Uiergezondheid-special

voor gezonde dieren
Special
Uiergezondheid
Uiergezondheid
Extra uitgave van GD, Nummer 48 / mei 2007

Inhoud
Zo pak je mastitis aan! 5
BO… de snelste weg naar gezonde uiers 6
Natte meting: 8
Complete controle op uiergezondheid
Stap voor stap naar een plan van aanpak 11
voor mastitis
Evert Korenberg, melkveehouder in 12
Genemuiden: “Liever honderdtonners dan
miljonairs”
Doe de zaagseltest 14
Uit de GD winkel 15
Special
Uiergezondheid
Uiergezondheid
Durf een doel te stellen
Volgend jaar wil ik de melkstal vergroten, over vijf jaar wil ik twintig
koeien meer melken, eind 2007 is het celgetal met 100.000 cellen
per milliliter gedaald. Doelen stellen, doet u dat ook voor uw
bedrijf? U streeft een bepaalde situatie na, zet een tijdspad uit en
gaat ermee aan de slag. En u zult het zien, in negen van de tien
gevallen haalt u uw doelstelling ook. Als u er maar vastberaden
genoeg mee bezig bent, zult u uw doel bereiken. Vast en zeker.
Als het om diergezondheid gaat stellen we ons eigenlijk te weinig
doelen. We laten ons te veel leiden door de problemen van alledag.
Terwijl diergezondheid een uitgesproken item is voor de lange termijn
en dus vraagt het om een lange adem. U kunt niet van de één op
de andere dag de status van uw bedrijf veranderen of het aantal
mastitiskoeien verminderen. Maar u kunt wel nastreven over een jaar
vijf procent minder klinische mastitis te hebben.
Zo’n concreet doel stellen vraagt om durf. En er is ook moed nodig
om zo’n doel te delen. Praat er eens met uw dierenarts over. “Ik wil
graag het aantal mastitisgevallen met tien procent verminderen. Hoe
pak ik dat aan?” Of: “Hoe houd ik het celgetal onder 150.000?” Bij
het bepalen van een concrete doelstelling blijkt dat melkveehouders
de mastitisschade op hun eigen bedrijf met minstens vijfitg procent
onderschatten. “Nooit gedacht”, luidt dan het commentaar. Samen
kunt u eraan werken, de vorderingen bijhouden en er regelmatig
over praten.
Doelen stellen betekent ook vooruit denken en dus preventief werken.
En daar ligt voor u dé kans. Voorkomen is beter dan genezen.
Ik denk zelfs dat voorkomen ook goedkoper is dan genezen.
Dat is zeer welkom bij de krappere marges in de melkveehouderij.
Bovendien werkt het veel plezieriger wanneer u problemen vóór
bent. Bij groeiende bedrijven en toenemende druk op de arbeidsproductiviteit
passen geen koeien die veel aandacht vragen.
Daarom in deze special van GD Herkauwer veel praktische informatie,
preventiemaatregelen en tips voor het verbeteren van de uiergezondheid.
Veel succes.
Henk van der Zwaag
manager rundveehouderij GD
3

Zo pak je mastitis aan!
Wie kosten wil besparen, opbrengsten
wil verhogen, meer liters per koe wil
melken of simpelweg probleemloos
wil boeren, pakt vroeg of laat de uiergezondheid
aan. GD wil daarbij helpen
met een aantal hulpmiddelen die we in
deze speciale uitgave van GD Herkauwer
onder uw aandacht willen brengen.
Met lood in de schoenen naar de melkstal
gaan. Kent u dat gevoel? Welke koe
zal nu weer uierontsteking hebben?
Iedereen die koeien melkt, weet dat het
af en toe niet loopt met de uiergezondheid.
Het celgetal rijst de pan uit of
het lijkt wel of u de mastitis maar niet
onder controle krijgt. Dat moet anders
en het kan ook anders.
Analyseer de knelpunten
Uit verschillende praktijkprojecten blijkt
dat werken aan uiergezondheid loont.
Ga ermee aan de slag en u zult zeker
vooruitgang boeken, zo luidt de ervaring.
Helemaal vrij van welke mastitis dan ook
zal een melkveebedrijf nooit worden,
maar controleren kunt u de situatie
zeker. Hoe u daarmee begint? Door te
analyseren waar op uw bedrijf de knel-
Ruim 5.000 euro
per bedrijf
Mastitis kost de Nederlandse veehouders
zo’n 113 miljoen euro per
jaar. Dat komt neer op ruim 5.000
euro per bedrijf. Met name in de
eerste drie maanden van de lactatie
is de schade het grootst: 277 euro
per koe. De schade aan subklinische
mastitis zit vooral in een lagere
melkproductie. Elke verdubbeling van
het celgetal, vanaf 50.000 cellen/ml
betekent 0,7 kg productieverlies.
Bij een celgetal van 400.000 is dit
2,1 kg melk per koe per dag.
Melk zoals we het kennen: lekker en gezond.
