Bijlage 2 - Gemeente Heerenveen

Archeologische Rapporten Oranjewoud 2012/44 

Bureauonderzoek gasleiding Donkerbroek‐Ureterp, 

gedeelte "Donkerbroek" - "Akkrum" nabij Wijnjeterpverlaat 

documentnummer 11191‐246353‐ARCH 

projectnr. 246353 

revisie 0A 

20 april 2012 

auteurs 

L.J. van der Haar 

A.M. Bakker 

Opdrachtgever 

Smart Energy BV 

Kabelweg 37 

1014 BA Amsterdam 

datum vrijgave beschrijving revisie 0A goedkeuring vrijgave 

20 april 2012 Definitief J. Tolsma A. M. Bakker

Projectnr. 246353 

20 april 2012, revisie 0A 

Colofon 

Titel: Archeologische Rapporten Oranjewoud 2012/44. 

Bureauonderzoek gasleiding Donkerbroek-Ureterp 

Auteur(s): L.J. van der Haar, A.M. Bakker 

ISSN: 1570-6273 

© Oranjewoud B.V. 

Postbus 24 

8440 AA Heerenveen 

Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke 

andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Ingenieursbureau Oranjewoud bv, noch mag het zonder 

een dergelijke toestemming worden gebruikt, door een derde of voor enig ander werk of doel dan waarvoor het is vervaardigd. 

Disclaimer 

Archeologisch vooronderzoek wordt in zijn algemeenheid uitgevoerd door het steekproefsgewijs bemonsteren d.m.v. boringen, 

proefsleuven en/of veldkartering. Hoewel Ingenieursbureau Oranjewoud bv de grootste zorgvuldigheid betracht bij het uitvoeren 

van het archeologisch onderzoek, is het juist deze steekproefsgewijze benadering die het onmogelijk maakt garanties ten aanzien 

van de situatie af te geven op basis van de resultaten van een archeologisch vooronderzoek. 

Oranjewoud aanvaardt derhalve op generlei wijze aansprakelijkheid voor schade welke voortvloeit uit beslissingen genomen op 

basis van de resultaten van archeologisch (voor)onderzoek. 

blad 2 van 18



Inhoud blz. 

Administratieve gegevens.......................................................................................................4 

Samenvatting.........................................................................................................................5 

1 Inleiding.................................................................................................................................6 

2 Bureauonderzoek...................................................................................................................7 

2.1 Beschrijving onderzoekslocatie...............................................................................................7 

2.1.1 Begrenzing onderzoeks- en plangebied...................................................................................7 

2.1.2 Huidig en toekomstig gebruik.................................................................................................7 

2.1.3 Landschappelijke situatie........................................................................................................8 

2.1.4 Historische situatie en mogelijke verstoringen......................................................................10 

2.2 Bekende waarden.................................................................................................................13 

2.2.1 Archeologische waarden.......................................................................................................13 

2.2.2 Ondergrondse bouwhistorische waarden..............................................................................13 

2.3 Archeologische verwachting.................................................................................................13 

2.3.1 Bestaande verwachtingskaarten...........................................................................................13 

2.3.2 Gespecificeerde archeologische verwachting........................................................................15 

2.4 Conclusies en advies voor vervolgonderzoek.........................................................................17 

Literatuur en geraadpleegde bronnen...................................................................................................18 

Bijlagen 

1 Archeologische perioden 

2 AMZ-cyclus 

3a AMK-terreinen uit ARCHIS 

3b Archeologische waarnemingen uit ARCHIS 

Kaarten 

246353-ARCHIS IKAW, AMK-terreinen, Waarnemingen en Onderzoeken uit ARCHIS 

blad 3 van 18



Administratieve gegevens 

OW Projectnummer 246353 

OM-nummer 51092 

Provincie Friesland 

Gemeente Ooststellingwerf, Heerenveen en Opsterland 

Plaats Donkerbroek 

Toponiem Sint Magnuswei 

Kaartblad 11H 

Coördinaten 210610/558540 210670/558820 

208140/558450 206980/560000 

Kadaster 

Opdrachtgever Smart Energy BV 

Uitvoerder Oranjewoud 

Datum uitvoering april 2012 

Projectteam J. Tolsma (projectleider) 

A.M. Bakker (senior KNA-archeoloog) 

L.J. van der Haar 

Bevoegd gezag gemeente Ooststellingwerf 

Beheer documentatie Oranjewoud Almere 

Vondstdepot 

Afbeelding 1 Locatie plangebied (in rood) 

(Topografische Kaart 1:25.000 (niet op schaal), © Topografische Dienst Kadaster, Emmen) 

blad 4 van 18



Samenvatting 

In opdracht van Smart Energy BV is door Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. een bureauonderzoek 

uitgevoerd in een plangebied ten noordwesten van Donkerbroek, in de gemeenten Opsterland, 

Ooststellingwerf en Heerenveen. Het plangebied betreft een tracé met een lengte van 5 km (onderdeel 

van het totale tracé van 19 km), waar Smart Energy BV voornemens is een hogedruk gasleiding aan te 

leggen. Bij deze aanleg kunnen eventueel in de bodem aanwezige archeologische resten beschadigen. 

In het kader van vrijstellingen en vergunningen dienen de eventuele archeologische waarden in het 

gebied te worden onderzocht. Een archeologisch onderzoek dat in het kader van ruimtelijke 

onderbouwing plaatsvindt, past als onderzoeksstrategie binnen de zogenaamde Archeologische 

Monumentenzorg (AMZ). Deze cyclus wordt toegelicht in bijlage 2. 

Het doel van een archeologisch bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde 

archeologische verwachting voor het plangebied. 

De Friese Archeologische Monumentenkaart Extra (FAMKE) verwacht in het plangebied archeologische 

resten uit de steentijd tot en met de middeleeuwen. Indien archeologische resten in het tracé aanwezig 

zouden zijn, zijn deze waarschijnlijk goed van kwaliteit. Vanwege deze verwachting dient het tracé te 

worden onderzocht door middel van een quickscan (verkennend booronderzoek) en een karterend 

booronderzoek waarbij om de 25 m, 50 m en 100 m wordt geboord. 

blad 5 van 18



1 Inleiding 

In opdracht van Smart Energy BV is door Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. een bureauonderzoek 

uitgevoerd in een plangebied ten noordwesten van Donkerbroek, in de gemeenten Opsterland, 

Ooststellingwerf en Heerenveen. Het plangebied betreft een tracé met een lengte van 5 km (onderdeel 

van het totale tracé van 19 km), waar Smart Energy BV voornemens is een hogedruk gasleiding aan te 

leggen. Bij deze aanleg kunnen eventueel in de bodem aanwezige archeologische resten verstoord 

raken. 

In het kader van vrijstellingen en vergunningen dienen de eventuele archeologische resten in het 

plangebied te worden onderzocht. Een archeologisch onderzoek dat in het kader van ruimtelijke 

onderbouwing plaatsvindt, past als onderzoeksstrategie binnen de zogenaamde Archeologische 

Monumentenzorg (AMZ). Deze cyclus wordt toegelicht in bijlage 2. 

