Untitled - Tento.be

...
I
M In
0
0
N
z
UJ
0::: :
UJ
0
z

Het stadhuis van
Oudenaarde
Oudenaarde, een kleine stad in Zuid-Oost­
Vlaanderen, gelegen langs de Schelde en aan de rand
van de Vlaamse Ardennen, heeft een roemrijk verleden.
Een belangrijke getuige daarvan is het stadhuis, dat
geldt als het mooiste voorbeeld van de Brabantse laat­
gotiek in ons land. De grote waarde van het gebouw ligt
in de uiterst zuivere verhoudingen en in de
ongeëvenaarde monumentaliteit.
Het stadhuis is opgetrokken op de plaats van het
oude schepenhuis, waaraan de nu nog bestaande
veertiende-eeuwse lakenhalle verbonden was. In 1525
was het oude schepenhuis in verval en de kans was
groot dat het zou instorten. Noodgedwongen maar ook
verlangend naar een nieuw, mooier en meer aangepast
gebouw, ging het stadsbestuur op zoek naar een
bouwmeester. Uiteindelijk viel de keuze op Hendrik van
Pede uit Brussel, die het monumentale Oudenaardse
stadhuis in tien jaar tijd optrok (1526-1536).
••••••••••••••••
Het oorspronkelijke plan van Hendrik van Pede werd
niet verwezenlijkt. De U-vormige aanleg die voorzien
was, werd vervangen door een L-vormige. De rechter­
zijgevel, aan de Nederstraat, werd niet voltooid. Deze
gevel bestaande uit twee bouwlagen met bovenaan een
weergang opgetrokken in Doornikse kalksteen bevat
zichtbaar delen uit het oude schepenhuis. De twee
aangebouwde traveeën uiterst rechts (een torenachtige
constructie) met getralied venster dateren uit 1509-1510.
De getraliede ruimte was het secreet of de archiefkamer.
Het gelijkvloers fungeerde naar alle waarschijnlijkheid
als opslagruimte, terwijl de eerste verdieping door het
stadsbestuur werd gebruikt. We weten dat het oude
schepenhuis een belfort had, dat de voorgevel naar de
Hoogstraat was gericht en dat het aan de zijde van de
Markt door verschillende huizen was omgeven. De hierbij
aansluitende lakenhalle in blauwsteen heeft twee verdiepingen.
Het gelijkvloers diende oorspronkelijk als stapel­
plaats voor het stedelijk brandweermateriaal en wapens
en de eerste verdieping als uitstal- en verkoopruimte.
Luchtopname van de markt
1. Volkszaal
2. Stedelijke verzameling
3. Schepenzaal
4. Oppervoogdenkamer
S. Lakenhalle
6. Bovenlakenhalle
3

Het stadhuis van
Oudenaarde
Het Oudenaardse stadhuis is het volmaakte
voorbeeld van de klassieke stroming van de Brabantse
laat-gotiek. De gotische traditie zien we in de indeling
van vlakken en ruimten, meer bepaald in de hoge brede
vensters, de spitsbogen en het rijk uitgewerkte maaswerk.
Typerend zijn de met krullen versierde pinakels aan de
zijgevels en de door beelden onderbroken decoratie van
de borstwering. De uitbundige decoratie maakt het
gebouw tot een kanten schrijn.
Het stadhuis staat in het midden van de korte zijde
van de Markt en individualiseert zich doordat het aan
alle zijden vrij staat. De gevel heeft een perfect
symmetrische opbouw. De begane grond is verdeeld in
zeven delen met ongeveer dezelfde afmetingen.
Dezelfde symmetrie is ook nagestreefd in de zijgevels en
in het grondplan. De evenwichtig opgebouwde
belforttoren staat centraal en is de blikvanger.
4
Detail pinakel
De onderste bouwlaag is ondergeschikt aan de twee
hoger gelegen verdiepingen. Dit wordt zowel duidelijk
gemaakt door het verschil in hoogte als door de
versieringsmotieven. De eerste verdieping, die het rijkst
gedecoreerd is, moet van in het begin als de belangrijkste
beschouwd zijn. De eenvoudig uitgewerkte begane
grond heeft een zuilengalerij met zes spitsbogen op
ronde zuilen en koolbladkapitelen. De kruisriboverwelvingen
steunen op kraagstukken met engelen,
jachttaferelen en zeemeerminnen, geplaatst tegen een
sobere muur. De eerste verdieping draagt een sierlijk
uitgewerkt balkon met hogels en kruisbloemen onder
blinde boogfriezen met bladranken en korven. De andere
verdiepingen zijn gelijkaardig versierd met pinakels,
hogels, torentjes en beelden op sokkels, waaronder heel
wat putti en allegorische voorstellingen van de deugden.
Bepaalde versieringselementen zoals de putti verwijzen
naar de opkomende vroeg-Renaissance.
De belforttoren met vierkante basis is op de eerste
verdieping voorzien van een licht uitspringende loggia
of afroeppui vanwaar mededelingen van rechtswege
afgekondigd werden. Het prachtige beeldhouwwerk met
het Salomonsoordeel, het offer van Isaak en bovenaan
het Mariabeeld, benadrukt het belang ervan. De loggia is
overwelfd met een kruisrib gewelf. Ter hoogte van het
balkon gaat de toren over in een octogonale klokkentoren
waarin de stadsbeiaard opgehangen was. Omdat het aantal
klokken in de loop van de eeuwen steeds werd uitgebreid,
werd de beiaard te zwaar en moest hij in 1894 over­
gebracht worden naar de naburige Sint-Walburgakerk.
De toren is uniek omdat hij perfect geïntegreerd is in het
gebouw maar toch een autonoom voorkomen heeft.
De markt in de 19de eeuw
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1 5

De kroon op de toren en de vergulde adelaars moeten
met de toenmalige vorst, Karel V, in verband gebracht
worden. Het beeld van 'Hanske de krijger', een
zestiende-eeuwse vaandeldrager, werd in 1530
vervaardigd door goudsmid W. Blansterins. De dak­
vensters met pinakels en puttibeeldjes zijn van de hand
van de Oudenaardse beeldhouwer Pauwel van der
Schelden.
Bij het bouwen van het stadhuis werd gebruik
gemaakt van verschillende materialen: baksteen (skelet),
Balegemse zandsteen (gevel), kalkzandsteen van
Ecaussines (maaswerk van de vensters, kolommen van
de arcadegalerij, de cale, de keuken en het korenhuis),
Avesnessteen (fijn beeldhouwwerk), hout uit de streek
van Bergen, ijzer uit Spanje, lood en bladgoud
(6500 bladen) uit Antwerpen.
Het samenspel van al deze elementen begiftigt het
stadhuis van Oudenaarde met een perfect evenwicht
tussen het visuele en constructieve. Hierin ligt de unieke
waarde van het gebouw.
Hanske wordt na restauratie terug op de
belforttoren geplaatst (eind 19de eeuw)
Het stadhuis van Oudenaarde
Hanske met het wapenschild
van Oudenaarde
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/ 1 7

De ruimtes
en hun bestemming
••••••••••••••••
1.0 Maire
Panorama van Oudenaarde
Detail van de stadspoort
1667
Olieverf op doek
8 OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1
Het is moeilijk te achterhalen welke de oorspronkelijke
functies waren van de diverse ruimtes in het stadhuis.
Toch kunnen we met zekerheid stellen dat het gelijkvloers
voor commerciële, fiscale en handelsdoeleinden gebmikt
werd en de bovenverdieping een bestuurlijke functie had.
Het gelijkvloers
Op de benedenverdieping leidden verschillende, nu
nog aanwezige poorten naar opslagplaatsen van allerlei
aard. De poort aan de kant van de Hoogstraat gaf
toegang tot een algemene opslagplaats en een onderhalle.
Een andere poort in dezelfde straat leidde naar de
stadswaag of cale, voor het eerst vernoemd in 1338.
De stadswaag vervulde in de Middeleeuwen een
belangrijke rol in het handelsverkeer: op de in- en de
uitgevoerde goederen werden immers taksen geheven
die in vele gevallen per gewicht bepaald waren.
In Oudenaarde werd er vooral graan en boter gewogen
en getaxeerd. De cale is overwelfd met bak- en
zandsteenbogen die rusten op arduinen zuilen met
koolbladkapitelen. Centraal staat een monumentale
schoorsteen.
De ruimte gelegen voor de cale - op de hoek tussen
de Hoogstraat en de Markt- diende als conciërge­
woning en keuken. Deze laatste was vrij groot en had
een belangrijke functie. Er werd veelvuldig gebruik van
gemaakt voor de bereiding van de maaltijden van de
schepenen tijdens feestelijke bijeenkomsten in de
volkszaaL Ook na een terechtstelling namen de schepenen
graag een rijke en uitgebreide maaltijd. De conciërge­
woning en de keuken vormden één ruimte (nu gebruikt
door de dienst Oudenaarde en Zustersteden). Een grote
poort, midden in de voorgevel, verschaft toegang tot alle
andere plaatsen. Alle doorgangen zijn breed om het in­
en uitrijden van paard en kar toe te laten.
De ruimte waar nu de dienst voor toerisme
gehuisvest is, was oorspronkelijk de korenstapelplaats.
Daarachter ligt nu de polyvalente zaaL Deze
benedenkamer, gelegen in het vroeg-gotisch gedeelte,
heeft een imponerende balklaag en een grote
neobarokke haard.

De volkszaal De eerste verdieping
Op de eerste verdieping neemt de volkszaal de
volledige lengte van de voorgevel in. Zij diende voor
plechtige ontvangsten, feesten en vermakelijkheden en
werd tevens gebruikt als vergaderruimte. Op gewone
dagen waren dergelijke grote zalen gewoon wandelgangen.
Deze zaal staat rechtstreeks in verbinding met de
afroeppui. De aanpalende schepenzaal (kant Hoogstraat)
was de belangrijkste zaal: het was de vergaderruimte
van het schepenbestuur en er werd recht gesproken.
Nu gaan hier huwelijken en jubilea door. In de
oorspronkelijke aanleg van het stadhuis werd geen
enkele zaal exclusief voorbehouden voor de gebruikelijke
'vierschaar' of rechtbank. Vermoedelijk was een
dergelijke ruimte voorzien in het niet-afgewerkte deel
van het stadhuis. Rechts van de volkszaal, in de huidige
keuken, bevond zich de schepenkapeL
9

De schepenzaal
10
De oppervoogdenkamer
tijdens het Interbellum
De ruimtes en hun bestemming
De tweede verdieping
De indeling van de tweede verdieping beantwoordt
aan die van de eerste etage. Boven de schepenzaalligt
de oppervoogdenkamer, nu de zilverkamer, en boven de
volkszaal bevindt zich een even grote zaal waar de
stedelijke collectie is ondergebracht. De oppervoogden­
kamer was een bestuurskamer waar de oppervoogden
het beheer waarnamen van de bezittingen en de
goederen van de minderjarige wezen en hun belangen
verdedigden. Volgens de klassieke indeling moest deze
kamer direct in verbinding staan met de schepenzaaL
Oudenaarde wijkt in dit opzicht af van het plan.
Op deze verdieping bevond zich oorspronkelijk ook de
stadhuiskapel -nu de Oudenaardse zilverkamer - waar
dagelijks een mis werd opgedragen. Op hetzelfde niveau,
in het vroeg-gotische deel, bevonden zich de voormalige
archiefkamer en het huidige kabinet van de burgemeester.
Door een latere wijziging van het verbindingssysteem
van de kamers komen zij nu op de eerste verdieping te
liggen.
Helemaal boven de trapkoker, bereikbaar via de
zolderverdieping, lag de munitiekamer waar de
buskruitvoorraad werd bewaard. Het was een plek die
wat afgelegen lag om bij een mogelijke ontploffing de
belangrijke kamers van het stadhuis te vrijwaren.
Het kruitkamertje werd later als smidse ingericht.
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1 11

Wiizigingen .
en restauraties
••••••••••••••••
Het stadhuis heeft weinig ingrijpende bouwkundige
wijzigingen ondergaan maar kent een lange restauratie­
geschiedenis. Het is steen per steen vernieuwd.
Toch is dankzij het vakmanschap van de opeenvolgende
generaties steenkappers het oorspronkelijk uitzicht van
het monumentale gebouw tot in de kleinste details
bewaard.
Lakenhalle
In de zeventiende eeuw werd het houten plafond
van de benedenlakenhalle vervangen door een
korfbooggewelf. Een eeuw later kreeg de ruimte een
indeling met pijlers. Aan de buitenkant werden kleine
huisjes gebouwd waardoor de oorspronkelijke kleine
Romaanse venstertjes op de benedenverdieping
verdwenen. De bovenlakenhalle werd van grote vensters
voorzien waardoor de ruimte binnenin veel helderder
werd. Vorige eeuw werd de ruimtelijke werking van de
benedenhalle tenietgedaan door een opdeling in kleinere
ruimten. Ze fungeerde als museum en er was tot in 1996
zelfs een cachot in ondergebracht. De stedelijke politie
huisde toen in de vooraan gelegen korenopslagplaats,
waar nu de dienst toerisme zijn kantoren heeft. Tijdens
de laatste restauratiefase verdween, aan de kant van de
Hoogstraat, de grote neoklassieke buitentrap (1821) die
naar de bovenlakenhalle leidde, en werd de
benedenlakenhalle grondig gerenoveerd.
Het dakgebinte van de
bovenlakenholle
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/ 1 1 3

Stadhuis
De toegang was volgens het origineel plan voorzien
aan de linkerkant van de hoofdgeveL Nog tijdens de
bouwfase werden de plannen gewijzigd. Op de hoek
van de Hoogstraat kwam een imposante toegangstrap
met pui. In de negentiende eeuw startten de eerste grote
restauratiewerken. Tijdens de opeenvolgende campagnes
werd bijna alle beeldhouwwerk steen voor steen
vervangen: een campagne van L. Roelandt in 1837-1851,
van J. Helleputte in 1879-1891, van P. Langerock in
1898-1902, van V. Vaerwyck in 1927-1940, van R. Warie
in 1956-1978 en tenslotte van het architectenbureau
Van Acker vanaf 1979 tot 1997.
Een van de steenkappers
van de firma Vlaeminck
De restauratie van de
marktgevel
Wijzigingen en restauraties
Tijdens de campagne van L. Roelandt werden de
beelden en decoratie-elementen vervangen in steen van
Hordain, terwijl de borstweringen en de kroonlijsten
vernieuwd werden in steen van Soignies en Crazannes.
Aansluitend werden de baldakijnen, pinakels, torentjes,
kapitelen, de kroon van de belforttoren en het parement
en de zuilen van de grote gaanderij onder handen
genomen.
Een tweede belangrijke restauratiefase was die van
J. Helleputte uit Leuven. Hij voorzag een heraankleding
van het interieur van de volkszaal door Louis Hendrix
én restauratiewerken aan de belforttoren. Hij tekende
eveneens een merkwaardig restauratieplan waarbij op
de plaats van het oude schepenhuis, aan de kant van de
Nederstraat, een belfort werd voorzien. De oorspronkelijke
galerij op de binnenkoer en het schepenhuis zelf dienden
heropgebouwd. Met uitzondering van de plannen voor
het interieur van de volkszaal, werd afgezien van dit
ambitieuze opzet.
De Eerste Wereldoorlog gooide roet in het eten.
Het stadhuis werd zwaar beschadigd: in de linkerzijde
van de eerste verdieping en de linkerbovenkant van de
gaanderij werd een enorm gat geslagen. Tien jaar later
zette V. Vaerwyck de werken verder. Het ging voor­
namelijk om de herstelling van de oorlogsschade en
kleinere interieuraanpassingen. Op het einde van deze
restauratiefase wordt het stadhuis in 1944 als beschermd
monument erkend. Een aantal jaren later volgde de
lakenhalle.
Na de beschadigingen van de Tweede Wereldoorlog
begonnen de restauratiewerken pas in 1956. In 1964
plaatste de beeldhouwer R. Bonduelle op de achterzijde
van de westgevel het bronzen beeld van de Heilige
Michaël die de draak doodt. Na een komen en gaan van
verschillende architecten waaronder R. Warie en Gabriëls,
nam het architectenbureau Van Acker de fakkel over.
Verschillende generaties Van Acker waren bij de
restauratiefase 1979-1997 betrokken. De restauratie van
de rechterzijde van de marktgevel duurde van 1985 tot
1991 en de restauratie van de rechterzijgevel, kant
Nederstraat, van 1993 tot 1997. Alle elementen werden
toen in Massangissteen vervangen. De laatste fase
(1997-1998) omvatte de inrichting van de polyvalente
zaal, de renovatie van de benedenlakenhalle als tentoon­
stellingsruimte voor de Oudenaardse wandtapijten en de
renovatie van de keuken. Sinds juli 2002 steekt men
terug de handen uit de mouwen en worden het vroeg­
gotisch gedeelte, het dakgebinte en de bedaking van de
kapellenkamer vernieuwd. Het einde van de werken is
in zicht. In de komende jaren is de plaatsing van een lift
voorzien en de invulling van de open ruimte (kant
Hoogstraat) ter hoogte van de langsmuren van de
lakenhalle.

