Nieuwsbrief herontwikkeling olieveld Schoonebeek - NAM

April 2012
■ Inhoud
1 Dankwoord
Roel van Kootwijk
2 NAM en
Schoonebeek:
goede buren
3 Sporten op
Het Bôoveld
4 De hoist en
de pro-rod
5 Landschappelijke
inpassing
6 Werkzaamheden in
de komende tijd
7 Educatie
Opnieuw olie
dankzij stoom!
8 Contactgegevens
Colofon
Nieuwsbrief
Herontwikkeling olieveld
Schoonebeek Editie Schoonebeek
Roel van Kootwijk:
“Ik voel een grote
verantwoordelijkheid
om het vertrouwen
niet te schenden”
In februari 2009 gaf de NAM het startsein
voor het opnieuw boren naar olie in
Schoonebeek. In januari 2011 kon de eerste
olie geproduceerd worden. Dit in overeenstemming
met het plan van gefaseerde
opleveringen. Dit kon alleen maar dankzij de
medewerking en de veelal positieve houding
van de Schoonebeekers. Roel van Kootwijk,
als operation manager belast met de dagelijkse
leiding van het olieveld Schoonebeek,
spreekt daarvoor zijn waardering uit.
“Schoonebeek en de NAM horen bij elkaar.
Dat is zo sinds 1947, toen we begonnen met de
oliewinning in dit gebied, en het is nog steeds
zo. Vanaf het moment dat de NAM in 2009
besloot om hier opnieuw olie te produceren,
hebben we veel medewerking gekregen van de
inwoners van Schoonebeek en van de gemeentes
Emmen en Coevorden. Dat is geweldig.
Want het was niet niks wat Schoonebeek voor
de kiezen kreeg. Werkverkeer dat af en aan
reed, pijpleidingen die het land doorsneden,
grote installaties die aan de horizon verschenen.
Al deze activiteiten hebben met name voor
de direct omwonenden dikwijls voor overlast
gezorgd. Toch had men begrip voor ons werk.
Daar zijn wij heel dankbaar voor. Natuurlijk
waren er mensen die klachten hadden. Maar
de band met de NAM is hecht. Ze zeiden: de
NAM heeft ons altijd goed behandeld, dus dat
zal nu niet anders zijn. Dat is ons heel dierbaar.
Ik voel dan ook een grote verantwoordelijkheid
om ervoor te zorgen dat dat vertrouwen niet
geschonden wordt.
Gedurende het hele project is er een intensief
contact geweest met de omwonenden en het
bestuur van de Vereniging voor Dorpsbelangen.
Ook hebben wij geprobeerd om telkens zo goed
mogelijk te vertellen wat er ging gebeuren. Met
in ons achterhoofd het idee: als je weet wat je
kunt verwachten, zul je ook niet erg verrast zijn
als datgene daadwerkelijk gebeurt.
Vanaf nu zal de overlast van werkverkeer en
bouwactiviteiten nagenoeg verdwijnen. Wel zullen
er zo nu en dan andere activiteiten zijn op of
rond de locaties. In deze laatste editie van deze
nieuwsbrief Schoonebeek vertellen we wat u de
komende tijd kunt verwachten.”
1

2
Diep Triest en Van Dik Hout
in Schoonebeek!
Zaterdag 21 april is het feest in Schoonebeek.
Overdag organiseert de NAM een open dag voor
haar medewerkers en hun familie. De gasten worden
ontvangen op de verschillende terreinen van
industriebedrijven. Met bussen worden zij naar de
warmtekrachtcentrale en oliebehandelingsinstallatie
gebracht. Ook kunnen zij een bezoek brengen aan
de Puurwaterfabriek in Nieuw Amsterdam. Reeds
eerder organiseerde de NAM een open dag voor
de inwoners van Schoonebeek.
’s Avonds is er een groot feest voor iedereen in
Schoonebeek. Daarvoor hebben alle inwoners
van de NAM een uitnodiging op hun huisadres
ontvangen. Berty Masselink, NAM secretaresse
Asset Land: “Achter de schermen werken we hard
aan het concert van Diep Triest en Van Dik Hout.
Dat wordt prachtig! Met dit feest willen we alle
Schoonebeekers bedanken voor hun begrip tijdens
de werkzaamheden aan het olieveld. We hopen
dat veel mensen naar de feesttent komen.”