De zorg om een goede uiergezondheid van de
koe is lonend.
punten liggen. Welk type mastitis veroorzaakt
het probleem, wanneer treedt het
op, welke therapie is succesvol en ook
wat heeft niet geholpen? Deze GD
Herkauwer special over uiergezondheid
reikt u handvatten aan hoe u kunt
werken aan gezonde uiers. Cijfers zijn
er genoeg en ervaringen ook. Vraag uw
dierenarts om mee te helpen met het
aanpakken van het probleem.
Uiergezondheidsmanagement
Het gezegde ‘Houd de vinger aan de pols’
is bij uiergezondheidsmanagement helemaal
op zijn plaats. Heeft u de uiergezondheid
onder controle en het celgetal
op een keurig niveau, dan is het werk nog
niet klaar. Gezonde uiers houden, vraagt
minstens zoveel aandacht. Houd de ken-
Om te bewaren
Special
Uiergezondheid
Uiergezondheid
Doelen voor een goede uiergezondheid
Uiergezondheids- Landelijk doel
kenmerk
Tankmelkcelgetal < 200.000
cellen/ml
Klinische mastitiskoeien < 15%
Hoog celgetal koeien < 15%
Nieuwe attentiekoeien < 10%
getallen in de gaten, onderzoek uw
mastitiskoeien, hoe incidenteel ook en
controleer de situatie zorgvuldig. Het
kost u zeker minder tijd dan problemen
oplossen en wat nog belangrijker is:
met een goede uiergezondheid werkt u
plezierig en gaat u fluitend de melkstal
in. Laat maar komen die koeien…
5

6
Bacteriologisch onderzoek
BO…
de snelste weg naar gezonde uiers
Welk antibioticum moet ik gebruiken? Welke kiemen veroorzaken bij ons de mastitis en het hoge celgetal? Slechts twintig
procent van de melkveehouders zoekt uit wat de oorzaak is van de uierontsteking of het verhoogde celgetal. Terwijl het
antwoord op deze vragen simpel is: Bacteriologisch Onderzoek.
Meer antibiotica en dierenartskosten, een
lagere melkproductie, melk weg laten open,
meer afvoer, melkgeldkorting en bovenal
veel extra arbeid en ergernis. Het is geen
nieuws: mastitis is dé grootste kostenpost
op melkveebedrijven. 225 euro per gemiddeld
aanwezige koe en het hoge celgetal
kost ook nog eens 1800 euro per jaar per
bedrijf (bij 60 melkkoeien).
Als melkveehouder wil je uierontsteking dus
zoveel mogelijk voorkomen. Dat betekent de
mastitis die optreedt snel en daadkrachtig
bij de wortel bestrijden. Dat begint bij
het vinden van de boosdoener en dus bij
Bacteriologisch Onderzoek (BO). BO is
een belangrijk hulpmiddel voor het gericht
aanpakken van uiergezondheid. Het geeft
inzicht in de mastitisverwekkers en daarmee
Simpel en snel een melkmonster nemen
Ontsmet de speen (begin ver weg) met
een ontsmettingsdoekje of een prop watten
gedrenkt in spiritus. Ontsmetten verkleint
de kans op een ‘mislukt’ monster.
Getipt
Uiergezondheid
Uiergezondheid
Noteer het levensnummer op het buisje,
bemonster eerst de speen die het dichtstbij is.
Straal eerst voor en melk
daarna een paar stralen
in het buisje (maximaal
3/4 vol).
Draag hierbij altijd
melkershandschoenen.
geeft BO hét antwoord op de vragen:
welke antibiotica werken het best en welke
managementmaatregelen moet ik nemen om
het probleem in de toekomst te voorkomen?
Bijna een kwart E. coli
Bij klinische mastitis, melk met vlokken,
of een waterige, afwijkende kleur en een
enkele keer met bloed, is in Nederland
E. coli één van de belangrijkste veroorzakers
van mastitis. In maar liefst 21,4%
(zie tabel) van de gevallen wordt deze
omgevingsbacterie aangetoond. Naar verwachting
is dit percentage zelfs nog hoger,
want E. coli is maar één tot twee dagen in
het kwartier aan te tonen. De E. coli maakt
zichzelf onschadelijk door gifstoffen (endotoxinen).
Deze worden in het laboratorium
niet aangetoond echter de koe blijft daardoor
wel ziek. De uitslag is dan meestal
negatief en dat is voor melkveehouders
zeer frustrerend. Toch is het raadzaam een
BO te laten doen. Het kan namelijk ook
Klebsiella, uit dezelfde familie als E. coli,
zijn. Deze verwekker – die via BO Klinisch
zeker boven tafel komt – vraagt vooral om
een gedegen aanpak doordat zaagsel de
oorzaak kan zijn en dragerkoeien enorme
schade kunnen aanrichten.
Niet gevoelig voor penicilline
De grootste boosdoeners bij de subklinische
mastitis ofwel een verhoogd celgetal,
is Staphylococcus aureus (SAU) (32%) en
Staphylococcus niet-aureus (STC) (27,7%).