Het stadhuis van Oudenaarde:
geen klassiek museum
••••••••••••••••
Het stadhuis van Oudenaarde herbergt een aantal
indrukwekkende collecties. Alle verzamelingen zijn
geleidelijk aan tot stand gekomen. De bezoeker dient er
rekening mee te houden dat een klassiek museumbezoek
hier niet aan de orde is. Het stadhuis moet men ontdekken.
Zijn vele trappen en gangeljes zijn voor de leek een waar
doolhof. Openheid en nieuwsgierigheid zijn de beste
eigenschappen om een bezoek in dit grootse gebouw
aan te vatten.
Wie had ooit gedacht dat in een gebouw waar zowel
handel werd gedreven, feesten werden georganiseerd en
recht werd gesproken, de meeste voorwerpen vakkundig
achter glas zouden geplaatst worden, voor de wandkleden
een geklimatiseerde ruimte zou worden voorzien,
de oude kapellenkamer en de oppervoogdendekamer
omgetoverd zouden worden tot zilverkamers. De meeste
ruimtes werden dus aangepast aan de hedendaagse
museale noden.
Het was en is nog steeds niet eenvoudig.
Het Oudenaardse stadhuis leeft. Nog steeds gaan in de
schepenzaal huwelijken en jubilea door, nog steeds houdt
de gemeenteraad er haar maandelijkse bijeenkomst en
gaan ontvangsten, feesten en concerten door in de
volkszaaL Een dergelijke feestelijke en representatieve­
publieke functie combineren met een museale functie,
dat is dé uitdaging.
Het stadhuis is een waar
doolhof
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1 15

Het stadhuis van Oudenaarde: geen klassiek museum
Een steenrijk stadhuis
De verzamelingen in het stadhuis:
rijk en heterogeen?
De permanente collectie van het Oudenaardse
stadhuis bevat drie grote verzamelingen: de Oudenaardse
wandtapijten, het Oudenaards en Europees zilver en een
heterogene stedelijke verzameling.
De wandtapijtenzaal Kamerverdure, uit een
reeks van 3 wandtapijten,
1700
330x 450 cm

De wandtapiiten
Via de dienst toerisme, gehuisvest in de vroegere
korenstapelplaats, leidt een lange smalle gang naar de
benedenlakenhalle. De halle is in 1999 tijdens de
tentoonstelling Meer dan groen, Oudenaardse wandtapijten
van de 16de tot de 18de eeuw in gebruik genomen. Bijna
alle wandkleden die hier worden tentoongesteld, zijn
afkomstig uit de verzameling van de stad, behalve twee
achttiende-eeuwse stukken die van oudsher bezit zijn
van de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Pamele. Een aantal
zijn de laatste decennia door het Oudenaardse stads­
bestuur aangekocht. Hiervoor werd een verzamel­
beleidsplan opgesteld waarbij men bij elke nieuwe
legislatuur naar een nieuwe aankoop streeft.
De bedoeling is de collectie uit te breiden tot alle genres
in de Oudenaardse wandtapijtkunst aan bod zijn
gekomen. De verzameling telt 23 wandkleden waarvan
er dertien tentoongesteld zijn. De niet-tentoongestelde
werken worden zorgvuldig bewaard in het Huis de
Lalaing, een restauratie- en weefatelier.
Alexander voor de
hogepriester laddo,
ca. 1580-1590
370x 435 cm
Oudenaarde was een
van de belangrijkste wand­
tapijtencentra in Vlaanderen.
De Oudenaardse wand­
kleden vormden een
wezenlijk onderdeel van de
toenmalige luxe-industrie
en vonden een afzet over
heel de wereld. De oudste
archiefvermelding van de
tapijtweefkunst in
Oudenaarde voert terug tot
1368. Toch kwam het
ambacht pas tot bloei in de
vijftiende eeuw: Een
stichtingsoorkonde toont
aan dat tapijtwevers in
1444 in het ambachtsgilde
van Sint-Barbara verenigd
waren. Vijftiende-eeuwse
wandtapijten bleven niet
bewaard; de oudst gekende
dateren uit de eerste helft
van de zestiende eeuw.
In de zestiende eeuw
bereikte de Oudenaardse
wandtapijtproductie haar
hoogste peil. Oudenaarde
is vooral beroemd om zijn
'verdures' of groenwerk
De weefsels zijn
gekarakteriseerd door een
weelderig groen landschap met op het voorplan enkele
figuren of vogels en op de achtergrond een ruïne, een
kasteel of bergen. De hoofdkleuren zijn groen in allerlei
varianten, blauw, geel, bruin en zelfs rood. De overzichtstentoonstelling
Meer dan groen (1999) slaagde er niet
alleen in een tachtigtal wandtapijten terug naar de
moederstad te brengen, maar ook aan te tonen dat
Oudenaarde naast verdures ook figuratieve wand­
tapijten produceerde, met de jacht, het landelijk leven,
de antieke geschiedenis, de mythologie en de bijbel als
onderwerp.
Voor de tweede helft van de zestiende eeuw
vermelden wij twee kwaliteitsvolle reeksen: een episode
uit het leven van Jozef (Jacob wordt voorgesteld aan de
fara o , ca. 1550-1560) en een reeks van drie wandtapijten
geïnspireerd op het leven van Alexander de Grote
(ca.1580-1590). Het heroïsche leven van Alexander de
Grote leende· zich prima tot het uitweven van
verschillende heldhaftige episodes en zijn roem werd als
voorbeeld gesteld voor de toeschouwers én de bezitter.
Slechts heel uitzonderlijk werd een wandkleed apart
geweven. Meestal werd een reeks of een kamer van
wandtapijten besteld. Om die reden werden verhalen
uitgekozen die in verschillende episodes konden worden
weergegeven. Zes of meer weefsels sierden dan de
wanden van een kamer.
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1 17

Het ganzespel, detail,
ca. 1590-1610
330 x 445 cm
18
De wandtapijtenzaal

Het stadhuis van Oudenaarde: geen klassiek museum
Volgens archivalisch materiaal schonk de
stadsmagistraat in 1582 een reeks van acht wandkleden
aan Alexander Farnese (1545-1592) bij zijn Blijde Intrede
in Oudenaarde na de herovering van de stad op de
Gentse Calvinisten. De drie overgebleven wandkleden
stellen volgende onderwerpen voor: Alexander voor de
Hogepriester Iaddo, Het legerkamp bij de rivier Granikos en
Alexander wordt een kroon aangeboden. Zij zijn enkele jaren
geleden door het stadsbestuur aangekocht en gelden als
een van de meest kwaliteitsvolle realisaties van de
Oudenaardse tapijtkunst Op twee van de drie weefsels
staan merken, onder meer het Oudenaardse stadsmerk
bestaande uit een geel schild met drie rode strepen en
bovenaan een bril. Het inweven van een stadsmerk én
een weversmerk werd verplicht na de afkondiging van
de Generale Ordonnantie van Karel V in 1544.
De wandtapijten combineren zowel de zin voor het
monumentale als de neiging tot het pittoreske. In het
uitweven van de details komt het Oudenaardse vakmanschap
tot uiting. Ook aan de boorden werd veel aandacht
besteed. De decoratieve voorstellingen zoals gevleugelde
liggende wezens, vogelsirenen, vruchten, vazen,
gordijnen, doeken en kariatiden zijn overgenomen uit
modelboeken van Cornelis Bos (1510-1556).
Als gevolg van de godsdiensttroebelen verlieten vele
Oudenaardse wevers de stad om zich in Nederland
(Gouda) of Frankrijk te vestigen. Na de restauratie van
het Spaans regime (1609-1633) bleef de heropbloei van
de Oudenaardse wandtapijtennijverheid uit door
blijvende militaire en politieke onrust. De emigratiegolf
hield aan. In de lokale productie uit die tijd kan een
breed gamma aan onderwerpen worden aangetroffen:
verdures, thema's uit de antieke geschiedenis zoals
Hannibals broer Hasdrubal gevangen genomen door de
Romeinen, uit de reeks Scipio en Hannibal, ca 1600-1620),
of gebeurtenissen uit het dagelijkse leven. Pastorale
verhalen en landelijke maaltijden waren bijzonder
populair. Het liederlijke en vrijmoedige herdersleven
oefende een grote aantrekkingskracht uit op de hogere
standen en werd met seksuele en erotische vrijmoedigheid
geassocieerd. Een veel voorkomende kamer is het
verhaal van Gombaut en Macée. De stad Oudenaarde
bezit twee wandtapijten van een dergelijke reeks:
het Ganzenspel (ca. 1590-1610) en het Landelijk maal
(ca. 1590-1610). Zij maakten vermoedelijk deel uit van
een reeks van zeven stukken. Dat zij samenhoren wordt
duidelijk gemaakt door de identieke boorden.
Het wandtapijt met het Ganzenspel stelt een wrede vorm
van volksspelen voor. Aan een staak wordt een levende
gans opgehangen, die de spelers moeten doodslaan.
Links wachten feestvierders met een stok in de hand.
Op de achtergrond staan figuren die toekijken of een
rondedans maken. Het tapijt draagt onderaan rechts het
stadsmerk van Oudenaarde.
In de loop van de zeventiende eeuw werden steeds
minder vaak stadsmerken ingeweven, in de achttiende
eeuw verdwenen ze geheel en al. In Oudenaarde weefde
men wandtapijten tot op het einde van de achttiende
eeuw, al nam het aantal tapijtenhandelaars gestaag af.
De stad ondervond concurrentie van Frankrijk maar
vooral de veranderde smaak en mode speelden hierin
een belangrijke rol. Tijdens de achttiende eeuw
produceerde Oudenaarde vooral wandkleden met
decoratief groenwerk en kleine personages,
voornamelijk open landschappen, boslandschappen of
parklandschappen waarin mythologische of boertige
taferelen naar Teniers voorkomen.

Het stadhuis van Oudenaarde: geen klassiek museum
De volkszaal
Een monumentale trap leidt naar de volkszaal, een
belangrijke ruimte op de eerste verdieping. De interieurstoffering
van de volkszaal dateert voornamelijk uit de
negentiende eeuw. Het imponerende wapen van Karel V
met het motto 'Plus ultre', dat zich boven de deur naar
het balkon bevindt, bepaalt de atmosfeer van de kamer.
Opmerkelijk zijn de neogotische glasramen met de
wapens van de gebieden waarover Karel V regeerde.
Hun levendig kleurenpalet hult de zaal in een aangenaam
licht. Figuratieve muurschilderingen uit de neogotische
periode verlevendigen de grijze muren. Louis Hendrix
(1827-1888) beeldde hier belangrijke personen uit:
Liederick De Buck, eerste forestier van Vlaanderen,
Philips van den Elzas, graaf van Vlaanderen, Boudewijn
van Constantinopel, graaf van Vlaanderen en Karel V.
Hij schilderde eveneens het monumentaal wapenschild
boven de poort naar de afroeppui. Opmerkelijk is dat
het ooit werd aangepast. Sporen op de muur wijzen op
de oorspronkelijke positie van de poten en de klauwen
van de adelaar. Of hier reeds in de zestiende eeuw een
schildering aangebracht werd, is niet meer te
achterhalen.
De schoorsteen met haardplaat en bijpassende
haardijzers waarop het volledige wapenschild van
Karel V, zijn beeltenis en dat van zijn gemalin Isabella
van Portugal, dateren uit de zestiende eeuw. De schouwmantel
draagt leeuwenfiguurtjes, centraal een beeld van
de Heilige Walburga - patroonheilige van de stad - en
op de hoeken de symbolische voorstelling van
Gerechtigheid en Macht, bijgewerkt tijdens de
restauratiewerken door J. Helleputte (1880-1882). Een
gelijkaardige schoorsteen vindt men in de schepenzaaL
De zestiende-eeuwse balkzolen zijn meesterwerken van
de Oudenaardse beeldhouwer Pa u wel van der Schelden
en Gillis Spieriek Zij zijn eveneens versierd met de
wapenschilden van Karel V en geven een kleurrijke noot
aan het wat sombere plafond. Troggewelven steunen de
schoorstenen van de bovenliggende verdieping.
Neo-gotisch glasraam,
detail

Schoorsteen met haardplaat
en haardstaanders Karel V
Wapenschild Karel V en
zoldering met 16de
eeuwse balksleutel
21

Het stadhuis van Oudenaarde: geen klassiek museum
De Schepenzaal
Een groot eikenhouten tochtportaal geeft toegang tot
de schepenzaaL Het portaal werd in 1533-1536
vervaardigd door de plaatselijke beeldhouwer Pa u wel
van der Schelden. Ofschoon hij nooit een studiereis naar
Italië maakte, werkte hij duidelijk onder de invloed van
de vroeg-Florentijnse Renaissance. Het onderste deel
van de constructie is symmetrisch opgebouwd en bestaat
uit 28 panelen met snijwerk van loofarabesken, spelende
putti en dierenfiguren. Het veel zwaardere bovendeel
draagt de wapenschilden van Oudenaarde, het
Habsburgse Rijk en Vlaanderen. Zij worden
respectievelijk geflankeerd door wildemannen,
griffioenen en leeuwen. Volgens een aantekening zou
Panicelli in 1842 een gipsen afdruk van het portaal
genomen hebben. Het is evenwel niet bekend of deze
replica bewaard is.
De schepenzaal is de meest statige en mooist
versierde kamer van het hele stadhuis. De aanblik van
de zaal, met haar pronkerige schilderijen en Antwerpse
kunstkabinetten, is sinds de negentiende eeuw
nauwelijks gewijzigd. De meeste stukken zijn stadsbezit
Ofwel werden ze door de stad besteld, ofwel werden ze
eigendom van de stad nadat ze na het Franse Bewind
aan de stad werden overgedragen. Archivalisch
materiaal toont aan dat sommige werken aan het
voormalige Kasseirijhuis toebehoorden. Toen dit
instituut, gelegen in de Hoogstraat, tijdens het Franse
Bewind werd afgeschaft, werd de volledige stoffering
van het gebouw aan de stad overgedragen.
Een reeks vorstenportretten vormt de kern van de
verzameling. Vaak herinneren zij aan roemrijke
gebeurtenissen in de Oudenaardse geschiedenis.
Een mooi ensemble vormen de drie portretten van drie
generaties die onder elkaar zijn opgehangen: Karel V
(1500-1558), Margaretha van Parma (1522-1586) en
Alexander Farnese (1545-1592).
Een portret van bijzonder belang is dat van Karel V.
Het toont de keizer als hooggeplaatst adellijk persoon.
Hij draagt de Bourgondische hoed en de ketting van de
Orde van het Gulden Vlies. Het Latijns opschrift op de
zwarte omlijsting luidt: 'Onder de regering van Karel V,
graaf van Vlaanderen, werd het bouwen van het stadhuis
begonnen en beëindigd (1525-1535)'. Het opschrift is
vermoedelijk van een latere datum. Oudenaarde heeft
met de vorst een bijzondere band, anders dan die van
het naburige rebelse Gent. In 1521, tijdens het beleg van
Doornik, verbleef Karel V anderhalve maand in het
toenmalige kasteel van Bourgondië, gelegen langs de
Schelde. In het huis van de stadsgouverneur Philips de
Lalaing, graaf van Hoogstra ten, ontmoette hij het
volksmeisje Johanna van der Gheynst, dochter van een
tapijtwever uit Nukerke. Johanna werd zwanger en
kreeg een dochter, die later, onder de naam Margaretha
van Parma, landvoogdes van de Nederlanden zou
worden. Haar beeltenis is passend onder die van haar
vader tentoongesteld.
Anoniem kunstenaar
Portret Karel V
Eerste helft 16de eeuw
Olieverf op doek
45 x 55 cm
Delhoy
Portret Margaretha van
Parma. Geschilderd naar
16de eeuws voorbeeld
1844
Olieverf op doek
105 x 84 cm
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1 23

Het stadhuis van Oudenaarde: geen klassiek museum
Het negentiende-eeuwse geïdealiseerde portret van
Margaretha van Parma is het werk van de Antwerpse
schilder Delhoy en is vermoedelijk geschilderd naar een
zestiende-eeuws origineel van Antonio Moro.
Margaretha kreeg een prinselijke opvoeding en werd als
kind uitgehuwelijkt aan Alexander de Medici,
groothertog van Toscane. Na diens gewelddadige dood,
huwde zij Ottavio Farnese, hertog van Parma en
kleinneef van paus Paulus III. Uit dit huwelijk werd een
zoon, Alexander Farnese, geboren. Tijdens de periode
van de godsdiensttroebelen, werd Margaretha door haar
halfbroer Philips II, koning van Spanje, benoemd tot
landvoogdes van de Nederlanden.
Alexander Farnese is uitgebeeld op zijn sterfbed, in
monnikenpij met een groot kruis en het juweel van het
Gulden Vlies. Een tekst vermeldt dat hij op 4 december
1592 overleed in de abdij van Sint-V aast in Arras.
Het was niet ongebruikelijk dat vorsten en andere
hooggeplaatsten hun laatste levensjaren in een religieuze
instelling doorbrachten. Tien jaar eerder (1582) had
Farnese zijn leger voor de Oudenaardse stadsmuren
opgesteld en een bres geslagen in de sterk belegerde
Beverepoort. De stad zelf stelde hij veilig omwille van
zijn moeder.
Anoniem kunstenaar
Alexander Farnese
ca. 1592
Olieverf op poneel
27 x 38 cm
Algemeen zicht op de
schepenzaal

