De Partituur nummer 3.pdf - Het Rotterdams Opera Koor

Maart 2012
1 e jaargang nummer 3
Van de redactie:
Samen zingen is een bezigheid die al zo oud is als de mens zelf. Zingen verbroedert en is heilzaam
voor geest en lichaam. Bovendien maakt het je hoofd leeg en word je er vrolijk van. Het is
wetenschappelijk bewezen dat hoofdpijn, zorgen en vermoeidheid verdwijnen als sneeuw voor de
zon als men zingend door het leven gaat. Kijk maar naar al die opgewekte gezichten van de
koorleden tijdens de repetities iedere donderdagavond. Dat muziek rijkdom biedt aan het leven,
bewijst onze vaste pianiste, Kamelia Miladinova. De redactie sprak met haar en het resultaat is een
interessant artikel in deze derde editie van De Partituur. Muziek is onlosmakelijk met haar leven

verbonden. Lees mee en neem een kijkje in het leven van een bevlogen pianiste. Vanuit het koor
komt onze sopraan Anneke Ham aan het woord. Zij is een groot bewonderaarster en kenner van
Maria Callas. Zij vertelde bij de redactie thuis vol vuur over haar grote hobby. Dit leverde een bron
aan informatie op die het lezen meer dan waard is. Ik ben dan ook blij dat ze bereid was haar kennis
van deze legendarische sopraan met ons te delen. Wil Buijs, 1 e alt, schrijft in De Partituur haar eigen
verhaal over een droom die is uitgekomen. Zij laat zien dat het ook op latere leeftijd mogelijk is een
zangcarrière op te bouwen en daar succesvol in te zijn. ‘’Beter laat dan nooit’’ is haar devies en een
grote wens ging voor haar in vervulling.
Verderop in dit nummer leest u een parodie op alle ellende die vaak in opera bezongen wordt. Een
artikel om te lezen met een knipoog en een flinke korrel zout!
Om de hersens te laten kraken, stelden onze leden Janny en Adrie van Limborgh eigenhandig een
muzikaal cryptofilippine samen. Knap stuk werk van dit actieve echtpaar. De koorleden kunnen aan
de slag. Stuur uw oplossing per email naar de redactie van De Partituur! Uit alle goede inzendingen
wordt een winnaar geloot en deze ontvangt een bloemenbon.
Uw redacteur Liesbeth van den Boogaart

In gesprek met Kamelia Miladinova
Haar naam klinkt als een gedicht, Kamelia is geboren in Bulgarije. Mijn wens is om een kijkje in haar
leven te krijgen, te weten wie ze is en wat voor haar in het leven belangrijk is. Kamelia is iemand die
onopvallend de Romeynshof binnenkomt, achter de piano kruipt, de sterren van de hemel speelt en
samen met Ago de punten op de i krijgt. Kamelia is houvast tijdens optredens, Kamelia is een rustpunt
voor het ROK in tijden van muzikale hectiek, Kamelia is de waarborg voor muzikaliteit met grote
allure, maar bovenal is Kamelia het extra visitekaartje van het ROK!
Waar en hoe is je muzikale weg begonnen?
“Ik ben in Bulgarije opgegroeid in een warm gezin, waarin echter geen traditie was in muzikaal
opzicht. Op mijn vierde kreeg ik een speelgoedvleugeltje, mijn moeder leerde me daarop een
eenvoudig kinderliedje spelen en sindsdien probeerde ik daarop alle liedjes die ik op de radio had
gehoord te “vinden”. Dat lukte aardig en ergens rond mijn zesde spoorde een buurvrouw mijn

