KNO-TIPS voor huisartsen en studenten.
KNO-TIPS voor huisartsen en studenten.
KNO-TIPS voor huisartsen en studenten.
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>KNO</strong>-<strong>TIPS</strong> <strong>voor</strong> <strong>huisarts<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
• E<strong>en</strong> huisarts ziet in zijn praktijk relatief veel patiënt<strong>en</strong> met <strong>KNO</strong>-problem<strong>en</strong><br />
• E<strong>en</strong> <strong>KNO</strong>-arts ziet meer kinder<strong>en</strong> dan e<strong>en</strong> kinderarts<br />
• <strong>KNO</strong> is e<strong>en</strong> heelkundig specialisme. Vrijwel alle <strong>KNO</strong>-problem<strong>en</strong> waarbij e<strong>en</strong><br />
conservatieve therapie is geïndiceerd, zou de huisarts dus zelf kunn<strong>en</strong> behandel<strong>en</strong>.<br />
• Als u e<strong>en</strong> patiënt naar de <strong>KNO</strong>-arts stuurt, houdt er dan altijd rek<strong>en</strong>ing mee, dat er e<strong>en</strong><br />
(bloedige) ingreep (onder narcose) wordt verricht. Informeer de <strong>KNO</strong>-arts dus over<br />
medicijngebruik <strong>en</strong> algem<strong>en</strong>e gezondheid van de patiënt.<br />
Studieboek<strong>en</strong>:<br />
• Leerboek Keel-, Neus- <strong>en</strong> Oorheelkunde. Huizing & Snow.<br />
• Zakboek Keel-, Neus-, Oorheelkunde. Fe<strong>en</strong>stra & van d<strong>en</strong> Broek.<br />
Oor<br />
Cerum<strong>en</strong><br />
Cerum<strong>en</strong> (oorsmeer/oorvet/oorwas) veroorzaakt nooit e<strong>en</strong> langzaam, progressief gehoorverlies.<br />
E<strong>en</strong> door cerum<strong>en</strong> verstopt oor k<strong>en</strong>t altijd e<strong>en</strong> acuut luxer<strong>en</strong>d mom<strong>en</strong>t: het watt<strong>en</strong>staafje, de<br />
douche of het zwembad, omdat het gehoor acuut verslechtert indi<strong>en</strong> de gehoorgang helemaal<br />
door het oorsmeer wordt afgeslot<strong>en</strong>.<br />
Er zijn twee methodes om cerum<strong>en</strong> te behandel<strong>en</strong>: met olie glijd<strong>en</strong> de propp<strong>en</strong> er makkelijk uit<br />
bij spuit<strong>en</strong> of zuig<strong>en</strong>, ze loss<strong>en</strong> er echter niet van op. Dat do<strong>en</strong> ze wel in water.<br />
Dit moet dan wel ruim toegepast word<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> paar keer per dag 20 druppels in de gehoorgang<br />
giet<strong>en</strong>, lat<strong>en</strong> wek<strong>en</strong>, eruit lat<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong>ige mal<strong>en</strong> herhal<strong>en</strong> <strong>en</strong> soms meerdere dag<strong>en</strong><br />
volhoud<strong>en</strong>. Voor kinder<strong>en</strong> is ook e<strong>en</strong> waterstofperoxide oplossing (1.5 %) heel geschikt.<br />
Lastige <strong>en</strong> harde cerum<strong>en</strong>propp<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zich nog het best verwek<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> sodaoplossing<br />
(1 theelepeltje op e<strong>en</strong> groot glas water). De middeltjes die u in de winkel kunt kop<strong>en</strong> zijn niet<br />
beter.<br />
Otitis externa<br />
Otitis externa is in feite e<strong>en</strong> dermatologische aando<strong>en</strong>ing. Otitis externa ontstaat vaak uit<br />
huidschilfers of e<strong>en</strong> seborrhoïsch eczeem. Ook afgeslot<strong>en</strong> or<strong>en</strong>, door het oorstukje van e<strong>en</strong><br />
hoortoestel zijn extra gevoelig. Otitis externa geeft ge<strong>en</strong> of heel weinig gehoorverlies met e<strong>en</strong><br />
