Onbekend & onbemind? - Stichting Anton Constandse

Onbekend & onbemind?
Gezichten achter ZZP3

Onbekend & onbemind?
Gezichten achter ZZP3
Onbekend & onbemind?
3

4
Onbekend & onbemind?
De toekomst van langdurige zorg en daarmee ook “beschermd wonen” is al langer onderwerp van debat.
Zoveel mogelijk zorg thuis is het streven. De regering wil ook dat de gemeenten vanaf 2015 (nog) meer taken
overnemen, taken die nu nog onder de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) vallen. De reden is,
naast bezuinigen, dat gemeenten beter op de zorgbehoeften van cliënten zouden kunnen inspelen.
Cliënten met een zorgzwaartepakket (ZZP) 3 zouden volgens het begrotingsakkoord 2013 niet meer in aanmerking
komen voor de - intramurale - woonvormen. Voor het welzijn van (nieuwe) psychiatrische cliënten, verslaafden en
dak- en thuislozen zou uitvoering van een dergelijk voornemen grote nadelige gevolgen kunnen hebben. Zij kunnen
dan alleen nog een beroep doen op ambulante begeleiding. Gelukkig hee de regering recent besloten deels terug
te komen van dit voornemen. Onderzocht wordt welk deel van de cliënten met een ZZP 3 beschermd kan blijven
wonen en welke cliënten begeleid zelfstandig kunnen wonen. Daarnaast zal een deel van de zorg ondergebracht
worden bij de Zorgverzekeringswet en een deel bij de gemeenten. Hoe het precies uitpakt is nog niet duidelijk maar
dat er wat gaat veranderen is zeker.
Laten we vooral niet vergeten dat de cliënten die het betre vaak een fragiel evenwicht hebben bereikt en zich alleen
met hulp staande kunnen houden. Het is, ook in de woonvormen al moeilijk genoeg is om hen aan een ‘gewoon leven’
te laten wennen met, kort gezegd, een dag en nachtritme, drie gezonde maaltijden per dag en een zinvolle bezigheid.
Bij dak- en thuislozen is het helemaal van belang de zorgvuldig opgebouwde vaardigheden niet te overschaen.
Dat neemt niet weg dat we moeten blijven inzeen op ambulante begeleiding, maar er zijn grenzen aan wat
haalbaar is.
We zouden het verstandig vinden dat de opvang en begeleiding voor cliënten met een hogere zorgzwaarte in een beschermende
omgeving zal blijven bestaan. Het lijkt misschien een dure oplossing maar dat is korte termijn denken.
Te snel mensen ‘los te laten’ kan niet alleen zorgen voor overlast en toename van de eerstelijnszorg en medicatiegebruik
maar ook voor veel persoonlijk leed en onrust in de buurt.
Bovendien wonen de cliënten in een beschermde woonvorm korter dan men vaak denkt. Gronings onderzoek wijst
uit dat cliënten gemiddeld 3,7 jaar beschermd wonen. Voor begeleid zelfstandig wonen is dat nog korter: 2,9 jaar.

We zien mogelijkheden om de kosten te beperken en veel leed te voorkomen. Cliënten krijgen de mogelijkheid om
zich in ongeveer vier jaar in een beschermende woonvorm voor te bereiden op een meer zelfstandig bestaan. In
die tijd kunnen ze met professionele hulp ‘herstellen’ en zich in de maatschappij rehabiliteren. Na vier jaar stromen
ze door naar een meer zelfstandige woonvorm en kan er ambulante hulp worden ingezet. Degenen die dat toch
niet redden, zouden in een wat soberder woonvoorziening terechtkunnen. Een voorziening waar wonen en welzijn
centraal staat.
Kortom, wij roepen bestuurders en beleidsmakers op zorgvuldig om te gaan met de belangen van een kwetsbare
groep in de samenleving. Een groep waarvoor passende voorzieningen en professionele begeleiding van belang is!
In deze brochure laten wij u kennismaken met een aantal cliënten met een ZZP-3 indicatie. Ze vertellen over zichzelf
en stellen zich aan u voor.
Lidy Zaat, directeur Stichting Anton Constandse
Bram Schinkelshoek, directeur Kessler Stichting
Onbekend & onbemind?
5