moeder aan om met mij naar een auditie bij de plaatselijke muziekschool te gaan, die echter voor
kinderen vanaf zeven jaar oud was bedoeld. Ik was dus een jaar te jong. We zijn toch gegaan en daar
aangekomen, bleek dat ik twee liedjes moest voorzingen. Dat was geen probleem, alleen vond de
jury dat ik toch te jong was en nog een jaartje moest wachten. Toen liet mijn moeder zich ontvallen
dat ik die liedjes ook kon spelen op – hilariteit alom – een speelgoedpiano! Toch kwam er een oude
meneer naar me toe, hij nam me mee naar de grote piano, wees een toets aan en zei: “probeer maar
je liedje vanaf deze toon te spelen”. Dat was de eerste keer dat ik op een echte piano heb gespeeld!
Het liedje lukte en het volgende liedje ook…en ik mocht gelijk op piano- en solfègeles blijven. Ik had
het geluk om een uitstekende pianopedagoge te treffen, die mij later -op mijn veertiende- naar het
gerenommeerde muziekgymnasium in de hoofdstad Sofia wist te loodsen. Ik ging op kamers bij een
bevriend gezin in Sofia en kwam terecht in een warm huis waar heel veel naar muziek werd
geluisterd. De broer van mijn hospita was een operazanger, een bas in het koor van de Nationale
Opera (zie hier mijn eerste aanraking met opera!). Hij ging vaak op tournee en kwam terug met
verhalen over samenwerking met Von Karajan en Pavarotti, over voorstellingen in Salzburg etc. De
opleiding aan het muziekgymnasium was heel breed en uitgebreid, met veel aandacht (en tijd) voor
de muzieklessen. Op die school is de basis gelegd voor mijn latere beroep als pianiste. Uit die tijd
stamt bijvoorbeeld ook mijn vriendschap met Neli, de violiste die sommigen kennen uit de concerten
in Italië, waarmee ik op mijn vijftiende al een duo had.
Aansluitend doorliep ik het conservatorium en daar is mijn
eerste kennismaking met Nederland ontstaan. Ik werd door
mijn pianodocente aangespoord om in het buitenland mee te doen aan
concoursen. Toevallig kreeg ik een flyer onder ogen van het Eduard
Filipse concours in De Doelen in Rotterdam. Dat was in 1994. Ik
schreef me in en won de derde prijs en de Nederlandse prijs. Ik logeerde
vier weken bij Annelies Prins, de Rotterdamse / Schiedamse sopraan
(puur toeval, zij had zich opgegeven als gastgezin) die toen nog studente
was aan het conservatorium en heb een fijne vriendschap met haar
opgebouwd. Vanaf dat moment kreeg Nederland een plek in mijn
leven en in mijn hart, ik voelde me welkom, mijn carrière raakte in een
stroomversnelling en heb ik veel contacten in Nederland kunnen opbouwen. In 1997 ben ik in
Nederland komen wonen.”
Welke plek neemt de piano in jouw leven in?
‘’Het is een vanzelfsprekendheid, de piano is met mijn leven verweven. Ik zit dagelijks achter de
piano, geef ook les (o.a. aan het conservatorium in Den Haag, waar ik de dwarsfluitklas begeleid).
Soms moet ik me echter losweken van de muziek. Het is een soort van mentaal leegmaken. In de
zomer kan ik makkelijk zo’n twee maanden niet spelen, om daarna weer met nieuwe kracht en
inspiratie aan de slag te gaan. Pianospelen lijkt op topsport, af en toe heeft je lichaam en geest rust
nodig. Zo’n periode is echt helend.”

Kamelia, als mensen naar je kijken, zien ze een frêle, bijna breekbaar ogende vrouw. Tot het
moment dat je achter de piano kruipt, dan gebeurt er iets en komt er een enorme kracht los. Waar
komt die kracht vandaan?
‘’Ik ben niet breekbaar van karakter, ik heb veel meegemaakt en heb geleerd dat je veel kunt
incasseren, het maakt je sterk. Ik denk dat dit de kracht is die loskomt en zichtbaar/hoorbaar wordt.
Om iets te kunnen vertellen als artiest, moet je ook veel weten of geleerd hebben over het leven,
maar vooral ook over jezelf. Kunst gaat over grenzen opzoeken.”
Wat is je lijfspreuk?
‘’Ik heb niet echt een lijfspreuk, maar nu moet ik denken aan een citaat van de Franse schrijver Guy
de Maupassant: ‘Het leven is niet zo mooi als we soms zouden willen, maar ook niet zo slecht’”.
Heb je nog een muzikale wens?
‘’Ik heb al heel veel dingen gedaan in muzikaal opzicht, maar wat nog op mijn lijstje staat (en daar
heb ik het laatst met Ago over gehad) is een keer de liederencyclus Dichterliebe van Schumann uit te
voeren. Uitgebreid de tijd nemen om dit meesterwerk te bestuderen
met een zanger die de diepte van de muziek en de tekst kan
doorgronden. Je voelt hem al, dat is onze Ago natuurlijk ten voeten uit.
Wie weet iets voor de (nabije) toekomst?”
Hobby en interesses?
‘’Ik houd van wat ik doe en heb misschien daarom geen uitgesproken
behoefte aan een hobby (en heb er ook helemaal geen tijd voor). Maar
van al mijn muzikale bezigheden als lesgeven, solo- of kamermuziek
spelen, heb ik bij opera toch het meest dat “hobby” gevoel. In mijn overige werkzaamheden ben ik
vaak alleen of één op één bezig, maar bij opera komt er dat grootse gevoel bij dat je met zoveel
mensen zoiets prachtigs neerzet. Het grote, theatrale gebaar van opera vormt voor mij een heerlijk
en bevredigend contrast met het intieme en het intellectuele van piano- en kamermuziek spelen.
Verder gaan mijn interesses uit naar reizen en lezen: ik vind geschiedenis bijvoorbeeld fascinerend
(hoe verder terug, hoe boeiender!) en kan mij verliezen in een boek over vervlogen tijden of
historische personen, waaruit dan weer het idee ontstaat om bepaalde plekken te bezoeken. Mijn
reisjes gaan daarom altijd gepaard met veel museum- en ruïnebezoek.”
Maak deze zin eens af: “Als ik geen pianiste was geworden dan was ik…….’’
“In een heel ander leven had ik misschien een eenvoudig bestaan kunnen hebben ergens op een
warm platteland.’’
Als je aan Bulgarije denkt, waar denk je dan aan?
‘’Mijn moederland: zee, bergen, natuur, familie en vrienden.’’