positieve Rinne.<br />
Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> klag<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong>s over e<strong>en</strong> steek of jeuk in het oor. Dit is e<strong>en</strong> vrij normaal<br />
verschijnsel. Gaat U het <strong>voor</strong>al niet mete<strong>en</strong> met antibiotische druppels behandel<strong>en</strong>, zolang U<br />
ge<strong>en</strong> heftige ontstekingsverschijnsel<strong>en</strong> ziet. E<strong>en</strong> druppeltje zoete olie of zure oordruppels zijn<br />
meestal voldo<strong>en</strong>de. Bij seborrhoïsch eczeem de or<strong>en</strong> <strong>en</strong> het gehele hoofd wass<strong>en</strong> met Nizoral<br />
shampoo.<br />
Patiënt<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong> U vaak geruststell<strong>en</strong>d, dat ze af <strong>en</strong> toe maar één druppeltje van oude<br />
bewaarde antibiotische druppels in het oor do<strong>en</strong>. Dit is natuurlijk e<strong>en</strong> microbiologische<br />
nachtmerrie!<br />
1
Heeft e<strong>en</strong> ouder patiënt e<strong>en</strong> persister<strong>en</strong>de e<strong>en</strong>zijdige oorpijn zonder oorafwijking<strong>en</strong>, inspecteert<br />
U dan <strong>voor</strong>al de tongbasis, tonsilnis <strong>en</strong> hypofarynx, dit in het geval van referred pain via de<br />
nervus vagus, hetge<strong>en</strong> kan wijz<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> maligniteit in die regio.<br />
Ervaringsfeit<br />
• Kinder<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> (vrijwel) nooit otitis externa.<br />
• Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> (vrijwel) nooit otitis media.<br />
Fabeltje<br />
Er wordt wel gedacht, dat wanneer e<strong>en</strong> kind e<strong>en</strong> midd<strong>en</strong>oorontsteking (OMA Otitis Media<br />
Acuta) heeft zich er ge<strong>en</strong> cerum<strong>en</strong> in de gehoorgang bevindt. Dit omdat door de koorts het<br />
cerum<strong>en</strong> is gesmolt<strong>en</strong>. Dit is ge<strong>en</strong> goed diagnostisch criterium, cerum<strong>en</strong> smelt niet bij 38°C <strong>en</strong><br />
de consist<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>stelling varieert bij verschill<strong>en</strong>de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong>orm.<br />
Er is wèl e<strong>en</strong> andere handige methode die U kunt<br />
help<strong>en</strong> bij de diagnose acute midd<strong>en</strong>oorontsteking:<br />
zet e<strong>en</strong> aangeslag<strong>en</strong> stemvork midd<strong>en</strong> op het hoofd<br />
bij de (verkoud<strong>en</strong>) patiënt met de acute e<strong>en</strong>zijdige<br />
oorpijn. Hoort hij de stemvork in het pijnlijke oor,<br />
dan is er sprake van e<strong>en</strong> midd<strong>en</strong>oorontsteking.<br />
Loopor<strong>en</strong><br />
Loopor<strong>en</strong> ontstaan uit e<strong>en</strong> chronische tubadysfunctie of infecties via de neus <strong>en</strong> de keel, met<br />
soms het ad<strong>en</strong>oïd of tonsill<strong>en</strong> als focus. Door de continue secretie van etter of sereus vocht<br />
ontstaan perforaties (fistels). Perforaties ontstaan nooit door e<strong>en</strong> parac<strong>en</strong>tese, als u e<strong>en</strong> gaatje<br />
prikt in e<strong>en</strong> gezond trommelvlies is het na e<strong>en</strong> paar uur al weer dicht net zoals e<strong>en</strong> wondje in<br />
uw vinger. U kunt e<strong>en</strong> loopoor behandel<strong>en</strong> met reiniging (Waterstof peroxide of uitspuit<strong>en</strong>) <strong>en</strong><br />