Waarom is het nu zo belangrijk om met BO
vast te stellen welke ziekteverwekkers het
hoge celgetal veroorzaken? Omdat bij de
BO meteen ook een gevoeligheidsanalyse
wordt gedaan waardoor duidelijk wordt met
welk antibioticum het best behandeld kan
worden. Zo bleek in 2006 ongeveer 19%
Tabel 1. Overzicht van het bacteriologisch onderzoek in 2006
Klinische mastitis Subklinische mastitis
% BO positief
Veroorzakers in procenten (%):
63,3 39,8
Staphylococcus aureus 22,2 32,0
Staphylococcus aureus po 10,6 19,4
Streptococcus agalactiae 0,0 2,6
Streptococcus uberis 18,5 14,8
Streptococcus dysgalactiae 9,4 8,7
Overige streptococcen 1,4 3,3
Staphylococcus niet-aureus 5,8 27,7
Escherichia coli 21,4
Klebsiella spp 6,6
Coliforme kiemen 3,5
Arcanobacterium pyogenes 2,7 0,5
Bacillus cereus 1,3 3,4
Overig 10,7 3,5
van de Staphylococcus aureus (SAU) niet
gevoelig te zijn voor penicilline.
Ook de 32,4% van de Staphylococcus
niet-aureus (STC) gaven geen krimp bij
gebruik van penicilline. Terwijl streptococcen
juist wél heel goed reageren
op behandeling met penicilline.
Met BO is het gebruik van antibioticum
niet meer schieten met hagel, maar een
zeer gerichte inzet waardoor de kans
op een succesvolle genezing toeneemt.
Geen uitslag is ook informatie
Het BO levert niet altijd een uitslag op.
Soms komt dat omdat het monster tijdens
de monstername verontreinigd is
geraakt. Ook kan een behandeling van de
koe met antibiotica de negatieve uitslag
veroorzaken. Ook zijn sommige soorten
verwekkers snel niet meer aantoonbaar.
In combinatie met de klinische verschijnselen
betekent ‘geen uitslag’ dan toch
vaak ‘wel informatie’.
Om een goed beeld te houden van de
BO pakketten:
Binnen drie dagen advies op maat
hoogcelgetal- en mastitisverwekkers op
het bedrijf is het advies: jaarlijks 5 tot
10 monsters van klinische mastitisgevallen
en 5 tot 10 monsters van hoogcelgetal
koeien insturen voor onderzoek.
Bij bedrijfsproblemen is het advies
monsters van alle koeien met een hoog
celgetal en/of mastitis in te sturen.
Management aanpassen
Met het bekend worden van de ziekteverwekkers
kunnen veehouders niet
alleen de behandeling gericht inzetten,
maar ook aanpassingen doen in het
management. Zo komt E. coli vooral
voor in ligbedden, en ook Streptococcus
uberis. Wanneer Streptococcus agalactiae
wordt gesignaleerd moet de melker extra
alert zijn, want deze bacterie kan enorm
snel overgedragen worden tijdens het
melken.
Zo levert het BO ook een belangrijke bijdrage
aan het voorkomen van meer problemen
met uiergezondheid. De combina-
Laat melk van koeien met mastitis of een verhoogd celgetal regelmatig
onderzoeken. U vindt hierdoor de ziekteverwekker en via een
gevoeligheidstest krijgt u bij een aantal kiemen ook antwoord op de
vraag welk antibioticum deze mastitisverwekker het beste aanpakt.
Bovendien helpt het bacteriologisch onderzoek (BO Klinisch en
BO Celgetal) u bij het voorkomen van uierontsteking.
Beide pakketten bevatten melkbuisjes, handschoenen,
ontsmettingsdoekjes, stickers en monsterinstructies
voor vijf koeien.
Getipt
Uiergezondheid
Uiergezondheid
Bacteriologisch onderzoek
Special
Uiergezondheid
Uiergezondheid
Zes redenen om een
BO te doen
1. Voorkom mastitis.
2. Bepaal de keuze van de therapie.
3. Meet het effect van een ingestelde
therapie.
4. Bepaal of afvoeren van de koe
nodig is.
5. Als basis van het bedrijfsbehandelplan
(welke diergeneesmiddelen
en droogzetters in welke
situaties gebruiken).
6. Het bijbehorende antibiogram
(geeft aan welke antibiotica het
beste ingezet kunnen worden)
maakt een verantwoord antibioticagebruik
mogelijk.
tie tussen herkennen, gericht behandelen
en het aanpassen van het management
helpt in het streven naar minder mastitis,
meer melk en meer werkplezier.
7

8
APK voor melkerij
Natte meting: Complete controle op uiergezondheid
Een natte meting is meer dan een APK voor de melkerij. Niet alleen de
koe, de melker en de melkmachine worden grondig aan een kritische blik
onderworpen. Het hele management en de gegevens rondom de uier-
gezondheid komen aan de orde bij deze uitgebreide controle. Het is
niet alleen noodzakelijk bij problemen met mastitis of celgetal:
de natte meting is ook nuttig als reguliere controle om de uiergezondheid
te bewaken en te optimaliseren. We zetten een aantal aandachtspunten
aan de hand van een zij-aan-zij melkstal voor u op een rij. Loop de tips
eens langs. Hoe goed gaat het melken bij u?
Waarom heet een natte meting
een natte meting?
Omdat er ook een droge meting is. Deze
wordt eens per jaar uitgevoerd door de
onderhoudsmonteur van de melkmachine.