Bart van de Leemput, directeur NAM:
“De inwoners van Schoonebeek wil ik enorm
bedanken voor alle support en begrip
tijdens de herontwikkeling van het olieveld.
De NAM is terug bij haar roots. De NAM
en Schoonebeek hebben een hechte band.
We hopen dit goede contact nog lang
te kunnen voortzetten.“
Tijdslijn herontwikkeling
olieveld Schoonebeek
Oliewinning in Schoonebeek
toen en nu
Schoonebeek is goed geweest voor de NAM, dus wilde
de NAM wat terugdoen voor Schoonebeek. Daarom
ging de NAM twee jaar geleden om tafel zitten met acht
Schoonebeekers. Het bleek dat er behoefte was aan een
permanente expositie over de oliewinning in Schoonebeek,
toen en nu. Reden voor de NAM om budget beschikbaar
te stellen voor het inrichten van een dergelijke expositie.
De Zandstrooiboerderij Zwaantje Hans-Stokman’s Hof leek
ideaal: centraal gelegen en in een prachtig historisch pand.
Helaas krijgt de boerderij geen subsidie om de verbouwing
die daarvoor nodig is, uit te voeren. Dat betekent dus: geen
expositie op die plek. Uiteraard gaat de NAM op zoek
naar een andere locatie om de expositie in te richten.
Daarover is zij in gesprek met de Vereniging voor Dorpsbelangen.
Want dat hij er komt, staat als een paal boven
water!
Uitleg op locatie
Wat doen de warmtekrachtcentrale en oliebehandelingsinstallatie?
Waarom liggen er drie groene leidingen naast
elkaar? Hoe werken de nieuwe hoogrendementspompen?
Om die vragen te beantwoorden voor de
geïnteresseerde voorbijganger, gaat de NAM
2005
Arie Kroeze,
Contracting & Procurement Manager:
“Vanuit mijn functie heb ik
geprobeerd de aankopen zoveel
mogelijk lokaal aan te besteden.
Daarnaast heb ik veel gesprekken
gevoerd met grondeigenaren.
Samen met hen overleggen en zoeken
naar oplossingen voor het aanleggen
van leidingen en locaties op hun
percelen. Daar zijn we meestal
goed uitgekomen.”
informatieborden op een aantal locaties
plaatsen. De uitwerking van deze borden
worden in overleg met het Bestuur van
Vereniging voor Dorpsbelangen besproken.
Op die borden wordt uitgelegd welke
voorzieningen er op die locatie staan en
hoe ze werken. De informatieborden worden
dit jaar geplaatst.
Okt. 2005 : Seismisch onderzoek ondergrond

Sporten op Het Bôoveld
Wie in Schoonebeek ‘de NAM’ zegt, zegt ‘De Bôo’.
Het centrum werd opgericht om NAM-medewerkers
en hun familie de gelegenheid te geven er te
recreëren. Het zwembad, de midgetgolfbaan en
de tennisbanen zijn onlangs afgebroken. Het hoofdgebouw
zelf blijft in gebruik door de NAM, maar wat
gebeurt er met het terrein? Erik van Loon, teamleider
sport van de gemeente Emmen, doet de plannen uit
de doeken.
Ooit was De Bôo het kloppend hart van recreatief Schoonebeek.
De medewerkers van de NAM konden er zwemmen,
zonnebaden, sporten en midgetgolven. Er waren een schiet- en
kegelbaan en een squashbaan. Ook was er nog een putlocatie
en een meetstation op het terrein.
Toen de NAM in 1996 de oliewinning in Schoonebeek
stopzette, werd jaren later ook De Bôo gesloten. Inmiddels is
bekend dat de NAM het gebouw zelf weer gaat gebruiken.
Maar het terrein eromheen kon niet meer gebruikt worden: het
zwembad was te duur om te exploiteren en de midgetgolfbaan
en tennisbanen waren verouderd. De NAM besloot het terrein
beschikbaar te stellen, met het doel om er een multifunctioneel
sportpark van te maken.
Een loffelijk streven, maar waar was precies behoefte aan?
Erik van Loon, teamleider sport van de gemeente Emmen:
“Om dat uit te vinden, zijn wij gaan polsen bij de bewoners
van Schoonebeek. We hebben verschillende inloopavonden
gehouden waar iedereen zijn zegje kon doen. Tot onze
vreugde was vooral de inbreng van de oudere jeugd groot.”