Het doel van een archeologisch bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde 

archeologische verwachting voor het plangebied. Een gespecificeerde verwachting gaat in op de 

mogelijke aanwezigheid, het karakter, omvang, datering en verstoring van archeologische resten binnen 

het plangebied. 

Het bureauonderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 

3.2. 

blad 6 van 18



2 Bureauonderzoek 

Het doel van het uitvoeren van een archeologisch bureauonderzoek is het opstellen van een 

gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied. Waar kunnen we wat verwachten? 

Voor het opstellen van een dergelijke verwachting wordt gebruik gemaakt van reeds bekende 

archeologische waarnemingen, historische kaarten, bodemkundige gegevens en informatie over de 

landschappelijke situatie. Een gespecificeerde verwachting gaat in op de mogelijke aanwezigheid, het 

karakter, de omvang, datering en eventuele (mate van) verstoring van archeologische resten binnen het 

plangebied. 

2.1 Beschrijving onderzoekslocatie 

2.1.1 Begrenzing onderzoeks- en plangebied 

Het plangebied maakt deel uit van het totale tracé dat tussen Donkerbroek en Ureterp een lengte van 

19 km bedraagt. In het onderhavige onderzoek geldt een tracé van circa 5 km als plangebied (zie 

afbeelding 2). Het tracé loopt onder meer langs de Wyken, de Sint Magnuswei en de Jan Evertswyk en 

kruist daarbij drie gemeenten: Ooststellingwerf, Heerenveen en Opsterland. 

Afbeelding 2. Satellietfoto met daarop de ligging van het plangebied in rood. (Bron: maps.google.nl) 

2.1.2 Huidig en toekomstig gebruik 

Huidig gebruik plangebied 

Momenteel is het plangebied grotendeels in gebruik als grasland met daarnaast maisvelden, heide, 

natuurgebied, bieten en overige landbouwgewassen. 

Consequenties toekomstig gebruik 

Bij de aanleg van een hogedruk gasleiding wordt de bodem ter plaatse vergraven, waardoor eventueel 

aanwezige archeologische resten verstoord kunnen raken. 

blad 7 van 18



2.1.3 Landschappelijke situatie 

Het plangebied ligt in het noordelijke zandgebied, dat de provincie Drenthe en delen van de provincies 

Friesland, Groningen en Overijssel omvat. 1 De pleistocene ondergrond van het gebied wordt 

gekenmerkt door afzettingen uit glaciale milieus. In de loop van de voorlaatste ijstijd (het Saalien) – rond 

150.000 jaar geleden – werd de noordelijke helft van Nederland bedekt met een uit Scandinavië 

afkomstige landijstong. Onder het landijs werd een grondmorene met een aanzienlijke hoeveelheid 

stenen en keien afgezet (keileem). Deze afzetting behoort tot de Formatie van Drenthe (Laagpakket van 

Gieten) en is voornamelijk in het zuidoostelijk deel van het plangebied aanwezig. De bovenste laag van 

het keileem bestaat veelal uit een laag grof, grindhoudend zand: keizand. Deze laag wordt 

geïnterpreteerd als de verweerde top van het keileempakket en vormt de Laag van Gasselte binnen het 

Laagpakket van Gieten. 

Op afzettingen uit de Formatie van Drenthe is onder de periglaciale omstandigheden van de laatste 

ijstijd, het Weichselien, een dik pakket eolisch (door de wind vervoerd) zand afgezet, over het algemeen 

aangeduid met dekzand (Formatie van Boxtel, Laagpakket van Wierden). 

Omstreeks 10.000 jaar geleden zette een globale opwarming in, die het begin van het holoceen 

markeerde. Het holoceen betrof een relatief warme periode, die gekenmerkt werd door een 

zeespiegelstijging als gevolg van het smelten van ijskappen. Onder invloed van de hiermee gepaard 

gaande grondwaterspiegelstijging vond op het pleistocene dekzand in Noord-Nederland in deze periode 

op grote schaal veenvorming plaats (Formatie van Nieuwkoop, Laagpakket van Griendtsveen). Ook 

rondom het plangebied werd een dik hoogveenpakket gevormd, die menselijke bewoning onmogelijk 

maakte, of in ieder geval beperkte tot de hooggelegen landschapsdelen. 

Geomorfologie en AHN 

Geomorfologisch gezien maakt het plangebied deel uit van een gebied met lage ruggen, laagtes en 

welvingen. Het plangebied kruist verschillende geomorfologische eenheden. In het oosten bestaat het 

plangebied vooral uit grondmorene (lichtgeel, 3L2); zwak golvende welvingen bedekt met dekzand (zie 

ook afbeelding 3). Dan, iets verder naar het westen, kruist het plangebied achtereenvolgens een 

dalvormige laagte zonder veen (2R2, groen), een laagte zonder randwal (inclusief uitblazingsbekken, 

paars, 3N5), een laaggelegen veenkoloniale ontginningsvlakte (mintgroen, 2M44) en een dekzandrug 

(geel, 3K14). 

Afbeelding 3. Uitsnede uit de geomorfologische kaart van Nederland, waarop te zien is dat het plangebied 

verschillende vormeenheden kruist. (Bron: ARCHIS) 

1 Berendsen, 2005 

blad 8 van 18



Op het kaartbeeld van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) is te zien dat binnen het plangebied 

behoorlijke hoogteverschillen aanwezig zijn. Zo zijn de blauwe zones die het plangebied kruist 

gemiddeld 2,5 tot 3 m +NAP; de gele zones ongeveer 4 m +NAP en de oranje zones (dekzandrug) 5,5 tot 

6,5 m +NAP. 

Afbeelding 4. Uitsnede uit het kaartbeeld van het AHN, met daarop de ligging van het plangebied in rood. De 

groene en blauwe gebieden zijn op deze kaart de lager gelegen zones; de gele en oranje gebieden zijn hoger 

gelegen. (Bron: ahn.n/viewer) 

Bodem en grondwater 

Op de bodemkaart is te zien dat het plangebied voornamelijk uit veldpodzolgronden bestaat: Hn23 

(roze), leemarm tot zwak lemig zand en Hn21 (roze): lemig, fijn zand (zie ook afbeelding 6). In het oosten 

bestaat een deel van het plangebied uit beekeerdgronden van lemig fijn zand (geel, pZg23) en 

halverwege wordt een zone van moerige eerdgronden op zand gekruist (felroze, vWz). 

De grondwatertrap is voor de veldpodzolgronden V, ter plaatse van de beekeerdgronden III en ter 

plaatse van de eerdgronden II. De bijbehorende grondwaterstanden zijn af te lezen in de tabel van 

afbeelding 5. 