Overzicht barrièremiddelen tegen omgevingsbacteriën (Bron: UGCN).
(De vetgedrukte barrièremiddelen zijn effectief tegen omgevingsbacteriën)
Naam Werkzame stof Leverancier Reg NL
Jodo Dip-spray jodium Ecolab 9613
Delco spray chloorhexidinedigluconaat Ecolab 9614
P3-cide plus povidonjood Ecolab 8546
Dipklaar extra chloorhexidinedigluconaat DeLaval 6044
Proactive jodium DeLaval International 9942
Blockade jodium DeLaval International 10027
Reca Uberon + povidonjood CA F.N.Z. Agri 9537
Reca Uberex chloorhexidinedigluconaat CA F.N.Z. Agri 9146
Delvodip jodium Intervet International 2058
Delvodip concentraat jodium Intervet Nederland 2059
Uddergold Platinum melkzuur & natriumchloriet Ecolab GmbH & Co OHG 6813
4XLA melkzuur & natriumchloriet Ecolab GmbH & Co OHG 9490
Avudip jodium Eurovet Animal Health 7964
Stafilex spenenspray chloorhexidinedigluconaat JohnsonDiversey 9148
Agib dip-spray concentraat jodium AGIB 7405
Agib dip-spray jodium AGIB 9906
Sprejodip povidonjood Kommer-Biopharm 9553
Mekodip nonoxinol-jood F. Eimermacher GmbH & Co KG 7565
Eimu-Kombi-dip chloorhexidinedigluconaat F. Eimermacher GmbH & Co KG 8443
Calgodip Jodo spray jodium F. Eimermacher GmbH & Co KG 10259
Calgodip spray chloorhexidinedigluconaat F. Eimermacher GmbH & Co KG 10260
Manudine chloorhexidinedigluconaat Manus Holland 10031
Tremprex Plus chloorhexidinedigluconaat Hypred SA 10199
Jodipro Plus jodium Hypred SA 10198
Kenostart jodium CID Lines 10428
Barrièremiddelen werken tegen omgevingskiemen.
Contactmiddelen worden ingezet tegen koegebonden en melkoverdragende kiemen.
Tijdens deze grote beurt worden het
vacuüm en de pulsatoren droog gecontroleerd,
dus niet tijdens het melken.
Deze interactie met de koe is er wel
bij de natte meting.
Voorbehandelen
De voorbehandeling begint op
de ligplaats. Schone uiers geven
minder werk in de melkstal en minder
uierontsteking. Behandel schone uiers
droog voor met een doek, papier of
desinfectiedoekjes. Maak vuile
spenen schoon met stromend water,
vochtige doeken of desinfectiedoekjes
en daarna
nadrogen.
Koe is de spiegel
van machine en melker
Van alle koeien mag beslist niet
meer dan tien procent lastig zijn.
Dat wil zeggen met een beugel gemolken
worden of onrustig zijn bij het melken.
Zijn dat er meer, dan werkt er iets
niet goed. De koe is de spiegel
voor de werking van machine
en melker.
Zo min mogelijk
luchtzuigen tijdens melken
Luchtzuigen tijdens het melken
verhoogt de kans op nieuwe mastitisinfecties.
Let op de stand van het melkstel
tijdens het melken (gebruik eventueel een
slanggeleider). Luchtzuigen tijdens het melken
mag bij maximaal vijf tot tien procent
van de koeien voorkomen. Voorkom
luchtzuigen bij aan- en afsluiten
van het melkstel.
Onderhangen na
60 - 90 seconden
Telt u het eens rustig uit: tussen
het begin van de voorbehandeling
en het moment van aansluiten heeft
de koe 60 - 90 seconden nodig om
de melk te laten schieten. Sneller
aansluiten betekent langer
melken en een grotere
speenbelasting.
Drie redenen
om voor te stralen
Voorstralen heeft drienuttige
functies: een snelle signalering
van mastitis (snel behandelen
bevordert genezing en voorkomt
verspreiding), de melkafgifte
wordt gestimuleerd en het
tepelkanaal doorgespoeld.
Dippen of sprayen?
Als het goed gebeurt, kunnen
dippen en sprayen allebei. Het is wel
heel belangrijk om een goed middel te
gebruiken. Daarom links in de tabel een
opsomming van geregistreerde dip- of spraymiddelen
voor speendesinfectie na het
melken. Voor een goede werking van het
speendesinfectiemiddel en het sluiten van
het slotgat is het belangrijk dat de
koeien na het melken nog even in
de benen blijven.
Handschoenen
ja of nee?
Ja. Om de simpele
reden dat handschoenen
makkelijker te
reinigen zijn.
Vlot naar binnen
stappen
Komen de koeien vlot de melkstal
in? Wanneer koeien aarzelen
om naar binnen te stappen is dat
een duidelijk signaal dat er iets
mis is met het melken of de
melkstal.
APK voor melkerij
Special
Uiergezondheid
Uiergezondheid
Worden
de spenen
gewassen?