2006
Juni 2006 : NAM dient MER in voor mogelijke
herontwikkeling olieveld Schoonebeek
Op basis van die bijeenkomsten, én omdat er voor kleinere
kinderen al veel te doen is in het dorp, is besloten dat het een
voorziening moet worden voor jeugd vanaf twaalf jaar.
“De wens is dat er een verhard veld komt om te voetballen,
handballen of basketballen,” vertelt Van Loon. “Verder willen
de jongeren graag een atletiekbaan, een klimmuur en een
fitnessparcours. We houden ook rekening met mindervaliden
en kijken of we aangepaste toestellen voor jongeren met een
visuele of andere lichamelijke beperking kunnen plaatsen.”
Ook de naam - Het Bôoveld - is voortgekomen uit voorstellen
vanuit de bevolking.
Er was aanvankelijk wel wat scepsis over eventuele overlast.
“Daarom kijken we samen met de NAM naar goede oplossingen
zoals de toegang, begroeiing en zichtbaarheid vanaf
de weg,” vertelt Erik van Loon. De bedoeling is nog voor de
zomer te beginnen met de aanleg van Het Bôoveld.
Albert Doezeman, voorzitter
Vereniging voor Dorpsbelangen:
“Schoonebeekers willen graag meewerken
aan de plannen van de NAM.
Want wij weten: als je iets met de
NAM doet, komt het altijd goed.”
2007
Dec. 2007 : NAM en Energie Beheer Nederland
(EBN) nemen investeringsbesluit voor
nieuwe oliewinning
3

4
Boortoren? Nee, onderhoudsinstallatie!
Als je hem ziet staan, denk je misschien dat het een kleine boortoren is. Toch is het dat niet. Het is een ‘hoist’ en hij
wordt gebruikt voor het onderhoud aan en het completeren van de putten. Dat doet hij samen met een ‘pro-rod unit’;
een opstelling van een groot wagenwiel en een paar trailers. Willem Klaassen, supervisor van het putten-onderhoudsteam,
legt uit waar de hoist en de pro-rod unit voor worden gebruikt.
“Er zijn drie verschillende soorten putten,” begint Willem
Klaassen. “Stoomputten injecteren stoom in de diepe
ondergrond, productieputten pompen de olie naar boven en
in observatieputten wordt gemeten hoe de geïnjecteerde stoom
zich in het olieveld verplaatst. Elke put bestaat uit een serie
metalen buizen, die zijn ingebed in cement. In deze buizen
hangt weer een serie buizen: de productieverbuizing. In de
productieputten zit in elke verbuizing een pompstang waar
de plunjer (een pompzuiger) aan hangt. Die stang beweegt
op en neer om de olie omhoog te pompen. Omdat de putten
niet recht naar beneden gaan maar in een bocht liggen, is er
wrijving van de stang tegen de buiswand. Dat geeft slijtage.”
In actie
Op dat moment komen de hoist en de pro-rod unit in actie.
Klaassen legt uit: “Eerst wordt de hoogrendementspomp
(de productietoren) naar achteren geschoven. Daarna spoelen
we de put schoon met warm water. Dan worden de hoist of
de pro-rod unit in onderdelen naar de locatie getransporteerd.
Daarvoor zijn twaalf tot dertien vrachtwagens nodig.
Vervolgens worden de hoist of de pro-rod unit geïnstalleerd,
afhankelijk van de reparatie. Met de pro-rod unit trekken
we de pompstang met plunjer uit de put en plaatsen we een
nieuwe. De hoist gebruiken we om de productiebuis met de
2008
Okt. 2008 : Start voorbereidende werkzaamheden
oliewinlocaties
Nov. 2008 : NAM start voorlichting over vrachtverkeer
op scholen in Schoonebeek
Dec. 2008 : Start voorbereidingen boorwerk zaamheden
pomp te vervangen.” Als het werk gedaan is, wordt de locatie
schoongemaakt en weer klaargemaakt voor productie. Al
met al duurt het onderhoud gemiddeld zes tot zeven dagen.
In principe zijn de hoist en de pro-rod unit alleen op werkdagen
tussen zes uur ’s ochtends en tien uur ‘s avonds in actie.