Naast de portrettenreeks telt de schepenkamer
diverse andere werken van historisch belang, vooral een
panoramisch gezicht op het zeventiende-eeuwse
versterkte Oudenaarde en een reeks van vijf kleinere
werkjes toegeschreven aan de Oudenaardse schilder
Adriaan Brouwer (1606 ?-1638).
Het panoramisch gezicht toont Oudenaarde als
zeventiende-eeuwse vestingstad. Het totaalbeeld is zeer
natuurgetrouw: de stad ligt midden een landschap,
de belangrijkste gebouwen zijn goed herkenbaar en met
veel zorg uitgevoerd. Opvallend zijn de stadspoorten,
de middeleeuwse stadsmuren en een spectaculaire
stervormige omwalling met bastions aangelegd door
Vauban, ingenieur van Loclewijk XN. Bij de restauratie
van het schilderij kwamen de datum 1667 én de naam
van de kunstenaar I.D. Maire, een onbekend schilder, te
voorschijn. Door de vervuilde toestand werd het in alle
catalogi verkeerdelijk honderd jaar later gedateerd en
toegeschreven aan de Oudenaardse schilder F. Van der
Meersch. Intrigerend is het feit dat het schilderij uit
hetzelfde jaar dateert als de inname van de stad door de
troepen van Loclewijk XN.
l.O. Maire
Panorama van
Oudenaarde
1667
Olieverf op doek
340x 240 cm
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1 25

Adriaan Brauwer
De vijf zintuigen
links: het gevoel
rechts: de smaak
Eerste helft 17de eeuw
Olieverf op poneet
33 cm x 24 cm
26

Het stadhuis van Oudenaarde: geen klassiek museum
De reeks van vijf kleine werkjes, toegeschreven aan
Adriaan Brouwer (1606?-1638), stelt de vijf zintuigen
voor. Of het om authentieke werken van Brouwer gaat is
niet met zekerheid te zeggen. Desalniettemin hebben de
schilderijen voor de stad een grote emotionele en
historische waarde. Brouwer schilderde vooral
onderwerpen uit het dagelijkse leven van de volksmens.
Even bekend is zijn liederlijk leven.
In de schepenzaal prijken ook vier kunstkabinetten,
waarvan er drie uit de zeventiende eeuw stammen.
Deze pronkmeubels met internationale faam zijn
afkomstig uit Antwerpen en zijn versierd met de
kostbaarste materialen. Het meest rijkelijk uitgevoerde
kabinet is dit vervaardigd voor de Sint-Jorisgilde in
1676. De ebbenhouten laden zijn bekleed met schildpad­
schelp die op een vermiljoenrood gekleurde ondergrond
aangebracht is. Kleinere versieringen bestaan uit
parelmoer, ivoor en koper.
Middenin bevindt zich een secreet, dat afgesloten is
door een renaissancepoort met zuilen. Het secreet heeft
spiegelpaneelljes en twee beschilderde paneelljes met
figuren.
De bovenlakenholle
De hovenlakenhalle bevindt zich op hetzelfde niveau
als de schepenkamer. De statige rechthoekige ruimte
heeft een majestueus dakgebinte dat vermoedelijk uit de
zestiende eeuw stamt. Tijdens de restauratiecampagne
van 1986 tot 1989 werd ongeveer 75% van het dakwerk
vernieuwd. De kleine schuin ingeplante vensters
moesten ervoor zorgen dat het zonlicht slechts schaars
binnenviel zodat het kostbare laken niet verkleurde.
In de loop van de eeuwen werd de halle voor allerlei
doeleinden gebruikt. In het begin van de negentiende
eeuw deed zij dienst als schouwburg en concertzaal en
tijdens de Tweede Wereldoorlog huisvestte zij de
oorlogsadministratie. Na de oorlogsperiade vond de
stedelijke collectie er een tijdelijk onderkomen. Van het
begin van de jaren tachtig tot in 1999 was zij, tijdens de
zomermaanden, de thuishaven van de Oudenaardse
wandtapijten. Vandaag fungeert ze als tijdelijke
tentoonstellingsruimte.
Pronkkabinet met Sint-Joris
Tweede helft 17de eeuw
Ebbenhout, schi/dpodsche/p, ivoor,
porelmoer, koper
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1 27

Oudenaarde en zilver
Het stadhuis bezit een rijke en gevarieerde
zilvercollectie waarvan het oudste stuk uit de tweede
helft van de zestiende eeuw dateert. De verzameling telt
ongeveer 230 gebruiks- en siervoorwerpen. Meer dan de
helft zijn objecten uit de collectie De Boever-Alligoridès.
Een aanzienlijk deel van het kerkelijk zilver is een
permanente bruikleen van Oudenaardse en naburige
kerkfabrieken. De verzameling is verspreid over twee
kamers: de kapellenkamer met Oudenaards zilver en de
oppervoogdenkamer met Europees zilver.
De oude kapel werd in 1994 ingehuldigd na de
succesrijke tentoonstelling Oudenaards zilver. Het
verzamelwerk van de heer Ernest De Boever en wijlen
mevrouw Hélène De Boever-Alligoridès ligt aan de basis
van de tentoonstelling. Met veel kennis van zaken
hebben zij jarenlang Oudenaards zilver bijeengebracht.
Omdat zij de absoluut unieke verzameling als geheel
wilden behouden, gaven ze haar in 1994 in permanent
bruikleen aan de stad Oudenaarde. De heer De Boever
bleef na het overlijden van zijn vrouw hun gezamenlijke
levensdroom voortzetten. Dit resulteerde in de collectie
••••••••••••••••
Europees zilver, die in mei 2000 in de oppervoogdenkamer
werd ondergebracht. Dit genereuze gebaar betekent een
enorme verrijking voor het stadhuis. De collectie wordt
als een van de belangrijkste in Vlaanderen beschouwd.
Opmerkelijk is dat beide kamers een totaal
verschillende sfeer oproepen. De museale voorstelling is
geheel anders opgevat. Er werd rekening gehouden met
de specifieke eigenschappen van beide kamers.
Alle originele vaste elementen zoals de schoorstenen en
de oude Ladewijk IV bibliotheekkasten met gaanderij
(1772) werden gerespecteerd. De koel blauwe stoffen van
de vitrinekasten en het overvloedige licht in de kapellen­
kamer zorgen ervoor dat de zilveren voorwerpen goed
tot hun recht komen. De oppervoogdenkamer is
intimistisch met een eerder besloten karakter. Oranje
tonen en zwartbruine sokkels doen de voorwerpen in
verguld zilver alle eer aan.
Zonnemonstrans
Jan-Baptiste de Limbercie,
1762
Zilver
h: 30 cm
Collectie De Boever·AIIigoridès
De kapellenkamer met
Oudenaards zilver

De kapellenkamer:
Oudenaards zilver
De vroegere stadhuiskapel herbergt het Oudenaards
zilver. Zo'n 150 objecten zijn hier tentoongesteld:
kerkelijk en profaan zilver, voornamelijk uit de
achttiende eeuw.
Oudenaarde is als productiecentrum van
edelsmeedkunst weinig gekend. Nochtans bloeide de
edelsmeedkunst hier ongeveer gelijktijdig met de
wandtapijtennijverheid. Oudenaarde was een klein
centrum dat toch kwaliteitsvolle voorwerpen creëerde.
Voor de periode 1400-1800 kennen we de namen van
ongeveer honderd edelsmeden, maar in feite
concentreerde het ambacht zich per eeuw rond twee tot
drie families. Tot 1700 maakten de edelsmeden deel uit
van het Sint-Lucasgilde, samen met de schilders,
de beeldsnijders, de glazeniers en de graveurs.
De collectie achttiende-eeuws Oudenaards tafelzilver
omvat schitterende chocoladekannen, koffiekannen,
theepotten, bestekken, suikerstrooiers, mosterdpoes,
zoutvaaes, olie- en azijnstellen en tafelkandelaars.
Ook kaarsensnuiters, komfoores en snuif- en
tabaksdozen uit schildpad of uit een schelp, behoren tot
de verzameling.
De koffie- en chocoladekannen in Lodewijk XV- en
Lodewijk XVI-stijl zijn van een buitengewone kwaliteit.
Thee, koffie en chocolade bereikten omstreeks 1700
West-Europa. In alle grote Europese steden zoals Parijs,
Wenen en Londen ontstonden koffie- en theehuizen.
De 'exotische' dranken waren tijdens de achttiende eeuw
het privilege van de gegoede klasse. Aanvankelijk werd
via de Compagnieën Chinees steengoed en porselein
ingevoerd maar al vlug ondernamen de edelsmeden
pogingen deze nieuwe gebruiksvoorwerpen in zilver uit
te voeren.
Het meest markante stuk profaan zilver is een
theepot van de edelsmid Pieter Louis. Het trekpoe uit
1702 is wellicht de oudst gekende zilveren theepot in de
Nederlanden. Het heeft een lage, ronde buik met als
giettuit een gestileerde drakenkop. Het deksel is
voorzien van een bolknopje op een bladrozet
Geciseleerde bladwerkmotieven versieren de bovenrand
van het kanlichaam.
Het kerkelijk zilver omvat altaarvazen, altaarkruisen,
altaarkandelaars, chrismatoria, wijwatervaaes, cibories,
monstransen, wierookvaaes, gebedenboeken en
missalen. Twee topstukken zijn een zonnemonstrans
gemaakt door de zilversmid Jan-Baptiste de Limbercie
(1762, collectie De Boever-Alligoridès) en een
zonnemonstrans van de hand van G. van den Hende
(1735, kerkfabriek Kwaremont, Kluisbergen).
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1 29

Oudenaarde en zilver
Drie 18de eeuwse
Oudenaardse theepotten
Pieter Louis, 1702
Collectie De Boever-AIIigoridès
Olie- en azijnstel,
J.-8. van der Meersch,
1791
h: 22 cm
Collectie De Boever-AIIigoridès
30 OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1

Chocoladekan
1779
Zilver en hout
H: 27cm.
Collectie De Boever-AIIigoridès

De voogdenkamer:
Europees zilver, de collectie
De Boever-AIIigoridès
De oppervoogendenkamer paalt aan de grote
museumzaal en ligt boven de schepenzaaL Deze plek
wordt wel eens terecht de Oudenaardse schatkamer
genoemd. De ruimte is klein en het licht gedempt zodat
de vele meesterwerken door de klare verlichting in de
vitrinekasten onmiddellijk in het oog springen.
Oudenaarde gaat er prat op een uitzonderlijke en
bijzonder waardevolle collectie te mogen bewaren.
De collectie biedt een overzicht van zestiende-,
zeventiende- en achttiende-eeuws gebruiks- en pronkzilver
met stukken van Belgische, Duitse, Engelse, Franse,
Ierse, Italiaanse, Letse, Nederlandse, Spaanse en
Zweedse makelij. We zien een evolutie gaande van
Renaissance, maniërisme, laat-barok naar rococo en
classicisme maar ook een evolutie van pronk- naar
gebruikszilver. De meeste voorwerpen situeren zich in
de Gouden Eeuw. Opvallend is de grote diversiteit aan
drinkgerei: schertsbekers, 'copschaelen', pronkbekers en
tazzi.
32 OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VlAANDEREN 2003/1
De grootste zilversmeden zijn hier vertegenwoordigd:
Paul de Lamerie, Hans Petzolt, Adam van Vianen,
Geeraert de Ra sier, Daniël Schwestermilller en Heinrich
Winterstein. Heel wat van hen zijn verbonden met de
geschiedenis van het mecenaat van vorsten en de hoge
adel in Europa. In de zestiende en de zeventiende eeuw
wilden de meeste Europese vorstenhuizen immers hun
hof tot artistiek en cultureel centrum maken. Zij trokken
hiervoor de beste kunstenaars aan. Ook de culturele elite
van welgestelde kooplieden, gilden en regenten
vervulde die rol. Uitmuntende stukken werden besteld
en vaak weggeschonken bij een speciale gelegenheid of
tijdens een hoog bezoek. Een goed voorbeeld is het
Middelburgse liggend hert uit 1620. Het betreft hier een
uitzonderlijk stuk, aangezien dit het enige tot nu
gekende liggend hert is afkomstig uit Nederland. Het
lichaam wordt ter hoogte van de halsband gescheiden
van de kop en vormt een drinkbeker. Het draagt om de
hals een ketting met het wapenschild van het stadje
Veere. Om die reden mogen we veronderstellen dat de
stad Veere het aankocht of als geschenk kreeg en er
gebruik van maakte tijdens officiële gelegenheden
waarbij een welkomstdronk werd uitgebracht.
De oppervoogdenkamer
met Europees zilver

Liggend hert
Middelburg, 1620
Zilver en verguld zilver
h: 25 cm
Collectie De Boever-AIIigoridès
Schertsbeker "Hansje in de
kelder"
Neurenberg, 1660
Zilver en verguld zilver
h: 27 cm
Collectie De Boever-AIIigoridès
De snakerijen of schertsbekers, die zowel in de
Nederlanden als in Duitsland tijdens de zestiende en de
zeventiende eeuw erg in trek waren, hebben altijd een
verrassingselement. Zij komen voor in allerlei vormen
en illustreren de ludieke rol van wijn. Speciale
aangelegenheden zoals het vaderschap, het moederschap
of een bruiloft waren aanleiding tot spelen van spelletjes
met drank. Een mooi voorbeeld is het zogenaamde
'Hanje .in de kelder'. Het voorwerp is afkomstig uit
Neurenberg en dateert uit 1660. De schertsbeker werd
gebruikt om op aanstaande moeders te drinken en was
een subtiele manier om de blijde gebeurtenis aan te
kondigen. In het midden van de schaal zit een bolletje
dat van gaatjes voorzien is. Bovenop het vlottertje zit
een deksel met een putto of kinderfiguurtje. Wanneer
men wijn in de beker giet, komt het figuurtje omhoog,
een verwijzing naar de nakende geboorte van het kind.
33

Een populaire schertsbeker was de molenbeker.
In de voogdenkamer wordt een Nederlands exemplaar
van de Meester met zespuntster uit 1655 tentoongesteld.
De miniatuurmolen, staande op de beker, heeft een
pijpje naast de molentrap. Door in het pijpje te blazen
laat men de wieken draaien. De beker moest in een teug
geledigd worden nog voor de wieken stilvielen. Wie er
niet in slaagde, kon het spellee herbeginnen. Hierdoor
keerde menig man dronken huiswaarts!
Onder de pronkbekers is de zestiende-eeuwse
nautilusschelpbeker een absoluut topstuk De nautilus­
schelp is in verguld zilver gezet. Fraaie figuratieve
elementen verwijzen naar de zee: bovenaan Neptunus,
rond de schelp een zeemonster met opengesperde muil,
langs weerszijden tritons en als stam een zeemeermin,
ondersteund door zeepaardjes. Dergelijke pronkbekers
zijn vaak geschilderd door de zeventiende-eeuwse
Hollandse meesters.
Uit eigen land is er de zestiende-eeuwse Antwerpse
pronkbeker. Hij heeft een renaissancistische vormentaal:
een licht uitspringende wand met onderaan en bovenaan
bolle uitstulpingen en sterk horizontaal gescheiden
onderdelen. De cuppa heeft een gedreven fries met de
voorstelling van het oordeel van Paris. Vruchtenkorfjes,
leeuwenmuilen, rolwerk met saters, zeetriomfen en
vissen maken het tot een typisch Antwerps werk.
In dezelfde vitrine staan enkele renaissance tazzi.
Tijdens de Renaissance diende men wijn op in brede
schalen of in 'schotels' op een hoge voet. Ze werden
enkel voor gefortuneerde klanten geproduceerd.
Twee tazzi met gegraveerde schaalbodem worden aan
Jean Theodoor de Bry en aan Abraham van den Hecke
toegeschreven en mogen uiterst zeldzaam genoemd
worden. De tazza die op grond van het monogram HB
aan J.T. de Bry wordt toegeschreven, dateert uit het
begin van de zeventiende eeuw. Het graveerwerk stelt
een 'Christelijke huyshoudinge' voor en is geïnspireerd
op een gravure van J. Savery. De andere tazza met een
gegraveerde voorstelling van het verhaal van de
aanbidding van de wijzen is toegeschreven aan Araham
van den Hecke en dateert eveneens uit het begin van de
zeventiende eeuw. Slechts zes werken van deze meester
zijn bewaard gebleven, waaronder twee gegraveerde
tazzi die zich in de Lutherse kerk van Amsterdam
bevinden.
34
Molenbeker
Nederland, 1655
Meester met de zespuntster
Zilver
h: 23 cm
Collectie De Boever-AIIigoridès
Oudenaarde en zilver
·'