Afbeelding 5. De gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) en de gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) bij de 

verschillende grondwatertrappen. (Bron: natuurkennis.nl) 

blad 9 van 18



Afbeelding 6. Uitsnede uit de bodemkaart van Nederland met daarop de ligging van het plangebied in rood. (Bron: 

ARCHIS) 

2.1.4 Historische situatie en mogelijke verstoringen 

Bewoningsgeschiedenis 

De omgeving van het plangebied kent een lange bewoningsgeschiedenis die begon in het paleolithicum 

(300.000-8800 voor Chr.). In deze periode heeft de moderne mens (homo sapiens) deze streken tijdens 

de warmere perioden wel bezocht, maar sporen uit die periode zijn zeldzaam en vaak door latere 

omstandigheden verstoord. De mensen trokken als jager-verzamelaars rond in kleine groepen, maakten 

gebruik van tijdelijke kampementen en zochten daarbij met name de hoger gelegen delen van het 

landschap op (zoals dekzandruggen en -koppen). De verschillende groepen jager-verzamelaars 

exploiteerden kleine territoria, maar verbleven, afhankelijk van het seizoen, steeds op andere locaties. 

Ten zuidwesten van het plangebied loopt het (inmiddels gekanaliseerde) riviertje de Tjonger. Naar deze 

rivier is een paleolithische cultuur genoemd, de zogenaamde Tjongercultuur of Federmessercultuur. 

Deze cultuur uit het jong-paleolithicum komt aan haar naam doordat de eerste vondsten, tussen 1925 

en 1942 in het dal van de Tjonger bij Oostermeer zijn gedaan. 

Ook in de op het paleolithicum volgende periode, het mesolithicum (8800-4900 voor Chr.), trokken de 

mensen eveneens als jager-verzamelaars rond. Men schakelde daarnaast over op een nieuwe 

jachtstrategie. Men maakt gebruik van de grote verscheidenheid aan voedsel in de bossen en meren die 

het landschap van die tijd kenmerken. Door het rijke milieu en een minder extreme afwisseling tussen 

de seizoenen, neemt de mobiliteit, die zo kenmerkend was voor de jager-verzamelaars, af. 2 In veel 

streken gebruikt men het landschap optimaal door verschillende soorten strategische locaties te kiezen 

(bijvoorbeeld basiskampen geschikt om in de winter te overleven, zomerkampen in de buurt van water, 

jachtkampen in de buurt van trekkend wild, etc. ). 3 Voorwerpen uit deze periode bestaan voornamelijk 

uit voor de jacht ontworpen vuurstenen spitsjes. 

2 Verhart &Groenendijk, 2005 

3 Van Gijn & Louwe Kooijmans, 2005 

blad 10 van 18



In het neolithicum schakelt men over van jager/verzamelaargemeenschappen naar een volledig 

agrarische manier van leven: de zogenaamde agrarische revolutie. Deze verandering gaat gepaard met 

een aantal technische en sociale vernieuwingen, zoals bewoning op een vaste standplaats, de bouw van 

huizen en het gebruik van aardewerk. Men leeft op de zandgronden. 

In de loop van neolithicum (5300-2000 v. Chr.) is het gebied overgroeid met veen en daarmee 

ongeschikt voor bewoning. Vanaf het laat-neolithicum krijgen de natte delen van het landschap 

(beekdalen, venen, dobben) het karakter van een ritueel landschap. Dit is zichtbaar in de vorm van 

bewuste rituele deposities van objecten in een 'natte context'. Daarnaast vormen de zones buiten de 

nederzettingen doorgangsroutes - hier komen oversteekplaatsen voor (voorden). Tenslotte worden 

deze zones wel gebruikt als dumpplaats van afval. 4 Deze ontwikkeling zet zich voort tot in de Bronstijd. 

Pas sinds de late middeleeuwen is het gebied in cultuur gebracht en weer bewoond geraakt. De meeste 

(veen)dorpen zijn ontstaan langs een weg, van waaruit door middel van strokenverkaveling het gebied 

ontgonnen werd (na de 10 e eeuw na Chr.). Van het dorp Hemrik, ten oosten van het plangebied, is 

bekend dat er in de 12 e eeuw een kerk stond. Ook is bekend dat Donkerbroek in 1408 al in verschillende 

oorkonden voorkwam. 

Met name vanaf de 16 e eeuw nam de vervening toe. In de 16e eeuw had het westen van Nederland 

behoefte aan brandstof (turf). In deze periode zijn verschillende kanalen met zijkanalen (wijken) 

gegraven voor het transport van de turf per boot. Deze wijken zijn goed te zien op de huidige en 

historische topografische kaarten. 

Het tracé komt langs verschillende veendorpen. Hemrik bijvoorbeeld, wat van het Friese Himrik komt en 

marke betekent, gemeenschappelijke grond. Donkerbroek is een van de oudste nederzettingen van 

zuidoost Friesland en wordt in 1408 voor het eerst in een oorkonde genoemd als Dungebroec en 

Dongbroec. 

Historische kaarten 

Op de oudste kaart die van de omgeving van het plangebied bekend is (de kaart van Schotanus uit 1684, 

zie afbeelding 7), is te zien dat het plangebied deels nog niet ontgonnen was. Er lopen twee vaarten 

door het huidige tracé, van waaruit later via zijvaarten de omgeving is ontgonnen. 

Afbeelding 7. Uitsnede uit de kaart van Friesland door Schotanus, 1684. De ligging van het plangebied is globaal 

weergegeven in rood. (Bron: geheugenvannederland.nl) 

4 Gerritsen & Rensink, 2004. 

blad 11 van 18



Op de topografisch militaire kaart van 1830-1850 is de ontginning vanuit deze wijken goed te zien, zie 

afbeelding 8. De strokenverkaveling in het zuidoosten heeft weer een andere oriëntatie dan die van de 

veenontginningen langs de wijken. 

Afbeelding 8. De topografisch militaire kaart van 1830-1850 met daarop de globale ligging van het plangebied. 

(Bron: watwaswaar.nl) 

Dit beeld is op het Bonneblad van 1900 (zie afbeelding 9) evenals op huidig topografisch kaartmateriaal 

nog goed terug te zien. 

Afbeelding 9. Bonneblad uit 1900 met daarop de ligging van het huidige plangebied in rood. (Bron: ARCHIS) 

Mogelijke verstoringen 

Het tracé ligt in een voormalig veengebied. De kans is dan ook groot dat bij de veenafgravingen delen 

van de top van het dekzand zijn vergraven. Eventuele archeologische sporen zullen hierbij ook verstoord 

zijn geraakt. Binnen het plangebied is geen bebouwing aanwezig. 

blad 12 van 18



2.2 Bekende waarden 

2.2.1 Archeologische waarden 

Gegevens uit ARCHIS: AMK-terreinen 

Binnen het plangebied zijn geen archeologische monumenten aanwezig. Ongeveer 2000 m ten 

noordwesten van het plangebied ligt AMK-terrein 8179, een verlaten laat middeleeuws kerkhof op een 

zandrug. Op deze zandrug is eveneens mesolithisch vuursteenmateriaal aangetroffen. Het monument 

heeft een zeer hoge archeologische waarde. 

