en ik zet het dan ook snel op een
lopen. Maar de aap blijft me achtervolgen. Ik doe
het bijna in mijn broek van de schrik. Makaken zijn
niet de dodelijkste beesten van de planeet, maar ze
kunnen er wel voor zorgen dat je héél laat thuiskomt
voor het avondeten. Ik kan pas opgelucht ademhalen
als ik 50 meter verder zie dat het beest me niet meer
volgt.
Aan de hut zit Pavel me op te wachten. “Je hebt bezoek
gehad”, zegt hij. “Twee makaken hebben het raam van je
kamer geforceerd. Je had ze moeten horen daarbinnen, ze
werden bijna zot.” Ik staar verbaasd naar de ruit. De rangers
hebben ons gewaarschuwd dat makaken meesterdieven zijn,
dus begin ik als een gek mijn bezittingen te checken. De schade
valt mee. Het enige wat de aap heeft meegenomen – en nu gaan
jullie me niet geloven – is een oude Ché, meer bepaald die met de
naakte Barbara Steeman op de cover. Smaak hebben ze wel. En een
origineler bewijs dat we van de aap afstammen, is er niet.
Luid sissend toont de
makaak zijn witte tanden.
Ik zet het op een lopen,
maar de aap blijft me
achtervolgen. Ik doe
het bijna in mijn broek.
Makaken zijn niet de
dodelijkste beesten, maar ze
kunnen er wel voor zorgen
dat je héél laat thuiskomt
voor het avondeten.
106 C H É J A N U A R I 2 0 1 0 C H É J A N U A R I 2 0 1 0 107
t

Een longhouse, onderdak voor een hele koppensnellersstam.
Mensenlever? Lekker!
’s Anderdaags nemen we de eerste boot naar Kapit, een stadje in het
hart van Maleisisch Borneo. Daar wil ik de beruchte koppensnellers
ontmoeten. Vrees niet, alle stammen hebben het koppensnellen al
een tijdje afgezworen. Althans, dat beweren ze. Maar als het tegenzit,
durven ze in hun oude gewoontes te hervallen.
In de jaren ’70 vond de Indonesische president Soeharto dat er te veel
volk op het Javaanse eiland Madura woonde. Om de bevolkingsdruk
daar te ontlasten stuurde hij duizenden Madurezen de Borneose jungle
in. Dat daar de Dajaks woonden – een verzamelnaam voor alle inlandse
stammen in Borneo – was geen probleem; de Madurezen zouden
zich wel integreren. En dat gebeurde ook. De Madurezen kregen
overheidssteun om huizen te bouwen en pikten naast de gronden ook
de arbeidspostjes van de Dajaks in. Dat het niet echt klikte tussen
de twee bevolkingsgroepen is een understatement. De animistische
Dajaks die onder andere bomen en vogels verafgoden, werden door
de islamitische Madurezen als een bende wilden aanzien, terwijl de
Dajaks dan weer vonden dat de Madurezen gronddieven en afpersers
waren. Het conflict bleef sluimeren tot de Dajaks er in 1999 genoeg
van hadden. Ze haalden hun traditionele zwaarden nog eens boven
en maakten jacht op de duizenden Madurezen die zich vooral in het
westen van Borneo gevestigd hadden. Al snel bleek dat de Dajaks het
koppensnellen nog niet waren verleerd. Zoals in de goede oude tijd
lieten ze de vijand geen schijn van een kans. Ze stormden in groep
een huis binnen, hakten vliegensvlug het hoofd van een Madurees
eraf, sneden zijn lever uit zijn lijf en vraten hem meteen op. Daarna
verkrachtten ze de aanwezige vrouwen, staken de inboedel in de fik en
namen het hoofd mee als trofee.
In Kapit toont de bibliothecaris een oude krant. Op een foto zie ik
een afgehakte kop van een Madurees op een olievat. Zijn gezicht is
uitdrukkingsloos en in één van de neusgaten smeult een sigaret. Ik
heb plots niet meer zoveel zin om de Dajaks te bezoeken, maar de
bibliothecaris stelt me gerust. “Dat was een accident de parcours. We
zijn een vredelievend volk. Breng eens een bezoek aan een Iban-stam,
je zal versteld staan van hun gastvrijheid.”
neushoornlul
De volgende dag trekken we met een gids verder de rivier op. Na een
tijdje zie ik een reusachtige houten paalwoning in het bos. Het is een
longhouse waarin een volledige stam van Iban samenleeft. We voelen
ons inderdaad heel welkom. Misschien zit de 100 euro die we voor dit
bezoek betaald hebben daar ook wel voor iets tussen.