Omschrijf je karakter in drie woorden:
‘’Optimistisch / perfectionistisch / ongeduldig. Met het eerste ben ik blij mee, het tweede komt goed
te pas in mijn werk, met het laatste blijf ik iedere dag vechten: lastig!’’
Wat is jouw keuze?
Frans Bauer of Pavarotti? Pavarotti
Ago Verdonschot of André Rieu? Ago Verdonschot (niet zo moeilijk!)
Water of wijn Water
Opera of operette? Opera
Ingezonden Muzikale wijsheden:
*Nieuwsgierig geworden naar ‘’Dichterliebe” van Schumann?
Te vinden op youtube, red.
“’We hebben allemaal een andere smaak over muziek. Bedenk dan: Er is geen kok
die voor alle monden koken kan.’’
‘’Muziek is het hoogste middel om iets te zeggen.’’ Maria Callas
‘’We zijn een volgzaam koor: we reageren op een hoofdknik van de dirigent……….’’

Gemaakt en ingestuurd door de koorleden Janny en Adrie van Limborgh.
Oplossing insturen voor 1 april naar de redactie van De Partituur. Onder de goede oplossingen wordt
een bloemenbon verloot.
Muzikale cryptofilippine
1 Afkeurende reactie op een muziekuitvoering (12) 2 De emotie van een partner verraadt muzikaliteit (10)
3 Afpersen tijdens het zingen (9) 4 Een noot smaakt niet bij dit gerecht (4) 5 Dat muziekstuk gaat erin als koek (5)
6 Muzikanten die rustig op het land werken (9) 7 Serie in de opera (5) 8 Muzikaal afspraakje (9)
9 Het lied van de verdrietige noorderling (8) 10 Kledingstuk waar muziek in zit (8) 11 Snel muziekritme (3)
12 Snel in muziek (5) 13 Draagt een fluitist in een orkest (6) 14 Gemene vocalist (11) 15 Een schaapje achter
de piano kan ook niet vliegen (10) 16 Afkorting van een fabriek (2) 17 Oude Duitse zangeres (3)
18 Deze auto bevat reeds een muzieknoot (4) 19 Piano-examen (5) 20 Raad naar die toon (3)
21 Onderdeel van een keuken (2) 22 Haarloze zanger (7) 23 Dier dat klinkt als een muzieknoot (3)
24 Muzikaal blind beest (3)
1 22 1 16 2 32 11 5
2 21 17 6 10 12 13 7
3 24 11 5 13 10 19
4 29 15 14 33 16 14 8
5 7 3 15 10 27 4 21
6 18 29 20 25 16 17 26
7 21 21 18 22 19 7 26 34
8 31 7 12 20 17 21
9 34 21 32 22 22 22 21
10 4 23 28 29 9 23 30 24 10
1 2 3 4 5 X 6 7 8 9 10 11 12 13 X
14 15 16 17 18 X 19 20 21 22 23 X 24 25 26
X 27 28 29 30 31 32 X 33 34
*Gelijke getallen zijn gelijke letters. *De oplossing vormt een spreekwoord.