daarna antibiotische druppels. Reageert het loopoor onvoldo<strong>en</strong>de, dan kwek<strong>en</strong> <strong>en</strong> druppels of<br />
systemische antibiotica op geleide van de kweek. Therapieresist<strong>en</strong>te loopor<strong>en</strong> zijn verdacht<br />
<strong>voor</strong> cholesteatoom.<br />
Gehoorverlies<br />
De stemvorkproev<strong>en</strong> van Rinne <strong>en</strong> Weber nem<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijke plaats in bij de diagnostiek<br />
van gehoorstoorniss<strong>en</strong>. Zo betek<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> negatieve Rinne, dat er chirurgische therapie mogelijk<br />
is <strong>en</strong> dat kunt U dus al in de spreekkamer bepal<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> negatieve Rinne vindt U namelijk bij e<strong>en</strong> geleidingsslechthor<strong>en</strong>dheid t<strong>en</strong> gevolge van:<br />
• Totale obstructie door e<strong>en</strong> cerum<strong>en</strong>prop - therapie: uitspuit<strong>en</strong> of verwijder<strong>en</strong> anderszins<br />
• E<strong>en</strong> trommelvliesperforatie - therapie: myringoplastiek<br />
• E<strong>en</strong> gehoorbe<strong>en</strong>tjesket<strong>en</strong> defect - therapie: ket<strong>en</strong> reconstructie<br />
• Otosclerose - therapie: stapedotomie<br />
• Otitis media met effusie (OME) - therapie: beluchtingsbuisje plaats<strong>en</strong><br />
• Otitis media acuta (OMA) - therapie: parac<strong>en</strong>tese<br />
2
E<strong>en</strong> positieve Rinne vindt U bij<br />
• E<strong>en</strong> normaal gehoor<br />
• E<strong>en</strong> perceptie slechthor<strong>en</strong>dheid<br />
E<strong>en</strong> langzame progressieve slechthor<strong>en</strong>dheid, met verder e<strong>en</strong> blanco anamnese kan pass<strong>en</strong> bij<br />
e<strong>en</strong> perceptieslechthor<strong>en</strong>dheid - het meest <strong>voor</strong>kom<strong>en</strong>d, of otosclerose - vrij zeldzaam. De<br />
stemvork gebruikt u ter differ<strong>en</strong>tiatie.<br />
Kinder<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> meestal e<strong>en</strong> geleidingsslechthor<strong>en</strong>dheid t<strong>en</strong> gevolge van OME. Dit heeft vaak<br />
ook e<strong>en</strong> sterk wissel<strong>en</strong>d karakter.<br />
Enkele makkelijke anamnestische diagnos<strong>en</strong>:<br />
• Problem<strong>en</strong> met het spraakverstaan: perceptieslechthor<strong>en</strong>dheid.<br />
• Problem<strong>en</strong> met het gehoor, <strong>voor</strong>al in achtergrondruis, geroezemoes of gezelschapp<strong>en</strong>:<br />
perceptieslechthor<strong>en</strong>dheid.<br />
• Bov<strong>en</strong>staande problem<strong>en</strong>, geleidelijk ontstaan, beiderzijds <strong>en</strong> ouder dan 65 jaar:<br />
presbyacusis (ouderdomsslechthor<strong>en</strong>dheid).<br />
• Bov<strong>en</strong>staande problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> lawaai-anamnese, de disco, timmerman, de Bouw, de<br />
Metaal, schiet<strong>en</strong>, fabriek<strong>en</strong> etc: lawaaislechthor<strong>en</strong>dheid.<br />
• Hoge ton<strong>en</strong> verlies: perceptieslechthor<strong>en</strong>dheid.<br />
• Lage ton<strong>en</strong> verlies, draaiduizeligheid <strong>en</strong> oorsuiz<strong>en</strong>: M. Ménière.<br />
• Lage ton<strong>en</strong> verlies <strong>en</strong> autofonie (de eig<strong>en</strong> stem harder hor<strong>en</strong>): midd<strong>en</strong>oorprobleem.<br />
• Plotseling e<strong>en</strong>zijdig slechthor<strong>en</strong>d na zwemm<strong>en</strong> of douch<strong>en</strong> (<strong>en</strong> autofonie):<br />