Gegevens uit ARCHIS: archeologische waarnemingen 

Binnen het plangebied zijn ook geen archeologische waarnemingen geregistreerd. In de omgeving van 

het plangebied is echter wel een aantal waarnemingen bekend met een datering uiteenlopend van het 

paleolithicum tot de nieuwe tijd. Circa 500 m ten zuiden en ten oosten van het plangebied is een drietal 

waarnemingen geregistreerd: 12184, 12186 en 12187. De eerste is een stenen bijl uit de periode 

neolithicum – bronstijd, aangetroffen tijdens het egaliseren van een zandrug. De rest van het terrein 

bleek grotendeels vergraven. Waarneming 12186 betreft een vuurstenen bijl uit het laat neolithicum en 

waarneming 12187 betreft een nederzettingsterrein uit de late middeleeuwen, waar onder meer een 

kogelpot, huttenleem, afval en houtskool werd aangetroffen. 

Gegevens uit ARCHIS: eerdere onderzoeken 

In de omgeving van het plangebied zijn verschillende archeologische onderzoeken uitgevoerd. In 2004 

heeft De Steekproef aan de Talmalaan in Donkerbroek een booronderzoek uitgevoerd (OM-nummer 

8397), waarbij geen cultuurlagen of vondsten werden aangetroffen. Het terrein is derhalve vrijgegeven. 

In het kader van het project ‘Ruimte voor water’ heeft Grontmij in 2009 een booronderzoek uitgevoerd 

in Oosterwolde (OM-nummer 33258), waarbij 104 boringen werden gezet. Uit het veldonderzoek bleek 

dat de bodem bestond uit dekzand (al dan niet met veendek) waarvan de bodemopbouw verstoord was. 

Op basis van de verstoringen en het feit dat geen archeologische indicatoren werden aangetroffen, is 

het plangebied vrijgegeven. 

2.2.2 Ondergrondse bouwhistorische waarden 

Voor zover bekend is binnen het plangebied geen sprake van ondergrondse bouwhistorische waarden. 5 

2.3 Archeologische verwachting 

2.3.1 Bestaande verwachtingskaarten 

IKAW 

De Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) is een door de Rijksdienst voor het Cultureel 

Erfgoed opgestelde kaart waarop aan de hand van eerder gedane archeologische waarnemingen en de 

bodemkundige gegevens is aangegeven wat de kans is in een bepaald gebied archeologie aan te treffen: 

laag, middelhoog of hoog. Zoals de naam al aangeeft gaat het hier - vanwege schaal en extrapolatie - 

slechts om een ruwe indicatie. 

Conform de criteria van de IKAW geldt voor het plangebied zowel een lage, een middelhoge als een 

hoge verwachtingswaarde (zie ook kaartbijlage 246353-ARCHIS). 

Provinciale verwachtingskaart 

Vanwege de globale verwachting van de IKAW heeft de provincie Friesland besloten deze kaart niet als 

leidinggevend te zien voor het uitvoeren van archeologisch onderzoek. De provincie heeft een eigen 

archeologische beleidskaart ontwikkeld (Friese Archeologische Monumentenkaart Extra – FAMKE) 

5 www.kich.nl 

blad 13 van 18



waarin per gebied wordt aangegeven waar archeologisch onderzoek noodzakelijk is, en hoe dit 

onderzoek uitgevoerd dient te worden. De FAMKE geeft behalve de aanwezige waarden in Friesland 

tevens adviezen hoe om te gaan met het bodemarchief in het geval er plannen worden gemaakt waarin 

het bodemarchief bedreigd wordt. 

De FAMKE bestaat uit twee provinciedekkende advieskaarten, één voor de periode steentijd - bronstijd, 

en één voor de periode ijzertijd - middeleeuwen. Voor deze indeling in twee perioden is gekozen omdat 

de adviezen aangaande mogelijke vindplaatsen uit de steentijd vaak verschillen van die aangaande 

mogelijke jongere vindplaatsen. De adviezen die voor de verschillende zones in Friesland gegeven 

worden variëren van ‘streven naar behoud’ tot ‘geen nader onderzoek nodig’. 

Op de provinciale verwachtingskaart kruist het plangebied verschillende eenheden (zie afbeeldingen 10 

en 11). Op de advieskaart voor de periode steentijd – bronstijd is te zien dat voor het plangebied deels 

een quickscan (verkennend booronderzoek) geadviseerd wordt (paars) op basis van het vermoeden dat 

de bodem reeds verstoord is. 

Conform provinciale eisen bestaat een quickscan uit een extensief booronderzoek, waarbij moet 

worden overgegaan op een booronderzoek van 6 boringen per hectare bij een intact bodemprofiel. 

Voorts is te zien dat een karterend onderzoek 2 geadviseerd wordt (geel): op deze locaties kunnen zich 

op enige diepte onder het veen- of kleidek kunnen zich nog resten uit de steentijd bevinden die door 

middel van een karterend booronderzoek (6 boringen per hectare) opgespoord kunnen worden. Het 

geadviseerde booronderzoek dient zich met name te richten op het plaatselijke microreliëf. Wanneer 

ter plaatse dekzandkoppen aanwezig blijken te zijn, dan wordt aanbevolen ter plaatse een waarderend 

onderzoek uit te voeren. 

Ter plaatse van de op de provinciale kaart gekarteerde dobbe (blauw) wordt een waarderend onderzoek 

geadviseerd indien hier bodemverstorende werkzaamheden plaatsvinden: wanneer ter plaatse van de 

dobbe een pingoruïne aanwezig blijkt, kan deze belangrijke archeologische en archeobotanische resten 

herbergen. Een waarderend onderzoek kan inzicht geven in de aard en behoudenswaardigheid van de 

eventuele pingoruïne. 

In het noordwestelijk deel van het plangebied is dan nog sprake van karterend onderzoek 1 (oranje): ter 

plaatse kunnen archeologische resten uit de steentijd zich vlak aan de oppervlakte bevinden (eventueel 

onder een dun veenlaagje). Geadviseerd wordt ter plaatse een karterend booronderzoek uit te voeren 

met een minimum van 12 boringen per hectare. 

Afbeelding 10. De advieskaart voor de periode steentijd – bronstijd. (Bron: provincie Friesland) 

blad 14 van 18



Op de advieskaart voor de periode ijzertijd – middeleeuwen is een ander beeld te zien: hier is in het 

noordwestelijk deel voor deze periode geen onderzoek noodzakelijk (groen). Dit is gebaseerd op eerder 

uitgevoerd archeologisch onderzoek. In het zuidoostelijk deel wordt een karterend onderzoek 3 

geadviseerd: in deze middeleeuwse veenontginningen kunnen zich nog archeologische resten bevinden 

(bijvoorbeeld huisterpjes). De provincie beveelt in deze zone aan een historisch en karterend onderzoek 

te verrichten waarbij speciale aandacht moet worden besteed aan eventuele Romeinse sporen en 

vroegmiddeleeuwse sporen. 

Afbeelding 11. De advieskaart voor de periode ijzertijd – middeleeuwen met daarop de ligging van het plangebied 

in rood. (Bron: provincie Friesland). 

Gemeentelijke verwachtingskaart 

De drie gemeenten die het plangebied kruist beschikken (nog) niet over eigen archeologiebeleid, 

derhalve is het provinciaal beleid, de FAMKE, vigerend. 