In de voorgalerij van hun huis moet ik even slikken: aan het dakgebinte
hangen vijftig zwartgeblakerde doodshoofden. “Deze hier is van een
blanke”, zegt Joshua, onze gids. Hij houdt de schedel voor mijn neus
Kopje erbij houden, Jeroen!
Als je een kop had gesneld, mocht
je met alle vrouwen van de stam
neuken. Als je maar je ‘ampallang’
aanbracht, een horizontale
eikelpiercing. Een voorwaarde die de
meeste Iban-vrouwen sowieso stellen.
en ik krijg prompt last van jeuk in mijn nek. Ze mochten dan wel een
verschrikkelijke reputatie hebben, zelf waren de Iban zich van geen
kwaad bewust. Het koppensnellen was immers onlosmakelijk met hun
geloof verbonden. Een gesnelde kop was het ultieme geschenk om de
goden gunstig te stemmen.
Volgens de legende geraakte de oorlogsgod van de Iban moeilijk aan
een lief. Hij zag wel een vrouwtje zitten, maar die viel niet voor zijn
charmes. Zelfs toen hij op jacht een hert voor haar schoot, bleef ze de
boot afhouden. Ook een verse orang-oetan kon haar niet vermurwen.
Pas toen de god met een gesnelde mensenkop thuiskwam, mocht hij
aan haar tietjes zitten.
De Iban namen die verhaaltjes nogal serieus. Zo kon een man pas een
goede huwelijkskandidaat zijn als er een gesnelde kop op zijn cv stond.
En er waren wel meer belangrijke momenten in een mensenleven die
een kop verdienden: een sterfgeval of een geboorte, of het uitbreken
van een epidemie. Ook bij een verhuis of het binnenhalen van de oogst,
moesten de Iban snellen, net als bij het verschijnen van de volle maan,
het aanbreken van de lente of het zien van een wilde beer. Er waren
dus wel een aantal koppen nodig om het jaar door te komen. Maar wie
er één had veroverd, werd bij zijn thuiskomst in de watten gelegd. Hij
mocht zich bezatten met rijstwijn en kreeg daarna de toelating om met
elke vrouw van de stam te neuken. Er was maar één voorwaarde: hij
moest de ampallang aanbrengen, een horizontale eikelpiercing in de
vorm van een houten staafje met twee verdikte uiteinden.
De vorm van de ampallang verwees naar de penis van de neushoorn, het
enige zoogdier ter wereld dat er twee uur over doet voor het klaarkomt.
Bij de meeste Iban-vrouwen is het dragen van de ampallang zelfs een
vereiste om met haar te mógen poepen.
De reden moeten we opnieuw in één van hun mythes zoeken. Een
godin was niet tevreden over de grootte van haar mans leuter. Toen
hij er weer niks van bakte, rolde ze een rijstblad op en stak dat in haar
vagina. “Hier krijg ik misschien wél een orgasme van”, beledigde ze
manlief tot op het bot, waarop hij verontwaardigd het bos inliep en een
tak door zijn eikel ramde.
“Deze is van een blanke.” Ik krijg prompt jeuk in mijn nek.
Doe de doodskoppendans
Net wanneer ik een foto van de doodshoofden wil nemen, komt een
Iban naar me toe. Op zijn strottenhoofd staat een grote zwarte tatoeage.
Die kwam er na een waanzinnig pijnlijke ingreep die enkel voor de
moedigste krijgers was weggelegd. Alle lichaamsversieringen van
de Iban verwijzen naar hun daden: zo mochten enkel zij die een kop
gesneld hadden hun handen laten tatoeëren. De klauwen van de man
voor me staan vol en ik voel mijn hart dan ook sneller kloppen. Al laat
hij niet meteen zijn ei pellen. “Nee, ik ben geen headhunter. De koppen
die je hier ziet, zijn meer dan 100 jaar oud. Zelfs mijn grootvader was
geen koppensneller meer. Na de komst van James Brooke zijn we
ermee gestopt.”
Hoe een jonge Britse officier erin slaagde om een bende wilden te
bekeren, mag u gerust een historisch mirakel noemen. Rond 1840
was het grootste deel van Borneo in handen van de sultan van Brunei.