6
“Ik ben een supporter
in hart en nieren”

Ben Aniba (42),
bewoner Trekschuit, Stichting Anton Constandse
“Ik ben een supporter in hart en nieren”
Ooit was hij vuurwapengevaarlijk en zat hij met extra beveiliging in de bajes in Vught. Zijn familie hee hem “losgelaten”
vanwege zijn vroegere verslaving maar nu is Ben, zo vertelt hij met trots, al twee jaar clean. Op zijn kamer
hangt een tekening, gemaakt door een medebewoner, waarop dat heuglijke feit herinnerd wordt. “Elke avond ga ik
naar een bijeenkomst van de Narcotics Anonymous. Als ik niet ga, weet ik zeker dat ik weer terugval in de drugs.
Ook mijn sponsor helpt me daarbij, vierentwintig uur per dag kan ik bij hem terecht.”
Jarenlang hee hij op straat rondgezworven en geleefd. Door het Daklozenloket en het Leger des Heils is hij op het
spoor gezet van beschermd wonen. “Een jaar of anderhalf woon ik nu hier en ik vind het oké hier. Met mijn drie
medebewoners kan ik het ook prima vinden.” Te klagen hee hij eigenlijk niks, ook door zijn straatverleden. Hooguit
dat zijn rug niet helemaal meewerkt en dat hij al tijden bij een rug-specialist loopt. “Als ik naar beneden loop om wat
te vragen aan de woonbegeleiding, zijn ze binnen tien minuten bij me. Het is hier prima op orde.”
Wel betreurt hij dat zijn persoonlijke begeleider onlangs van baan veranderd is en uit zijn blikveld verdwenen. “Daar
baal ik wel van. Bij haar kon ik voor alles aankloppen. Als ik psychisch niet lekker draaide, stond ze altijd klaar. Maar
wie weet is mijn nieuwe begeleider ook wel weer oké.” Omdat hij ongeschoold is, vindt hij het wel jn als er een begeleider
meegaat naar zijn psychiater. “Dat is een Duitser en die gebruikt veel van die moeilijke woorden. Na aoop
praat mijn begeleider me dan altijd bij. Nee, ik zou echt niet zonder begeleiding kunnen.”
Zelfstandig wonen zou Ben op zich best willen. “Ik weet alleen dat dat niks wordt. Ik heb het vroeger verschillende
keren geprobeerd. Maar dat lukt gewoon niet. Wat ik hier heb, zie ik als een veilige haven. “
Twee passies hee hij in zijn leven. Wie Ben ziet, kan het niet ontgaan: hij is een groot fan van de Haagse trots, ADO.
Elke thuiswedstrijd is hij present. “Ik ben echt een supporter in hart en nieren.” Overdag is hij met regelmaat in een
studio te vinden om zijn tweede grote liefde te beoefenen: het maken van dancemuziek. “Al 25 jaar zit ik in de dance
scene. Een à twee keer per maand draai ik in een club in Amsterdam.”
Onbekend & onbemind?
7

8
“Het mooie van de
begeleiders is dat ze met
me praten”