Spenen horen tijdens het melken
niet gewassen te worden. Wanneer de
melk niet snel genoeg afgevoerd wordt,
slaat het terug tegen de spenen en kan
dat mastitis veroorzaken. Tijdens de
natte meting worden onder de
speen het vacuüm en de
stabiliteit daarvan
gemeten.
Kijken naar spenen
Rafelige speenpunten, speenpuntvereelting,
harde spenen of zwellingen
aan de basis van de speen? Al deze signalen
die spenen afgeven, zeggen iets over de melkmachine
en de techniek. Alleen bij een natte meting
kunnen de oorzaken van deze speenafwijkingen worden
aangetoond. Bij niet meer dan tien procent van de
koeien mogen rafelige, vereelte speenpunten voorkomen.
Niet meer dan twintig procent van de koeien mag
harde speenpunten of zwellingen aan de basis van
de speen hebben. Hier blijft nog altijd meer
speling nodig omdat speendikte in relatie
tot de grootte van de tepelvoering
nooit perfect passen.
9

Stap voor stap naar een
plan van aanpak voor mastitis
Behandelplan
Een koe met een hoog celgetal of mastitis behandelen vraagt om structureel werken. Hieronder een voorbeeld van
een protocol waarmee de problemen stap voor stap aangepakt kunnen worden en de oorzaak kan worden opgespoord.
Win altijd advies in bij de dierenarts en stel samen met hem een behandelplan op.
Meer mastitis in
de winter
• Natte meting
• Hygiëne
• Ventilatie
• Voeding
• Per koe:
droogzetten, afvoeren,
behandelen tijdens
lactatie
• Therapie evaluatie
• Evaluatie afvoerbeleid
• Regelmatig BO uitvoeren
Gebruikte afkortingen
BO Bacteriologisch onderzoek
MPR Melkproductieregistratie
Vaarzen
• Opfok
• Mineralen en
vitaminen
• Afkalfhygiëne
• Behandelen
met behandelplan
• Afvoeren
• Evaluatie afvoerbeleid
• Regelmatig BO uitvoeren
SAU Streptococcus aureus
SAG Staphylococcus agalactiae
Verse koeien
• Uitgebreide natte
meting
• Droogstand
• Afkalfhygiëne
Aandachtspunten
• Behandelen
met behandelplan
• Afvoeren
• Therapie-evaluatie
• Evaluatie afvoerbeleid
SDY Streptococcus dysgalactiae
SUB Streptococcus uberis
Veel herhalingsgevallen
• Therapie evaluatie
• Evaluatie afvoerbeleid
• Regelmatig BO
(2x per jaar)
Special
Uiergezondheid
Uiergezondheid
Weinig herhalingsgevallen
• Natte meting
• Schoon droog ligbed
• Schone uiers
• Droogzettherapie
Subklinische mastitis (verhoogd celgetal oudere dieren > 250.000 cellen/ml en vaarzen > 150.000 cellen/ml)
Koeprobleem
Bij MPR minder dan 15%
verhoogd)
BO Klinisch met extra aandacht voor:
Chronische infecties
Bij MPR meer dan 15%
verhoogd,
minder dan 10% nieuw)
Klinische mastitis
Veel chronisch,
veel herhaling
Bij MPR meer dan 15%
herhaling subklinisch)
BO celgetal met de volgende actiepunten
Nieuw
Bij MPR meer dan 10% nieuw
• Behandelen en opnieuw
‘BO Celgetal’ (SAG)
• Chronische gevallen behandelen
of afvoeren (SDY, SUB)
• Groepen scheiden en chronische
gevallen afvoeren (SAU)
• Uitgebreide natte meting voor:
Melken (SAG) – melkmachine (SAG)
– voeding (SAG, SDY, SUB)
• Tepeldesinfectie (SAG)
• Droogzettherapie (SAG)
• Koecontacten (SAG, SDY, SUB)
11

12
Fokkerij
Evert Korenberg, melkveehouder in Genemuiden:
”Liever honderderdtonners dan miljonairs”
Een celgetal van 78.000, koeien met maximaal 300.000 cellen per ml en slechts enkele keren uierontsteking per jaar.
Evert Korenberg heeft de lat voor uiergezondheid hoog gelegd. “Uierontsteking kost alleen maar geld en is heel
frustrerend. Bovendien wil je zo’n gezond mogelijk product afleveren aan de consument.”
…Augustus 2006. Terwijl onder warme en
vochtige omstandigheden de celgetallen
overal de pan uitrijzen, heerst er op het
melkveebedrijf van Landbouwsluis rust.
Ook hier is het celgetal gestegen:
164.000 cellen per ml geeft de tankuitslag
aan. Maar de kortingsgrens is
nog heel ver weg. “Normaal zit ons
geometrisch gemiddelde op 78.000”,
geeft bedrijfsleider Evert Korenberg aan.
“Het celgetal kan wat mij betreft niet
laag genoeg zijn.”
Korenberg maakt werk van uiergezondheid.
“Ik zit er bovenop”, weet hij van zichzelf.
“Als je koeien melkt, heb je last van
uierontsteking, daar ontkom je niet aan.