Maar het land was in chaos. Verscheidene Dajak-stammen waren op
koppenjacht en vernielden elkaars huizen en oogstvoorraden. De sultan
kreeg de boel niet onder controle en vroeg aan de jonge Engelsman om
een handje toe te steken. Zijn opdracht leek quasi onmogelijk, maar
Brooke pakte het slim aan. Hij versperde de rivieren en hield zo de
rivaliserende stammen uit elkaar.
De eerste internationale vredesmacht was een feit, maar Brooke was
ook een tweede maal zijn tijd ver vooruit. Hij knoopte diplomatieke
gesprekken aan met de verschillende stamhoofden. Wat generaties
Belgische politici niet lukte, kreeg Brooke in Borneo wel voor mekaar.
Hij werkte de communautaire geschillen weg en werd de held van de
natie. Het respect voor de man was zo groot dat de koppensnellers hun
animistische geloof afzweerden en zich massaal tot het christendom
bekeerden.
Dat de koppen aan het plafond meer dan honderd jaar zijn, zou dus
kunnen kloppen. “Maar hoe komt het dat ze zo zwart zijn?” vraag ik aan
Joshua. “Ze zijn gerookt,” zegt de gids. “Als de Iban met een gesnelde
kop thuiskwamen, deden hun vrouwen eerst een vreugdedansje met
de kop en namen dan een fileermesje om de tong af te snijden. Daarna
ging het haar eraf en boorden ze een gat in de schedel om de hersenen
te verwijderen. Ten slotte hingen ze het hoofd boven een vuur, om de
ziel van de overledene te vriend te houden. Want na zijn dood werd
de kop van de vijand een deel van de eigen familie. Een gesnelde
kop mocht nooit worden verwaarloosd. Er moest altijd een vuur onder
branden, hij mocht niet nat worden. Ze gaven hem zelfs eten en drinken
en spraken tegen hem. Bij familiefeesten zetelde de kop aan het hoofd
van de tafel.”
Onder de koppen liggen pluimen van de neushoornvogel, een soort
toekan die de Iban als oorlogsgod vereerden. De krijgers droegen zijn
veren om hen tegen de vijand te beschermen en raadpleegden hem voor
James Brooke, de jonge Britse officier die de koppensnellers
van hun hobby afhielp. Rechts: een neushoornvogel.
Een gesnelde kop mocht nooit
worden verwaarloosd. Ze gaven
hem zelfs eten en drinken en
spraken tegen hem. Bij
familiefeesten zetelde de kop
aan het hoofd van de tafel.
ze ten strijde trokken. Als ze de roep van de vogel niet hoorden, waren
de voortekenen slecht en bleven ze thuis. Tegenwoordig verdwijnt
de neushoornvogel meer dan de overheid lief is in de kookpotten van
de Iban-vrouwen. En de snavel, die uit zuiver ivoor bestaat, levert
ook een aardige duit op. Het dier is met uitsterven bedreigd en dus
heeft de Maleisische regering maatregelen genomen: wie nog een
neushoornvogel durft te schieten, vliegt voor twee jaar de bak in.
De man uit het woud
In Borneo hangen de vreemde wildlife-posters overal. Naast een
mooie foto en een beschrijving van elk dier, vertellen ze wat er met
je gebeurt als ze toevallig één van de beesten in je valies vinden. De
tarieven lopen uiteen: wie een makaak ontvoert, is er vanaf met een
boete van 100 dollar, een ijsvogel mismeesteren staat gelijk met 500
dollar en een neusaap komt je op twee jaar gevangenis te staan. Voor
een tweehonderdtal beschermde soorten zijn celstraffen voorzien. Dat
is best beangstigend: je zal maar onverhoeds op een zeldzame pad
trappen. Voor je het weet zit je tussen de seriemoordenaars.
‘Het doden of verwonden van de Borneose boomkikker wordt bestraft
met een gevangenisstraf van 3 jaar en een boete van 2.000 dollar’, lees
ik op een affiche. Het is de op één na zwaarste straf. Wie in de krant wil
komen, schiet best een orang-oetan af. Dan komt het leger je halen en
sturen ze je levenslang de uraniummijnen in.
Ik weet dat ze hier niet al te kieskeurig zijn in hun voedsel, dus vraag
ik aan de Iban-man of hij al ooit orang-oetan gegeten heeft. Hij schudt
heftig van nee. “De man uit het woud is één van ons, die mogen we niet
opeten”, zegt hij. Joshua bevestigt: “De Iban beschouwen de orangoetans
als hun voorvaderen. Ze beweren dat de aap eigenlijk kan
praten, maar zwijgt omdat hij anders zou moeten werken.”