Nautilusschelpbeker, detail
De Nederlanden, laatste
kwart 16de eeuw
Verguld zilver
Collectie De Boever-AIIigoridès
Pronkbeker
Antwerpen, tweede helft
16de eeuw
Verguld zilver
H. 33 cm
Collectie De Boever-AIIigoridès
Tazza
Nederland, 1600
Gravure van J.T. De Bry
Zilver
H: 13 cm, diom. 11 cm
Collectie de Boever-AIIigoridès
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1 35

Oudenaarde en zilver
Drinkschaal
Miniatuur:zeilschip
Augsburg, ca. 1600
Heinrich Winterstein
Verguld zilver
h: 35 cm
Collectie De Boever-AIIigoridès
Bijzonder waardevol is de collectie Augsburgs zilver.
Augsburg was, samen met Neurenberg, een van de
belangrijkste Duitse edelsmeedcentra. Alle stukken uit
de verzameling Augsburgs zilver dateren uit de
zeventiende eeuw. De toonkast is opgesmukt met
feestelijk drink- en pronkgerei: een tankard in vermei!
met groteskenfiguren (1630) van de hand van A. Petrus
en een miniatuurzeilschip met het meestermerk van
Heinrich Winterstem (ca. 1600). Het schip werd tijdens
doop- en familiefeesten gevuld met kruidenwijn.
Enkele voorwerpen vertellen meer over de
eetcultuur. Tot in de eerste helft van de zeventiende
eeuw was een eigen bestek een vereiste bij het tafelen.
Een rijkelijk uitgewerkt foedraal met daarin twee messen en
een vork, is van de hand van David I Schwestermüller
(1640-1645). Vanaf de tweede helft van de zeventiende
eeuw kwam het gebruik van bijeenpassende couverts in
de mode en waren de genodigden niet langer verplicht
hun eigen bestek mee te brengen. Er verschenen voor
het eerst vorken met drie of vier tanden waardoor het
mes geleidelijk aan zijn prikfunctie verloor. Een mooi
voorbeeld is het hier voorgestelde reisbestek (1690) van
Hans Jacob Bauer. Het verguld zilveren bestek is
samengesteld uit een gegraveerde beker, een bouillon­
kommetje, een doosje, een mes, een vork met vier
tanden, een grote lepel, een kleine lepel en een
tandenstoker.
In de achttiende eeuw werden tafels en dressoirs met
pronkzilver vervangen door rijkelijk gedekte feestdissen
met verfijnd gebruikszilver. Een nieuwe tafelcultuur zag
het licht. Deze verfijnde eetcultuur vereiste nieuwe
gebruiksvoorwerpen voor specifiek gebruik zoals koffie,
thee- en chocoladekannen, terrines, sauskommen, olie­
en azijnstellen, karafhouders, strooibussen, mosterdpotten,
koelemmers, waterketels en broodmanden. Goede
voorbeelden bevinden zich onder de Engelse stukken,
allemaal afkomstig van Londense zilversmeden: twee
soepterrines (1767-1768), een broodmand van Paul De
Lamerie (1748 -1749) en een waterkomfoor van David
Willaume I (1724-1725).

Foedraal, twee messen,
één prikvork
Augsburg, 1640-1 645
David I Schwestermüller
Verguld zilver
I: 20 cm en 15cm
Collectie De Boever-AIIigoridès
Reisbestek
Augsburg, ca. 1690
Hans Jacob Baur 111
Leder, verguld zilver
h: 15 cm, diom: 7 cm,
h: 9 cm, diom 4 cm,
h: I I cm, h: 7 cm, h: 5 cm
Collectie De Boever-AIIigoridès

De stedeliike
verzameling
De grote zaal op de tweede verdieping is totaal
verschillend van de onderliggende volkszaal:
de wanden zijn in baksteen, zonder enige vorm van
versiering. Twee monumentale schoorstenen domineren
de ruimte. De grote zaal werd pas in 1846 als bibliotheek
en antiquiteitenkabinet ingericht. Gedurende de eerste
decennia van de negentiende eeuw fungeerde zij immers
als politierechtbank en audiëntiezaal van de vrederechter.
De zoldering en de muren waren toen bepleisterd en de
ruimte was opgedeeld door houten schutsels. Na de
Eerste Wereldoorlog werd de zaal met kunstvoorwerpen
uit het legaat A. Liedts heringericht als Stedelijk
Museum van Oudheden. De opstelling zou tot na de
beëindiging van de grote restauratiewerken geen
noemenswaardige veranderingen ondergaan.
In juni 2000 besliste men komaf te maken met de
verouderde opstelling en een nieuwe uitdaging aan te
gaan. Uit de zeer heterogene collectie werden de
voornaamste en de meest kwaliteitsvolle voorwerpen
gekozen. De objecten werden in hun historische context
geplaatst door een tijdsvermelding en hiermee
corresponderende tekstzuilen. De kunstvoorwerpen
werden, indien mogelijk, gelinkt aan historische
gebeurtenissen van de stad. Voor de bakstenen muren
zijn donkerrode panelen aangebracht waarop de
schilderijen chronologisch gerangschikt zijn. Het over­
vloedige licht wordt door witte blinden getemperd. Dit
geeft aan het geheel een rustige indruk. Het museum­
beleidsplan voorziet elk jaar een budget voor de
conservatie en restauratie van de kunstwerken.
Centraal staat een unieke collectie tinnen
presentkannen uit de vijftiende eeuw, aan weerszijden
geflankeerd door aardewerk, steengoed, porselein, glas
en polychroom beeldsnijwerk. Volgens een document
bewaard in het Oudenaards stadsarchief zijn de twaalf
erebekers van de schepenen vervaardigd in 1495 door
een zekere Pieter Pennyne. Meestal is de beker voorzien
van het stadswapen maar hier is op de rugzijde van het
handvat een klimmende leeuw aangebracht. Het aan­
bieden van stadskannen met wijn aan hoogwaardigheids­
bekleders was in de Nederlanden een tot in het begin van
de achttiende eeuw veel voorkomend gebruik. Wijn
werd ook tijdens sacramentsprocessies aan de clerus
gepresenteerd; zij kregen een ' geestigmakende portie'.
Dergelijke kannen zijn in verscheidene Nederlandse en
Vlaamse steden bewaard, maar alleen Oudenaarde heeft
er nog twaalf. Alleen al het feit dat er zo weinig tin
gekend is van voor de achttiende eeuw, maakt deze
verzameling zo uniek.
38 OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1
••••••••••••••••
Algemeen zicht grote zaal
Stadhuis
12 Bourgondische
presentkannen
Pieter Pennyne, 1495
Tin
h: 40 cm

40
De stedelijke verzameling
Een bijzonder voorwerp is de glazen drinkbeker van
het Sint-Jorisgilde. De blauwe drinkbeker is een vroeg
voorbeeld van de Boheemse emailbeschildering. Hij is
versierd met een liefdespaar in een fel kleurenpalet
De beker draagt het jaartal 1598. De techniek van de
emailbeschildering was al bekend in de oudheid maar
bereikte zijn hoogtepunt in Venetië in de veertiende en
de vijftiende eeuw. In de zestiende eeuw strekte het
productiegebied zich uit over Zuid- en Midden­
Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland.
De schilderijen vertegenwoordigen verschillende
periodes en stijlen. Tot de belangrijkste werken behoren
een vijftiende-eeuwse Sint-Joris van Colijn de Coter,
De bacchanten van de zeventiende-eeuwse schilders
Hendrik van Balen en Jan Brueghel de Fluwelen, een
zeventiende-eeuws stilleven en twee werken van de
Oudenaardse schilder Gaspar Heuvick (1550-1611):
Het Laatste Oordeel (1589) en De Gerechtigheid (1589).
Beker van de Sint-Jorisgilde
1598
Bohemen, Ertsgebergte (?)
Geëmailleerd glos
h. 15 cm
Gaspard Heuvick
De gerechtigheid
1589
Olieverf op doek
150 cm x 125 cm

Gaspar Heuvick schilderde huiveringwekkende
moraliserende taferelen in de traditie van de
Contrareformatie. Hij verbleef lange tijd in Italië en
onderhield nauwe contacten met Karel van Mander, die
hem een vermaard kunstenaar noemde. Beide zouden
elkaar in 1574 in Rome ontmoet hebben. Rond 1588
keerde hij naar Oudenaarde terug. Traditioneel stonden
dergelijke gerechtigheidstaterelen opgesteld in plaatsen
waar men recht sprak maar het is niet zeker dat ze tot de
uitrusting van het Oudenaardse schepenhuis behoord
hebben.
Zeldzaam is ook het zestiende-eeuws blazoen van de
Oudenaardse rederrijkerskamer 'De Kersouwe'.
Opvallend is de lijst met gepolychromeerd houtsnijwerk
met daarop de schilden van Spanje, Oudenaarde en de
baronie van Pamele. Het schilderij op paneel toont het
bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth en symbolisch
drie madeliefjes ('kersouwen'). De rederijkerskamer kan
in verband worden gebracht met de geestelijke Matthijs
de Castelein, pastoor van Pamele. Zijn berijmde
verhandelingen en kunstopvattingen verwierven
bekendheid in gans de Lage Landen. Hij schreef
ondermeer esbattementen, sinne-, wagen- en tafelspelen.
Blazoen van de
Oudenaardse rederijkerskamer
"De Kersouwe".
Maria brengt een bezoek
aan Elisabeth
2de helft 16de eeuw
Omli;sting gepolychromeerd,
olieverf op poneel
h: 60 cm
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1 41

De stedelijke verzameling
42 OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2003/1
A. Van Bredael
Slag bij Oudenaarde
1716
Olieverf op doek
790 cm x 236 cm
Anoniem kunstenaar
Stilleven
17de eeuw
Olieverf op paneel
44 cm x 30 cm
Een belangrijk werk is De slag bij Oudenaarde in 1708
van Alexander van Bredael. In het resolutieboek van de
kasseirij Oudenaarde staat vermeld dat Van Bredael het
werk in 1716 schilderde in opdracht van het
kasselrijhuis. Het schilderij is voor de stad Oudenaarde
van groot belang, niet alleen als kunstwerk maar ook als
historische bron. Het beeldt een weinig bekend
historisch feit uit. De slag bij Oudenaarde was nochtans
een van de grote veldslagen tijdens de Spaanse
Successieoorlog waarbij de geallieerde legers streden
tegen de troepen van Ladewijk XIV. Van Bredael iegde
het ogenblik vast waarop de geallieerde legertroepen,
onder leiding van John Marlborough, de Schelde
oversteken.
De meubelstukken waaronder een zeventiende­
eeuws Antwerps kabinet, enkele renaissancekasten,
gotische koffers en zeventiende-eeuwse Spaanse stoelen
met het Oudenaardse wapenschild vervolledigen de
collectie.
Ten slotte dient vermeld dat de collectie een aantal
schilderijen omvat die, op basis van stijlvergelijking met
het werk van grote meesters, verkeerdelijk
toegeschreven zijn aan Jacob van Ruysdael (1628-1682)
en Gerard Dou (1613-1675).

Herkomst van de foto's
Cover: Technifoto Ven Wambeke
SABENA: 3
Technifoto Van Wambeke: 4, 8,
16, 17, 18, 19, 23, 24, 25,
28, 30, 31, 32, 39, 40, 42
KIK: 4, 14
K. Wöhner: 7
Lander Leedoe 9, 12, 13, 15,
16, 18, 20, 21, 22, 23, 24,
26, 27, 38, 39, 40, 41, 42,
43, 44
P. Maeyaert: 1 0
Vanden Barre: 29, 30
Hugo Maertens: 33, 34, 35, 36,
37
Meer informatie
Bezoek stadhuis
(wandtapijtenzaal-volkszaal-schepenzaal-zilverzalenstedelijke
collectie)
Voor groepen gans het jaar op aanvraag.
Rondleidingen op maat, themarondleidingen:
textiel en zilver.
Aangepast programma voor scholen.
lndividuelen
Voor individuelen zijn de collecties (uitgezonderd de
wandtapijtenzaal) enkel met gids toegankelijk.
Een rondleiding duurt 1.30 u tot 2 uur.
Van 1 april tot en met 31 oktober
Tijdens de week: om 11.00 u en om 15.00 u met gids.
Zaterdag, zondag en feestdagen:
om 14.00 u en om 16.00 u met gids.
De wandtapijtenzaal kan men apart bezoeken
Van 1 april tot en met 31 oktober
Tijdens de week: van 9.00 u tot 17.00 u.
Zaterdag, zondag en feestdagen: van 10.00 u tot 17.00 u.
Van 1 november tot en met 31 maart
Tijdens de week: van 9.30 u tot 12.00 u
en van 13.30 u tot 16.00 u.
Zaterdag: van 14.00 u tot 17.00 u.
Zondag gesloten.
Info en tickets
Dienst voor Toerisme
Markt 1
Stadhuis
9700 Oudenaarde
E-mail: toerisme@oudenaarde.be
Website: www.oudenaarde.be
Prijsvermindering voor + 3 pas, studenten, CJP-kaart,
SVE-kaart.
Gratis: leerkrachten met de onderwijsclubkaart,
kinderen tot 12 jaar.
Openingsuren dienst voor toerisme
Van 1 april tot en met 31 oktober
Tijdens de week: van 9.00 u tot 17.30 u doorlopend.
Zaterdag, zondag en feestdagen:
van 10.00 u tot 17.30 u doorlopend.
Van 1 november tot en met 31 maart
Tijdens de week: van 9.30 u tot 12.00 u
en van 13.30 u tot 16.00 u.
Zaterdag: van 14.00 u tot 17.00 u.
Zondag gesloten.
Men moet er rekening mee houden dat de zalen
verspreid zijn over verschillende verdiepingen. Enkel de
wandtapijtenzaal is voor rolstoelgebruikers toegankelijk.
Auteursidentificatie
Geertrui Van Kerkhoven studeerde kunstwetenschappen en archeologie
aan de Rijksuniversiteit Gent.
Zij is diensthoofd toerisme van de stad Oudenaarde en
collectieverantwoordelijke van het stadhuis. Zij is nauw betrakken bij
culturele, toeristische evenementen en de coördinatie van
tentoonstellingen. Haar bijzondere interesse gaat uit naar toegepaste
kunsten o.m. edelsmeedkunst en Vlaamse wandtapijten.

"'
0
0
N
0
.
>
0
2
Het volgende nummer
va n
Openbaar Kunstbezit
in Vlaanderen
heeft als onderwerp
Oudenaarde.
Een steenrijk stadhuis
en verschijnt op 18 maart
Losse nummers kosten
€6,20
of € 6,70 (vanuit Nederland)
Bestellen kan door storting
op rekening
448-ooo7361-87 (in België)
of 135.20 (in Nederland)
van Openbaar Kunstbezit in
Vlaanderen vzw,
metvermeld ing
van de titel van de aflevering.
Zie: www.tento.be, OKV-Archief
© Patriek Merckaert (p.4)
BANK
Geachte lezer,
De Museumvereniging werkte jarenlang samen met
OKVvoor de realisatie van de Museum katern.
Museumprofessionals speurden naar de hete
hangijzers, de actualiteit en de vernieuwingen
binnen de Vlaamse en Brusselse musea. Dit leverde
interessant leesvoer, maar vooral ook voer voor
discussies. Tot onze spijt kan de werking van
Museumkatern niet worden verder gezet. Het laatste nummer komt er dan ook
niet meer. De VMV gaat een nieuwe koers varen als ledenvereniging. Wij houden
u op de hoogte van onze plannen.
Bij een afscheid hoort ook een dankwoord. Graagwillen we de hoofdredacteur, de
leden van de redactieraad en iedereen die heeft meegewerkt aan het succes van dit
tijdschrift bedanken voor hun onvoorwaardelijke inzet. Onze dankgaat in het bijzonder
ook uit naar de medewerkers van OKVvoor de boeiende samenwerking.
Staf Th omas, voorzitter VM V
Oudenaarde. Een steenrijk stadhuis
Het Oudenaardse stadhuis herbergt een aantal belangrijke kunstcollecties.
De verzamelingwandtapijten is van onschatbare waarde en de hoeveelheid zilver is om
van te duizelen. En dan hebben we het nog niet over het prachtige gebouw zelf.
Stof genoeg om een nummer mee te vullen!
Het abdijmuseum Ten Duinen
De Ten Duinenabdij in Koksijde was tot de Franse Revolutie één van de belangrijkste en
invloedrijkste Cisterciënzerabdijen in de Nederlanden. Nu komt er een nieuw museum
en wordt de site gerestaureerd. Dit alles komt uitgebreid aan bod in dit nieuwe
nummer.
Het Broelmuseum en de Groeningeabdij in Kortrijk of Europaliaverrassing
Het Broeimuseum biedt een overzichtvan schilderijen en beeldhouwwerken van
kunstenaars die in het Kortrijkse gewoond en/of gewerkt hebben, vanaf de 16de eeuw
tot heden. De Groeningeabdij is een voormalig cisterciënzerinnen klooster, binnen de
stadsmuren opgetrokken op het einde van de 16de eeuw.
Het Legermuseum in Brussel. De grote stukken.
Alles wat groot is, kan vliegen, drijven, rijden en schieten in de collectie van het
legermuseum komt aan bod. Er moest een keuze gemaakt worden uit de werkelijk
immense verzameling en voor één keer gaan we voluitvoor de publiekstrekkers.
Al is het maar omdat de verhalen die eraan verbonden zijn zo boeiend zijn!
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen zoekt vrijwilligers
om een dynamisch team een handje toe te steken.
Naar aanleidingvan onze 40ste verjaardag staan er verschillende projecten op stapel
waarvoor we vrijwilligers zoeken.
Ben u gebeten door kunst en heeft u een beetje ervaring met computers dan kunnen wij u
misschien een boeiende tijdsbesteding bezorgen. U werkt in hartje Antwerpen voor het
oudste en grootste kunst-en museumtijdschrift van Vlaanderen.
Schrijf of bel (03 224 15 30) naar Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, Hofstraat 15, 2000
Antwerpen ten aanzien van Peter Wouters.
Aangesloten bij
"
Provincie
Oost-Vlaanderen