Uit mijn vroegste jeugd kan ik mij
herinneren hoe Duitse soldaten,
tijdens de oorlog, marcherend en
zingend door de straten van
Rotterdam liepen. Als kind vond ik dit
fascinerend. Van het zingen op school
kan ik mij niet meer herinneren dan
dat wij in de maand december
sinterklaas- en kerstliedjes mochten
zingen. Als kind wilde ik graag op
pianoles maar daar was geen geld
voor. Zingen heeft van kinds af aan
een grote plaats in mijn leven gehad.
Ik mocht wel accordeon leren spelen,
maar dat vond ik weer niet leuk. Heb
daar nu spijt van. Het was in ieder
geval iets geweest. Bij ons in de
familie werd altijd gezongen. Het was
een totaal andere tijd in die veertiger-
en vijftigerjaren. Vermaak regelde je
zelf door plaatjes te draaien en met de
muziek mee te zingen (of wat bij ons
in de familie ook gebeurde een
accordeonist inhuren) op verjaardagen
en andere familiefeesten. Tijdens mijn
Wil Buijs vertelt……..
Een droom als zangeres werkelijkheid te zien worden
is niet voor veel mensen weggelegd, maar het overkwam Wil
Buijs. Met haar verhaal laat zij zien dat doorzetten loont en
dat leeftijd geen rol hoeft te spelen bij het opbouwen van een
zangcarrière. Ze is succesvol en af en toe gelooft ze het
nauwelijks, maar ervan genieten doet ze volop. Tijd om eens
mee te lezen hoe het allemaal is begonnen.
schooltijd op de MULO, de periode dat
ik de Engelse taal leerde, was ik
geabonneerd op het Songbook ”Tuney
Tunes”. Dit was een Nederlands
muziekblad met teksten van
Amerikaanse en Engelse songs die in
de jaren vijftig op de radio waren te
beluisteren. Die teksten leerde ik
allemaal uit mijn hoofd, zodat ik ze
kon meezingen. Die songs van vroeger
ken ik (bijna) nog allemaal. Het leuke
nu is dat ik ze in de praktijk kan
brengen door ze regelmatig te zingen
tijdens optredens. Door allerlei
omstandigheden is er nooit iets van
gekomen om mijn (zang)stem verder
te ontwikkelen en de wens om te
zingen in vervulling te laten gaan door
huwelijk en het krijgen van kinderen.
Ik heb daar verder ook nooit een punt
van gemaakt, hoewel het altijd een
stille wens is geweest. Uiteindelijk,
vele jaren later, toen er geen
verplichtingen meer waren, besloot ik
lid te worden van een koor. Dat werd

“Veelzijdig”, een
vrouwenkoor met een repertoire van
“Renee Froger tot de Beatles”. Een
leuk koor, waar ik een jaar of twee bij
heb gezongen. Helaas werd daar
weinig aandacht besteed aan
meerstemmig zingen en discipline. Ik
besloot op zoek te gaan naar een
ander koor. Dat werd het Rotterdams
Opera Koor. Dat was wel erg heftig
want
met
opera
was ik
absoluut
niet
bekend.
Echter,
nadat ik
een
repetitie
had bijgewoond in de Prinsekerk aan
de Schepenstraat, besloot ik in 1998
lid te worden. Na één jaar werd ik tot
mijn grote verbazing gevraagd om
gastvrouw te worden en weer een jaar
later, Aad van Werkhoven secretaris
van het ROK, op te volgen. Ik besloot
de stap te wagen en werd in 2000
secretaris van het ROK. In 2008 heb ik
in verband met problemen binnen het
toenmalig bestuur, besloten mijn
functie als secretaris neer te leggen.
Na mijn aftreden als secretaris van het
ROK viel ik in een groot gat. Tijdens
het leven worden vele deuren
gesloten maar er zijn altijd weer
deuren die open gaan. Voor mij ging
een deur open die mij de mogelijkheid
gaf tot zingen. Tijdens mijn
bestuursperiode had ik al eens, totaal
onverwachts, gezongen in Restaurant
Engels, tijdens een nazit van de
Nieuwjaars concerten van het ROK,
aangemoedigd door ons koorlid Cees
Verhulst. Achteraf was deze
aanmoediging voor mij de eerste
aanzet om met zingen door te gaan. In
die periode werd ik door vrienden, die
wisten van mijn plezier om Jazz,
Evergreens en Ballads te zingen, attent
gemaakt op het Ouderen Songfestival
Amsterdam. Op hun aandringen heb ik
mij aangemeld in 2009. Tot mijn grote
verbazing ging ik van de “Voorronde”
door naar de
Halve Finale in
Theater
Diligentia in Den
Haag met de
song “Stardust”.
Verder kwam ik
niet maar vond
dit toch al heel
wat. In 2010
meldde ik mij
opnieuw aan en toen belandde ik met
de song “The Hungry Years” in de
Grande Finale in de Stadsschouwburg
in Amsterdam. Stijf van de zenuwen
verknalde ik mijn inzet. Gelukkig
herstelde ik mijzelf weer maar…………
een slechte start maakt je geen
winnaar. In 2011, na mij wederom te
hebben aangemeld voor dit
songfestival met “The Nearness Of
You”, kwam ik voor de 2 e keer, in
december 2011, in de Grande Finale in
het DeLaMar Theater in Amsterdam.
Een fantastische ervaring. Helaas viel
ik niet in de prijzen. Voor mij was de
hoofdprijs alleen al om daar solo te
mogen zingen onder begeleiding van