Slim, maar dat de orang-oetan geen uil is, weet ik al een tijd. De
intelligentie van deze mensaap zou evenredig zijn met die van een
zesjarig kind. De enige in het wild resterende orang-oetans – een
tienduizendtal – leven hier in Borneo. Ik wil er graag één zien. En de
grootste kans heb ik in het Sepilok-reservaat. Daar zouden ze zich
volgens Joshua makkelijk laten spotten.
108 C H É J A N U A R I 2 0 1 0 C H É J A N U A R I 2 0 1 0 109
t

Oog in oog(kas) met een 40.000 jaar oude homo sapiens.
Tom Harrisson lokte tijdens WO II met
zijn guerrillaleger 1.500 Jappen in
de val. Zo liet hij de Kebalit-vrouwen
zich naakt in de rivier wassen. Maar
nog voor de Jappen in het water hun
broek hadden kunnen uittrekken,
stak er al een speer door hun lever.
Dood aan de Jappen
Het Sepilok Orang-Utan Rehabilitation Centre werd in 1963 opgericht
door Tom Harrisson en zijn vrouw Barbara. Het Britse koppel kon het
niet langer aanzien dat de mensen orang-oetans als huisdieren hielden.
Ze kochten de apen op om ze opnieuw in de wildernis te integreren.
Tom Harrisson was een speciaal geval. Hij combineerde probleemloos
de jobs van antropoloog, ornitholoog, archeoloog, journalist, filmmaker,
schrijver, militair, museumconservator en poolreiziger. Daarnaast was
hij ook nog een kenner van erotische kunst én een fulltime alcoholicus.
In zijn vrije tijd vogelde hij alles wat een rok droeg. Wie denkt dat
het een kerel van twaalf stielen en dertien ongelukken was, moet ik
ontgoochelen. Hij won de Gouden Palm op het Filmfestival van Cannes,
schreef als eerste een boek over vogelobservatietechnieken en heeft
in Borneo de belangrijkste archeologische vondst uit de geschiedenis
op zijn naam staan: in een grot bij Niah vond hij de schedel van een
40.000 jaar oude homo sapiens, tot nu toe de oudste mens van Zuidoost-
Azië. Toch was hij zonder diploma uit Cambridge weggelopen, in zijn
sandalen en met rood gelakte teennagels.
Harrisson trok de wereld rond en settelde zich bij de Kelabit, een
etnische stam diep in de jungle van Borneo. Hij werd verliefd op het volk
– vooral op de vrouwen – en liet zich een tatoeage en een penispiercing
zetten. Zijn strafste kunstje flikte hij tijdens de Tweede Wereldoorlog.
De Britten waren Borneo verloren aan de Japanners en planden eind
1944 een tegenoffensief. Omdat ze niet vertrouwd waren met de jungle,
durfden ze echter niet in Borneo te landen. Tot Harrisson voorstelde om
op verkenningstocht te gaan. Met zeven soldaten – het clubje noemde
zich Z-Force – liet hij zich bij zijn Kelabit-vrienden droppen. Daar
verzamelde hij snel een guerrillaleger en nog voor de maand om was
hadden Harrisson en co 1.500 Japanse koppen gesneld. Majoor Tom
ging daarbij nogal creatief te werk. Hij wist dat de Japanse soldaten
bronstig liepen en vroeg de Kelabit-vrouwen om zich naakt in de rivier
te wassen. Zo lokten ze de Jappen het water in. Nog voor ze hun broek
De Deer Cave, niet alleen de grootste, maar ook de diepste, de
koudste én de gevaarlijkste grot ter wereld.
hadden kunnen uittrekken, stak er al een speer door hun lever.
Harrisson effende in Borneo het pad voor de geallieerden, maar toch
kreeg hij nooit de erkenning die hij verdiende. Zijn moeilijk karakter
had daar alles mee te maken. The most offending soul alive (de meest
beledigende mens ter wereld) was dan ook de veelzeggende titel van
zijn biografie. De man die van niks schrik had, stierf op zijn 65ste in een
onnozel auto-ongeval.
vleermuis iemand?
De confrontatie met Harrissons park is echter een afknapper. De ‘in het
wild’ levende mensapen zijn een paar tamme orang-oetans die elke
morgen om bananen komen bedelen. Voor 10 dollar mag je tussen
honderden hysterische Japanners 30 seconden foto’s schieten en krijg
je een T-shirt met een orang-oetan. Jeuj!