“Maar het kan een enkele keer nodig zijn om ’s nachts door te
werken,” licht Klaassen toe. “Bijvoorbeeld bij reparaties aan
observatieputten of het afkoelen van stoomputten. Dan zal er
dus extra licht uitstralen naar de omgeving.” Waar gewerkt
wordt, vindt slijtage plaats. Hoe vaak dat gebeurt, is niet te
voorspellen. Maar zeker is dat op elke locatie de hoist en de
pro-rod unit wel eens zullen verschijnen!
2009
Roel van Kootwijk,
operation manager:
“Mooi om te zien hoe trots de
Schoonebeekers zijn op hun dorp.
Daar hoort de oliewinning bij. Dat
geeft mij de extra verantwoordelijkheid
om die trots niet te beschamen.
Tenslotte zijn wij hier te gast!”
Feb. 2009 : Officieel startsein booractiviteiten olieveld
Schoonebeek
Apr. 2009 : Feestelijk startsein eerste paal
warmtekrachtcentrale (WKC) /
oliebehandelingsinstallatie (OBI)

Installaties in
de omgeving
De bouw van de oliewinlocaties, de leidingen en de
warmtekrachtcentrale (WKC) en oliebehandelingsinstallatie
(OBI) is (bijna) klaar. Toch zijn we er nog
niet helemaal. Want de volgende stap is: hoe zorgen
we ervoor dat die zaken het landschap zo min
mogelijk verstoren? Dat kan de NAM niet van de
ene op de andere dag voor elkaar krijgen, maar de
plannen zijn er wel al. Hans Ardesch, adviseur
Vergunningen en Grondzaken van de NAM, vertelt
wat die plannen voor landschappelijke inpassing zijn.
Nu de WKC en OBI, de installaties en leidingen klaar zijn,
zit het uitvoerende werk er bijna op. Bijna, want wat nu rest,
is de landschappelijke inpassing van al die objecten in de
omgeving. De persoon die zich daarmee bezighoudt, is
Hans Ardesch. “We zijn al in 2005 en 2006 in gesprek
gegaan met een landschapsarchitect,” vertelt hij. “Daarbij
ging het niet alleen over de plek waar locaties, leidingen en
gebouwen zouden moeten komen, maar ook over de kleur
van de objecten en de manier waarop ze aan het zicht
moesten worden onttrokken. Het was duidelijk dat je een
schoorsteen van 42 meter hoog en een gebouw van 25 meter
hoog niet kunt verstoppen achter begroeiing. De vraag was
dus hoe je de installaties zo goed mogelijk kunt inpassen in
het landschap.”
Afstemming met omwonenden
Vervolgens is de NAM in gesprek gegaan met de omwonenden.
Op basis van die gesprekken heeft de landschapsarchitect
een plan gemaakt. Er bleken verschillende oplossingen
te zijn, afhankelijk van de aard van het landschap. Ardesch:
“Het Beekdal is een open landschap, dus hebben we daar
ervoor gekozen om geen extra beplanting neer te zetten. Het
Westersebos is coulissenlandschap, met oude boerderijen en
bomenrijen. Daar hebben we ervoor gekozen om de bestaande
bomenrijen te verlengen en beplanting aan te leggen op de
kavelgrenzen. Dat gebeurt dit najaar. Als die bomen volgroeid
zijn, zijn de locaties niet direct zichtbaar. Op verzoek van de
omwonenden en vanuit het oogpunt van duurzaamheid komt er
geen extra beplanting op de terreinen zelf; dan kunnen we de
beplanting laten staan als we de locaties gaan verlaten.”
Emplacementterrein
Dan is er het terrein met de warmtekrachtcentrale en de
Juli 2009 : Introductie speciale hijsinstallatie ‘Revival’ voor
onderhoud putten
Dec. 2009 : Bijzonder transport scheidingsvaten oliebehandelingsinstallatie
oliebehandelingsinstallatie. “Die nemen slechts de helft van
het oorspronkelijke emplacementsterrein aan de Beekweg
in beslag, maar zijn wel heel hoog,” zegt Ardesch.
“Aankomende maanden gaan we aan de gang met de
landschappelijke inpassing van het terrein en worden onder
meer zandheuvels aangelegd die het zicht op de fabriek voor
een deel ontnemen. In het najaar gaan we struiken en bomen
aanplanten. Om het terrein komen brede sloten die het gebied
afsluiten. Daardoor hoeven we geen lelijke hekken te plaatsen.