een fantastisch combo onder leiding
van Kees van Zantwijk. Wat zingen
betreft ben ik een autodidact: goed
luisteren naar mezelf en ook goed
luisteren naar de aanwijzingen van
bijvoorbeeld onze dirigent, Ago
Verdonschot, waar ik wekelijks veel
van opsteek. Hij weet dit niet maar ik
vind dit wel het vermelden waard.
Inmiddels treed ik regelmatig op als
vocaal duo J E S met León Lisstiza Hij
won tijdens dezelfde Grande Finale in
december in het DeLaMar Theater in
Amsterdam zowel de 1 e vakjury prijs
en de Publieksprijs uit handen van
Hans van den Boom, bekend van
klassieke muziekprogramma’s op radio
en TV. Ons repertoire bestaat uit Jazz,
Evergreens en (zijn specialiteit)
Spaanse, Franse en Italiaanse liedjes.
Pure nostalgie voor de ouderen, maar
verrassend nieuw voor de jongeren.
Wij brengen dit repertoire dan ook
met veel plezier en heeft het zingen
mij een extra dimensie in mijn leven
gegeven.
Wil Buijs, 1 e alt.
*Binnenkort een feestje en bent u op zoek naar een sfeervolle muzikale omlijsting? Boek:……..
Iedereen die opera zingt, beseft nauwelijks dat
het verhaal waarover men zingt vaak
doordrenkt is met ellende. Als enthousiaste
koorleden staan we iedere week uit volle borst
en met droge ogen over de meest
…………Vrolijkheid! ………..Ellende!
Uit het (opera)leven gegrepen…………..
verschrikkelijke dingen te zingen. Er vloeien
geen tranen, gezichten blijven onbewogen,
maar wat een ellende! Dood en verderf, het
kan niet heftig genoeg zijn en bloed vloeit
rijkelijk. De repetitieavond is, naast dat we

altijd hard repeteren, ook een gezellige avond,
maar het onderwerp waarover men zingt is
vaak verre van gezellig. Dit zijn twee gegevens
die in schril contrast staan met elkaar.
Onderaan de bladmuziek staat weliswaar in
het kort een uitleg over de inhoud van het te
zingen stuk, maar dit is mijn inziens zo
summier mogelijk weergegeven om de
gemoedstoestand niet te veel in gevaar te
brengen. U realiseert het zich misschien niet,
maar we zijn wel erg haatdragend en
snik
Maria Stuarda /Vedeste
moordzuchtig bezig iedere week. Het zal met
mijn medekoorleden niet veel anders gaan dan
bij mij, want bij thuiskomst zeg ik altijd met
een vrolijk gezicht tegen mijn echtgenoot: ‘’Ik
heb weer heerlijk gezongen.’’ Dat ik een flink
deel van de avond over moord, crime
passioneel, ophanging of zelfs kindermoord
heb gezongen, mag de pret niet drukken.
Koorleden draaien er hun hand niet voor om.
Hoogste tijd voor wat bezinning en
bewustwording……
Engeland 1587, Maria Stuart wordt gevangen gehouden in het paleis van Elisabeth, koningin van
Engeland. De hovelingen zien het schavot en vinden het doodvonnis oneerlijk, Maria Stuart wordt
naar het schavot geleid en haar dood zal eeuwig een schande zijn voor Engeland.
Don Carlo/Spuntato ecco il di
De bevolking van Valladolid is samengedromd op een groot kerkplein. Het is de dag van een massale
terechtstelling op de brandstapel van ketters.
Norma/Guerra, guerra.
Norma heeft vernomen dat Pollione Adalgisa uit de tempel wil ontvoeren. Norma is woedend en
roept samen met Oroveso hun krijgslieden op om de Romeinen te verslaan. Oorlog en wraak!
Carmen/Cést toi !/Vivva!
Het stierengevecht is een groots volksfeest en een triomf voor matador Escamillo. Carmen is zijn
bruid geworden. Voor de ingang van de arena wacht José op Carmen en eist haar liefde. Ze werpt de
ring die hij haar gaf voor zijn voeten. José steekt haar in wanhoop neer.
snik