Edito
Beste lezers,
Dit jaar bestaat Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen 40 jaar!
In 1963 startte Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen naar
Nederlands model op initiatiefvan de Kultuurraad voor
Vlaanderen, de latere Interprovinciale Cultuurraad voor
Vlaanderen.
In de loop der jaren evolueerde ons tijdschrift enorm. Stonden
de eerste jaargangen telkens stil bij verschillende kunstwerken,
dan kwamen er later nummers rond kunsthistorische thema's of
musea. Hetvoortdurende groeiende tentoonstellingsaanbod in
Vlaanderen gaf aanleiding tot onze Mededelingen, een
uitgebreide tentoonstellingsagenda met allerhande achter­
grond informatie.
De Mededelingen evolueerden tot een volwaardig tijdschrift
OKV-Plus.
Om ons tentoonstellingsmagazine bekender te maken heet het
nu OKV-tento wat een verwijzing is naar onze kersverse
website. Nieuwe rubrieken staan op stapel zoals jonge
kunstenaars in Vlaanderen, multimedia en kunst en toeristische
kunstarrangementen in onze eigen Provincies. Daarenboven
zullen we regelmatig extra bijdragen leveren rond specifieke
thema's zoals kunst en gehandicapten en kinderen en kunst.
Dit jaar willen we u dus extra verwennen. Vele abonnees zijn al -
decennia lid en we wensen hen hiervoor graag te danken.
Wat hebben we voor u allemaal in petto? Een abonneedag op
zaterdag 15 november in het Legermuseum in Brussel dat zelf
zijn Boste verjaardagviert van de inplanting in hetj ubelpark
waarop we u allemaal uitnodigen en een publicatie rond veertig
jaar Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen. Aan veertig bekende
Vlamingen van verschillende leeftijden vragen we iets te
schrijven over hun lievelingswerk in een Vlaams museum.
We verwachten veertig interessante ontboezemingen die onze
veertig jaar geschiedenis treffend illustreren.
2003 kondigt zich trouwens aan als een jaarvol kunst­
activiteiten. Het kunstenfestival Europalia keert terug
naar haar eerste liefde van de allereerste editie namelijk Italië.
Aan de kust trekken ze deze zomer resoluut een krachtige
hedendaagse kunstkaart met het festival Beau fort. Het Samen­
werkingsverband Kunstmusea Leiestreek organiseert naar
aanleidingvan het 6o-jarig overlijden van Gust De Smet een
zomerfestival waarin het werk van deze schilder prominent
aanwezig is. Kortom, genoeg kunst om een héél jaar te vullen.
Maar we hopen u nog jaren te kunnen dienen en samen met u
onze soste verjaardag te vieren binnen tien jaar.
PETER WOUTERS
""'C
:::s
0
..t:
c:
Patriek Merckaert
Musea
Een museum met één werk
Kunst en toerisme
Ontdek Vlaanderen-aan-de-Leie
Boekenkennis
Geheime kennis
JongTalent
Hans Op de Beeck. Tussen verlaten en naderen
Actueel
Baardmannen en puntneuzen
Hedendaags Marokko
Stap in de verandering
Maria Magdalena. De geschiedenis van een vrouwenbeeld
Centrum Ronde van Vlaanderen
Voor u gelezen!
Verhovert doorgelicht
Agenda kort
Keuze van de redactie
SECRETARIAAT, REDACTIE
EN ABONNEMENTENDIENST
N I E U W A D R E S
huis 'den Rhyn'
Hofstraat 15
2000 Antwerpen
TEL. 03 I 224 15 30
FAX 03 I 224 15 31
info@okv.be
BAN KRELATI ES
448·000]361·87
385-0590844-80
000·0099920-10
135.20 (NL)
BTW 427 190 176
ISSN 1373-4873
wo 200317892101
UITGEVER
Peter Wouters
peter.wouters@okv.be
HOOFDREDACTEUR
Michel Peeters
michel.peeters@okv.be
REDACTI E
Els Nouwen, Rik Sauwen,
earl Van de Genachte,
lea Van de Wijngaert,
Peter Wouters
VO RMGEVING
GeertVerstaen
DRUK
Drukkerij l. Vanmelle n.v.
PRE·PRESS
Grafisch Buro Geert lefevre
PUBLICITEIT
03l231.28.oo (B-promotion)
ABONNEMENTENDlENST
Kristien Van Mieghem
kristien.vanmieghem@okv.be
WEBSITE
Catherine Mathys
catherine.mathys@okv.be
ONZE ADVERTEERDERS
Amarant vzw; Aboriginal Art Gallery; CC de Warande; CC de Werft; Dexia;
Kunsthandeljohanna de Poorter; Middelheim Openluchtmuseum;
Museum Dhondt -Dhaenens; Galerij Patriek Derom
..
0
0
..
0
..
.
::
>
.
0
3

I
I --
Patric
Merckaert
DAAN RAU
Het was ergens in 1991 I:J
toen ik door een groep
te gaan bekijken.
een man van betekenis
Twee werken hebben bij mij een onlosmake­
lijke indruk nagelaten. Het ene was een
uitgepuurde en fragiele constructie van
wilgentakken van Jean-Georges Massart,
gewoon subliem in zijn eenvoud en zo juist
geplaatst in een zijkapel. Het andere werk
was va n Patriek Merckaert, het heeft mij
hevig ontroerd. Zijn 'Deposition' speelde zo
exact in op de hemelgerichte gewelven en
de sublieme architectuur van het kerkge­
bouw. Het beeld was de foto van een man,
het hoofd ten hemel geheven en vanuit
kikvorsperspectief gezien, een beeld van
exaltatie en overgave, een beeld dat doet
denken aan mystici als Johannes van het
Kruis en aan schilders als El Greco. Het was
een ervaringsmoment dat ik niet licht
vergeet en ik blijf er de kunstenaar dankbaar
voor. Ongetwijfeld heeft ook het moment
meegespeeld, het licht van die dag was zo
wonderlijk mooi, Saenredam zou het zo
hebben vastgelegd.
Eigenlijk haal ik hier drie elementen aan die
voor Merckaert va n wezenlijk belang zijn:
architectuur, beeld en licht. Later komt daar
ook nog het woord bij.
Eind de jaren '70 tot halverwege de jaren '8o
was Patriek Merckaert vooral bezig met foto­
grafie. Hij maakte beelden in verlaten
fa briekspan den, had veel oogvoor het archi­
tectonisch detail, voor de materie en de tast­
bare weergave ervan in zijn abstraherende
foto's.
Zijn werk presenteerde hij als drieluiken of
polyptieken, ze refereerden naar een werke­
lijkheid maar waren er ook een abstractie
van. "Foto's zijn meer dan een zuiver verslag
van de realiteit", zegt hij.
Hij maakt foto's van tv-beelden en sprokkelt
op die manier een persoonlijk foto-archief
samen met voornamelijk beelden van
vrouwen en mannen, van lichamen en
gezichten. Die beelden zijn nooit perfect,
maar ze hebben wel iets extra: het raster, de
onscherpte. In tegenstelling tot bijvoorbeeld
de monumentale, haarscherpe en niets
verhullende portretten van Thomas Ruff,
hebben de foto's van Merckaert steeds een
mysterieuze kant, ze houden altijd vragen
in. Ze zijn soms beladen met erotiek, soms
zeer neutraal, soms spiegelen ze sterke
emoties af, tot en met agonie. Het raadsel­
achtige blijft. Het zijn ook nooit portretten in
de echte zin van het woord, het zijn beelden
van naamloze mannen en vrouwen van wie
je soms niet eens ziet óf het wel
mannen/vrouwen zijn.
De foto's van deze kunstenaar zijn bijna
nooit een autonoom kunstwerk, ze horen
thuis in een ruimte, ze worden zelfs meestal
voor die ruimte gecreëerd. Merckaert
herschept de ruimte, hij accentueert en leidt
uw blik, hij laat u de ruimte - ook al zou je
die door en door kennen - opnieuw beleven
en ontdekken. Ik ondervond toen ik een tijd
geleden terug de Saint-Ouen bezocht, hoe
het werk van Merckaert zo'n sterke aanwe-
zigheid in die ruimte was geweest, dat ik het
- ondanks de schitterende architectuur ­
eigenlijk een beetje miste. De installaties ­
Patriek Merckaert noemt ze liever integraties
- grijpen over het algemeen sterk in op de
architectuur zonder die architectuur geweld
aan te doen. Hij geeft die architectuur, die
ruimte een vernieuwde betekenis, hij
belaadt ze met geschiedenis, met drama,
met betekenis.
Hier is iets gebeurd, hier gebeurt iets, hier
gaat iets gebeuren. De bezoeker is ongewild
participant wanneer hij of zij de ruimte
betreedt.
Ruimte kan totaal verschillen al naargelang
het licht. Soms verduistert de kunstenaar de
ruimte om er met black light de foto of foto's
uit te lichten. De beelden krijgen daardoor
een dimensie meer, ze lichten op als het tv­
scherm waar ze ooit figureerden, ze zijn ook
minder tastbaar, ze worden bijna virtueel.
In andere gevallen wordt het licht gefilterd,
zo ontstaat een gekleurde omgeving, wordt
net als in het theater een drama opgevoerd
dat niet het leven is maar een afspiegeling
ervan om ons het leven beter te doen
begrijpen. Steeds is er aandacht voor afwer­
king en detail, een element dat wellicht niet
vreemd is aan een kunstenaar die opgeleid
werd als restaurateur.
In de loop der jaren is ook het woord een
belangrijke rol gaan spelen in het werk van
Merckaert. In een interview met Thierry
Heynen zegt hij zelf: "Ik heb het moeilijk om
woorden te gebruiken. Ik probeer woorden
te gebruiken die afzonderlijk geen betekenis
hebben. Wanneer ik 'ALTIJD' gebruik, kan dit
betekenen: 'ik ben altijd ziek' of 'ik ben
altijd gezond'. Dus juist het tegenoverge­
stelde. Het zijn bijwoorden die op zich geen
bestaan hebben.
Alles hangt af van de zin waarin men ze
plaatst. Alles hangt af van de betekenis die
de bezoeker hen geeft."
We hebben voor u 5 boeken
met werk van Patriek Merckaert
klaarliggen.
Wilt u er eentje winnen, stuur ons dan
snel een kaartje.
Wij pikken er dan 5 winnaars uit.
Succes!
"'
..
..
N
Q
...
z
:::
>
Q
5

m
..
..
N
0
a
6
Ondertussen is hij al wel verder gegaan dan
het gebruik van bijwoorden alleen. In de
Campo Santo-kapel in Sint·Amandsberg laat
hij vier woorden zien, verspreid over de
ruimte: 'we', 'are', 'not' en 'afraid'.
Ook twee foto's worden getoond: een close­
up va n een man en een vrouw die vredig bij
elkaar liggen en een zwarte man die een
blanke man in de armen draagt als een
piëta.
Er is ook geluid: aanzwellend lawaai van
overvliegende vliegtuigen lijkt het wel. je
kan dit werk op zoveel verschillende wijzen
gaan interpreteren en beleven en dat maakt
juist de sterkte ervan uit. De participerende
kracht die ervan uitgaat, voor iemand die
zich daarvoor wil openstellen, is ongemeen
groot en kan niet anders dan je beroeren.
Iemand die zo kan werken met architectuur,
die zo kan vertrekken vanuit een gegeven­
heid, is natuurlijk een gedroomde partner
voor een ruimtelijke integratie in een nieuw
gebouw. En een opdrachtgever die de
kunstenaar al van vóór de aanvang der
werken bij het project wil betrekken is niet
alleen wijs maar ook echt met kunst begaan.
SD Worx was aan uitbreiding toe en kocht
een bestaand gebouw uit de jaren '6o om
dat te renoveren en uit te breiden. Architect
Paul van de Poel liet het fantasieloze,
anonieme gebouw ontmantelen en gaf het
een gezicht. De Havenbuilding - zoals het
nu heet - bepaalt nu mee het beeld van de
Brouwersvliet en het Van Schoonbekeplein
te Antwerpen. Patriek Merckaert heeft er met
zijn integratie een voorbeeld geschapen van
hoe het kan. Hij maakte kennis met een
structuur ontdaan va n alle overbodigheid.
Wat hem ter beschikking stond was een
skelet. Geen hoge en brede wa nden voor
monumentaal werk, wel ra men rondom,
pijlers en een bescheiden wand in de circu­
latieruimte met de liften.
Hij werkte een project uit met drie gelaagd­
heden, drie bewegingen. Een eerste
gelaagdheid is de horizontale beweging.
Op elke verdieping bracht hij op een iden­
tieke hoogte woorden aan. je kan ze vinden
op de ra men en op de pijlers, ze zijn er on op·
vallend alsof ze er altijd al waren. Het zijn
Engelse woorden, ze moeten het internatio­
naal karakter va n het werken in een wereld­
haven beklemtonen. De woorden zijn niet
zomaar woorden, ze hebben een expliciete
betekenis. Ze hebben een betekenis an sich
maar ook door de context van waaruit ze
komen. Het zijn met name allemaal termen
uit de frenologie, de pseudowetenschap die
in de 19de eeuw grote bloei kende en die
bepaalde delen van de hersenen verbond
met verschillende cognitieve en emotionele
vermogens (wat juist is) en dat zou dan op
zijn beurt gevolgen hebben voor de vorm en
de omvangvan de schedel (wat onjuist is).
Nogal wat mensen hebben daar de niet altijd
plezierige gevolgen van ondervonden. Het
aanbrengen van al die menselijke eigen­
schappen op ramen en pijlers brengt de
menselijke inhoud van het gebouw naar
voor. Het zijn de mensen die hier werken die
het kapitaal van de firma uitmaken.
De horizontale beweging is opgebouwd rond
het mentale, de hersenen.