Uiteindelijk is het doel dat de installaties de omgeving zo min
mogelijk verstoren. Je zult ze altijd blijven zien, maar ze
passen dan wel beter in het landschap.”
2010
Jan Slomp,
operation support engineer:
“Bijdrage aan dit complexe project
voelt voor mij letterlijk als ‘weer
thuiskomen’. Ik was betrokken bij
het opruimen van het oude veld.
Als opstartcoördinator is het
spannend te zien hoe we na alle
zorgvuldige voorbereidingen de
installaties in werking zetten.”
Juli 2010 : Succesvolle test groot deel leidingtracé
Sept. 2010 : Open dag; grote belangstelling inwoners
Schoonebeek
5

6
Dagelijks onderhoud: wat merk je daarvan?
Na jaren voorbereiding is de olieproductie op 24 januari
2011 begonnen. De voornaamste bouwactiviteiten zijn
achter de rug. Dat neemt niet weg dat er bij het produceren
van olie ook werkzaamheden komen kijken. Wat gaan de
inwoners van Schoonebeek daarvan merken? Operation
manager Roel van Kootwijk legt het uit.
Vanuit zijn kantoor op het NAM-emplacement aan de Beekweg
kijkt Roel van Kootwijk direct op de fonkelnieuwe warmtekrachtcentrale
en oliebehandelingsinstallatie. Een imponerend
uitzicht, met grote tanks, buizen en pijpen. Uit een van de
pijpen komt een wolk stoom. “Dat is de kleine stoomketel,”
vertelt hij. “Die produceert de stoom die nodig is om de dikke
olie in de bodem vloeibaar te maken.” Hij wijst naar een veel
grotere ketel die ernaast staat. “Dat is de grote stoomketel.
Die kan veel meer stoom produceren, en dat is nodig als de
olieproductie eenmaal in volle gang is.” Want het opstarten
van zo’n installatie is niet een kwestie van een druk op de
knop. Het is een proces dat zorgvuldig en stapsgewijs
plaatsvindt, vertelt Van Kootwijk. “We zijn sinds 2011 bezig
om de putten een voor een op te starten. Dat betekent dat alle
73 putten eind april in bedrijf zijn. Vanaf dat moment gaan
we de productie heel langzaam opvoeren, tot we eind van
het jaar volledig op stoom zijn. Dan gaan we de grote ketel
inzetten om meer stoom te injecteren.
De werkzaamheden aan de grote stoomketel zijn nog niet
helemaal afgerond,” vertelt Van Kootwijk. “We hopen de
ketel in de loop van het jaar te kunnen uittesten.” Dat uittesten
voltrekt zich niet onopgemerkt. Bij het testen worden ongeveer
twee weken lang grote hoeveelheden stoom afgeblazen.
Dat zie je en dat hoor je. “De omwonenden worden over
deze werkzaamheden geïnformeerd.”
Na een jaar worden beide ketels geïnspecteerd door een
onafhankelijke partij. Voor de kleine ketel is dat in 2013,
voor de grote ketel ongeveer een jaar later. Daarna worden
ze opnieuw opgestart en wordt er stoom afgeblazen. Maar
dat zal slechts een halve dag duren. Als de bevindingen goed
zijn, kunnen de ketels zeker vier jaar zonder inspectie draaien.
“De moeilijkste klus wordt het inspecteren van de olietanks,”
denkt Van Kootwijk. “Die moet helemaal schoongemaakt
worden, zodat we de coating kunnen inspecteren. Daar zijn
we wel een paar maanden mee bezig. Dat hoeft pas over
vijf jaar.”
Wat merken de omwonenden verder van de activiteiten?
“Bij de oliewinlocaties zijn de hoist en pro-rod unit steeds
aanwezig voor onderhoud van de putten. Dat levert wat extra
verkeer op. Natuurlijk vinden de dagelijkse controle-activiteiten
en prefentief onderhoud plaats. En verder zullen zo nu en
dan groepen mensen op bezoek komen,” lacht Van Kootwijk.
“Maar dat is eigenlijk heel positief. Begin dit jaar was
bijvoorbeeld de ambassadeur van Duitsland hier op bezoek.