Cavalleria Rusticana
Santuzza is in verwachting van Tiruddu. Zij klaagt haar nood bij zijn moeder Mamma Lucia, omdat zij
zich in de steek gelaten voelt en Tiruddu wordt gesignaleerd met een andere vrouw, genaamd Lola.
De echtgenoot van Lola die hierachter komt, raakt verblind door jaloezie en doodt Tiruddu.
Toch zijn er gelukkig ook vrolijke elementen in de operawereld. Ook daarover zingen we uit volle
borst. In alle eerlijkheid moet ik dit natuurlijk ook noemen. Al is het alleen maar om het emotionele
evenwicht te waarborgen tijdens de repetitie.
Ha,
ha
La Sonnambula/Vi ravviso
De incognito teruggekeerde graaf Rodolfo zingt een loflied over zijn geboortedorp waar op dat
moment een verloving gevierd wordt. Hij zingt over de mooie toekomstige bruid genaamd Amina,
ondersteund door de dorpelingen.
Le Prophete/Openingskoor
Op het landgoed van de graaf van Dordrecht breekt de dag aan. Een herder speelt op zijn fluit,
boerenarbeiders zijn op weg naar het land en samen met de molenaars bezingen zij op het veld het
mooie weer.
La Traviata/Matadorenkoor
Violetta is weer terug uit Parijs nadat zij Alfredo verlaten heeft. Flora een van de vroegere
vriendinnen van Violetta geeft een groot feest. Het is carnaval en de heren zijn verkleed als Spaanse
matadoren, zij spelen een stierengevecht, daarbij aangemoedigd door de dames die als
zigeunerinnen verkleed zijn.
Lees bovenstaand artikel met flinke korrel zout en een knipoog en blijf bovenal met veel plezier opera
zingen!
Ha,
ha
Redactie.

Anneke Ham over haar fascinatie voor Maria Callas.
Onder onze koorleden zit veel verborgen kennis. Een voorbeeld hiervan is Anneke Ham. Zij is gegrepen
door de legendarische sopraan Maria Callas en heeft in de loop der jaren een flinke hoeveelheid
kennis, boeken, video’s en cd’s bij elkaar verzameld. Deze kennis wil zij graag met de koorleden delen.
De redactie sprak uitgebreid met haar.
Waar komt jouw fascinatie voor opera en voor Maria Callas vandaan?
‘’Ik ben opgegroeid met opera. Mijn vader, Sip Ham, was jaren lid van het Rotterdams Operakoor
(o.a. de zangbuurman van Floor). Als 8-jarig meisje ging ik al mee naar het Nieuwjaarsconcert in de
Rivièrahal, maar ik ging meer voor de zeepaardjes dan voor de muziek. Als kind moest ik er nog niet
zoveel van weten. Later, toen ik actief was in het ballroomdansen en een rol kreeg als dansend
echtpaar in een opera van Strauss, werd mijn belangstelling voor opera gewekt. Bovendien
ontmoette ik twee jongens van het licht en geluid waar ik bevriend mee raakte. Bij hen thuis hoorde
ik voor het eerst La Divina, gezongen door Maria Callas en toen gebeurde het, ik barstte zelfs in
tranen uit, het raakte me diep. Ik kocht direct La Bohème en bezocht aansluitend mijn eerste opera:
La Nozze di Figaro. Vanaf dat moment is opera verweven geraakt met mijn leven en heb ik zoveel
mogelijk materiaal van Maria Callas gelezen en verzameld.’’