cerum<strong>en</strong>prop.<br />
• Plotseling slechthor<strong>en</strong>d met pijn na zwemm<strong>en</strong>: otitis media.<br />
• Plotseling oorpijn na zwemm<strong>en</strong> zonder noem<strong>en</strong>swaardig gehoorverlies: otitis externa.<br />
• Plotseling slechthor<strong>en</strong>d na e<strong>en</strong> vliegreis met e<strong>en</strong> drukgevoel <strong>en</strong> autofonie :<br />
tubadysfunctie / otitis media.<br />
Presbyacusis<br />
Oudere patiënt, slecht hor<strong>en</strong> in gezelschapp<strong>en</strong>, geïsoleerd rak<strong>en</strong>. Trommelvliez<strong>en</strong> normaal.<br />
Rinne positief. Hoortoestell<strong>en</strong> altijd dubbelzijdig t<strong>en</strong>zij compleet doof aan één oor of<br />
recidiver<strong>en</strong>de otitid<strong>en</strong>. Nooit hoortoestell<strong>en</strong> opdring<strong>en</strong>, de patiënt moet zelf ook gemotiveerd<br />
zijn, anders legg<strong>en</strong> ze de apparaatjes in de lade. Hoortoestell<strong>en</strong> zijn altijd eerst op proef.<br />
Neusklacht<strong>en</strong><br />
Bloedneuz<strong>en</strong><br />
Stelling: Als iemand bloedt uit één lokalisatie, is er e<strong>en</strong> chirurgische oorzaak (gesprong<strong>en</strong><br />
bloedvat, granuloompje, septumpoliepje, v<strong>en</strong>ectasieën), als iemand (wissel<strong>en</strong>d) bloedt uit<br />
meerdere lokalisaties is er e<strong>en</strong> hematologische oorzaak (stollingsstoorniss<strong>en</strong>, bloedziekt<strong>en</strong>,<br />
medicijngebruik, anticoagulantia).<br />
3
De <strong>en</strong>ige goede <strong>en</strong> definitieve behandeling van e<strong>en</strong> bloedneus is coagulatie van de bloed<strong>en</strong>de<br />
afwijking. Alle andere maatregel<strong>en</strong> zoals knijp<strong>en</strong> (niet ter hoogte van het os nasale maar in de<br />
neusvleugels!), uitsnuit<strong>en</strong>, Xylometazoline (Otrivin) neusdruppels, adr<strong>en</strong>aline neusdruppels,<br />
tampons, katheters, gaz<strong>en</strong>, watjes zijn om de bloeding tot staan te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, maar meestal ge<strong>en</strong><br />
definitieve oplossing. Veelal word<strong>en</strong> ze gebruikt om de therapie van de nachtelijke bloedneus<br />
naar e<strong>en</strong> gunstiger tijdstip te verplaats<strong>en</strong>, omdat de poortarts zelf niet kan, of durft te<br />
coaguler<strong>en</strong> of niet over de apparatuur beschikt.<br />
Uitgezette, oppervlakkige bloedvat<strong>en</strong> op het neustuss<strong>en</strong>schot.<br />
Daarom moet er vóór in de neus geknep<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
om de bloeding daar te stopp<strong>en</strong>.<br />
Verstopte neus<br />
Wissel<strong>en</strong>de neusverstopping links/rechts is fysiologisch. Soms ervaart de patiënt het heftiger<br />
t<strong>en</strong> gevolge van hyperreactiviteit. Allergologisch onderzoek kan e<strong>en</strong> huisarts aanvrag<strong>en</strong><br />
t<strong>en</strong>einde allergie zelf te behandel<strong>en</strong>.<br />
Antihypert<strong>en</strong>siva veroorzak<strong>en</strong> door hun perifere (=neus) vasodilatatie frequ<strong>en</strong>t<br />
neusverstopping. Ook alcohol veroorzaakt perifere vasodilatatie. Rok<strong>en</strong> is extreem slecht <strong>voor</strong><br />
neus <strong>en</strong> bijholt<strong>en</strong>.<br />
Septumdeviaties moet<strong>en</strong> wel heel erg ernstig zijn <strong>voor</strong>dat ze obstructie veroorzak<strong>en</strong>. Anders is<br />
het resultaat van de operatie bijzonder teleurstell<strong>en</strong>d.<br />