2.3.2 Gespecificeerde archeologische verwachting 

De provinciale beleidskaart FAMKE verwacht dat in het plangebied archeologische sporen aanwezig 

kunnen zijn uit de periode van de steentijd tot en met de middeleeuwen. De onderstaande 

gespecificeerde archeologische verwachting gaat uit van een intact bodemprofiel. 

Datering 

Over het gehele plangebied kunnen bewoningssporen worden aangetroffen uit de periode 

van het laat paleolithicum tot en met del late middeleeuwen en de nieuwe tijd. 

Complextype 

Uit het paleolithicum tot en met het mesolithicum kunnen in deze regio resten worden 

aangetroffen die samenhangen met de mobiele leefwijze van de mens, zoals kleine 

kampementen die slechts tijdelijk werden bewoond. Deze vindplaatsen zijn te herkennen aan 

vuursteenconcentraties en haardkuilen. 

Uit het laat neolithicum kunnen resten van grotere huizen/nederzettingen worden 

aangetroffen (paalgaten, haardplaatsen, greppels), alsmede schuren, spiekers en opstallen. 

blad 15 van 18



Verder kunnen sporen van agrarische activiteit worden aangetroffen, zoals erfafscheidingen 

en eventuele rituele deposities. Daarnaast kunnen ook menselijke begravingen/crematies 

worden aangetroffen. Voorts valt onderscheid te maken tussen vondstcomplexen in 

beekdalen en binnen de dekzandgebieden. Beekdalen zijn vaak slechts op bepaalde plekken 

goed over te steken. Oversteekplaatsen (stepping stones of voorden) kunnen dus onderdeel 

van het vondstcomplex zijn. Op de hoger gelegen delen kunnen resten worden aangetroffen 

die samenhangen met de mobiele leefwijze van jager-verzamelaars, evenals resten van 

permanente nederzettingen. 

Uit de middeleeuwen en de nieuwe tijd kunnen eveneens nederzettingen en resten van 

agrarische activiteit worden aangetroffen. Tevens worden resten en sporen verwacht van die 

samenhangen met de ontginningsgeschiedenis van het gebied, zoals erfafscheidingen, 

greppels, dijken en dergelijke. 

Omvang 

De omvang van eventueel aanwezige archeologische vindplaatsen varieert sterk. 

Nederzettingen uit de steentijd bestaan met name uit losse puntlocaties met een klein 

oppervlak. Vanaf het laat neolithicum kunnen ook huizen worden aangetroffen met een 

oppervlakte variërend tussen 75 à 100 m². Laat middeleeuwse bebouwing is veelal groter. 

Diepteligging 

Archeologische resten kunnen al direct onder het maaiveld worden aangetroffen. 

Locatie 

Archeologische resten kunnen in principe door het gehele plangebied worden verwacht. 

Vondsten vanuit de steentijd zullen zich op de top van het dekzand bevinden (met name in 

het noordwestelijk deel); vondsten uit de middeleeuwen kunnen direct onder het maaiveld 

aanwezig zijn. 

Uiterlijke kenmerken 

Paleolithicum tot laat neolithicum: vuursteenverspreiding, indicaties van bewerking van 

vuursteen, halffabricaten, productieafval, productiegereedschap o.a. geweiknoppen en 

klopstenen. Indicatie van kortdurende nederzetting/kamp: haardkuilen, verbrand vuursteen. 

Indicaties van jacht/voedselverzameling en -bereiding: werktuigen, spitsen, bijlen, 

schrabbers, stekers. 

Beekdalen kunnen naast immobiele zaken die samenhangen met brugconstructies en 

voorden, ook vele andere artefactassociaties bevatten. Gedacht kan worden aan vuurstenen 

bijlen, werktuigen van botmateriaal, laatprehistorisch metaal, kuilen met 

aardewerkdeposities of afvaldumps met onder andere organisch materiaal. 

Laat neolithicum, middeleeuwen en nieuwe tijd: resten en structuren die wijzen op een 

sedentair, agrarisch bestaan. Nederzettingen: paalgaten (huizen, spiekers, opstallen, 

schuren), greppels, waterputten met houten beschoeiingen, afvalkuilen. 

Verder kunnen onder meer huisterpen, funderingen (boerderij, molen), aardewerk, bot en 

metaal worden aangetroffen. Ook kunnen beerputten of waterputten worden aangetroffen. 

Mogelijke verstoringen 

Zoals uit het bureauonderzoek blijkt, ligt het tracé in een voormalig veengebied. De kans is 

dan ook groot dat bij de veenafgravingen delen van de top van het dekzand zijn vergraven. 

Eventuele archeologische sporen zullen hierbij ook verstoord zijn geraakt. 

blad 16 van 18



2.4 Conclusies en advies voor vervolgonderzoek 

Op basis van het bureauonderzoek is geconcludeerd dat de specifieke archeologische verwachting 

samenhangt met de geomorfologische en bodemkundige situatie. Binnen het plangebied kunnen 

archeologische resten aanwezig zijn uit de periode van het laat paleolithicum tot en met de nieuwe tijd, 

waarbij de kans bestaat dat de bodem deels verstoord is door de veenafgravingen. 

Op basis van de bovenstaande verwachtingen en provinciale eisen wordt geadviseerd om het 

verwachtingsmodel te toetsen door middel van een karterend booronderzoek waarbij de gaafheid van 

de bodem onderzocht dient te worden. 

Op de provinciale verwachtingskaart kruist het plangebied verschillende eenheden (zie afbeeldingen 10 

en 11) met verschillende adviezen. Op de advieskaart voor de periode steentijd – bronstijd is te zien dat 

voor het plangebied deels een quickscan geadviseerd wordt op basis van het vermoeden dat de bodem 

reeds verstoord is. Conform provinciale eisen bestaat een quickscan uit een extensief booronderzoek, 

waarbij moet worden overgegaan op een booronderzoek van 6 boringen per hectare bij een intact 

bodemprofiel. Voorts is te zien dat een karterend onderzoek 2 geadviseerd wordt: onder het veen- of 

kleidek kunnen zich nog resten uit de steentijd bevinden die door middel van een karterend 

booronderzoek (6 boringen per hectare) opgespoord kunnen worden. Het geadviseerde booronderzoek 

dient zich met name te richten op het plaatselijke microreliëf. 

In het noordwestelijk deel van het plangebied is dan nog sprake van karterend onderzoek 1: ter plaatse 

kunnen archeologische resten uit de steentijd zich vlak aan de oppervlakte bevinden (eventueel onder 

een dun veenlaagje). Geadviseerd wordt ter plaatse een karterend booronderzoek uit te voeren met een 

minimum van 12 boringen per hectare. 

Op de advieskaart voor de periode ijzertijd – middeleeuwen is een ander beeld te zien: hier is in het 

noordwestelijk deel voor deze periode geen onderzoek noodzakelijk. In het zuidoostelijk deel wordt een 

karterend onderzoek 3 geadviseerd: in deze middeleeuwse veenontginningen kunnen zich nog 

archeologische resten bevinden (bijvoorbeeld huisterpjes). De provincie beveelt in deze zone aan een 

historisch en karterend onderzoek te verrichten waarbij speciale aandacht moet worden besteed aan 

eventuele Romeinse sporen en vroegmiddeleeuwse sporen. 

