Een van de verhalen is hier te lezen (PDF) - Jos Schuring

Uit: ANWB Buitenleven 5,
sept/okt 2003
Tekst: Jos Schuring
Fotografie: Paul van Galen
Oerbrul uit het bos
burlend edelhert
Nog nooit het wonderlijke geluid van een bronstig hert gehoord? Dan wordt het hoog tijd om
samen met een Veluwe Ranger de bossen in te trekken. Slenterend door natte bladeren en met
kastanjes in de jaszak op zoek naar het mysterie van de oerbrul.
Een schemerige septemberavond in een bos op de Veluwe. We struinen met een groepje van
twintig wandelaars door het bos. Dan klinkt opeens een heftige brul. En nog eens. We staan als
aan de grond genageld. Het geluid is zeer imponerend en draagt ver in de stille avond. We zien
niets, maar horen het des te beter: het burlen van de herten. Want zo heet het bronstige geloei.
Onze gids Rob Graafland glimlacht breed: “Ook al heb ik het al zo vaak gehoord, het blijft
fascinerend om zo’n oerschreeuw te horen.”
Planten tot schouderhoogte
Rob maakt deel uit van de Veluwe Rangers, een organisatie die excursies organiseert op de
Veluwe. Met kleine groepjes natuurliefhebbers gaan de Rangers het bos in om de bijzonderheden
van de flora en fauna van dit mooie stukje natuurgebied te ervaren. Vanavond hopen we
getuige te zijn van de paringsrituelen van herten. Er zijn ongeveer 1.050 herten op de Veluwe.
Het natuurlijk evenwicht verdraagt er niet veel meer. Terwijl we steeds dieper het bos inlopen,
wijst Rob ons op de vegetatie in het bos. “Kijk, veel planten zijn op schouderhoogte aangevreten.
De herten voeden zich met bijvoorbeeld de lijsterbes en die groeit daardoor nooit hoger dan
hij nu is.” Iemand vraagt waarom herten hun bronsttijd in september hebben. Rob legt uit dat
herten een draagtijd van 34 weken hebben. “Dat betekent dat de kalfjes aan het eind van het
voorjaar worden geboren. Ook dat is niet voor niets, want in mei en juni groeien de planten
harder, zijn er meer blaadjes aan de bomen, is er meer gras en zijn er bosbessen. Dat alles helpt
de jonge herten om wat gemakkelijker aan voedsel te komen.”
1

Camouflagetruc
In de natuur is niets voor niets, aldus Rob.
“Herten, maar ook everzwijnen bijvoorbeeld,
hebben een geweldige camouflagetruc.
Jonge herten hebben van die lieve stipjes op
hun rug, terwijl jonge zwijntjes lange strepen
hebben. De jonge everzwijnen worden eerder
geboren, in februari al. De zon staat dan nog
laag en dat zorgt voor langgerekte schaduwen.
Daardoor zie je op de grond lichte en donkere
strepen en valt het jonge zwijn niet op. Als de
hertjes worden geboren, staat de zon veel
hoger en is er meer blad aan de bomen.
Op de grond zie je dan zonneplekjes in de
vorm van lichte stippen. En dan heeft het
jonge hert met zijn gespikkelde rug een prima
camouflage.”
Volle agenda
Terwijl we verder door het bos struinen, vertelt
Rob over de paringsrituelen. “Het burlen is
een fascinerend verschijnsel. In de bronsttijd
zijn de edelherten bijzonder actief. Ze verzamelen
dan hindes om zich heen om te kunnen
paren. Een hert kan een harem van wel twintig
hindes bij zich houden. Natuurlijk zijn er
andere edelherten die graag een hinde willen
inpikken, en dan begint het gevecht. Daar
hebben ze hun gewei voor. Vaak zijn dieren
toegerust met verdedigingsmechanismen,
zoals het camouflagepak, maar de herten
hebben hun gewei vooral om andere herten
te kunnen aanvallen. Dat doen ze eigenlijk
alleen maar in de bronsttijd. Voor de edelherten
is de bronsttijd een uitputtingsslag. Ze
moeten telkens weer de strijd aangaan,
ervoor zorgen dat de hindes bij elkaar blijven
én voedsel zoeken. Een volle agenda dus.
Edelherten vallen in de bronsttijd dan ook
enorm af. Soms verliezen ze wel tweederde
van hun oorspronkelijke gewicht.”
Opzouten jij
Rob onderbreekt zijn praatje voor weer een
verschrikkelijke brul. Het is inmiddels behoorlijk
donker en hoewel niemand bang is, is het
een hele vreemde gewaarwording om de
oerbrul van zo dichtbij te horen. Terwijl je
nergens herten ziet. Rob vervolgt zijn verhaal.
“Alles bij dieren is gericht op seks”, zegt hij
lachend. Dieren hebben een heel sterk overlevingsmechanisme
en daar hoort het krijgen
van jongen natuurlijk ook bij. De gerichtheid
van dieren op voortplanting is aanmerkelijk
sterker dan bij mensen. De functie van het
burlen is vooral indruk maken op andere edelherten
en dus concurrenten afschrikken.
Mannen doen ook wel eens zo, alleen uiten ze
dat meestal wat minder primitief. Feitelijk wil
een hert met zo’n brul niets anders zeggen
dan ‘opzouten jij’. Herten zijn gewoon enorme
macho’s.”
Een andere manier om indruk te maken, maar
dan op de vrouwtjes, is het urineren. De mannetjes
doen een flinke plas en gaan vervolgens
in hun eigen plas rollen. Daarmee worden
ze nog aantrekkelijker voor de hindes. De
vrouwtjesherten zijn dol op de urinegeur en
worden er extra door geprikkeld. De vrouwtjes
zoeken dan ook de mannetjes uit. Na het
paren gaat ieder zijns weegs. In het voorjaar
trekt de hinde zich terug en baart haar kalfje
op een stil plekje in het bos. Ze verblijft dan
een tijdje buiten de roedel, besteedt alle aandacht
aan haar jong en na een paar weken
legt ze weer de eerste sociale contacten. Dan
ontmoeten tal van nieuwe kalfjes elkaar.
foto’s v.l.n.r.:
- verwachtingsvolle hindes
- edelhert uitrustend
van een duel
- duellerende herten
2