Poliep<strong>en</strong><br />
Neuspoliep<strong>en</strong> word<strong>en</strong> vrijwel alle<strong>en</strong> bij oudere volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> gezi<strong>en</strong> <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> als eerste<br />
symptoom: het verlies van de reuk. Pas in e<strong>en</strong> vergevorderd stadium gev<strong>en</strong> ze neusobstructie.<br />
De precieze oorzaak is nog altijd onbek<strong>en</strong>d. In eerste instantie word<strong>en</strong> ze behandeld met<br />
corticoïd spray of corticosteroïd<strong>en</strong> per os. Bij ernstige obstructieklacht<strong>en</strong> is chirurgische<br />
therapie aangewez<strong>en</strong>. Poliep<strong>en</strong> recidiver<strong>en</strong> frequ<strong>en</strong>t <strong>en</strong> is in e<strong>en</strong> aantal gevall<strong>en</strong> e<strong>en</strong> chronische<br />
<strong>en</strong> ong<strong>en</strong>eselijke aando<strong>en</strong>ing.<br />
Keelklacht<strong>en</strong><br />
Patiënt<strong>en</strong> met niet-chirurgische laesies van het mond <strong>en</strong> tongslijmvlies kunt U ook verwijz<strong>en</strong><br />
naar de dermatoloog (huid <strong>en</strong> slijmvliez<strong>en</strong>). Patiënt<strong>en</strong> met afwijking<strong>en</strong> aan gingiva of<br />
alveolairlijst <strong>en</strong> gebit hor<strong>en</strong> bij de tandarts of kaakchirurg.<br />
4
Als patiënt<strong>en</strong> last hebb<strong>en</strong> van hun tonsill<strong>en</strong>, kunt U overweg<strong>en</strong> de amandel<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong><br />
verwijder<strong>en</strong>. Dit kan zijn recidiver<strong>en</strong>de tonsillitid<strong>en</strong>, keratosis tonsillaris - witte stipp<strong>en</strong> in de<br />
tonsill<strong>en</strong> met foetor ex ore, onschuldig maar hinderlijk, of obstructie door grote tonsill<strong>en</strong>.<br />
Bij oudere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> altijd d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan maligniteit<strong>en</strong> of maligne lymfoom.<br />
Globus gevoel<strong>en</strong>s<br />
Meestal wissel<strong>en</strong>d van aard. Ge<strong>en</strong> suspecte anamnese. Het gewicht van patiënt is stabiel.<br />
Vrijwel nooit word<strong>en</strong> er afwijking<strong>en</strong> gevond<strong>en</strong> <strong>en</strong> is het meer de angst <strong>voor</strong> keelkanker. De<br />
patiënt kan word<strong>en</strong> uitgelegd, dat het onschuldige slokdarmkramp<strong>en</strong> zijn, die vanzelf weer<br />
verdwijn<strong>en</strong>. Zeg altijd dat de patiënt terug mag kom<strong>en</strong> indi<strong>en</strong> de klacht<strong>en</strong> niet verdwijn<strong>en</strong> of<br />
erger word<strong>en</strong>.<br />
Ev<strong>en</strong>wichtstoorniss<strong>en</strong>.<br />
Bewust wordt niet gesprok<strong>en</strong> over duizeligheid. Dit zijn echte draais<strong>en</strong>saties <strong>en</strong> dat hebb<strong>en</strong><br />
maar weinig m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Ouder<strong>en</strong> zijn natuurlijk minder vast ter be<strong>en</strong> door presby-ataxie <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
verwijzing is weinig zinvol. Er bestaat immers ook ge<strong>en</strong> goede therapie hier<strong>voor</strong>.<br />
De meest <strong>voor</strong>kom<strong>en</strong>de vorm van duizeligheid is de b<strong>en</strong>igne paroxysmale positieduizeligheid<br />
(BPPD). Deze is onschuldig <strong>en</strong> gaat meestal vanzelf weer over. De patiënt heeft ge<strong>en</strong><br />