Wim Post,
bewoner Tichelaar, Kessler stichting
“Het mooie van de begeleiders is dat ze met me praten”
Jarenlang werd hem door zijn lotgenoten op straat verteld dat hij beslist niet bij de Kessler Stichting moest aankloppen.
“Dan zeiden ze: je raakt daar al je geld kwijt. Tot ik iemand tegen kwam die me aanraadde die stap toch te zeen.
Slechter dan ik het op straat had, kon het toch niet worden. Want buiten moet je altijd knokken en op je hoede zijn.
Anders jaen ze alles van je.” Spijt hee hij daar nooit van gehad. Al houdt hij nu weinig zakgeld over. “Dat komt door
al die boetes die ik heb gehad. Een voor een kwamen die rekeningen binnen. Pas heb ik mijn laatste boete van Justitie
gehad, 70 euro, maar dan is het ook afgelopen.”
Nu hee Wim eindelijk rust gevonden. Hij is van de drugs af en van het bier. Dankzij Tichelaar en de begeleiders.
Alleen zijn shag is hem heilig. “Tien jaar geleden heb ik al eens op sterven gelegen vanwege een verwaarloosde
longontsteking. Hier ging het eerst goed, maar een half jaar terug is de klad erin gekomen. Ik ben enorm vermagerd.”
Medebewoners en zijn begeleiders waarschuwden hem. “Wim pas op, zeiden ze. Nu ben ik bij wel vier dokters in
behandeling, de psychiater van Brijder (verslavingszorginstelling) voor mijn methadon meegeteld.”
Zonder begeleiding kan hij niet. “Ik heb hier wel mijn privacy, maar ze houden me goed in de gaten. Ik ben doodsbang
dat ik zonder hen weer terug zou vallen, de straat op. Het mooie van de begeleiders is dat ze niks opleggen,
maar dat ze met me praten. Zo houden ze me bij de les en helpen ze me om niet in mijn oude fouten te vervallen.” En
nu hij zwak is, waardeert hij de begeleiders des te meer. “Toen ik vanochtend wakker werd voelde ik me ellendig en
dan krijg ik wel een bordje pap op mijn bed. Ja, ze zorgen hier goed voor me.”
Zelfstandig wonen lijkt hem wel wat, maar niet op korte termijn. “Dat zit er voor mij duidelijk niet in. Ik kan best
voor mezelf zorgen, koken kan ik en schoonmaken doe ik ook. Maar met geld kan ik niet omgaan. Dat zou een ramp
worden. Ik ben blij dat ze dat hier voor me bijhouden.” De begeleiding hee Wim ook gestimuleerd om weer contact
op te nemen met zijn familie. “Met twee zussen gaat het weer een beetje. Vorige zomer zijn ze hier nog bij de grote
barbecue geweest.”
Onbekend & onbemind?
9

10
“Met een huisgenoot
moet je toch altijd
rekening houden”

Hans van der Wolf (47),
bewoner Toba, Stichting Anton Constandse
“Met een huisgenoot moet je toch altijd rekening houden”
Hij is een trouwe kerkganger, van jongs af opgevoed in het gedachtegoed van de pinkstergemeente. Vandaar dat hij
aangee dat de begeleiding voor hem niet zo belangrijk is. “Eerlijk gezegd heb ik ze eigenlijk niet nodig. Met hen
praat ik zelden over mijn problemen. Dat doe ik wel met mensen die ik uit de kerk ken. Niet alleen over de bijbel
maar ze geven me ook goede adviezen. Door hen weet ik dat ons als christenen een blije toekomst wacht.” Wel
waardeert Hans dat de begeleiders hem in meer praktische zaken sturing geven. “Dat ik mijn kamer opruim, het huis
schoonmaak en tijdig mijn afwas doe. Maar ook dat ik mijn afspraken met mijn sociaal psychiatrische verpleegkundige
nakom.”
In de woning die hij met een medebewoner deelt, vindt hij het preig wonen. “Ik heb zodoende gezelschap, ook met
de andere bewoners in het complex. Lekker een bakkie koe drinken en wat kletsen.” Maar diep in zijn hart zou hij
het liefst op zichzelf wonen. “Met een huisgenoot moet je toch altijd met een ander rekening houden. Fijner zou ik
het vinden als ik ’s avonds rust heb, mijn eigen plekkie.”
Toch is het alleen wonen hem eerder niet goed bevallen. “Na verloop van tijd kreeg ik suïcidale gedachten. Een paar
keer heb ik toen met pillen een eind aan mijn leven willen maken. Ik dacht dat ik zo een punt kon zeen achter mijn
ellendige leven. Dat was geen leuke tijd.” Maar zou hij het nu wel aankunnen om zelfstandig te wonen? “Ik denk het
wel. Aan suïcidale gedachten wil ik niet meer toegeven. Het mag ook niet van de kerk. Ik denk dat ik ondertussen zo
sterk geworden ben dat ik me niet meer laat beïnvloeden door dat soort gedachten.”
Hans hee al lang, een kleine twintig jaar, te maken met de psychiatrie. “Vroeger was ik een heel gewone jongen.
Maar rond mijn achtentwintigste werd ik voor het eerst psychotisch. In die tijd heb ik heel wat klinieken van binnen
gezien, ook de isoleercellen. Maar sinds ik hier woon, heb ik niet meer zo’n crisis gehad.” Nadat hij die suïcidepogingen
had gedaan, is hij voor het laatst in Bloemendaal opgenomen geweest. “Toen ik daarna weer thuis kwam, besloot
ik dat ik weer beschermd wilde wonen. En omdat ik hier al eerder gewoond had, kreeg ik voorrang.”
Onbekend & onbemind?
11