De tweede gelaagdheid noemt Merckaert de
interactieve beweging, ze speelt zich af rond
het intieme, het hart. Ook hier gaat het om
woorden, het zijn woorden neergelegd in
een mooi ingebonden boek, te vinden in een
met glas afgedekte bergplaats in het bureau
van elke werknemer. Hier werd het Neder­
lands gebruikt, het boek is immers naar de
persoon gericht. Elk woord wordt voorafge­
gaan door 'mijn', het gaat om 'mijn verlan­
gen', 'mijn onthechting', 'mijn harnas'. Het
boek kan door de betrokken werknemer
steeds uit de bergplaats worden genomen
en dienen tot reflectie en bezinning.
Van elk van de boeken is een duplicaat
gemaakt en die zijn verankerd in een
glazen zuil die precies wat achteloos
tegen een balustrade is gezet in een vide
tussen twee verdiepingen.
Te nslotte is er een verticale beweging,
een gelaagdheid opgebouwd rond het
gezicht, het uiterlijke. Hiervoor gebruikte
de kunstenaar een reeks opnamen van
een man die diverse gezichtsuitdruk­
kingen weergeven, hij gaf die een plaats
in de ruimte waar de liften zich situeren.
De foto's schuiven als het ware per
verdieping mee terwijl ook hier een
woord steeds op dezelfde hoogte blijft.
Het werk dat Patriek Merckaert hier
gepresteerd heeft is van een uitzonder­
lijke klasse, het is nergens opdringerig
en overal aanwezig. Hij betekent de
ruimte. Hij maakt gebruik van de
beperkte mogelijkheden maar weet dat
op zo'n perfarmante en creatieve manier
te doen dat je er even stil bij wordt. En dat
is ongetwijfeld ook zijn bedoeling: het
even stil te laten worden, je in de gele­
genheid stellen om te reflecteren, om je
leven te betekenen. En dat kán, ook in
een kantoorgebouw. Daarom is
Merckaert zonder twijfel een man va n
betekenis.
users.pandora.be/patrick.merckaert
Foto's: © P. Merckaert & K. Broos
Amarant vzw organiseert
in samenwerking met 5D Worx en
Patriek Merckaert een exclusief
bezoek aan de Havenbuilding en
aan het andere gebouw van 5D
Worx waar een integratie te zien is
van Rombouts & Droste.
U wordt in beide gebouwen
rondgeleid en vergastop een
drankje met een prachtig vergezicht
op de Antwerpse haven op de
bovenste verdieping van het
Havengebouw.
Datum: zondag 27 apri/ 2003 om
14.00 uur.
Deelname voor OKV-abonnees :
€9,00
Inschrijvingvooraf noodzakelijk:
teL 09/269.17-40
Afspraak: een tiental minuten voor
aanvang in hetgebouw
Brouwersvliet 2 te Antwerpen.
cursu sen
rondleidingen
Serlinde de Bruyckere
Peter Buggenhout
Johan Tahon
Peter de Cuypere
..
0
in oISchr;jnwerker'=jj ::
0
openingsuren : ;
do. 14·15u.; vr. 16·20u.
za. en zo. 1 0-1 7u.
:
>
.
0
7

en puntn euzen
Een kruik met een baard
Baardmankruiken en puntneuskruiken zijn
fascinerende objecten uit de late Middel­
eeuwen en Renaissance. Deze kruiken, die
in veel historische verzamelingen voor­
komen maar ook nog steeds worden
gevonden bij archeologisch onderzoek,
behoren tot het gebruiksgoed uit het
verleden. Ze hebben een functionele vorm,
zijn gemaakt van een steenharde keramiek­
soort en zijn steeds weer gedecoreerd met
een bebaarde kop op de hals.
Wat moet je ermee 7
Baardmankruiken zijn objecten die tot de
verbeelding spreken. Deze bebaarde
kruiken, die vanaf de 16de eeuw in het
Duitse Rijnland werden vervaardigd, zijn
bekend over de hele wereld en worden ook
vrijwel overal bij archeologisch onderzoek,
op land en in het water, gevonden. Het op de
hals afgebeelde menselijke gelaat roept
doorgaans vele vragen op. Waarom zit die
kop op de hals? Stelt het iemand voor?
Waar werden de kruiken voor gebruikt?
Pre-industrieel design in steengoed
En door wie? Wat zat erin? Waar werden ze
gemaakt en hoe oud zijn ze? In de tentoon­
stelling Baardmannen en Puntneuzen,
Pre-industrieel design in steengoed wordt
antwoord gegeven op al deze vragen.
Het Museactron stelde ons 5 catalogussen
ter beschikking. Wie graag zo'n boekje met
gebaarde kruiken in zijn bezit wil hebben,
stuurt ons een mailtje of briefkaart met het
antwoord op de volgende vraag:
Wie zou u eens graag als baardman
op een kruik afgebeeld zien?
Kruiken uit Rotterdam
In de tentoonstelling, die in samenwer­
king met Museum Boijmans Van
Beuningen in Rotterdam wordt georgani­
seerd, worden ruim 200 baardmankruiken
en puntneuskruiken (de voorlopers van de
baardman kruiken) geëxposeerd, voorna­
melijk uit de voormalige privé-verzame­
lingVan Beuningen-de Vriese die sinds
1986 onderdak heeft gekregen in Museum
Boijmans Van Beuningen. De diversiteit en
de ontwikkeling van vorm en decoratie
van de kruiken wordt getoond, de
verschillende productiecentra worden
behandeld en vanzelfsprekend wordt er
aandacht besteed aan materiaal (steen­
goed) en productieproces. Enkele bijzon­
dere archeologische vondsten zijn in deze
tentoonstelling extra uitgelicht. Zo wordt
er bijvoorbeeld aandacht besteed aan
baardmankruiken die in wrakken zijn
gevonden.
Paters met baarden
'Baardmannen en puntneuzen' vertelt op
een duidelijke en onderhoudende manier
waar, hoe en wanneer deze kruiken zijn
vervaardigd, wat de functie was en
waarom er een gezicht op de hals is
aangebracht. Slechts bij weinigen is
bekend dat de kruiken in de 17de eeuw
zijn gebruikt voor de verscheping van
kwikzilver naar Azië. Nog minder bekend
is dat baardmankruiken in Engeland zijn
gebruikt bij magische rituelen (de zoge­
naamde 'heksenflessen'). Op basis van
onderzoek naar schilderijen en prenten
met baardmankruiken wordt ingegaan op
het gebruik van baardmankruiken in de
16de en 17de eeuw. Daarnaast wordt ook
ingegaan op het waarom van het
bebaarde gezicht op de hals van de kruik.
Zo zou volgens één van de theorieën het
gezicht van de jezuïet Bellarminus op de
kruiken zijn afgebeeld omdat deze geeste­
lijke zich fel uitliet tegen overmatig
drankgebruik.
Foto's: © Studio Tom Haartsen
Nog tot eind augustus 2003
MUSEACTRON
Lekkerstraat 5
368o Maaseik
o89 1 s6.6B.9o
9

.
..
..
•
0
met één werk!
Een Da Vinci in de tuin?
Een Da Vinei-museum in België, geef toe,
vanzelfsprekend is het allemaal niet. Wat
alles nog wat verwarrender maakt is dat er
zelfs helemaal geen werk van Da Vin ei te
zien is!
Na wat speurwerk op de website (gods
wegen zijn nu ook elektronisch ondoorgron­
delijk!) drong een bezoek zich dan ook op.
Ik trok er op uit en bracht een namiddag in
het klooster door. Voorwaar lang geleden!
De prachtige abdij van lo ngerio is werkelijk
een oase van rust en eens je het grote
binnenplein oversteekt, waan je je even
in een andere wereld. Hier is het Da Vinei­
museum gevestigd, zowat het enige
museum in ons land met slechts één
kunstwerk erin.
Ik had me een groot doek voorgesteld in een
refter. Uitgaande van de idee dat het onder­
werp dan zou passen bij de dagelijkse
maaltijden.
De realiteit is enigszins anders. Je bent
het museum nog niet binnen of je staat al
meteen ... terug buiten!
In de tuin!
Een nieuw museum
Na een grondig onderzoek van het schilderij
in 1958 werd door de abdij besloten dat het
beter was het doek in een aangepaste
ruimte te bewaren. Aan architect Theo
Vijverman werd gevraagd een gebouw te
ontwerpen, dat het doek helemaal tot zijn
recht zou doen komen.
Het staat nu achteraan in de kloostertuin.
Toegegeven, het is even wennen. De stijl van
het kleine museum staat haaks op deze van
de abdijgebouwen. Maar het gebouw is zeer
nederig, mooi in zijn eenvoud en tegelijk
functioneel. Met een grondplan dat even
groot is als deze van de refter in Milaan,
waar het originele werk is ondergebracht,
krijg je als bezoeker een perfect kader
aangeboden om dit uitzonderlijke werk in
optimale omstandigheden te bekijken.
Wie is wie?
In gezelschap van Broeder Michiel, de
conservator van het museum, bezocht ik
eerst een kleine fototentoonstelling, waar
kort de geschiedenis en de betekenis van
het werk wordt toegelicht. Handig om als
niet ingewijde die apostelen uit elkaar te
kunnen houden.
Nu ja, op dat gebied was ik natuurlijk in
prima gezelschap.
Gezien de condens op de foto's begon ik
echter wel te vrezen dat er bij het Laatste
Avondmaal deze keer wel héél veel water
zou worden gedronken.
Mooi!
Na deze introductie kreeg ik dan het werk
zélfte zien, en eerlijk, hier word je wel stil
van.
Wat mooi!
Meestal sta ik nogal wantrouwig tegenover
kopieën, maar deze is prachtig. Heel sober
tentoongesteld, prima belicht en je ka n het
werk vrij dicht benaderen. Wat ook wel nodig
is, want er is veel op te zien. Hier zijn de
details, die in Milaan verloren zijn gegaan,
wél nog zichtbaar, en het zijn er heel wat.
Ze zijn ook niet allemaal verklaard, zo is er
nog discussie rond de betekenis van het vrij
ingewi kkelde handenspel van de apostelen.
De kopie is beter
Sinds 1545 is het werk in het bezit van de
abdij, die het aankocht van de erfgenamen
van Jean le Grand, een Antwerpenaar. Waar
deze het vandaan had, is onbekend.
De oorsprong is gezien de stijl en de uitvoe­
ring meer dan waarschijnlijk Italiaans.
Mogelijk was het als model bedoeld, waar­
naar hier in de Nederlanden dan kartons
voor wandtapijten werden geschilderd. In de
collectie van het Vaticaan bevindt zich zo'n
wandtapijt.
"'
0
0
...
>
0
11

"'
..
..
N
..
..
.
w
..
>
0
12
Het werk had ook een zekere faam in de
Nederlanden, want zowel Rubens als van
Dyck kwamen het ooit bekijken. David
Te niers kreegvan de Oostenrijkse Aarts­
hertog zelfs de opdracht er een kopie van te
schilderen. Ergens is dit misschien wel
logisch, want van het origineel was op dat
moment al niet veel meer over.
Een woelige historie
0 ja! Géén condens op het schilderij, het
wordt prima bewaard! De staat van het werk
is zeer goed. Dat is ooit anders geweest.
Tussen 1796 (sluiting van de abdij als gevolg
van de Franse Revolutie) en 1840
(het hernemen van het kloosterleven in
To ngerlo) werd het op verschillende
plaatsen bewaard. Het werk bleef enkele
jaren onaangeroerd, maar vanaft868
probeerden de monniken het werk te
verkopen. Het doek werd telkens opgerold.
Uiteraard zorgde dit voor ernstige bescha­
digingen.
Snij eens in een schilderij
De klap op de vuurpijl (vrij letterlijk dan)
kwam er in 1929 toen er brand uitbrak in de
abdij. Men sneed in allerijl het doek van de
omlijsting, waarbij het ook nog eens
scheurde. Het duurde dan nog eens drie jaar
vooraleer het gerestaureerd werd. In 1932
werd het dan uiteindelijk gerestaureerd.
Maar een grotere ingreep was nog nodig.
In 1958 ging het werk voor 8 jaar naar
Brussel, naar het Kunstpatrimonium.
In tussentijd was men in To ngerlo begonnen
aan de bouw van het nieuwe museum. Sinds
1966 hangt het schilderij er, in zijn volle
glorie. Maar minderveilig dan gedacht.
Toen men in 1982 een tentoonstelling van
Servaes inrichtte, met 12 van zijn werken,
kreeg men onverwacht bezoek. Er werd inge­
broken in het zaaltje achter het doek.
Om toegang te krijgen tot de werken van
Servaes, sneed men zich een weg dwars
door het schilderij!
Beter dan Da Vinci?
Het zijn verhalen die tot de verbeelding
spreken, zoveel is zeker. Het werk zélf
spreekt tot de verbeelding. Broeder Miehiel
trouwens ook! De man heeft enorm veel te
vertellen over het werk en zijn geschiedenis.
Zo veel zelfs dat ik een vol uur heb staan
luisteren en me daarna realiseerde dat het
lang geleden is, dat ik zolang bij één werk
heb stilgestaan. Het is iets wat blijkbaar
meervoorkomt hier, want aan toeschouwers
heeft men absoluut geen gebrek. Het
museum krijgt jaarlijks zo'n 12.000 bezoe·
kers over de vloer, wat redelijk indrukwek­
kend is.
Nu ja, het is in elk geva l logischer dan de
vele duizenden die in Milaan staan aan te
schuiven om het origineel te kunnen
bekijken, terwijl men op voorhand al weet
dat er al 350 jaar bijna niets origineels meer
te zien is.
Al mag je zoiets waarschijnlijk niet al te luid
zeggen.
Maar goed, de feiten liegen niet, dat wordt
in Tongerlo wel heel erg duidelijk gemaakt.
Foto's: © K.I.K., Brussel
DA VI NCl-MUSEUM
Norbertijnenabdij
Abdijstraat 40
2260 Tongerlo
abdij@tongerlo.org
www.tongerlo.org
tussen maart en oktober is het museum
alle zondagen open tussen 14 en 17u
(behalve Pasen)
tussen mei en september ook
alle weekdagen tussen 14 en 17u
(ook in de paasvakantie)
€1,50

ODITOU Ontdek Vlaa nderen-aan-de-Leie __
@ITO u®@[[ODOU@
Een mooi alternatief
Een frisse neus halen, de batterijen opladen,
zorgeloos genieten ... het is allemaal moge­
lijk langs de kronkelende oevers va n de Leie
tussen Wervik en Gent. Zowel voor een dagje
uit, een weekendje weg of zelfs een korte
vakantie biedt deze regio talloze mogelijk­
heden. Waar wacht u op om Vlaanderen­
aan-de-Leie te ontdekken?
Bijna honderd kilometer slingert de rivier
zich door een aantrekkelijke regio die zich
profileert als een nieuwe, beloftevolle
toeristische regio. 29 gemeenten en steden
uit West- en Oost-Vlaanderen hebben de
krachten gebundeld in de vzw Toerisme
Leiestreek om toerisme en recreatie in de
Leievallei te promoten.
De Leie als rode draad
Rode draad in dit nieuwe toeristische
verhaal is de Leie. Deze "Golden River", een
bijnaam die verwijst naar het vlas, dat
geroot werd in het Leiewater en de streek
welvaart bezorgde, stroomt traag door een
brede vallei met een rijk verleden en een
sterke economische traditie. De rivier inspi­
reerde niet enkel talloze kunstenaars, vooral
in het groene, pittoreske gedeelte tussen
Deinze en Gent, maar lonkt nog steeds
uitnodigend naar watersporters, fietsers en
wandelaars.
Het aantrekkelijke Leieland
biedt voor elk wat wils
De cultuurminnaar kan er tientallen musea
bezoeken. ln Sint-Martens-Latem, Deurle en
Deinze bijvoorbeeld zijn de collecties va n de
Leieschilders prominent aanwezig. Roger
Raveel, een van de belangrijkste heden­
daagse kunstenaars, heeft een eigen
museum in Machelen-aan-de-Leie.
Zevenhonderd jaar na de Guldensporenslag
zijn het Kortrijkse Broeimuseum en het
museum in de Groeningeabdij een bezoek
overwaard. Overal getuigen kerken van een
eeuwenoude bouwtraditie. Zelfs kastelen
zijn nooit ver weg.
Krijgt u stilaan de smaak te pakken?
Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen heeft wat in de pijplijn zitten voor zijn abonnees! Wie kunst
wil beleven langs de waterkant, kan volgend voordeelarrangement eens uitproberen.
Aankomst op vrijdag of zaterdag, 2 nachten in halfpension, in een klassehotel te Kortrijk.
Om de streek beter te leren kennen krijg je volgend voordeelpakket:
Toeristische kaart en gids van de Leiestreek (waarde € 10), voordeelvouchers
(groepstarief) voor ingang in het Roger Raveelmuseum, nationaal Vlas- Kant en Linnenmuseum,
nationaal Ta baksmuseum en het Peter Benoitmuseum.
Gratis ingang in het Groeningeabdij-museum en Broeimuseum te Kortrijk.
De prijs van dit alles: € so,oo i.p.v. € uo,oo
(p.p. op basis va n dubbele kamer,
supplement single € 40,00)
Dit arrangement kan geboekt worden bij de
DienstToerisme Kortrijk,
St. Michielsplein 5, Bsoo Kortrijk.
Te l. 056/23 93 71,
Fax 056/23 93 72,
E-mail: toerisme@kortrijk.be
Geldigvan april tot november 2003.
I I
Als toemaatje geven wij
één arrangement gratis weg!
(geldig voor 2 personen)
Wat moet u daarvoor doen?
Hieronder staat een citaat van een vrij
bekende kunstenaar.
'leder kind is een kunstenaar.
De moeilijkheid is er één te blijven
als je groot wordt'
De vraag is simpel: van wie is dit citaat?
Stuur ons een kaartje of mail ons het
antwoord, en misschien is het lot je wel
gunstig gezind!
Veel succes!
"'
0
0
...
c
..
z
>
c
13

Hockney
Hockney's hypothese
Het begon zeer persoonlijk. Begin 1999
bezocht pop-art kunstenaar David Hockney
een expositie van lngres' portretten in de
National Gallery te Londen. Hij werd
getroffen door de onnatuurlijk kleine schaal
van de accurate tekeningen. Bijna foto­
grafische zuiverheid in het begin va n de
19de eeuw. De lijnvoering deed hem denken
aan tekeningen van Warhol, die geprojec­
teerde beelden "overtrok". Misschien, dacht
Hockney, gebruikte In gres een camera
lucida. Dit draagbaar optisch instrument,
waarbij een projectie door een prisma/lens
tot stand komt, laat de kunstenaar toe de
essentiële trekken van het onderwerp te
markeren.
Vervolgens vroeg Hockney zich af sinds
wa nneer kunstenaars gebruik maken van
optische instrumenten. Opnieuw leverden
zijn eigen ogen het bewijs. Hij bedekte de
muurvan zijn atelier met reproducties van
Europese schilders -chronologisch- en
stelde vast dat de Noordelijke schilderkunst
rond 1420 zeer plots fotografisch-realistisch
werd. De uitvindingvan het lineair perspec­
tief alleen zou de kunstenaar niet in staat
gesteld hebben tot het schilderen va n
patronen die plooien volgen, noch van de
glinstering op een harnas, betoogde
Hockney. Optische instrumenten wel.
Spiegels en lenzen die projecties naar het
leven tot stand kunnen brengen. Hockney
benadrukt dat optische instrumenten geen
schetsen "maken". Alleen de hand van de
kunstenaar ka n dat doen, en het vereist een
grote bekwaamheid. "Toch schrokken vele
kunsthistorici van mijn suggesties", zegt hij.