gehoorklacht<strong>en</strong>.<br />
De ziekte van Ménière is zeldzaam. E<strong>en</strong> huisarts ziet in zijn carrière maar drie patiënt<strong>en</strong> met<br />
Ménière. De diagnose mag pas gesteld word<strong>en</strong> bij ernstige draaiduizeligheid, in aanvall<strong>en</strong> die<br />
dur<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> uur, constant oorsuiz<strong>en</strong> <strong>en</strong> gehoorverlies. De duizeligheid neemt in de loop van<br />
de jar<strong>en</strong> af, de slechthor<strong>en</strong>dheid neemt toe. Therapie is er niet.<br />
Brughoektumor<br />
Zeldzaam, meest op latere leeftijd (50+). Meerdere verschijnsel<strong>en</strong> tegelijk, zoals gehoorverlies,<br />
oorsuiz<strong>en</strong>, visusstoorniss<strong>en</strong>, dubbelzi<strong>en</strong>, hypesthesie van het gelaat, fasciculaties in het gelaat,<br />
vage drukgevoel<strong>en</strong>s, vage ev<strong>en</strong>wichtstoorniss<strong>en</strong>, in het donker labiel <strong>en</strong> valneiging<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> opvall<strong>en</strong>d verschijnsel is het slechte spraakverstaan, daar waarbij het gehoor soms nog vrij<br />
goed is. Vooral opvall<strong>en</strong>d is dan, dat de patiënt aan die zijde niet meer kan telefoner<strong>en</strong>.<br />
Stemklacht<strong>en</strong><br />
Bij kinder<strong>en</strong> vaak bij ‘drukke jongetjes’ op teamsport<strong>en</strong> zoals hockey <strong>en</strong> voetball<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook in<br />
het zwembad wordt veel geschreeuwd. Deze overbelasting veroorzaakt stembandnoduli. Het<br />
chirurgisch verwijder<strong>en</strong> van deze noduli is bij kinder<strong>en</strong> vrij zinloos indi<strong>en</strong> in het schreeuw<strong>en</strong><br />
wordt volhard, want e<strong>en</strong> logopediste krijgt e<strong>en</strong> druk kind zeld<strong>en</strong> rustig.<br />
Ouder<strong>en</strong> klag<strong>en</strong> vaak over ‘niet meer kunn<strong>en</strong> zing<strong>en</strong>’… bij<strong>voor</strong>beeld in de kerk. Het is weinig<br />
zinvol om e<strong>en</strong> 80-jarige nog logopedische less<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>.<br />
Tijd<strong>en</strong>s de anamnese raakt U overig<strong>en</strong>s al geïnformeerd over de stemkwaliteit. Bij e<strong>en</strong> heldere<br />
stem zijn er dus ge<strong>en</strong> noduli of poliep<strong>en</strong> op de stemband<strong>en</strong> aanwezig. Zijn de klacht<strong>en</strong><br />
wissel<strong>en</strong>d dan betreft het vaak surm<strong>en</strong>age (overbelasting) of secreet op de stemband<strong>en</strong>.<br />
Bij persister<strong>en</strong>de <strong>en</strong> progressieve stemklacht<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> suspecte anamnese van rok<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
drink<strong>en</strong> moet U altijd e<strong>en</strong> maligniteit uitsluit<strong>en</strong>.<br />
5
Amandel<strong>en</strong> bij kinder<strong>en</strong><br />
De tonsill<strong>en</strong> bij kinder<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> in de tijd erg wissel<strong>en</strong> in grootte. U ziet dus altijd e<strong>en</strong><br />
mom<strong>en</strong>topname. De anamnese is daarom erg belangrijk. Regelmatig grote tonsill<strong>en</strong> obstruer<strong>en</strong><br />
<strong>voor</strong>al ’s nachts tijd<strong>en</strong>s het slap<strong>en</strong>. De kinder<strong>en</strong> gaan daardoor snurk<strong>en</strong>, krijg<strong>en</strong> dyspnoe/stridor<br />