12
“Alleen in een woninkje
zou ik me behoorlijk
rot voelen”

Houwert Mathijsen (58),
bewoner Viljoen, Kessler Stichting
“Alleen in een woninkje zou ik me behoorlijk rot voelen”
Zijn medebewoners, en vooral de begeleiders zijn eigenlijk zijn familie. “Als je hier, zoals ik, al zo lang woont, ga je je
erg aan hen hechten.” Met zijn eigen familie hee hij amper een band, ook omdat zijn moeder overleed toen hij elf
was en zijn vader snel daarna hertrouwde. “Ik weet niet eens waar ze wonen. Jaren terug heb ik een akkeetje met
hen gehad, en ook al had ik daar geen enkele schuld aan, excuses hebben ze nooit aangeboden. Nu moet het initiatief
maar van hen komen. Ik kan dat niet.”
Houwert dankt God op zijn knieën dat hij bij de Kessler Stichting is terechtgekomen. Anders was er helemaal niks
van hem terechtgekomen. “Misschien klinkt het raar, maar ik heb het echt nodig dat ze hier op me leen. Dat er bij
wijze van spreken een stok achter de deur is. ’s Ochtends komt er altijd een begeleider kijken of ik al op ben en of
ik mijn medicatie wel neem, ik zit aan de Ritalin en de methadon, vanwege de drugs die ik vroeger gebruikte.” Hij
hee van jongs af een broertje dood gehad aan alles wat met dokters en ziekenhuizen van doen hee. “Zes jaar terug
was het nog een ramp. Er moest wel vijf keer een afspraak gemaakt worden voor ik erheen ging. Nu gaat dat door de
begeleiding beter. Maar er moet altijd iemand meegaan. Alleen lukt me dat echt niet.”
In zelfstandig wonen ziet hij niets. “Ik denk er wel eens over na, maar voor mij hee dat geen nut. Ik zou dat niet
overleven.” Hij oreert het best als hij een groep om zich heen hee. “Ik voel me dan veilig. Bovendien zou ik als ik
alleen woonde, nog slechter gaan eten.” Niet dat hij niet op zijn privacy gesteld is. “Zonder een eigen leefruimte zou
ik niet kunnen. Ik ben ook wel eens chagrijnig. Bijvoorbeeld als iemand de vaat niet hee opgeruimd of als de wc niet
is doorgetrokken. Maar alleen in een woninkje zou ik me echt rot voelen.”
Uit zichzelf begint Houwert over de toekomstige veranderingen bij het beschermd wonen. “Ik hoorde dat onlangs
van een medebewoner, en ik voel me echt bedreigd. Dat we zomaar op straat gegooid kunnen worden. Ik vind het
niet kunnen dat de gemeente vanwege bezuinigingen al die onrust zaait. Dat maakt me heel onzeker. Ik vind het echt
wanbeleid. Misschien tre het mij niet meteen. Maar ik zeg maar: heden hun, morgen ik.”
Onbekend & onbemind?
13