Ik wil de échte beesten zien. In Gunung Mulu bijvoorbeeld, een nationaal
park dat ook op de lijst van werelderfgoederen van Unesco staat. Maar
onze aankomst in het park zorgt al meteen voor animo. Voor het eerst
tijdens onze trip belanden Celine en ik in een gemeenschappelijke
slaapzaal. De erotische escapades van rondreizende backpackers
krijgen we er gratis bij. Het licht is nog maar net uit wanneer een
Française zich laat bespringen door een hitsige Griek. Zij kreunt de hele
slaapzaal bijeen, maar Zorba heeft zijn dagje niet. “Déjà fini?!” klinkt
het na amper 20 seconden, gevolgd door een veelzeggende zucht.
Minder lollig wordt het wanneer ’s anderendaags Sam ons komt
vervoegen. De Amerikaan kan geen moment zijn snater houden en
heeft een voedselobsessie. Als hij niet aan het vreten is, vertelt hij in
geuren en kleuren over zijn recentste restaurantbezoeken. Tijdens
een ochtendwandeling willen we in alle stilte een neushoornvogel
spotten, maar dat is zonder Sam gerekend. “In Kuala Lumpur hebben
ze heel lekkere mie goreng”, kakelt hij luid in het muisstille bos.
“En in Bali moet je zeker de spicy beef proberen.” Een paar vogels
vliegen opgeschrikt weg, maar het viswijf weet van geen ophouden.
“Voor lekkere fried noodles moet je bij Kittie’s in Jakarta zijn”, gaat hij
verder. Ik probeer hem te negeren door mijn verrekijker aan mijn ogen
te zetten, maar de idioot staat al aan mijn oor te tetteren. “In Bombay
moet je zeker de tandoori chicken proberen... (Hij wordt onderbroken
door de gids die in het kruinendak een neushoornvogel meent te zien)
...al kan die niet tippen aan de nasi goreng in Kota Kinabalu.” Nog voor
ik de vogel in mijn telelens kan spotten, heeft het geratel van Sam hem
weggejaagd. Ik kijk hem woedend aan, maar de hufter is niet van het
begrijpende type. Een uur lang kwettert hij lustig door, tot hij me plots
persoonlijk aanspreekt. “Zeg Jeroen, hoe komt het dat we hier geen
vogels zien?”
Celine weet nog net een moord te voorkomen. Ze sleurt me mee naar
de Deer Cave. Volgens Henry, onze plaatselijke gids, de grootste
grot ter wereld. Het is me al opgevallen dat ze hier nogal van records
Met z’n vijftig op een bankje voor de
fenomenale ‘fly of the bats’.
In de slaapzaal is het licht nog maar
net uit wanneer een Française zich
laat bespringen door een hitsige
Griek. Zij kreunt de hele slaapzaal
bijeen, maar Zorba heeft zijn dagje
niet. “Déjà fini?!” zucht ze al na amper
20 seconden.
houden. Want volgens Henry is de Deer Cave niet alleen de grootste,
maar ook de diepste én de koudste grot te wereld, en eigenlijk ook de
gevaarlijkste – al wil hij dat niet luidop gezegd hebben. Ze hebben
hier ook vleermuizen die het snelst vliegen, het meest eten en met
een jaarlijkse productie van 8 kilo per vierkante meter ook de grootste
schijters van deze aardbol zijn.
“Als het goed weer blijft, zullen jullie straks getuige zijn van hét
spectaculairste natuurfenomeen ter wereld: the fly of the bats”, zegt
Henry fier. “Anderhalf miljoen vleermuizen vliegen dan de grot uit op
zoek naar muggen en vliegen. In één nacht eten ze 7 ton insecten: dat
is een wereldrecord!”
Op een bankje zitten we tussen vijftig toeristen naar de ingang van de
grot te staren. Sommigen schuiven zenuwachtig achter de telelens van
hun fototoestel, anderen hebben hun camera al aangezet om niks van
het spektakel te moeten missen. The fly of the bats wordt een spektakel
om nooit meer te vergeten.
Na twee uur gespannen wachten zien we welgeteld één zielige
vleermuis de grot uitvliegen.
Merci al Gore! not!