<strong>en</strong> apnoe’s. Dit veroorzaakt drom<strong>en</strong>, nachtmerries, regelmatig wakker schrikk<strong>en</strong>, huil<strong>en</strong>,<br />
bedplass<strong>en</strong> <strong>en</strong> extreme moeheid overdag. Dit leidt weer tot oververmoeide kinder<strong>en</strong>, afwezig,<br />
dromerig, futloos, vaak huil<strong>en</strong>, prikkelbaar, slecht hor<strong>en</strong> (luister<strong>en</strong>) etc. Het verwijder<strong>en</strong> van de<br />
amandel<strong>en</strong> leidt vrijwel altijd tot e<strong>en</strong> spectaculaire verbetering <strong>en</strong> de ouders zijn, zonder<br />
uitzondering, allemaal zeer tevred<strong>en</strong> over het resultaat. Dit betek<strong>en</strong>t niet, dat U gezonde<br />
kinder<strong>en</strong>, zonder klacht<strong>en</strong>, moet gaan doorstur<strong>en</strong>, maar is dit nooit gedaan, hoewel die<br />
suggestie wel e<strong>en</strong>s wordt gewekt.<br />
Gaat U alstublieft niet aan jonge kinder<strong>en</strong>, die ‘b<strong>en</strong>auwd’ zijn, mete<strong>en</strong> (<strong>en</strong> langdurig)<br />
corticoïdsprays of V<strong>en</strong>tolin <strong>voor</strong>schrijv<strong>en</strong>, zonder eerst de keel te hebb<strong>en</strong> geïnspecteerd of het<br />
hier ge<strong>en</strong> stridor in plaats van dyspnoe betreft.<br />
De beide tonsill<strong>en</strong> <strong>en</strong> het ad<strong>en</strong>oïd.<br />
Rek<strong>en</strong> maar, dat deze behoorlijk in de weg kunn<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>!<br />
Neusamandel<br />
Ad<strong>en</strong>otomie heeft als indicatie persister<strong>en</strong>de purul<strong>en</strong>te rhinorrhoe <strong>en</strong>/of recidiver<strong>en</strong>de<br />
oorontsteking<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> ad<strong>en</strong>otomie is ge<strong>en</strong> zware operatie <strong>en</strong> k<strong>en</strong>t nauwelijks e<strong>en</strong> leeftijdsgr<strong>en</strong>s.<br />
Voor e<strong>en</strong> ad<strong>en</strong>otonsillectomie (ATE) hanteert m<strong>en</strong> over het algeme<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ondergr<strong>en</strong>s van 3<br />
jaar <strong>en</strong> met uitzondering 2 jaar. Het verwijder<strong>en</strong> van alle<strong>en</strong> de neusamandel terwijl er op 1.5 cm<br />
afstand hypertrofische keelamandel<strong>en</strong> aanwezig zijn is e<strong>en</strong> weinig zinvolle bezigheid waarbij U<br />
weinig garantie op succes kunt gev<strong>en</strong>. Amandel<strong>en</strong> word<strong>en</strong> al honderd<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> verwijderd <strong>en</strong> er<br />
is nooit geblek<strong>en</strong>, dat die miljo<strong>en</strong><strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> er nadelige gevolg<strong>en</strong> aan hebb<strong>en</strong> overgehoud<strong>en</strong>.<br />
Beluchtingsbuisjes<br />
Otitis Media met Effusie (OME)<br />
OME komt bij veel kinder<strong>en</strong> in period<strong>en</strong> <strong>voor</strong> <strong>en</strong> verdwijnt meestal vanzelf. Bij persister<strong>en</strong><br />
echter ontstaan er onw<strong>en</strong>selijke situaties thuis <strong>en</strong> op school. Bij jonge kinder<strong>en</strong> kan de<br />
spraaktaalontwikkeling word<strong>en</strong> vertraagd. U kunt dus in eerste instantie ev<strong>en</strong> afwacht<strong>en</strong> met<br />
6
het plaats<strong>en</strong> van beluchtingsbuisjes (BB’s). Afhankelijk van de situatie kunt U tot plaatsing<br />
overgaan. E<strong>en</strong> algeme<strong>en</strong> tijdspad is hier niet goed <strong>voor</strong> te gev<strong>en</strong>. Er zijn ouders die rustig<br />