© PhilSayer
"Hun hoofdbezwaar was dat het gebruik van
optische hulpmiddelen door een kunstenaar
'bedrog' zou zijn, dat ik hoe dan ook het idee
va n een aangeboren artistiek talent
aantastte". Steun kreeg hij, met enige
reserve, van kunsthistoricus Martin Kemp
(U niversiteit Oxford), maar vooral van
fysicus Charles Falco (U niversiteit Arizona).
Hij verschafte de wetenschappelijk gege­
vens die Hockney's argumenten onder­
bouwen.
Bewijzen
Dat bepaalde kunstenaars (Vermeer bv.)
met een camera obscura geëxperimenteerd
hebben, daar bestaat weinig twijfel over.
Nieuw echter is Hockney's stelling dat
optische instrumenten reeds veel vroeger
gebruikt werden en dat ze wijdverspreid
waren.
Hoe is het mogelijk dat de oude meesters
zelden melding gemaakt hebben van hun
toepassing van lenzen of spiegels? Het
gebruik moet, volgens Hockney, deel
geweest zijn van een geheime traditie.
Geprojecteerde beelden, bedrieglijk levens­
echt, hadden een magisch effect.
3 instrumenten komen aan bod: de reeds
vernoemde camera lucida, de camera
obscura en de concave spiegel.
De camera obscura is een donkere kamer
met een klein gat (eventueel lens), dat licht
doorlaat. Dat licht creëert een projectie van
het omgekeerd gespiegeld beeld va n de
buitenwereld in die donkere ruimte. Een
handig hulpmiddel om een tafereel op doek
te zetten. Een holle spiegel heeft alle
optische kwa liteiten van een lens en kan
beelden op een plat vlak projecteren.
Het grootste deel van de bewijzen komt van
het "kijken naar". Het eerste deel van het
boek heeft als titel "visueel bewijsmate­
riaal" en toont meesterwerken vanaf 1420.
Hockney speurt naar de aanwezigheid van
spiegels en lenzen. Hij onderzoekt myste­
rieuze fenomenen zoals de vervormde
schedel in Holbein's "Ambassadeurs".
De imperfecties van bepaalde schilderijen
- onscherpte, verschillende verdwijn­
punten, vertekeningen, ... - tonen aan dat de
kunstenaar steeds opnieuw moest focussen.
Immers, spiegels en lenzen hadden maar
een beperkte scherpte-diepte. Hij ontdekt
collage-achtige aspecten in panelen van de
Vlaamse primitieven. Ontstaan door het
apart tekenen van de verschillende
elementen -met behulp van een spiegel­
lens- en vervolgens op het paneel bij elkaar
te zetten. Verder beweert Hockney dat het
gebruik van optica een diep chiaroscuro
veroorzaakt. Je hebt immers fel licht nodig
om een projectie tot stand te brengen. En
kan de overvloed aan linkshandigen in
Caravaggio's tijd anders verklaard worden
dan vanuit gespiegelde projecties?
Bedenkingen
Om zijn stellingen nog meer kracht bij te
zetten maakte Hockney een documentaire
waarin hijzelf de geheimen van de optische
instrumenten demonstreert. De reconstruc­
ties lijken vaak plausibel, maar zijn ze dat
ook?
In december 2001 werd in New Vork een
conferentie gehouden, waar theoretici uit
verschillende domeinen zich bogen over
Hockney's hypothesen.
De voornaamste kritiek betrof -zoals te
verwachten- Hockney's methodologie, die
alles behalve traditioneel is. De optische
procedures zijn veel te weinig getest om
tot dergelijke verregaande conclusies te
komen. Te leurstellend ook dat Faleo's
eenvoudige berekeningen, die hij gebruikt
om zijn stellingen te staven, niet eens in het
boek zijn opgenomen. Het blijft bij lyrische
foto's van opstellingen. Gedetailleerde
reconstructies, zoals Philip Steadman ze
toont in zijn erudiete boek "Vermeer's
camera", kunnen hier als voorbeeld dienen.
jarenlang onderzoek naar Vermeer's werk­
methoden en kennis van de reële dimensies
van Vermeer's studio leidden tot een gefun­
deerde studie.
Op de website kan men het tekst- en studie­
materiaal van de aanwezige academici
terugvinden. Een ongemeen boeiende
discussie rond interpretatie en methodo­
logie. Veel van Hockney's "vondsten"
worden genuanceerd of ontmaskerd. Dat het
boek deze kruisbestuiving tussen kunst en
wetenschap oplevert is verdienstelijk.
"Als kunsthistorici zich ooit hadden bezig-
gehouden met optica hadden we het al jaren
geleden geweten", beweert Falco. Een stel-
ling die een grond van waarheid bevat.
Media
Hockney's project kreeg van in het prille
begin enorme mediabelangstelling. Een
verklaringvoor die interesse heeft te maken
met de sfeer van het onderzoek, dat de
kunstgeschiedenis uitspeelt tegen populair
begrip.
•
E
D
.
..
0
0
N
>
0
15

E
"'
..
..
N
>
K
0
16
Nog voor er sprake was van het boek, publi­
ceerde schrijver Ren Weschler een artikel in
"The New Yorker". Hij sprak er zijn afkeuring
uit voor de kunstgeschiedenis, die niet
openstaat voor Hockney's ontdekkingen. In
bijna alle krantenartikels die volgen wordt
de discipline afgeschilderd als reactionair.
Tegenover de moeilijke begrijpbare interpre­
taties van de kunstwetenschap, lijkt dit boek
de oude meesters te willen "verklaren", ze
toegankelijk te willen maken. Het speelt in
op de enorme wens van de toeschouwer om
de oude meesters en hun technieken te
begrijpen. De optische "trucs" lijken dat te
beloven. Het mysterie en de betekenis
worden nauwelijks aangeraakt. Wat de oude
meesters interessant maakt, zo lijkt het, is
hun gebruik van optische instrumenten.
Schilderijen worden in dit boek vertaald in
puzzels, die opgelost moeten worden.
Met Hockney als Sherlock Holmes, levert de
metafoor van de puzzel misschien wel spel­
plezier, maar de betekenis va n het schilderij
wordt vervlakt.
Even problematisch is de impliciete belofte
het modernisme en de hedendaagse kunst
te kunnen verklaren. Mensen die gefrus­
treerd zijn door de moderne kunst, zullen
zich gesteund voelen door Hockney's
negatie van anti-optische tendensen in de
2oste eeuw (abstracte kunst bijvoorbeeld).
Hij vermijdt het reële probleem dat gesteld
werd door de moderne kunst, namelijk het
verlaten van het realisme.
De kunstenaar als onderzoeker
"Ik ben er zeker van dat de optische
kenmerken alleen door een kunstenaar
gezien konden worden, een maker van
"afdrukken", die niet zo vervan de praktijk
of van de natuurwetenschap afstaat als een
kunsthistoricus", zegt Hockney in zijn inlei­
ding.
Een schilder heeft inderdaad beter zicht op
technische aspecten, maar in dit onderzoek
is het oog van de kunstenaar aanwezig als
een orakel, te pas en te onpas.
Hij kan met het blote oog zien dat in Rubens'
schetsen "geen spoor aanwezig is van het
gebruik van optische instrumenten".
Een onfeilbaar oog?
Eerder een subjectief oog, dat het verleden
interpreteert vanuit de hedendaagse visuele
cultuur en de eigen kunstenaarspraktijk.
Het Lam God's vergelijkt hij met zijn eigen
"Pearblossom Highway". "Beiden vertonen
meervoudige gezichtspunten, en die creëren
een veel grotere ruimte dan er bereikt kan
worden met één", beweert Hockney.
Behalve pretentieus is deze stelling ook
simplistisch. Zijn obsessie met (post-)kubis­
tische schilderstijlen spookt doorheen het
boek.
Merkwaardig dat hij -als schilder- de rol van
nieuwe materialen in de schilderkunst
onderschat.
r
Uiterst gedetailleerde en verfijnde gemodel­
leerde voorstellingen werden pas mogelijk
door het gebruik van olieverf. Een traagdr­
ogende, plastische verf met een veel grotere
verzadiging en toonwaardeschaal dan de
traditionele fresco.
Een breder perspectief
Volgens Hockney is het ontstaan van de
realistische weergave geen geleidelijk
proces geweest. "De optische maniervan
zien kwam plots (binnen enkele jaren!) en
was direct coherent en compleet.
Waarom zouden Campin en Van Eyck ineens
beginnen met het maken van veel moder­
nere schilderijen, die eruitzien als foto's?"
Hockney vindt het antwoord in het gebruik
van de optische instrumenten.
Maar ook kunstenaars in Italië beschikten
over spiegels en lenzen, hoe is het dan te
verklaren dat de ontwikkeling zich in het
Noorden voordoet?
In haar standaardwerk "The art of descri­
bing" houdt Svetlana Alpers zich bezig met
deze vraag. In tegenstelling tot de "verha­
lende" kunst van Italië, definieert ze de
Noordelijke schilderstraditie als "beschrij­
vende kunst". Met veel aandacht voor licht­
effecten, details, kleuren en texturen: een
schilderij als "vervanging voor het oog".
Alpers beschrijft in haar boek de pas
ontwikkelde technologieën van de lens
(zoals de microscoop), die een nieuwe
kennis letterlijkzichtbaar maakte. Ze
spreekt dan ook over een specifiek visuele
cultuur. Een tijdperk van observatie,
waarin "het oog het belangrijkste middel
van zelfweergave was en visuele ervaring
de belangrijkste vorm van zelfbewustzijn".
Deze context maakte het mogelijk om in de
schilderkunst de werkelijke gewaarwor­
ding van het zien toe te voegen aan het
perspectiefsysteem van de Italianen.
Tussen de lijnen
Projecties met lenzen en spiegels brachten
een nieuwe, intense manier van kijken
teweeg. Ongetwijfeld van invloed op de
beeldvorming en representatie van de
werkelijkheid. Het optische beeld werd
bron voor een nieuwe stijl. Lenzen en spie­
gels behoorden tot het geliefde studioma­
teriaal van schilders, dat weten we. Dat
deze instrumenten wijd en zijd toegepast
werden in de schilderkunst, in geheime en
ondertussen verloren gega ne technieken,
is met dit boek nog onvoldoende bewezen.
Verder fundamenteel onderzoek is vereist.
Tot slot schilder Phillip Pearlstein.
"Het gebruik van optische instrumenten, of
het nu prisma's, lenzen of foto's zijn, helpt
de kunstenaarenkel in hetomzetten van 3
dimensionale objecten naar het platte vlak.
Het is echter juist die opgave, die de
schilder grote voldoening geeft". Hij voegt
er laconiek aan toe: "Het is de schildering
tussen de contouren die het verschil vormt
tussen competente en echt betekenisvolle
kunst. "
Voor meer info
"Secret Knowledge", David Hockney, Thames
and Hudson, de Nederlandse vertaling
"Geheime Kennis" werd uitgegeven bij
Ludion, 2002.
"Vermeer's camera: U ncovering the truth
behind the Masterpieces",
Philip Steadman, Oxford University Press,
2001.
www.artandoptics.com Verslag van de confe­
rentie in het 'New Vork institute of
Humanities' december 2001.
www.artkrush.com Persoonlijk relaas van
Lawrence Weschler, de schrijver die
Hockney's hypothese voor het eerst in de
openbaarheid bracht. Via deze website
een link naar het oorspronkelijke artikel in
"The New Yorker".
Van 22 februari
tot
29 maart 2003
ABORIGINAL ART GALLERY
Investeer in een 40.000 jaar oude,
nog steeds levende cultuur.
Authentieke Aboriginal kwaliteitsktmstwerkm
Aboriginal Art Gallery - Australian Shop
Mageleinstraat 48, 9000 Gent
Een eeuwenoude cultuur, in een eeuwenoud huisje!
donderdag, vrijdag, zaterdag: 11.30 u tot 18.00 u
nu ook: woensdag: 13.00 u tot 18.00 u
056/61.70.47 - 0475/70.85.99
fax: 056/61.70.48
www.australianshop.com
Ontvang onze gratis catalogus
(op te sturen naar B&F In vest, Kapellestraat 90,
9870 Zulte, offax : 056/61.70.48)
Naam ................................. Tel. ..... .. .... .
Adres ........................................................ .
'
.
E
"'
0
0
N
17

Op de Beeck
Letterlijk onderweg
Momenteel is Hans Op de Beeck (01969
Turnhout) vaak letterlijk onderweg. Hij
verblijft voor een jaar in New Vork. Na zijn
studies aan Sint-Lukas Brussel, het HISK
Antwerpen en de Rijksacademie Amster­
dam, heeft hij nu een atelier in PS 1, een
'international studio program' onder de
vleugels van het MaMA. De internationale
erkenning is er al langer, getuige de solo-
en groepstentoonstellingen in binnen- en
buitenland. In 2001 ontving hij de prestigi­
euze Prijs Jonge Belgische Schilderkunst
voor zijn reusachtige maquette van een
verwoeste stadswijk. De ruimtelijke installa­
ties vormen echter maar een deel van zijn
beeld productie. Op de Beeck fotografeert
ook, tekent, en maakt video-installaties.
Het medium wordt zorgvuldig gekozen, op
basis van geloofwaardigheid en in functie
van de beeldinhoud.
Representeren
"Een geruim aantal jaren had ik een bepaald
beeld in mijn hoofd. Een zicht op een totaal
verlaten kruispunt in een koud nachtelijk
landschap. Het moment waarop je 's nachts
moederziel alleen voor dat rood licht staat.
Tijdens de dag is zo'n plek een mengelmoes
van activiteiten, ze is dan quasi onzichtbaar.
Als het verkeer en de dagdagelijkse kleur­
rijke realiteit afwezig zijn, verschijnt een
absurd soort "no ma n's land". De functio­
naliteit verdwijnt. Het wordt decor voor een
totaal andere ervaring. Aanvankelijk heb ik
getracht dat beeld te filmen, maar bij die
videobeelden kwam het accent te veel liggen
op het bedreigende karakter van de scene,
zoals in een horrorscenario.
Tu ssen verlaten en nad eren
Omdat de absurditeit en het 'non-event'
karakter van het beeld erg belangrijk voor
me waren, vond ik dat videobeelden mijn
oorspronkelijk idee te veel vernauwden.
Ik bouwde tenslotte een monumentale
maquette in een donkere ruimte ("Location
1", 1998), belicht met enkel een klein beetje
zacht blauw maanlicht. Als toeschouwer zie
je direct dat het hier gaat om een represen­
tatie."
Op de Beeck's nauwkeurig nagebauwde
sculpturale installaties zijn meestal onbe­
stemde of oninteressante plekken. Desolate
landschappen, verlaten speeltuinen en
woonwijken bijvoorbeeld. Plaatsen waar de
mens de natuur naar zijn hand heeft gezet.
Gedomesticeerde ruimtes die talrijke codes
in zich dragen, en intrigeren door een
complex sluimerend potentieel aan beteke­
nissen. Het is een oproepen van een stil­
staande parallelle wereld, zo zegt hij zelf,
een soort tijdloos nergens. Verwarrend,
onbehaaglijk en kantelend naar het
absurde.
Ensceneren
In tegenstelling tot de ruimtelijke modellen
waar de mens afwezig is, wordt hij in Op de
Beeck's video's meestal nadrukkelijk
aanwezig gesteld. Vaak fragmenten uit het
dagelijkse leven, uitvergroot of bewerkt,
waardoor een vervreemdend beeld ontstaat.
Zo registreert hij een echtpaar zwijgend
achter een kop koffie in een wegrestaurant
("Coffee", 1999). Schijnbaar hebben ze
elkaar niets meer te vertellen.
Het woordeloos samenzijn evoceert een
tergende leegheid. De locatie is niet toe­
vallig. Op de Beeck is gefascineerd door
plaatsen waar je -maar- een moment halt
houdt.
Onderweg is ook het jonge koppel in
"Determination 4"(1998). Samen met hun
2 kinderen lopen ze naar ons toe in een ijle,
monochroom witte omgeving. Zonder
aanwijsbare reden, duidelijk gehaast naar
een onbekende bestemming. Ze raken
vermoeid (8 minuten real time), maar blijven
absurd uitzichtloos ter plaatse trappelen.
Hans Op de Beeck ensceneert Beckettiaanse
taferelen. Situaties, tragisch en komisch,
onttrokken aan de werkelijkheid. Zijn kunst
refereert aan het leven zelf en reflecteert
over de huidige menselijke conditie. Hij
observeert, registreert en interpreteert.
In "Situation I" (2ooo) trekt de camera
droogweg naast een ellenlange rij kassa's in
een supermarkt zonder één enkele klant.
Enkel de caissières zijn op post gebleven.
Ze staren, als tentoongestelde wassen
figuren, doelloos voor zich uit. De volkomen
bewegingloosheid staat in schril contrast
met de normale drukke vloed van mensen,
goederen en geld in een supermarkt. Door
bepaalde aspecten te isoleren of lichtjes uit
de context te halen stelt Op de Beeck be­
paalde maatschappelijk mechanismen in
vraag.
Jonge Belgische schilderkunst
Het bekroonde werk, een maquette van acht
bij acht meter, vulde een volledige zaal in
het PSK. Een getrouwe weergave van een
stadswijk uit de jaren 'so, de tijd va n de
wederopbouw.
De hele wijk is echter verwoest, de straten
zijn verlaten en de speeltuinen onbespeeld.
Alles is grauw en er lijkt een lichte nevel te
hangen. Het fonteintje spuit nog steeds
water, maar de menselijke aanwezigheid
lijkt hier enkel nog in de herinnering te
leven.
"Het was mijn bedoeling om door de archi­
tectuur een typisch kleinburgerlijk opti­
misme op te roepen", zegt Op de Beeck.
"Er is een ramp gebeurd, maar het wordt
niet duidelijk wat dat precies was: oorlog,
een aardbeving, een neergestort vliegtuig.
Wat mij interesseert, is de intense vervreem­
ding van een plaats waar plots alle leven
uit verdwenen is."
Het artificieel en bijna surrealistisch
karakter van het tafereel wordt benadrukt
door het feit dat de maquette is opgevat als
een soort van kijkdoos. je kijkt naar de stil­
staande enscenering als door een raam.
Schaal- en tijdsgevoel vervagen, de scène
trekt je als het ware naar zich toe.
Het poëtische karakter is voor een groot deel
te danken aan de minutieuze afwerking, de
grote zorg voor detail. Sterk beeldend werk
met een emotionele impact.
Toekomstperspectieven
"Momenteel ben ik heel druk in de weer voor
een nieuwe videoproductie, die ik rond moet
hebben voor mijn parallelle solotentoonstel­
lingen bij Xavier Hufkens in Brussel (opening
6 maart 2003) en Ha les Gallery in London
(opening 14 maart 2003)", vertelt Hans Op
de Beeck.
"Ik maak voor het eerst een narratieve kort­
fi lm, de verfilmingvan een kortverhaal dat ik
een jaar geleden in het literaire tijdschrift
DWB publiceerde. In een grote ruimte ben ik
decorelementen op reële schaal, en andere
op maquetteschaal, aan het uitwerken.
Tussen een complex geheel van decor­
elementen en spotlights, vertellen de
acteurs en de camera, die een soort choreo­
grafische bewegingen maakt, een verhaal.
Het wordt een zwart-witfilm waarvan een
deel animatiefilm. Bij het fi lmen va n de
vertelling, wil ik grote zorg besteden aan het
in beeld brengen van kleine details, bewe­
gingen, gelaatsuitdrukkingen. Het werk
draagt de titel 'My brother's gardens'.
Verder toon ik in beide galerieën naast de
video ook nieuw sculpturaal werk en teke­
ningen."
We zijn benieuwd .
Foto's: © Hans Op de Beeck
"'
0
0
N
>
0
19