Het was de druppel die ik nodig had om Gunung Mulu definitief
vaarwel te zeggen. Elders en beter. Drie dagen later varen we in een
bootje op de Kinabantang-rivier. De tijd begint te dringen en ik haal de
grove middelen boven. “Je krijgt 10 dollar als we een orang-oetan of
een neushoornvogel zien”, zeg ik tegen Eloy, onze stuurman. “Het zou
kunnen, maar dan moeten jullie geluk hebben”, zegt hij bedeesd. Eloy
is al enkele jaren gids en heeft zijn eigen methodes om de toeristen op
te vrijen.
“Where are you from?” vraagt hij.
“Belgium”, zeg ik.
“Wauw, Belgium, beautiful”, fluit hij. De meeste locals laten het hierbij,
maar Eloy is net dat tikkeltje meer geïnteresseerd. “Where in Belgium?”
Eloy: “Sinds het woud hier gekapt is voor biodiesel, is het veel
makkelijker om neushoornvogels en orang-oetans te spotten!”
vraagt hij met toegeknepen oogjes.
“Gent”, zeg ik.
Er volgt een licht gekreun: “Ah Ghent… Very beautiful…”
Ik kijk hem stomverbaasd aan. Zit hier de eerste Dajak die ooit Het Lam
Gods zag? Zou hij ooit waterzooi hebben gegeten op de Graslei? “Do
you know Ghent?” vraag ik opgewonden.
30 seconden mijmert Eloy over het water en zegt dan doodleuk ‘No’.
Maar de stuurman heeft nog meer verrassingen in petto. Zo is hij
naar eigen zeggen een rechtstreekse afstammeling van Monsopiad,
de grootste headhunter uit de geschiedenis. Monsopiad snelde in zijn
leven 42 koppen, maar het hadden er een pak meer kunnen zijn als zijn
vijanden niet allemaal voor hem waren gaan lopen. Monsopiad was
zo verknocht aan zijn hobby dat hij dan maar zijn eigen stamgenoten
begon te onthoofden. Toen hij de helft van zijn eigen dorpsgenoten had
koudgemaakt, werd hij op zijn beurt in zijn slaap vermoord door twee
onderdanen. Toch blijven ze hem als een held vereren. “Hij kon er niet
aan doen, hij was verslaafd aan het koppensnellen”, zegt Eloy ernstig.
Een tiental jaar geleden jaagde Eloy nog met zijn blaaspijp in de jungle,
maar zijn baantje als natuurgids op de Kinabantang vindt hij veel
prettiger. “Vroeger moest ik de apen en neushoornvogels opeten om te
overleven, nu verdien ik geld met ernaar te kijken.” Plots wijst hij naar
een boom. “Kijk, een neushoornvogel!” zegt hij. Het beest zit op een tak
een besje te eten en laat zich enkele seconden gewillig fotograferen. Ik
ben in de wolken en stop hem meteen zijn beloofde 10 dollar toe.
Eloy lacht. “Weet je, het is hier helemaal niet zo moeilijk om een
neushoornvogel te zien. Vroeger zaten de beesten diep in de jungle en
zag je ze bijna nooit. Tot Al Gore op televisie vertelde dat biodiesel de
brandstof van de toekomst zou zijn. Een beetje later stond alles hier vol
oliepalmplantages. Het regenwoud hebben ze bijna volledig weggekapt,
alleen de bomen langs de Kinabantang lieten ze staan. Dat was gek
genoeg een goede zaak voor het toerisme; de dieren zijn nu verplicht
om dichter bij de rivier te leven en zijn dus veel zichtbaarder.”
Het is alsof ik een vlaai in mijn gezicht krijg. Ze denken ons een
plezier te doen door het regenwoud weg te kappen. Terwijl we verder
de Kinabantang afvaren, zie ik hier en daar tot mijn ontzetting dat
Eloy gelijk heeft. De natuurlijke vegetatie is maar enkele bomen dik,
daarachter liggen honderden hectaren kaalgekapt bos die afgewisseld
worden met piepjonge oliepalmplantages.
“Kijk Jeroen, een orang-oetan!” roept Eloy plots. Inderdaad, een
moeder en haar jong spelen samen in een boom. “Zo mooi! Neem een
foto!” roept hij enthousiast. Veel zin heb ik er niet meer in, maar ik
wil Eloy niet ontgoochelen. Ik neem de camera, trek het plaatje en
buig diep beschaamd mijn hoofd. Nu nog hopen dat de groene bijnapresident
dit op een dag ook eens doet.
M e e r i n f o : w w w . o p z o e k n a a r h e T b e e s T . b e
110 C H É J A N U A R I 2 0 1 0 C H É J A N U A R I 2 0 1 0 111