maand<strong>en</strong> afwacht<strong>en</strong>, ander<strong>en</strong> staan na twee wek<strong>en</strong> al op de stoep. Opvall<strong>en</strong>d is overig<strong>en</strong>s, dat<br />
de meeste volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met ‘dichte or<strong>en</strong>’ helemaal niet wìll<strong>en</strong> afwacht<strong>en</strong>.<br />
BB’s plaats<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudige poliklinische ingreep, bij kinder<strong>en</strong> in dagbehandeling. Veel<br />
kinder<strong>en</strong> gaan zelfs dezelfde dag weer gewoon naar school.<br />
Zwemm<strong>en</strong> <strong>en</strong> buisjes<br />
Zwemm<strong>en</strong> in warme, gechloreerde bad<strong>en</strong> bevordert bij sommige patiënt<strong>en</strong> het ontstaan van<br />
keel-, neus- <strong>en</strong> oorinfecties. Deze infecties ontstaan via de neus of de mond door bacteriën <strong>en</strong><br />
prikkeling van het chloor <strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong> via de tuba Eustachii oorproblem<strong>en</strong>. Recidiver<strong>en</strong>de<br />
rhinosinustis komt ook vaak <strong>voor</strong>. De toegangsweg is natuurlijk niet de gehoorgang, want die is<br />
afgeslot<strong>en</strong> door het trommelvlies. Ook bij e<strong>en</strong> trommelvliesbuisje blijkt maar zeld<strong>en</strong> dat er<br />
water via het buisje (lum<strong>en</strong>diameter 0.5 mm) het midd<strong>en</strong>oor bereikt. Bacteriologisch gezi<strong>en</strong> is<br />
zwemm<strong>en</strong> met het hoofd bov<strong>en</strong> water zinloos, ev<strong>en</strong>als het oor dichtstopp<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> oordop.<br />
Wel di<strong>en</strong>t U adviez<strong>en</strong> hierover individueel <strong>en</strong> per patiënt af te weg<strong>en</strong>. Er zijn patiënt<strong>en</strong> die veel<br />
zwemm<strong>en</strong> met weinig problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> die weinig zwemm<strong>en</strong> met veel infecties.<br />
Maligniteit<strong>en</strong><br />
Vrijwel alle maligniteit<strong>en</strong> in het hoofd-halsgebied hebb<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> met rok<strong>en</strong> & drink<strong>en</strong>.<br />
Wees dus altijd op Uw hoede bij e<strong>en</strong> suspecte anamnese: langzaam progressieve, continue<br />
aanwezige klacht<strong>en</strong>, vaak pijnloos <strong>en</strong> e<strong>en</strong> anamnese van sigarett<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of alcohol. Ook als de<br />
patiënt<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong> gestopt te zijn met rok<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of drink<strong>en</strong>.<br />
Bij e<strong>en</strong> suspecte klier in de hals, mag deze nooit ter diagnostiek verwijderd word<strong>en</strong>. Eerst moet<br />
met behulp van e<strong>en</strong> cytologische punctie gediffer<strong>en</strong>tieerd word<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> (primair) maligne<br />
lymfoom (dit wordt behandeld door de hematoloog) of e<strong>en</strong> carcinoommetastase.<br />
In het laatste geval moet m<strong>en</strong> dan eerst op zoek naar de primaire tumor, omdat het verwijder<strong>en</strong><br />
van één metastase, terwijl de primaire tumor onbehandeld blijft e<strong>en</strong> kunstfout is <strong>en</strong> de prognose<br />
van de patiënt tot vrijwel nul reduceert.<br />
R.M. Backus, <strong>KNO</strong>-arts<br />
Zeist<br />
Laatste update: 3 oktober 2008<br />
7