Wat is voor jou het mooiste dat Maria
Callas ooit gezongen heeft?
‘’Maria Callas was een enorme Bellinivertolkster
en het mooiste voor mij blijft
Casta Diva.’’
Als je naar een onbewoond eiland zou
gaan, wat zou je dan meenemen?
“La Traviata!’’
Anneke vertelt ……………………:
Maria Callas werd op zondag, 2 december 1923 in New York geboren. De eerste woorden die haar
moeder bij de aanblik van haar dochter uitriep waren: ´´Haal haar weg!´´ Maria Callas had een zoon
moeten zijn en die vergissing is geen goede start geweest voor een gelukkig leven. Ze heeft zich dan
ook nooit geliefd gevoeld. Haar moeder zette haar teleurstelling uiteindelijk opzij en bedacht dat
Maria dan maar beroemd moest worden. Ze ontdekte dat haar dochter een mooie stem had, als 10-
jarig meisje stroomde de straten immers al vol als zij voor het open raam La Paloma zong. Zelfs
kanarie ‘’Elmina’’ viel flauw tijdens haar zangoefeningen. Maria Callas zegt daarover: ´´Ik voelde me
alleen geliefd als ik zong.´´ Ze voelde zich afstotelijk en lelijk en vluchtte weg in de fantasie van de
opera. Populariteit verving de liefde waar ze naar hunkerde. Ze nam daarom een besluit om ´s
werelds beste, beroemdste en meest benijde zangeres te worden.
Ze was weliswaar nog te jong, maar werd wegens haar talent direct aangenomen op het
conservatorium in Athene. Over die tijd zeiden haar medestudenten: ´´Haar ijver was deprimerend.´´
Haar grote vuurdoop kwam in 1947 toen zij in Verona La Gioconda moest zingen voor 25.000
Italianen die zichzelf allemaal als opera/experts beschouwden. Zij werd door de Italiaanse criticus
Teodoro Celli beschreven als ‘’een ster rondzwevend in een ander planetair systeem.’’ Haar naam was
gevestigd en verankerd in de opera. Maria Callas had een enorm stembereik, van diepe alt tot een
hoge es. Het maakte een geweldige indruk in de operawereld. Zo heeft Elisabeth Schwarzkopf
bijvoorbeeld nooit meer La Traviata gezongen, nadat zij dit La Callas had horen vertolken.
Voor veel Milanezen was opera een deel van hun leven en de legende vertelt dat als een ongelukkige
zanger of zangeres er niet in slaagde om de hoge noot te halen, de engelenbak naar benden zou
storten. Voor La Callas was dat nooit een probleem. Toch twijfelde ze vaak aan zichzelf en was zij
bang om te falen.
Maria Callas had de gewoonte om tijdens de repetities haar stem nooit te sparen. Dit ergerde haar
collega´s, want die waren verplicht dat dus ook te doen. Ook weigerde La Callas eens voor Churchill
te zingen. Van haar moeder had ze al zoveel gemoeten, daar begon ze niet meer aan. Ze vroeg zich
nooit af wat haar voortdreef, ze wist alleen dat ze een vurige behoefte voelde om zichzelf af te
zonderen door bewonderd en zich uitverkoren te voelen.

Toch weigerde zij een rol in Madame Butterfly op 22-jarige
leeftijd. Ze vond dit te zwaar voor haar stem. Over Turandot zei zij
ooit: ‘’It kills your voice.’’
Er is tijdens haar leven veel over haar geschreven. Eén criticus
schreef eens over haar, nadat zij de prachtige rol van Aida had
vertolkt: ´´Het is onmogelijk om het verschil te zien tussen de
poten van de olifanten op het toneel en de benen van Aida.´´
Vanaf dat moment had zij maar één doel, net zo slank worden als
Audry Hepburn haar grote voorbeeld en raakte vervolgens 28 kilo
gewicht kwijt. Haar gezondheid liet haar daarna regelmatig in de
steek. Haar schoonheid werd een wapen, geen charme.
Tijdens een repetitie in het Metropole in New York had Marlene Dietrich, bezorgd over Maria´s
gezondheid, een liter bouillon gemaakt van vier kilo rundvlees. “Heerlijk” , zei Maria dankbaar, “Wat
voor merk blokjes heb je gebruikt?”
Toen ze de hoge sopraanrollen niet meer kon zingen en alle
operatheaters over de hele wereld haar elke mezzo-rol
aanboden die ze maar wilde hebben, weigerde zij dit. Alleen
voor Carmen vormde zij een uitzondering, maar dan alleen
nog op de plaat.
Vanaf 1959 slaat de verloedering toe en wordt ze gezien in een
nachtclub in Rome waar zij tot in de late uurtjes champagne
drinkt. La Callas was ook zeer bijgelovig, er mochten nooit
dertien mensen aan één tafel zitten, dat bracht ongeluk. Er
moest of iemand weg of iemand bij.
De eerst crisis in haar stemgeluid openbaart zich in 1960. Haar spectaculaire vermagering, haar
relatie met Onassis -haar grote liefde- en het feit dat zij een hekel had aan haar moeder , dat waren
de dingen die de mensen van haar wisten, ook de mensen die nauwelijks wisten dat ze een groot
operazangeres was.
Met deze gegevens in haar leven ging zij naar het einde van haar leven toe. Het grote breekpunt op
die weg was het huwelijk van Onassis met Jacky Kennedy. Ze stopte met oefenen en trok zich terug in
Parijs in gezelschap van alleen een dienstmeisje. Daar werd zij op 53-jarige leeftijd getroffen door
een hartinfarct. Een bizar detail is dat op dat moment geen enkel ziekenhuis bereikbaar was en zij,
uiteindelijk alleen in aanwezigheid van haar dienstmeisje, eenzaam is gestorven.
Anneke Ham, 1 e sopraan

