Wie is de baas van het water? Drinkwaterbedrijven De watertoren

Water
Wie is de baas van het water?
In Nederland is niemand de baas van het water. Er zijn wel veel organisaties die een belangrijke rol spelen bij het water.
- Drinkwaterbedrijven: leveren schoon en betrouwbaar drinkwater
- Waterschappen: zorgen voor de zuivering van afvalwater
- Gemeenten: zorgen voor de riolen en het oppervlaktewater bij jou in de wijk
- Rijkswaterstaat: is verantwoordelijk voor het beheer van grote rivieren, kanalen, het IJsselmeer, de Noordzee en de
Waddenzee
Drinkwaterbedrijven
Nederland heeft 10 drinkwaterbedrijven. Zij zorgen ervoor dat er op elk gewenst moment schoon water uit de kraan stroomt.
Ze halen water uit de grond, uit de rivier of uit het duin en maken dat schoon. Dunea haalt water uit de duinen tussen Katwijk
en Monster. Hier liggen de duingebieden Meijendel, Solleveld en Berkheide. Dunea beheert deze duinen.
De watertoren
In de 19de eeuw werd ontdekt dat verontreinigd drinkwater cholera en tyfus veroorzaakte. Om dat te voorkomen werden
waterleidingsystemen ontwikkeld, waarbij natuurlijk gezuiverd water in schone gebieden zoals de duinen werd gewonnen.
Vanaf 1856 bouwde men ruim 260 drinkwatertorens. Nu zijn er daar nog ongeveer 175 van over, waarvan minder dan een
kwart nog in gebruik is. De oudste, nog dienstdoende toren staat op onze productielocatie Scheveningen. De toren werd in
1874 gebouwd toen de Haagse Duinwaterleiding werd opgericht.
Ook de watertoren in Katwijk doet nog steeds dienst. Deze toren is uit 1878. Het aantal buiten bedrijf gestelde torens stijgt
voortdurend. De toekomst van watertorens lijkt het best verzekerd met een nuttige nieuwe functie. Het is modern om een
watertoren te verbouwen als woning, museum of tentoonstellingsruimte.
Functie:
De watertorens moeten eventuele drukverschillen in het drinkwaternet opvangen. Als de stroom uitvalt en de pompen stil
komen te staan, dan houdt de grote hoeveelheid water in de watertoren voor 1 a 2 minuten de druk op het leidingnet, totdat
de noodstroomvoorziening op gang is gebracht.
Door het hoogteverschil tussen het water bovenin de toren en het water in de waterleidingen, wordt er op natuurlijke wijze
druk gecreëerd, namelijk dankzij de zwaartekracht en het systeem van de ‘communicerende vaten’. Watertorens zijn om die
reden altijd hoge bouwconstructies. Ver boven NAP.
Scheveningen
Bouwjaar 1874
Opdrachtgever Duinwaterleiding van ’s-Gravenhage
Ontwerper L.A. Brouwer
Hoogte 49 meter / Inhoud reservoir 1.000.000 liter (1000 m3)
Renovatie in 1990, staat op de monumentenlijst

Monster
Bouwjaar 1886
Opdrachtgever Delftsche Duinwaterleiding
Ontwerper N. Biezeveld
Hoogte 38 meter / Inhoud reservoir 600.000 liter (600 m3)
Renovatie in 2009, staat op de monumentenlijst
Katwijk
Bouwjaar 1878
Opdrachtgever Leidsche Duinwaterleiding Maatschappij
Ontwerper C.J. van Spall
Hoogte 33.15 meter / Inhoud reservoir 600.000 liter (600 m3)
Renovatie 2010, staat op de monumentenlijst
Hoe maak je kraanwater?
Er is heel veel water op aarde. Maar het allergrootste deel daarvan kun je niet drinken. Het is namelijk zout water, of ijs of het
zit heel diep in de grond. Ongeveer 1 procent van al het water op aarde is zoet water en dus drinkbaar. Maar voordat je dat
doet, moet het eerst gezuiverd worden. Dat doen de drinkwaterbedrijven.
Hoe Dunea van duinwater kraanwater maakt laat de film zien op onze website www.dunea.nl.
Dunea begon in 1874 met het oppompen van regenwater uit de duinen. Zoet regenwater viel op de duinen, zakte in de
ondergrond en lag daar veilig en gezuiverd. Zoet water drijft op het zoute grondwater (van de Noordzee). Daarmee ontstaat
een natuurlijke waterbel, een strategische voorraad beschermd in de bodem. Door de industriële revolutie begin vorige eeuw
ging men meer water verbruiken. Er viel minder regenwater op de duinen dan wij eruit haalden. De zoetwaterbel werd steeds
kleiner. Om toch te kunnen zorgen voor voldoende voorraad aan zoet water én om de duinen te beschermen is Dunea in
1955 begonnen met het infiltreren van voorgezuiverd rivierwater (Je zou dit kunnen zien als extra, kunstmatige regen).
Dunea verpompt nu water uit de afgedamde Maas, zuivert dat en brengt dat naar duinmeertjes. Vanuit die plassen infiltreert
het water; het zakt in de duinen. Het vult de strategische voorraad in het duin aan en wordt ondertussen door het duin
gezuiverd. Heel ingenieus dus!
Pagina 2 van 7