14
“Ik waardeer de
begeleiders maar soms
zijn ze te streng”

Joska Halaszi (20),
bewoner Kadans, Stichting Anton Constandse
“Ik waardeer de begeleiders maar soms zijn ze te streng”
Wie zijn kamer ziet, weet meteen waar de passie van Joska ligt. Hij hee een drive-inshow met alle toeters en bellen
erop en draait zes keer per maand op feestjes, verjaardagen en dergelijke. “Vooral house. Ik doe dat echt voor de lol
en om ervaring op te doen.” Want nu hij zijn mavodiploma gehaald hee en op het ROC zit, wil hij ook zijn droom
waarmaken en geluidstechnicus worden.
De laatste tijd gaat het prima met hem, hij hee het gevoel dat hij weer grip op zijn leven hee. Een beslissend
moment was één april vorig jaar. “Ik werd bijna negentien en op die dag ben ik uit de kast gekomen, als bi of eigenlijk
als homo.” Sinds anderhalve maand hee hij een vriendje. “Bij hem heb ik geen twijfels, met mijn twee eerdere exen
had ik die altijd wel. Jammer vind ik wel dat hij hier nog niet mag overnachten. Dat mag pas als je drie maanden een
relatie hebt.”
Twee jaar woont hij inmiddels bij Kadans, hij is de oudste. De sfeer was er wel wat op achteruit gegaan en er was
meer stress. Joska wijt dat voor een deel aan de groepsleiding. “We hadden als jongeren hier allemaal het gevoel dat
ze ons erg op de huid zaten. We hebben dat aangegeven en ik merk dat het nu weer wat beter gaat. De groepsleiders
proberen het weer gezelliger te maken en ze zijn ook vaker bij de groep aanwezig in plaats van in hun kantoortje.”
Zijn houding jegens de groepsleiders is sowieso wat dubbel. Hij waardeert wat ze doen en hij denkt ook dat het leven
op Kadans zonder hen op den duur volkomen spaak zou lopen. “Maar ik vind ze soms ook te streng. Laatst had ik
bijvoorbeeld huisarrest en mijn vriendje stond buiten. Hij mocht echt niet binnenkomen, al smeekte hij nog zo. Dat
vind ik te ver gaan.”
Op den duur hoopt hij met veel minder begeleiding uit de voeten te kunnen. “Ik sta nu op de wachtlijst voor de locatie
Valk, een woonvoorziening voor jongeren met autisme. En daarna wil ik zeker ooit helemaal zelfstandig wonen,
liefst met mijn vriendje natuurlijk.” Want zonder hem gaat hij nergens meer heen. Zo logeerde Joska het afgelopen
weekend bij zijn moeder, zijn stiefvader en zijn broertje. “We kunnen het nu weer heel goed met elkaar vinden. En
weet je wat, ik heb daar samen met mijn vriendje de nacht doorgebracht.”
Onbekend & onbemind?
15

16
“Ik denk dat ik hier
altijd blijf wonen”

