Beknopt nr 21 juni 2013 - Museum De Koperen Knop

Dat generaties protestantse gelovigen met het zuigen
op het pepermuntje de vaak urenlange preek, gedwee
aangehoord op harde houten kerkbanken zijn doorgekomen
valt niet te ontkennen. Het heeft het pepermuntje
de schijn van heiligheid gegeven en in ieder geval
een oercalvinistisch karakter. Wie pepermunt zegt, zegt
King, sinds 1902 zoals al genoemd is door de firma
Tonnema gefabriceerd in het Friese Sneek.
Er wordt wel gezegd dat het pepermuntje verraadt tot
welke geloofsrichting je behoorde. Hoe strenger in de
leer, hoe langer het pepermuntje mee moest gaan. Zo
zouden de Hervormden vooral Faam pepermunt snoepen,
de Gereformeerden King en de nog stijvere gelovigen
Wilhelmina pepermunt (trots het predicaat koninklijk
voerend). Katholieken waren van het frisse
zoethoudertje verstoken omdat zij voor het mogen ontvangen
van de heilige hostie nuchter moesten zijn.
Het is daarom ironisch dat de productie van King, het
meest protestantse snoepje ter wereld, in handen was
van een katholieke familie. Het was Nicolaas de Vries
(1860-1947) die in 1902 in Sneek een vennootschap
oprichtte onder de naam Tonnema en Compagnie,
naar Gerrit Tonnema, die het benodigde kapitaal leverde.
Blijkbaar kon Tonnema bij zijn vennoten een potje breken,
want ook na zijn plotseling overlijden in 1905 bleef
de firmanaam gehandhaafd. Voluit heette het wat gedragen
‘De Sneeker Stoomsuikerwerken- en Pepermuntfabriek
Tonnema en Co’.
Het pepermuntje was in die tijd een betrekkelijke
nieuwkomer. Pepermuntolie, gewonnen uit het kruid
‘mentha piperita’ was al bij de oude Egyptenaren bekend.
Vanaf de late Middeleeuwen werd de kostbare
olie door apothekers verkocht als medicijn tegen een
hele rits van aandoeningen zoals zenuwkwalen, slecht
genezende wonden, hoofdpijn en slechte adem.
Het pepermuntsnoepje is een Engelse vinding uit het
begin van de 18 e eeuw. Pas honderd jaar later vindt
het snoepje zijn weg naar de Nederlanden en wordt
daar al snel een succes. Wie het zich kon veroorloven
liet voor de pepermunt een speciaal en bewerkt zilveren
doosje maken, de minder draagkrachtigen gebruikten
goedkopere materialen.
Het busseizoen is volop aan de gang.
Het was waarschijnlijk De Faam uit Breda die in 1838
de eerste pepermunt van Nederlandse bodem maakte.
In die tijd werd de vermeende medicinale werking van
het snoepje nog sterk benadrukt, een verkoopargument
dat nog ver in de volgende eeuw gehanteerd zou worden.
Zo ook bij de firma King die tot het eind van de
jaren vijftig van de 20 e eeuw de term ‘medicinaal’ op
de rollen bleef vermelden.
Zuivere pepermunt wordt door alle ‘h.h. doctoren’ aanbevolen,
zo heette het in de eerste King advertenties.
Om deze gezondheidsclaim kracht bij te zetten werd
ook benadrukt dat King onder voortdurende controle
stond van het Sneker laboratorium van Lolke Dokkum.
Al snel werd deze toch wat onbetekenende scheikundige
ingeruild voor het vermaarde Amsterdamse laboratorium
van Dr. Paul Hamel Roos (1850 – 1935), een
wetenschapper met connecties tot in het Koninklijk
Huis.
En hoewel al sinds jaar en dag de controle van het
snoepje in handen is van TNO siert een gestileerde (en
geflatteerde) afbeelding van diens portret tot op de dag
van vandaag de wikkels van King pepermunt.
De eerste pepermunten van de firma Tonnema werden
in opdracht van zogenaamde ‘private labels’ vervaardigd.
Dat betekende dat de pepermunt voorzien van
het ingestempelde logo van de afnemer onder diens
naam aan de man werd gebracht. Het bracht goed geld
in het laatje. Maar Nicolaas de Vries had voor zijn pepermunt
een andere toekomst in gedachten.
Er werd besloten de pepermunt uitsluitend nog onder
eigen merknaam op de markt te brengen. Na veel wikken
en wegen werd in 1922 gekozen voor de naam
King.
Een bijkomende aardigheid was dat de beginletters van
het nieuwe merk staan voor ‘Kwaliteit In Niets Geëvenaard’.
Nadat in 1924 de laatste vennoot werd uitgekocht,
was de firma Tonnema geheel in handen van de
familie De Vries. Werden de eerste pepermuntjes nog
in potten en blikken via de kruidenier verkocht, in 1927
werd begonnen met het verpakken van de snoepjes in
papieren rollen.
De handzame rol zorgde ervoor dat nu eigenlijk overal
een pepermuntje gebruikt kon worden. Het rolletje
Leende zich ook bij uitstek voor promotie van het
snoepje.
In de eerste grote advertentie in het katholieke dagblad
‘Het Centrum’ heette het in 1927: ‘Deze pepermunt is
medicijn en lekkernij tegelijk, ze is krachtig maar niet
MUSEUM DE KOPEREN KNOP 2
BEKNOPT 21 – 22.06.2013