Maar het is zaak dit zoveel mogelijk
onder controle te houden.” Een goede
uiergezondheid werkt niet alleen door
in lage kosten. Het zorgt ook voor een
gezonde uitstraling naar de consument,
vindt de veehouder. “De burger wil zo
min mogelijk antibiotica gebruik in de
sector, daar moeten wij als melkvee-
houderij ook ons steentje aan bijdragen.”
Kordaat optreden
Ook bij Korenberg heeft een koe weleens
uierontsteking. Heel frustrerend reageert
hij meteen.
“Het zijn met name omgevingsbacteriën”,
weet hij uit onderzoek. “Wanneer een
koe besmet is met E. coli heeft ze flinke
koorts, haar uier is pijnlijk en gloeit.
Meestal blijft ze voor de melkstal staan,
ze wil niet naar binnen.” De melkveehouder
treedt dan meteen kordaat op.
De dierenarts werkt volgens het bedrijfsbehandelplan
en geeft een uierinfuus.
“Zo geneest de koe het best en heb je
het minste nawerk.” Wanneer Korenberg
zijn dieren zelf behandelt, doet hij dat
drie tot vijf dagen intensief. Injecties
in de uier en in de nek versterken elkaar.
“Je moet het meteen goed aanpakken,
anders komt het na één of twee maanden
weer terug. Bovendien geven onze koeien
veel melk en ze hebben ook een flinke
uier. Om alle uithoeken van de uier met
antibiotica te bereiken, moet je wel
stevig behandelen.”
En ook de preventie krijgt continue aandacht.
Zo ligt er in de boxen geen zaagsel
maar gemalen koolzaadstro. “Om te
voorkomen dat we Klebsiella binnenslepen”,
geeft Korenberg aan. “De kosten
van het stro liggen niet hoger en de
mest met het stro is prima met de sleepslangmachine
te verwerken”, voegt hij
toe. Daarnaast strooit hij kalk door de
boxen, maakt hij consequent eens per
jaar de boxen brandschoon en wordt
de melkinstallatie elke zeven tot acht
maanden doorgemeten en worden de
tepelvoeringen vernieuwd.
Om de uiergezondheid op peil te houden,
besteedt Evert Korenberg ook aandacht
aan de fokkerij. “Ik let erop dat ik
stieren gebruik met een goede mastitisindex.”
Links: de VAR Calano dochters van
Landbouwsluis.
Bedrijfsgegevens
Zeedieker Holsteins
Zeedieker Holsteins is het melkveebedrijf
van landbouwmechanisatiebedrijf
Landbouwsluis. Bedrijfsleider Evert
Korenberg melkt ongeveer zeventig
zwart- en roodbonte koeien.
De gemiddelde leeftijd van de veestapel
bedraagt vier jaar en negen maanden.
De gemiddelde productie in 305 dagen
is 9.541 kg melk met 4,19% vet en
3,46% eiwit.
De koeien hebben een gemiddeld algemeen
voorkomen van 84 punten. Naast het produceren van melk testen
de koeien ook allerlei nieuwe technieken voor de melkveehouderij
zoals matten, boxbedekking en mestschuiven.
Het geometrisch celgetal is 78.000 cellen/ml. Het percentage verhoogde
koeien bij de laatste MPR was 5%. Het percentage nieuwe gevallen
bedroeg 3%. Er wordt al elf jaar eersteklasmelk geleverd, waarvan de
laatste vijf jaar in een nieuwe ligboxenstal met uitgebreide veestapel.
Het bedrijf is verder vrij van Leptospirose, BVD, Salmonellose
onverdacht en bezig de IBR-vrije status weer terug te krijgen.
Beter voorbehandelen, sneller
melken
Ook in de 2x 7-melkstal probeert
Korenberg volgens het boekje te werken.
Zo draagt hij handschoenen. “Ik vond
ze eerst wel wat plakkerig, maar nu voel
ik me bloot als ik ze niet aanheb.” Het
voorbehandelen en onderhangen van de
melkstellen heeft hij kort geleden aangepast.
Hij behandelt vier koeien voor en
sluit de eerste drie aan. Dan behandelt
hij drie koeien voor en sluit vier koeien
aan. “Het bespaart me per melkbeurt
zeker enkele minuten. De koeien melken
veel vlotter”, aldus Korenberg, die deze
werkwijze leerde bij de studiegroep van
het UierGezondheidsCentrum Nederland
(UGCN).
Ook maakt hij sinds kort gebruik van een
barrièredip. “Vooral omdat wij met name
last hebben van omgevingsbacteriën.
Die houden we nu iets meer op afstand.”
Daarbij is Korenberg omgeschakeld van
sprayen naar dippen. “Met dippen bedek
je de hele speen, het geeft complete
bescherming.”
Fokken op gezonde uiers
Naast allerhande praktische maatregelen
om de uiergezondheid op peil te houden,
besteedt de melkveehouder ook aandacht
aan de fokkerij. “Ik let erop dat ik stieren
gebruik met een goede mastitisindex.”
Hij noemt als voorbeeld de vier dochters
van Ramos, die 108 voor uiergezondheid
scoort. “De koeien zijn allemaal tweedekalfs
en er heeft er nog niet één uierontsteking
gehad.” Ook de koeien die
Korenberg in 2004 en 2006 uit Denemarken,
voorloper in diergezondheid,
aankocht, scoren een goede uiergezondheid.