Koos van Rijn (58),
bewoner Tichelaar, Kessler stichting
“Ik denk dat ik hier altijd blijf wonen”
Waar Koos slecht tegen kan is als sommige medebewoners binnenshuis in hun eigen taal met elkaar praten. “Ik
versta ze dan niet en als ik er wat van zeg, zijn ze gauw op hun teentjes getrapt. Maar ze trekken zich er niks van aan.”
Sinds 1997 woont hij hier en hij is heel tevreden over zijn woonvoorziening. En zo oogt hij ook.
Voor die tijd hee hij ook nog in een beschermd wonen locatie van Parnassia gewoond, maar bij Tichelaar komt hij
beter tot zijn recht. “Ik denk dat ik hier altijd blijf wonen, zeker als ik een grotere kamer zou krijgen. Ergens anders
red ik het niet.” Zelfstandig wonen is niets voor hem. “Dat gaat nooit goed. Voor mezelf koken kan ik bijvoorbeeld
niet. En ik heb het nodig om met anderen onder een dak te leven, wel met een eigen ruimte uiteraard.”
Het belangrijkste van de begeleiding vindt Koos dat “alles nancieel goed geregeld is”. Niet voor niets hee hij een
bewindvoerder die op zijn geld let. “Ik kan niet met geld omgaan, ik heb zogezegd een gat in mijn hand.” Drie keer
per week krijgt hij nu een deel van zijn weekgeld, want anders zou het ineens op zijn. “Dan verdwijnt het allemaal in
de fruitautomaten.” Gelukkig hee hij twee maal per week een baantje als papierprikker. Per keer krijgt hij daar 15
euro voor.
Over de begeleiding is hij vol lof. “Mijn persoonlijke begeleider is een hele goeie. Ik kan altijd bij haar aankloppen als
ik ergens mee zit. Ook helpt ze mij op de computer, want ik heb nooit zin gehad om daarmee te leren omgaan.” Wat
hij ook jn aan de begeleiding vindt, is dat er het nodige georganiseerd wordt. Dagjes uit bijvoorbeeld, zoals laatst
naar musical De Jantjes. “Heel leuk. Ik was ook graag op de foto gegaan met Willeke Alberti, maar het was zo druk,
er stond een hele rij te wachten.” Of zoals gisteren een middag line dancing. “Moeilijk was dat. Ik was een van de
slechtsten, maar het was wel jn.”
Met zijn familie hee Koos weinig contact. Hij ziet enkel nog zijn moeder en een van zijn zussen. “Heel af en toe
komen ze ook hier.” Zijn vader lijkt hij nog het meest te missen. “Vroeger was hij raadslid en wethouder in Katwijk,
waar ik vandaan kom. Helaas is hij op zijn negenenzestigste al overleden.”
Onbekend & onbemind?
17

18
ZZP 3
Deze cliëntgroep heeft vanwege een psychiatrische aandoening intensieve begeleiding nodig. De cliënten hebben een veili-
ge, weinig eisende en prikkelarme woonomgeving nodig die bescherming, stabiliteit en structuur biedt. De symptomatologie
is bij deze cliënten naar de achtergrond geschoven en de ‘defecten’ staan op de voorgrond. De begeleiding is dan ook met
name gericht op het omgaan met deze defecten.
De cliënten hebben ten aanzien van hun sociale redzaamheid dagelijks intensieve begeleiding nodig. Er is sprake van verlies
van zelfregie en van een verstoord dag- en nachtritme. Cliënten hebben grote problemen met het onderhouden van sociale
relaties en het invullen van de dag. Tot deelname aan het maatschappelijk leven is men nagenoeg niet in staat en vaak ook
niet geïnteresseerd. Daarnaast zijn er forse beperkingen in de besluitnemings- en oplossingsvaardigheden en bij het initiëren
en uitvoeren van eenvoudige en complexere taken. De cliënten hebben in het algemeen begeleiding nodig bij het beheren
van geld en het verrichten van administratieve handelingen.
(Bron: NZA, zorgzwaartepakketten GGZ 2013)

Colofon
Alle rechten voorbehouden, mei 2013
Stichting Anton Constandse
De Werf 15 III
2544 EH Den Haag
070 - 321 02 14
secretariaat@stichtingantonconstandse.nl
www.stichtingantonconstandse.nl
Kessler Stichting
De la Reyweg 530
2571 GN Den Haag
070 - 8 500 500
info@kesslerstichting.nl
www.kesslerstichting.nl