Resumerend worden de volgende vervolgonderzoeken voorgesteld: 

- Op het tracédeel tussen de locatie Donkerbroek tot de kruising van Wykein en Sint Magnuswei wordt 

karterend onderzoek 3 voorgeschreven. Dit houdt in een booronderzoek met elke 50 een boring. 

- Op het tracédeel tussen de kruising Wykeind en Sint Magnuswei/Jan Evertswijk wordt een quickscan 

(extensief verkennend booronderzoek) voorgeschreven. Dit houdt in een booronderzoek met elke 100 

een boring. 

- Over een traject van circa 500 m, vanaf de kruising Bij de Legewei/Jan Evertswijk richting het noorden, 

wordt een karterend onderzoek 1 geadviseerd. Hierbij dienen de boringen om de 25 m te worden gezet. 

Vervolgens wordt geadviseerd op de locaties met een intacte bodem het boorgrid te verdichten Dit 

houdt in een karterend boorondezoek met elke 50 m en mogelijk elke 25 m een boring. 

Ter plaatse van de op de provinciale kaart gekarteerde dobbe (mogelijk een pingoruine (blauw) wordt 

een waarderend onderzoek geadviseerd indien hier bodemverstorende werkzaamheden plaatsvinden: 

pingoruines kunnen belangrijke archeologische en archeobotanische resten herbergen. Een waarderend 

onderzoek kan inzicht geven in de aard en behoudenswaardigheid van de dobbe. 

Ter plaatse van deze dobbe (water en bos) is echter een horizontale gestuurde boring voorzien (onder 

de Dobbe door). Hierbij vinden dan ook geen bodemverstorende werkzaamheden plaats. De exacte 

diepte van deze dobbe is niet vastgesteld. Er wordt geadviseerd om de diepte van deze dobbe vast te 

stellen door middel van enkele boringen om zo ook de juiste diepte van de horizontale gestuurde boring 

vast te stellen. 

blad 17 van 18



Literatuur en geraadpleegde bronnen 

Barends et. al., 1986: Het Nederlandse landschap. Een historisch-geografische benadering. Uitgeverij 

Matrijs, Utrecht. 

Berendsen, H.J.A. 2004 (4 e druk): De vorming van het land. Inleiding in de geologie en geomorfologie. 

Van Gorcum, Assen. 

Berkel, G. van & K. Samplonius. 2006: Nederlandse plaatsnamen, herkomst en historie. Het Spectrum, 

Houten. 

Tol, A. , P. Verhagen & M. Verbruggen. 2006: Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend 

booronderzoek. SIKB. 

Kaarten 

Bodemkaart van Nederland, 1:50000, STIBOKA, kaartblad 11H 

Grote Historische Atlas (1830-1855), Wolters Noordhoff, Groningen 

Minuutplan ca. 1830 (http://www.watwaswaar.nl) 

Topografische kaart 1:25000 (http://kadata.kadaster.nl) 

Topografisch-militaire kaarten 1879, 1900 ( www.watwaswaar.nl) 

Internet 

www.watwaswaar.nl 

www.kich.nl 

blad 18 van 18

Bijlage 1: Archeologische perioden

Bijlage 1: Archeologische perioden 

Als bijlage op de resultaten en verzamelde gegevens wordt hieronder een algemene ontwikkeling van de 

bewonersgeschiedenis in Nederland geschetst. 

Gedurende het paleolithicum (300.000‐8800 voor Chr.) hebben moderne mensen (homo sapiens) onze 

streken tijdens de warmere perioden wel bezocht, doch sporen uit deze periode zijn zeldzaam en vaak door 

latere omstandigheden verstoord. De mensen trokken als jager‐verzamelaars rond in kleine groepen en 

maakten gebruik van tijdelijke kampementen. De verschillende groepen jager‐verzamelaars exploiteerden 

kleine territoria, maar verbleven, afhankelijk van het seizoen, steeds op andere locaties. 

In het mesolithicum (8800‐4900 voor Chr.) zette aan het begin van het Holoceen een langdurige 

klimaatsverbetering in. De gemiddelde temperatuur steeg, waardoor geleidelijk een bosvegetatie tot 

ontwikkeling kwam en de variatie in flora en fauna toenam. Ook in deze periode trokken de mensen als 

jager‐verzamelaars rond. Voorwerpen uit deze periode bestaan voornamelijk uit voor de jacht ontworpen 

vuurstenen spitsjes. 

De hierop volgende periode, het neolithicum (5300‐2000 voor Chr.), wordt gekenmerkt door een 

overschakeling van jager‐verzamelaars naar sedentaire bewoners, met een volledig agrarische levenswijze. 

Deze omwenteling ging gepaard met een aantal technische en sociale vernieuwingen, zoals huizen, geslepen 

bijlen en het gebruik van aardewerk. Door de productie van overschot kon de bevolking gaan groeien en die 

bevolkingsgroei had tot gevolg dat de samenleving steeds complexer werd. Uit het neolithicum zijn 

verschillende grafmonumenten bekend, zoals hunebedden en grafheuvels. 

Het begin van de bronstijd (2000‐800 voor Chr.) valt samen met het eerste gebruik van bronzen voorwerpen, 

zoals bijlen. Het gebruik van vuursteen was hiermee niet direct afgelopen. Vuursteenmateriaal uit de 

bronstijd is meestal niet goed te onderscheiden van dat uit andere perioden. Het aardewerk is over het 

algemeen zeldzaam. De grafheuveltraditie die tijdens het neolithicum haar intrede deed werd in eerste 

instantie voortgezet, maar rond 1200 voor Chr. vervangen door begravingen in urnenvelden. Het gaat hier 

om ingegraven urnen met crematieresten waar overheen kleine heuveltjes werden opgeworpen, eventueel 

omgeven door een greppel. 

In de ijzertijd (800‐12 voor Chr.) werden de eerste ijzeren voorwerpen gemaakt. Ten opzichte van de 

bronstijd traden er in de aardewerktraditie en in het gebruik van vuursteen geen radicale veranderingen op. 

De mensen woonden in verspreid liggende hoeven of in nederzettingen van enkele huizen. Op de hogere 

zandgronden ontstonden uitgebreide omwalde akkercomplexen (celtic fields). In deze periode werden de 

kleigebieden ook in gebruik genomen door mensen afkomstig van de zandgebieden. Opvallend zijn de 

verschillen in materiële welstand. Er zijn zogenaamde vorstengraven bekend in Zuid‐Nederland, maar de 

meeste begravingen vonden plaats in urnenvelden. 

Met de Romeinse tijd (12 voor Chr. tot 450 na Chr.) eindigt de prehistorie en begint de geschreven 

geschiedenis. In 47 na Chr. werd de Rijn definitief als rijksgrens van het Romeinse Rijk ingesteld. Ter controle 

van deze zogenaamde limes werden langs de Rijn castella (militaire forten) gebouwd. De inheems leefwijze 

handhaafde zich wel, ook al werd de invloed van de Romeinen steeds duidelijker in soorten aardewerk (o.a. 

gedraaid) en een betere infrastructuur. Onder meer ten gevolge van invallen van Germaanse stammen 

ontstond er instabiliteit wat uiteindelijk leidde tot het instorten van de grensverdediging langs de Rijn. 