De vijf tweede- en derdekalfsdochters
van VAR Calano hebben een gemiddeld
celgetal van 53.000. De vierdekalfsdochters
van de stier TVM Hesne liggen
met een gemiddelde van 180.000 een
Fokkerij
stuk hoger. “Maar ze zijn dan ook al zes
jaar oud”, vergoelijkt Korenberg die een
van zijn favoriete Hesne’s aanwijst. Pia
heeft 88 punten, een mooie afstamming
en als fokkoe een goede toekomst. Maar
ze is met 300.000 cellen één van de
hoogste koeien uit de stal en ze heeft
regelmatig uierontsteking. Ondanks zijn
‘fokkerijverslaving’ heeft Korenberg weinig
clementie met hoogcelgetalkoeien. “Het
doet soms pijn wanneer je een speciale
koe moet afvoeren, maar je moet er wel
resoluut mee afrekenen als je de uiergezondheid
op een hoog peil wilt houden.”
In de stal heeft Korenberg ook een goed
voorbeeld lopen. Een elfjarige koe die
kort geleden de 100.000 kg mijlpaal
heeft bereikt. “Onze eerste”, klinkt het
trots. “Weinig uierontsteking en met een
heel laag celgetal. Met zulke koeien
verdien je het meeste geld. Ze bereiken een
hoge levensproductie, zonder problemen.
Daar wil ik er wel honderd van melken.”
13

14
GD Strooiselpakket
Doe de zaagseltest
De agressieve Klebsiella-mastitis verdient een harde aanpak. Het opsporen en uitschakelen van de bron heeft daarbij de
hoogste prioriteit. Voer daarom een strooiseltest uit als Klebsiella de mastitisverwekker is. Deze test is ook heel geschikt
om partijen zaagsel preventief te onderzoeken.
Het lijkt op E. coli, maar is nog veel
agressiever omdat de bacterie niet
reageert op antibiotica. Bovendien kan
het een verhoogd celgetal geven en als
drager in de koppel aanwezig blijven.
We hebben het over de mastitisverwekker
Klebsiella. De afgelopen jaren haalde deze
bacterie regelmatig het nieuws omdat ze
mastitis veroorzaakt die voor grote problemen
op de betreffende bedrijven zorgt.
Grote schade
Klebsiella veroorzaakt mastitis waarbij
koeien acuut kunnen sterven. De bron is
vaak zaagsel. Het betekent in het geval
van een Klebsiella-besmetting boxen
leeghalen, stal reinigen en ontsmetten
en nieuw schoon zaagsel in de boxen
doen. Ook de dragerdieren moeten direct
worden opgespoord door melkmonsters te
nemen van alle dieren met een verhoogd
celgetal. Bestrijden van Klebsiella is
alleen succesvol door besmette runderen
consequent af te voeren om zo te voorkomen
dat ze andere koeien besmetten.
Hierdoor is de schade van deze mastitis
enorm. Het is voor veehouders dus zaak
een Klebsiella-besmetting ten allen tijde
te voorkomen. Vooral als je bedenkt dat
in 6,6 procent van alle melkmonsters
Klebsiella wordt aangetoond en dat
Klebsiella-mastitis steeds vaker voorkomt.
Zaagsel boosdoener
Klebsiella is een omgevingsbacterie die
vaak via het zaagsel op het melkvee-
In vier stappen naar veilig zaagsel
Wat moet u doen om een zaagselmonster te laten testen op
Klebsiella en E. coli? Heel eenvoudig met het GD Strooiselpakket.
Daarin zitten handschoenen, monsterzakjes, instructie- en
inzendformulier en verpakkingsmateriaal.
Met dit pakket bent u in vier stappen bij veilig zaagsel.
Getipt
Uiergezondheid
Uiergezondheid
bedrijf wordt binnengebracht. Vooral
zaagsel dat (bruine plukken) schorsresten
bevat geeft een verhoogd risico op
Klebsiella. De schors raakt door het
slepen met de bomen verontreinigd met
grond waarin Klebsiella aanwezig kan
zijn. Er zijn vijf mogelijkheden om de
insleep van Klebsiella via het zaagsel
op voorhand te voorkomen:
• kies voor droog zaagsel van eerste
kwaliteit, bij voorkeur gezakt;
• bewaar het zaagsel droog en
geventileerd;
• maak geen zaagselvoorraad voorin
de boxen;
• zorg dat het zaagsel niet in contact
komt met grond;
• onderzoek een nieuwe partij zaagsel.
Stap 1 Neem een monster uit de voorraad
Doe de handschoenen aan en haal uit vijf verschillende plekken
uit de zaagselvoorraad een handvol strooisel. Doe dit in het bijgeleverde
strooiselzakje.
Stap 2 Neem een monster uit de stal
Doe een nieuw paar schone handschoenen aan. Neem uit tien
boxen een halve hand vol strooisel en doe dit in het monsterzakje.
Deze stap alleen uitvoeren als er sprake is van een
bedrijfsprobleem.
Stap 3 Op de post
Vul het inzendformulier in, verpak de monsters in de bijgeleverde
envelop en zend de envelop naar GD of uw DAP.