Grote kringloop en kleine kringloop
Het water dat jij thuis hebt gebruikt, gaat via de afvoerput en het riool weer weg. De waterschappen maken dat water schoon
en voeren het af naar rivieren en kanalen. Uiteindelijk komt dat water weer in zee terecht. Ook hier is sprake van een
kringloop van het water, de kleine kringloop.
Kleine kringloop
- Grondwater, zoet oppervlaktewater (rivier of meer) of duinwater wordt opgepompt
- Het drinkwaterbedrijf zuivert dit water
- Het water gaat via leidingen naar jouw huis
- Daar gebruik je het om te drinken, te douchen, af te wassen of de wc door te trekken
- Het gebruikte water verdwijnt na gebruik in het riool
- Het rioolwater komt in de rioolwaterzuivering terecht om schoongemaakt te worden
- Het schoongemaakte afvalwater komt via rivieren weer in zee terecht
- Het water verdampt
- En dan begint weer de grote kringloop.
Grote kringloop
- Water in de oceanen en zeeën verdampt. Dit komt door de zon. De waterdamp stijgt op. Je ziet dit niet gebeuren,
want waterdamp kun je niet zien.
- Hoog in de lucht is het koud(er). De waterdamp condenseert tot heel kleine druppeltjes water. Al die druppeltjes
pakken zich samen tot een wolk. Een wolk bestaat dus uit een heleboel kleine, zwevende waterdruppeltjes.
- De heel kleine waterdruppels in de wolk zweven tegen elkaar en worden dan groter. Op een bepaald moment zijn
ze zo groot en zwaar dat ze niet meer blijven zweven, maar naar beneden vallen. Vanuit de wolk komt dan neerslag
(regen, sneeuw of hagel).
- De neerslag verdampt direct weer, komt in zeeën, rivieren en beekjes of zakt in de grond (infiltratie).
- Het water in de grond komt via het grondwater weer in een rivier of kanaal terecht en stroomt vervolgens weer in
zee
- Het water uit de zee verdampt en de kringloop begint opnieuw.
Pagina 3 van 7

Waar zit al het water?
In zeeën en oceanen 97,2 %
In ijsbergen en ijskappen 2,15 %
In de grond 0,56 %
In meren en rivieren 0,08 %
Als wolken en waterdamp 0,01 %
Hardheid van kraanwater
Je hebt vast wel eens gehoord van hard en zacht water. En dan gaat het niet over hard
water in de vorm van ijs... De hardheid van het water heeft te maken met de hoeveelheid
kalk die er in dat water is opgelost.
In water zitten twee stoffen die samen de hardheid van water bepalen: calcium en
magnesium. Het zijn stoffen (mineralen) die je nodig hebt voor de opbouw van je botten Het
is dus niet ongezond dat ze in kraanwater zitten. Sterker nog, de drinkwaterbedrijven zijn
zelfs verplicht ervoor te zorgen dat het kraanwater een bepaalde hoeveelheid calcium en
magnesium bevat. Er is een minimum en een maximum afgesproken.
De drinkwaterbedrijven maken gebruik van verschillende waterbronnen. Daardoor verschilt
de hoeveelheid mineralen per bron en daarom per regio. Hard water smaakt iets anders,
maar of je het wel of niet lekker vindt is een kwestie van smaak.
Hard water kan lastig zijn, omdat zich bij verhitting kalkaanslag voordoet. En dat betekent
dat apparaten als een geiser, een wasmachine of een douchekop vaker schoongemaakt
moeten worden, met bijvoorbeeld schoonmaakazijn. Bij zachter water hoef je minder zeep
((af)wasmiddel) te gebruiken.
Hardheid wordt gemeten in Dh. Het water van Dunea is 8,5 Dho als het uit de kraan komt, maar in het duin is het nog 13
Dho.
Hoe halen wij de kalk uit het water?
In de reactor zit zand, hard water en kalk.
Pagina 4 van 7

Dunea voegt daar ongebluste kalk of calcium aan toe.
Door het water, het zand en het calcium te mengen, krijg je een reactie.
Pagina 5 van 7

De kalk uit het water gaat zich vasthechten aan de zandkorrels.
De zandkorrels zijn nu zo zwaar dat ze naar de bodem zakken. Daar kan Dunea ze uit de reactor halen en het zachte water
gaat via de bovenkant uit de reactor.
Hoeveel water gebruikt een persoon gemiddeld per dag?
128 liter per dag
Pagina 6 van 7

Waaraan verbruiken wij het water?
Douchen 60 liter per keer
Bad nemen 115 liter per keer
Tanden poetsen 2 liter per keer
Handen wassen 1 liter per keer
Wc doorspoelen 6 liter per keer
Drinken 2 liter per dag
Koken 2 liter per dag
Wasmachine 16 liter per keer
Afwassen in teil 9 liter per keer
Afwassen met afwasmachine 17 liter per keer
Auto wassen thuis 30 liter per keer
Auto wassen in wasstraat 150 liter per keer
Hoe kun je zuiniger doen met water? Waar kun je water op besparen?
(zelf laten invullen)
- Tanden poetsen met de kraan dicht
- Gebruik de spaarknop op het toilet
- Neem een douche in plaats van een bad (niet te lang)
- Waterbesparende kranen/douchekoppen
- Regenton in de tuin voor de planten
Distributie, aantal kilometers leiding
Dunea levert 75 miljoen kuub drinkwater per jaar aan 1,2 miljoen klanten.
75 miljoen kuub per jaar = 75.000.000.000 liter per jaar.
Per uur is dit 8,5 miljoen liter (of 8500 kuub per uur)
1 kuub is dus 1000 liter en kost ongeveer € 1,10.
Om bij al die mensen thuis te komen met het kraanwater, ligt er 4596 kilometer leiding in de grond.
Daarvan is 286 km transportleiding (350 - 1500 mm dik) en 4310 km hoofdleiding (50 - 350 mm dik).
De verste klant van Dunea is in Nieuwerkerk a/d IJssel (35 km van pompstation Scheveningen).
En er ligt een extra leiding naar de bierbrouwerij van Heineken in Zoeterwoude; zij gebruiken graag Dunea water voor de
productie van hun bier.
Pagina 7 van 7