Over de middeleeuwen (450‐1500 na Chr.), en met name de vroege middeleeuwen (450‐1000 na Chr.), zijn 

nog veel zaken onbekend. Archeologische overblijfselen zijn betrekkelijk schaars. De politieke macht was na 

het wegvallen van de Romeinen in handen gekomen van regionale en lokale hoofdlieden. Vanaf de 10 e eeuw 

ontstaat er weer enige stabiliteit en is een toenemende feodalisering zichtbaar. Door bevolkingsgroei en 

gunstige klimatologische omstandigheden werd in deze periode een begin gemaakt met het ontginnen van 

bos, heide en veen. Veel van onze huidige steden en dorpen dateren uit deze periode. 

De hierop volgende periode 1500 – heden wordt aangeduid als nieuwe tijd.

Bijlage 2: Archeologische Monumentenzorg (AMZ) 

• schematisch overzicht AMZ 

• verklarende woordenlijst AMZ

Archeologische begeleiding (STAP 5c) 

Een archeologische begeleiding wordt uitgevoerd wanneer proefsleuven of en 

opgraving niet mogelijk zijn door bijvoorbeeld civieltechnische beperkingen. 

Archeologische indicatoren 

Hiermee worden aanwijzingen in de bodem bedoeld die duiden op menselijke 

activiteiten in het verleden, zoals aardewerkscherven, houtskool, botmateriaal, 

vondstlagen, etc. 

Archis 

Archeologisch informatiesysteem voor Nederland. Een digitale databank met 

gegevens over archeologische vindplaatsen en terreinen. 

Bureauonderzoek (STAP 1) 

Het bureauonderzoek is een rapportage waarin een gespecificeerd 

archeologisch verwachtingsmodel wordt opgesteld aan de hand van 

geomorfologische en bodemkaarten, de Archeologische Monumentenkaart 

(AMK), het Archeologisch Informatiesysteem (ARCHIS), historische kaarten en 

archeologische publicaties. 

Fysiek beschermen (STAP 4c) 

De archeologische resten blijven in de bodem behouden door bijvoorbeeld 

planaanpassingen. 

Geofysisch onderzoek 

Meetapparatuur brengt archeologische verschijnselen in de bodem 

driedimensionaal in kaart zonder te boren of te graven. Dit kan bijvoorbeeld 

door radar‐, weerstandsonderzoek of elektromagnetische metingen. 

Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel 

Dit model geeft op detailniveau voor het plangebied aan wat aan archeologische 

vindplaatsen aanwezig kan zijn. Op basis van dit verwachtingsmodel wordt 

bepaald of een inventariserend veldonderzoek nodig is en wat de juiste 

methode is om eventueel aanwezige archeologische resten aan te tonen. 

Inventariserend veldonderzoek (IVO) (STAP 2) 

Tijdens een inventariserend veldonderzoek worden archeologische waarden in 

het veld geïnventariseerd en gedocumenteerd. Waar is wat in de bodem 

aanwezig? De inventarisatie kan bestaan uit een inventariserend veldonderzoek‐ 

overig (door middel van een booronderzoek, veldkartering en/of geofysisch 

onderzoek) en/of een inventariserend veldonderzoek door middel van 

proefsleuven. Wat de beste methode is, hangt sterk af van de omstandigheden 

en de aard van de vindplaats. 

Inventariserend veldonderzoek ‐ overig (IVO‐o) (STAP 2b of 2c) 

Bij een Inventariserend veldonderzoek ‐ overig door middel van boringen (IVO‐ 

o) worden boringen gezet door middel van een handboor of guts. 

Inventariserend veldonderzoek ‐proefsleuven (IVO‐p) (STAP 2f) 

Proefsleuven zijn lange sleuven van twee tot vijf meter breed die worden 

aangelegd in de zones waar aanwijzingen zijn voor het aantreffen van 

archeologische vindplaatsen. 

Inventariserend veldonderzoek (IVO) ‐ Verkennende fase (STAP 2b) 

Wanneer bij het bureauonderzoek onvoldoende gegevens beschikbaar zijn om 

een gespecificeerd verwachtingsmodel op te stellen, wordt een inventariserend 

veldonderzoek ‐ verkennende fase uitgevoerd. In deze fase wordt onderzocht of 

de bodem nog intact is, wat de bodemopbouw is en hoe deze invloed heeft 

gehad op de locatiekeuze van de mens in het verleden. Het onderzoek is 

bedoeld om kansarme zones om archeologische resten aan te treffen uit te 

sluiten en kansrijke zones te selecteren voor vervolgonderzoek. Een verkennend 

onderzoek kent een relatief lage onderzoeksintensiteit en wordt meestal 

uitgevoerd door middel van boringen. 

Inventariserend veldonderzoek (IVO) ‐ Karterende fase (STAP 2c of 2f) 

Tijdens een inventariserend veldonderzoek ‐ karterende fase wordt het 

plangebied systematisch onderzocht op de aanwezigheid van archeologische 

sporen en/of vondsten. De intensiteit van onderzoek is groter dan in de 

Verklarende woordenlijst Archeologische Monumentenzorg (AMZ) 

verkennende fase, bijvoorbeeld door een groter aantal boringen per 

hectare of door het aanleggen van proefsleuven. 

Inventariserend veldonderzoek (IVO) ‐ Waarderende fase (STAP 2f) 

Tijdens de waarderende fase wordt aangegeven of de aangetroffen 

archeologische vindplaatsen behoudenswaardig zijn. Dat betekent dat de 

aard, omvang, datering, conservering en inhoudelijke kwaliteit van de 

vindplaats(en) wordt vastgesteld. Wanneer de waardering van de 

archeologische resten laag is, hoeft geen verder archeologisch onderzoek 

te worden uitgevoerd. Het plangebied wordt 'vrijgegeven'. Wanneer de 

resten behoudenswaardig zijn, wordt in eerste instantie behoud in situ 

(ter plekke in de bodem) nagestreefd. Wanneer dit door de voorgenomen 

ontwikkelingen niet mogelijk is, wordt vervolgonderzoek uitgevoerd in de 

vorm van een opgraving of archeologische begeleiding. Vaak wordt deze 

fase gecombineerd uitgevoerd met het inventariserend veldonderzoek 

karterende fase. 

Opgraving (STAP 5c) 

Wanneer door de toekomstige ontwikkelingen aanwezige archeologische 

resten in de bodem niet behouden kunnen worden, wordt een opgraving 

uitgevoerd. Tijdens de opgraving worden archeologische resten 

gedocumenteerd, gefotografeerd en bestudeerd. Hierdoor wordt 

informatie over het verleden zo goed mogelijk vastgelegd en behouden. 

Plan van Aanpak (PvA) (STAP 2a) 

Voor een booronderzoek is een Plan van Aanpak (PvA) noodzakelijk. Het 

PvA beschrijft hoe het veldwerk wordt uitgevoerd en uitgewerkt. 