Fotograaf Jan Verhagen

De voorzitter kijkt nog even
achterom…………..
Wat een feest was ons Nieuwjaarsconcert op 7 januari. De
Doelen was traditioneel het strijdtoneel en wat hebben we
gestreden op het podium. Het programma was een mix van
oorlog en vrede, maar het totale resultaat was een schitterend
concert! Er waren maar liefst vier solisten, waaronder de vrouwelijke
solisten Annemarie Kremer en Mylou Mazali de echte uitblinkers
waren. Wat een stemmen, niet alleen solistisch, maar ook als duo
‘kleurden’ zij prachtig. Het geheel werd ondersteund door het
geweldige orkest Continuo uit Rotterdam en ons eigen Rotterdams Opera Koor was in ware topvorm.
De dirigent was dus na afloop echt tevreden zonder het vermaarde woordje ‘’maarr……!’’
De creatieve omlijsting van het ballet van Studio Gwendolyn vond ik een lust voor het oog, ook voor
het publiek was dit optreden een verrassing en gaf net dat beetje extra op zo’n prachtige muzikale
avond.
Er waren ruim 1700 toeschouwers, een prachtig resultaat, zeker in deze tijd. Maar liefst 15% meer
dan vorig jaar. De opwaartse lijn is hiermee ingezet en we zullen dit proberen vast te houden. Het
was natuurlijk onze dirigent Ago Verdonschot die de teugels stevig in handen hield en er een
geweldig geheel van maakte. Ga er maar aan staan, koor, orkest en de solisten tegelijkertijd
dirigeren. Je kunt er alleen maar respect voor hebben. Als u deze Partituur leest, hebben we het
meezingconcert in de Doelen op 12 februari jl. achter de rug en kijken we uit naar ons
voorjaarsconcert op zondagmiddag 20 mei a.s. in de Open Hofkerk in Ommoord. We gaan er weer
wat moois van maken.

Al met al zijn we alweer een stukje op weg naar een mooi muzikaal jaar. Aan ons zal het niet liggen.
Kijk wel regelmatig op onze website www.rokoor.nl en mis geen stukje nieuws over het wel en wee
van ons mooie koor. Toch?
Joop Brands
Ingezonden door Anneke Ham
De logica van zangtechniek:
Met een boogje vooruitzingen, boven op de hoge noot springen en met een bolle tong je buik
intrekken.
Dat alles terwijl je met je voeten in de klei staat en naar boven een luikje opengooit.
Ondertussen het gevoel hebben in een lange holle buis te zitten en dan ook nog geluid produceren.
Logisch hè?

Voorzitter: Secretaris: Penningmeester:
Joop Brands Linda Nobels-de Swart Ton Kats
T: 06-50648247 T: 06-48665197 T: 06-15504302
E: j.brands71@upcmail.nl E: info@rokoor.nl E: a.kats@upcmail.nl
Vice-voorzitter + pr Bibliothecaris: Dirigent:
Dick Blom Carla Visser-vd Griendt Ago Verdonschot
T: 06-39216688 T: 0180-321441 T: 06-54770576
E: blomd00@tele2.nl E: carlagriendt@hotmail.com E: a.verdonschot@online.nl
Ledenparticipatie:
Ondersteuning secretariaat: Bep Kamm 06-44504893
Simon Roelofs 0182-535553
Ondersteuning penningmeester:Maarten Molenaar 010-4512139
Onderst. techn. coördinatie: Rijk Gravesteijn 06-22005563
Ondersteuning bibliothecaris: Ria van den Berg 010-4662488
Ledencontactcommissie:
- sopranen Yvonne Reudink 010-4740875
- alten Bep Kamm 06-44504893
- heren Jan van der Meer 010-4736895
Kleding: Jannie Toppen 06-20615315
PR /Redactie De Partituur: Liesbeth vd Boogaart 06-10858645
l.vdboogaart@zonnet.nl