Stap 4 Uitslag na vier dagen
Vier werkdagen na ontvangst van het monstermateriaal krijgt u
de uitslag thuis gestuurd. Uw dierenarts krijgt een kopie van de
uitslag.
GD UierGezondheidsCoach
De GD UierGezondheidsCoach maakt
de gegevens van de melkproductieregistratie,
waaronder het koecelgetal
en het bacteriologisch onderzoek en
celgetalbepaling op kwartierniveau op
een eenvoudige manier inzichtelijk.
Dit inzicht is belangrijk bij beslissingen
over preventie, behandelen en afvoeren.
Daarnaast reikt de Coach via een
nieuwsbrief en een website met emailservice
veel informatie en tips aan
over uiergezondheid. Deze kennis geeft
u inzicht in de mogelijkheden om de
uiergezondheid op uw eigen bedrijf
doeltreffend te volgen en zonodig te
verbeteren.
GD Natte Meting Standaard
De standaard natte meting is specifiek gericht op de melkmachine en het melken. De standaard natte meting is
met name bedoeld voor bedrijven met specifieke klachten die op het melken en de melktechniek terug te voeren
zijn. Deze natte meting is natuurlijk ook geschikt voor bedrijven die geen klachten hebben maar preventief willen
laten controleren of het melken
nog goed verloopt.
De volgende werkzaamheden
worden uitgevoerd:
• Meting melkmachine tijdens
het melken.
• Beoordeling melkmethode.
• Beoordeling speenconditie/uitmelken
koeien.
• Beoordeling gedrag koeien.
• Advies en schriftelijke
rapportage over de
bevindingen.
Uit de GD winkel
GD Natte Meting voor Automatisch Melksysteem
Ook voor bedrijven met een automatisch melksysteem (AMS) heeft GD een natte meting. Deze is uitgebreid,
wat betekent dat naast de complete beoordeling van de melktechniek ook het hele uiergezondheidsmanagement
wordt meegenomen. Willen de koeien het melksysteem niet in, zijn er problemen met uiergezondheid, is er een
nieuwe AMS geïnstalleerd of willen veehouders de problemen voorblijven, dan biedt deze natte meting uitkomst.
Deskundigen van GD doen metingen aan het systeem terwijl deze melkt en ze nemen het management rondom
het melken onder de loep.
De Natte Meting voor het Automatisch Melksysteem
omvat de volgende onderdelen:
• Meting van AMS tijdens het melken.
• Beoordeling voeding, koeverkeer en
huisvesting.
• Beoordeling koeien tijdens het melken
(speenconditie, uitmelken, gedrag, enz.).
• Inspectie koeien (conditie, mest, enz.).
• Analyse gegevens bedrijf en AMS.
• Direct mondeling advies.
• Schriftelijke rapportage over de bevindingen.
Getipt
Uiergezondheid
Uiergezondheid
GD Natte Meting Uitgebreid
De uitgebreide natte meting is nuttig voor
bedrijven met teveel zichtbare uierontsteking
en/of een verhoogd celgetal. Uierontsteking
kan door meerdere factoren veroorzaakt
worden. Daarom vindt er bij de uitgebreide
natte meting in aanvulling op de standaard
natte meting een complete beoordeling
plaats van het uiergezondheidsmanagement:
• Analyse bedrijfsgegevens.
• Meting melkmachine tijdens melken.
• Beoordeling melkmethode.
• Beoordeling speenconditie/uitmelken
koeien.
• Beoordeling gedrag koeien.
• Beoordeling voeding en huisvesting.
• Mondeling en schriftelijk advies.
Voor vragen en aanmelding kunt u bellen naar 0900 1770. Of kijk op www.gddeventer.com bij ‘GD webwinkel’
15

Colofon
GD Herkauwer ‘Special Uiergezondheid’ is een
uitgave van GD Herkauwer, nr. 48, mei 2007
Even voorstellen: het GD Mastitisteam
Van links naar rechts:
Johan Grolleman, Angela Damhuis, Theo
Heling, Marlies Grotenhuis, Jan Sol, Bertien
Nabuurs, Hans Miltenburg, Anton Gosselink,
Gaby Reimerink en Otlis Sampimon
Uitgever
AgriMedia, www.agrimedia.info
Redactie
Ria Huyben, Alice Booij Publicaties
Met medewerking van
Ellen Wilpshaar, Otlis Sampimon en
Couzijn Bos
Eindredactie
Erna van Butzelaar
Fotografie
GD, Elly Geverink
Basisontwerp
LONCC
Vormgeving
AgriMedia, Paul van der Vliet
Redactieadres
GD, sector Communicatie
Postbus 9, 7400 AA Deventer
T. 0570-660430, F. 0570-660405
info@gddeventer.com, www.gddeventer.com
Advertenties
AgriPers, Wageningen, www.agripers.nl
Druk
Senefelder Misset, Doetinchem
Overname van artikelen is toegestaan
uitsluitend na toestemming van de uitgever
voor gezonde dieren
GD, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-634104
www.gddeventer.com, info@gddeventer.com
GD
Mastitisteam
Mastitisteam