Programma van Eisen (PvE) (STAP 2d of 5a) 

Voor het uitvoeren van een inventariserend veldonderzoek ‐ 

proefsleuven, archeologische begeleiding of opgraving is een Programma 

van Eisen (PvE) noodzakelijk. Het PvE beschrijft het doel, vraagstelling en 

uitvoeringsmethode van het archeologisch onderzoek. Dit document 

wordt beschouwd als basisdocument voor archeologisch veldonderzoek 

waarmee de inhoudelijke kwaliteit gewaarborgd wordt. Het PvE wordt 

goedgekeurd door het bevoegd gezag (gemeente, provincie of het rijk). 

Quickscan 

In een quickscan wordt geïnventariseerd of en waar archeologisch 

onderzoek moet worden uitgevoerd. 

Selectieadvies (STAP 3) 

In het selectieadvies wordt op archeologisch inhoudelijke argumenten het 

advies gegeven welke delen van het plangebied vrijgegeven kunnen 

worden voor verdere ontwikkeling en welke delen behouden of 

opgegraven moeten worden. 

Selectiebesluit (STAP 4) 

De bevoegde overheid (gemeente, provincie of soms het rijk) geeft op 

basis van het selectieadvies aan welke maatregelen genomen worden. De 

bevoegde overheid kan van het selectieadvies afwijken indien zij dat 

nodig acht. 

Veldkartering 

Bij een veldkartering wordt het plangebied systematisch belopen om 

archeologische oppervlaktevondsten te verzamelen.

Bijlage 3a: 

AMK‐terreinen uit ARCHIS II

projectnr. 246353 Archeologisch Rapporten Oranjewoud 2012/44 

monumentnr. 8175 

waarde Terrein van hoge archeologische waarde 

kaartblad + volgnr. 11G 002 

provincie Friesland 

plaats Twijzel 

gemeente Ooststellingwerf 

toponiem KUINDER OF TJONGER 

coordinaten 208661 555441 


waarde Terrein van hoge archeologische waarde 


provincie Friesland 

plaats Hoansterzwaag 

gemeente Heerenveen 

toponiem KUINDER OF TJONGER; PRIKKEDAM 



complextype Nederzetting, onbepaald 

datering van datering tot 

Paleolithicum laat: 35000 C14 ‐ 8800 vC Mesolithicum: 8800 ‐ 4900 vC 



Paleolithicum laat: 35000 C14 ‐ 8800 vC Mesolithicum: 8800 ‐ 4900 vC 

waarde Terrein van zeer hoge archeologische waarde 


complextype Grafveld, inhumaties 

provincie 

plaats 

Friesland 

Wijnjeterpverlaat 

datering van 

Middeleeuwen laat: 1050 ‐ 1500 nC 

datering tot 

Middeleeuwen laat: 1050 ‐ 1500 nC 

gemeente Opsterland 


toponiem KAPELLE POLLE 



Mesolithicum: 8800 ‐ 4900 vC Mesolithicum: 8800 ‐ 4900 vC 

Pagina 1 van 1 

ARCHIS: Terreinen met archeologische status

Bijlage 3b: 

Waarnemingen uit ARCHIS II

projectnr. 246353 Archeologische Rapporten Oranjewoud 2012/44 

waarnemingsnr. 12184 

bron 

plaats Donkerbroek 


toponiem DE RUSSCHEN 


OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 

vondstomstandigheden Niet‐archeologisch: graafwerk 

vondstdatum 9999 


bron 



toponiem DONKERBROEK 


OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 




bron 





OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 

vondstomstandigheden Niet‐archeologisch: onbepaald 



bron 





OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 




bron 





OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 




bron 

plaats Oosterwolde 




OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 

vondstomstandigheden Indirect: literatuur 



ARCHIS: Archeologische waarnemingen 

type vindplaats Onbekend 

datering van tot 

Neolithicum vroeg: 5300 ‐ 4200 vC Bronstijd: 2000 ‐ 800 vC 



Paleolithicum laat B: 18000 C14 ‐8800 vC Paleolithicum laat B: 18000 C14 ‐8800 vC 



Neolithicum midden B: 3400 ‐ 2850 vC Neolithicum laat B: 2450 ‐ 2000 vC 

type vindplaats Nederzetting, onbepaald 


Middeleeuwen laat: 1050 ‐ 1500 nC Middeleeuwen laat: 1050 ‐ 1500 nC 



Neolithicum laat: 2850 ‐ 2000 vC Neolithicum laat: 2850 ‐ 2000 vC 



Neolithicum vroeg B: 4900 ‐ 4200 vC Neolithicum laat B: 2450 ‐ 2000 vC



bron 





OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 




bron 

plaats Duurswoude 


toponiem PETERSBURG 


OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 




bron 

plaats Heerenveen 


toponiem 


OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 

vondstomstandigheden Indirect: archief 



bron 

plaats Heerenveen 


toponiem 


OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 




bron 

plaats Onbekend 


toponiem 


OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 




bron 

plaats Onbekend 




OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 





type vindplaats Kerkhof 


IJzertijd: 800 ‐ 12 vC Nieuwe tijd: 1500 ‐ heden 



Neolithicum: 5300 ‐ 2000 vC Neolithicum: 5300 ‐ 2000 vC 










type vindplaats Kerkhof 


Middeleeuwen laat: 1050 ‐ 1500 nC Middeleeuwen laat: 1050 ‐ 1500 nC



bron 



toponiem 


OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 




bron 

plaats Wijnjeterpverlaat 




OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 

vondstomstandigheden Archeologisch: onbepaald 



bron 



toponiem Balkweg 


OM‐nr. ‐1 

ARCHIS 


vondstdatum 31‐07‐2004 



type vindplaats Inhumatiegraf 


Mesolithicum: 8800 ‐ 4900 vC Nieuwe tijd C: 1850 ‐ heden 

type vindplaats Kapel 


Middeleeuwen laat: 1050 ‐ 1500 nC Middeleeuwen laat: 1050 ‐ 1500 nC 

Onbekend Onbekend 

type vindplaats Extractiekamp/‐nederzetting 


Mesolithicum laat: 6450 ‐4900 vC Mesolithicum laat: 6450 ‐4900 vC

246353-ARCHIS 

IKAW, AMK-terreinen 

205930 / 555974 

Hoornsterzwaag 

238544 8179 

40050 

40046 

40047 

40049 

12243 

12184 

12185 

12186 

12204 

211790 / 561834 

238536 

12187 

414776 

12225 

Legenda 

PLAATSNAMEN 

WAARNEMINGEN 

MONUMENTEN 

archeologische waarde 

hoge archeologische waarde 

zeer hoge archeologische waarde 

zeer hoge arch waarde, beschermd 

ONDERZOEKSMELDINGEN 

HUIZEN 

TOP10 ((c)TDN) 

IKAW 

zeer lage trefkans 

lage trefkans 

middelhoge trefkans 

hoge trefkans 

lage trefkans (water) 

middelhoge trefkans (water) 

hoge trefkans (water) 

water 

niet gekarteerd 

PROVINCIES 

0 1 km 

N Archis2

Bijlage 2 - Gemeente Heerenveen

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?