Dat geeft aan dat wat wij hier doen, uniek is. En dat is iets
om trots op te zijn.”
Hans Ardesch, adviseur Vergunningen
en Grondzaken:
“Er was een groot draagvlak voor dit
project, zowel van de meeste bewoners
van Schoonebeek als de overheid. Iedereen
deed z’n best om alles zo soepel
mogelijk te laten verlopen. Op onze
beurt doen wij er alles aan om het er
straks zo mooi mogelijk uit te laten zien.”
Jan. 2011 : Minister Maxime Verhagen geeft officiële
Sept. 2010 : Prins van Oranje opent Puurwaterfabriek voor
startsein voor nieuwe oliewinning
oliewinning
Apr. 2011 : NAM start met stoominjectie
Dec. 2010 : Erik Hulzebosch opent tijdelijke ijsbaan
Juli 2011 : Nieuwe namen toegangswegen NAM-
Dec. 2010 : Gratis oliebollen voor inwoners Schoonebeek locaties 2011

Weergave oliewinning in Schoonebeek:
Juli 2011 : Speciale aardoliequiz voor Schoonebeeker
scholieren
Aug. 2011 : Laatste boring succesvol afgerond
Dec. 2011 : NAM en gemeente Emmen bepalen bestemming
Bôoterrein 2012
Olie in
de klas
Wat doet de NAM
nu precies in
Schoonebeek?
Waar komt de aardolie
vandaan en waarvoor
kun je het gebruiken?
Deze en vele andere
vragen komen aan bod
in de verschillende
middelen die de
NAM inzet om
olie- en gaswinning
uit te leggen aan
jongeren. Zo worden
gastlessen gegeven
in het basisonderwijs
aan de hand van een
speciale Aardoliekrant
of Aardgaskrant.
Voor spreekbeurten
en werkstukken kun
je bij de NAM
informatiemateriaal
aanvragen. Bovendien
is het mogelijk om met
de klas een presentatie
of rondleiding te
krijgen die passen
in een project over
energie.
Meer weten?
Kijk op www.nam.nl >
samenleving > jeugd
en educatie. Of stuur
een e-mail naar
nam-communicatie@
shell.com.
Michael Lander, voormalig projectleider
Schoonebeek:
“Een omvangrijk en uniek project. Ik vond
de betrokkenheid, de tijd en moeite die
inwoners voor ons namen heel uniek.
Uit technisch oogpunt was het opstarten
van de stoominjectie spannend. Dat is
heel goed verlopen.“
Feb. 2012 : Opstarten laatste putten oliewinlocaties
7

8
Contact
Hebt u een vraag over de oliewinning in Schoonebeek? Of wilt u
melding doen van overlast? Dat kunt u op verschillende manieren doen.
■ Bel naar de Centrale Meldkamer in Assen, tel. (0592) 36 40 00.
De meldkamer is 24 uur per dag bereikbaar.
■ Stuur een e-mail naar nam-communicatie@shell.com
Meer informatie vindt u op onze website: www.nam.nl/schoonebeek.
Knipsels uit de krant:
Annemieke Hemmer,
communicatieadviseur:
“Ik vond het geweldig om onderdeel
van dit project te zijn. De samenwerking
met zoveel partijen was
leerzaam en boeiend. Daarnaast zijn
de goede contacten met onze buren,
de inwoners en andere vele lokale
verenigingen, me heel dierbaar.“
✁
Colofon
Deze nieuwsbrief wordt
huis-aan-huis verspreid
in Schoonebeek en
omgeving. Heeft u
vragen of wilt u extra
exemplaren ontvangen?
Neem dan contact op
met de afdeling
Communicatie van
de NAM.
Dat kan telefonisch via
tel. (0592) 36 82 22
of per e-mail via
nam-communicatie@
shell.com.
Deze nieuwsbrief
Herontwikkeling
Olieveld Schoonebeek
is een uitgave van de
Nederlandse Aardolie
Maatschappij B.V.
(NAM).
Productie en tekst:
Annemieke Hemmer
(NAM)
Marjolein Rooseboom
Tekstproducties
Fotografie:
Bert Vennik
Hans Banus
NAM
Vormgeving:
Reclameadviesbureau
Unicom bv, Groningen
Druk:
Koninklijke
Van Gorcum B.V., Assen