•.•
I ...
De voorbije Documenta presenteerde zich
als het beeldend geweten van de wereld.
Niet in het minst door de prominente aanwe­
zigheid va n zogenaamde "niet-westerse
kunst".
Het is voor velen nog wennen aan de verha­
lende kunst die niet-westerse kunstenaars
meebrengen. Ze eist van ons een betrokken­
heid die niet altijd correspondeert met de
esthetische blik. Met haar klemtoon op
morele, sociale of politieke inhoud hoopt
ze een mondiaal wereldbeeld te kunnen
uitdragen waarin cultuur niet enkel als zoet­
houdertje fungeert. Deze nieuwe praktijken
en denkwijzen vormen een alternatieve
traditie in de hedendaagse kunst.
De integratie van niet-westerse kunst in het
reguliere culturele circuit verloopt nog moei­
zaam. Het vergt een open beleid.
Wederkerige netwerken zijn onontbeerlijk.
Hedendaags Marokko is een multidiscipli­
nair festival dat zeer bewust deze factoren in
acht neemt. Centraal staat het werken met
co-curatoren en allochtone adviseurs. En dat
resulteert in een diepgaande dialoog, die
essentieel is voor de betrokken partners.
.
©Ben Benaouisse
Podia en partners
"Het project is ontstaan vanuit signalen van
de Marokkaanse gemeenschap zelf", zegt
Wim Viaene, drijvende kracht achter "open
culturele centra" en coördinator van het
project. "Naar aanleiding van de tentoon­
stelling "Magisch Marokko" merkten ze op
dat de beeldvorming rond Marokko altijd in
de richtingvan folklore en traditie ging.
Terwijl je ondertussen toch zag dat jonge
kunstenaars reeds bezig waren met heden­
daagse media."
Samen met )a mal Kazza en An Sijsmans,
beiden cultuurfunctionaris in cultuurcen­
trum de Warande, trok hij naar Marokko voor
een prospectie. Ze ontmoetten er Sylvia
Belhassan, directrice van de Villa des Arts.
Zij werd co-curator voor het luik beeldende
kunst in de cultuurcentra van Tu rnhout en
Mechelen. "Maar het is echt bijzonder
belangrijk dat ook de Marokkaanse gemeen­
schap in België betrokken is bij dit project",
aldus ]a mal Kazza en Wim Viaene.
© Benohoud

"Moussem vzw is een platform in wording
van Marokkaanse culturele uitingen in
Vlaanderen. Zij organiseren, samen met
Jasmina Van Kersschaever van de Koningin
Fabiola Zaal Antwerpen, een tentoonstelling
va n Marokkaanse vrouwelijke beeldende
kunstenaars."
Het was al vrij snel duidelijk dat er een
aanbod dans, muziek, mode en literatuur
zou aan vastgekoppeld worden. Met het
Modemuseum, Open Doek-filmfestival en
het cultuurcentrum van Berchem als
volwaardige podia.
Hedendaagse beelden
Het huidige Marokko ondergaat een poli­
tieke, sociale en culturele omwenteling.
"Toch kregen we tijdens onze prospectie
meestal hetzelfde verhaal te horen.", zegt
An Sijsmans, tentoonstellingsverantwoorde­
lijke in de Warande. "Weinig of geen
middelen voor hedendaagse kunst. Het is
niet evident om voor nieuwe media en
beelden te kiezen en jonge kunstenaars
grijpen dan ook elke kans om in het buiten­
land te werken of te exposeren. Om die
reden hebben we ons niet vastgehouden
aan de grenzen van Marokko en komen in
onze tentoonstelling ook in het buitenland
verblijvende Marokkanen aan bod."
De installaties, foto's, videowerk en schilde­
rijen van de jonge kunstenaars roepen
vragen op over identiteit, engagement en
cultuur.
De Garage, ruimte voor actuele kunst van
cultuurcentrum Mechelen, toont het werk
van Safäa Erruas, Faouzi Laatiris, Fatima
Mazmouz en Hassan Darsi. In de Warande
zijn Hicham Benohoud, Hassan Echaïr,
Batout S'himi, Mounir Fatmi, Younès
Rahmoun en Ben Benaouisse te gast.
h+m wil naast een presentatie- ook een
creatieplatform zijn. Studenten uit de acade­
mies van Tetouan en Casablanca zijn uitge­
nodigd om samen met Vlaamse studenten
te werken in het grafiekcentrum Frans
Masereel. De resultaten zullen later in
Marokko te zien zijn in een reizende
tentoonstelling.
Tussen 2 werelden
© CharifBenhelima
Mounir Fatmi studeerde in Rome en heeft al
een internationaal tentoonstellingsparcours
op zijn naam. Hij beschrijft zichzelf als een
kunstenaar die balanceert tussen de
Westerse en de Maghrebijnse traditie.
"Ik stel me, net als vorige generaties
Marokkaanse kunstenaars, vragen over
onze identiteit, maar tegelijkertijd ook over
onze relatie met moderniteit, technologie en
religie. Hedendaagse kunst is een exclusief
westers begrip. Ik behoor tot een Afrikaans­
Arabische moslimcultuur, met alle contra­
dicties en limieten die deze cultuur met zich
meebrengt. Het is maar door, vandaag de
dag, deze limieten te verleggen, dat we
ons kunnen aansluiten bij een heden­
daagse praktijk die niet noodzakerlijkerwijs
westers is."
e
"
N
0
.
>
0
21

"'
C>
C>
N
>
c
22
In Turnhout toont Fatmi de video-installatie
'Thérapie de groupe', bestaande uit beelden
van manifesterende mensen in Marokko en
elders, gedrag dat hij associeert met
groepstherapie.
Ook Ben Benaouisse, een Belgvan
Marokkaanse afkomst, gaat in totaalinstal­
laties op zoek naar zijn culturele identiteit.
Er ontbreekt hem, zegt hij, een Belgisch
geheugen en een Marokkaanse toekomst.
Benaouisse begon zijn artistieke carrière als
danser-acteur bij het Gentse theaterhuis
Victoria. Al doende ontwikkelde hij naast
theatrale, ook beeldende kwaliteiten, die
zijn uitgemond in zijn installatie 'lnvasif'.
De eerste delen van dit totaalproject toonde
hij reeds in het Caermersklooster in Gent en
de Brakke Grond in Amsterdam. 'lnvasif' is
een verzameling van allerlei voorwerpen die
hem herinneren aan de 2 culturen waaruit
hij voortkomt. Een dubbel referentiekader
met zowel typisch Arabische als typisch
Belgische zaken, zowel persoonlijke als
collectieve herinneringen. Opgebouwd als
een scène, waar de bezoeker vrij kan rond­
wandelen en zijn eigen verhaal kan uitstip­
pelen.
Mom u
Ook het gloednieuwe Modemuseum partici­
peert in h+m. Concepten werden uitgewerkt
door Frieda Sorber (Mom u) in samenwerking
met Moussem vzw.
Om te beginnen is er de grote overzichtsten­
toonstellingvan Marokkaanse mode.
Presentaties van volledige ensembles tradi­
tionele kostuums met een overzicht van de
kaftan de voorbije 50 jaar, aangevuld met
het werk van hedendaagse Marokkaanse
ontwerpers.
© CharifBenhelima © CharifBenhelima
Van Tam i Tazi, de ontwerpster die eind jaren
'6o aan de wieg stond van wat we nu kennen
als hedendaagse Marokkaanse mode, wordt
een modeshow georganiseerd. Van een
totaal andere orde is de tweede tentoonstel­
ling in het Mom u. Charif Benheli ma, een
jonge Belg met Marokkaanse roots, toont
een overzicht van zijn fotowerk. Bijzondere
beelden, getuigend van een integere en
gedreven betrokkenheid. Benhelima is een
fotograafvan de maatschappelijk marge.
Hij maakt beelden va n illegalen en asielzoe­
kers in het Klein Kasteeltje en San Damiano,
van ontheemde kinderen in een stedelijke
omgeving, van vluchtelingen in ex­
]oegoslavië en Roemenië.
Krachtige confrontaties, vaak schrijnende
documenten. Benheli ma heeft oog voor
kwetsbaarheid en ontreddering. Met zijn
foto's stelt hij essentiële vragen. "Ik wil in
dit project geen politieke boodschap
uitdragen", zegt hij. "Ik wil gewoon ontwor­
teling tonen. Hoe het is te leven zonder
thuis. Te gelijk is dit voor mij een onderzoek
naar mijn eigen identiteit. Psychologisch
ben ik zelf iemand zonder papieren."
Benheli ma studeerde aan Sint Lucas
Brussel, het HISK en het International Centre
of Photography New Vork. Hij heeft inmid­
dels een uitgebreid internationaal cv. Ludion
verzorgt een publicatie met een uitgebreid
overzicht van zijn oeuvre. De presentatie
gebeurt bij de opening van de tentoonstel­
ling in het Mom u.
Film en podiumkunsten
Marc Boon en van Open Doek engageerde
de jonge cineaste Yasmine Kassari om mee
te werken aan de selectie voor het fi lmfes­
tival. De cinema in Marokko is nog jong en
Open Doek wil geen historisch overzicht
presenteren, maar legt de focus op de
nieuwe generatie Marokkaanse filmmakers.
Heel wat van die jonge cineasten leven
buiten Marokko. De selectie wordt niet
alleen in Turn hout getoond, maar ook op
verplaatsing, tijdens het Moussemfestival
in Antwerpen (Cartoons).
Mohamed lkoubaan, artistiek leider van
Moussem vzw en Marc Goossens van het
cultuurcentrum Berchem verzorgden het
luik podiumkunsten. Zij opteren radicaal
voor h+m als een creatiefestival, eerder dan
een presentatieplatform. "Les baliets du
Grand Maghreb" staan geprogrammeerd,
en ook het theatercollectief "Chahoula".
Nazorg
"Het verhaal dat zich ginder afspeelt, speelt
zich ook hier af", zegt Jamal Kazza. "Het is
belangrijk dat we de Marokkaanse gemeen­
schap in Vlaanderen bereiken. h+m heeft
vele inspanningen geleverd om blijvende
communicatiekanalen op te zetten."
Wim Viaene gaat verder. "Zo zal Moussem
het archiefvan dit festival krijgen.
Als platform voor de Marokkaanse cultuur
in Vlaanderen zullen zij in de toekomst,
door de vele contacten die gelegd zijn,
gemakkelijker aanspreekbaar zijn voor
culturele centra.
Verder heeft het project de discussie over
internationale en culturele samenwerking
aangezwengeld. Hoe bouw je dat uit, die
culturele akkoorden. Tot slot is er het enga­
gement van de betrokken cultuurcentra en
musea om na het project werk te blijven
maken van het cultureel diversifiëren van
hun regulier aanbod. Met andere woorden,
een engagement om dit soort van samen­
werkingen te continueren."
Wij hopen alvast dat de cultuursector deze
wens ter harte neemt. Maar eerst moet
"Hedendaags Marokko" nog beginnen.
Wij kijken er naar uit.
www.hplusm.be
of:
ÜPEN CULTURELE CENTRA
Arenbergstraat 28
2000 Antwerpen
03 202 46 17
Een greep uit
het cursusaanbod
Avignon
en de waanzinnige 14d' eeuw
4lessen
Antwerpen
Brugge
Gent
Kortrijk
Mechelen
MDO
[start 11/03]
[start 22/04]
[start 05/05]
[start 22/041
[start 11/03]
Museumlaan 14, B-9831 Deurle, België
tel. +32-9-282 51 23 - fax +32-9-281 08 53
info@museumdd.be - http://www.museumdd.be
jaarprogramma 2003
16.02 -30.03 - Switch
over omkeerbaarheid
Elke Boon, Cel Crabeels, Bojan Fajfric, Damien Hirst,
!gor & Svetlana Kopystiansky
Focus 1
05.04 - 20.04.2003 - Tussenspel
Vaste collectie & Joëlle Tuerlinckx - Elementen
NIEUWE PROJECTEN NOUVEAUX PROJETS D.D.
04.05 - 22.06 - Gert Verhoeven
Focus 2
06.07 -28.09 - Gust. De Smet-Festival
i.s.m. Musea Beeldende Kunst Leiestreek
Focus 3
12.10 - 21.12 - In Search of
the Perfect Lover
Louise Bourgeois, Marlene Dumas, Paul McCarthy,
Raymond Pettibon
Focus 4
openingsuren: di-vr 13-17u
za, zo- en feestdagen ll-17u I ma gesloten
structurele sponsors: Bank Degroof I C&A I Europabank I Hulp der Patroons I
lpsen I UA Scania - met steun van: Vlaamse Gemeenschap I
Provincie Oost· Vlaanderen I Gemeentebestuur Sint-Martens-Latem
"'
C>
C>
N
>
c
23

in de verandering
"Door middel van aantrekkelijke en leven­
dige tentoonstellingen rond aantrekkelijke
thema's uit het dagelijkse leven, heeft het
kindermuseum als doel kinderen de moge­
lijkheid te geven om zichzelf, zowel als de
mensen uit hun omgeving, beterte leren
kennen en de wereld rondom zich beterte
begrijpen."
Deze doelstelling wordt bekrachtigd in het
Chinese spreekwoord:"lk hoor en vergeet; ik
zie en herinner me; ik doe en begrijp."
Bij de uitbouw van de tentoonstelling "Stap
in de verandering" werd de werkgroep van
het museum geadviseerd door externe raad­
gevers en specialisten uit verschillende
disciplines (ethnologen, psychologen,
biologen, folosofen, historici, natuurken­
ners, kunstenaars, ... )
Een ballonvaarster
Het is druk als wij op een druilerige zondag­
middag aan de luchtballon als kassa komen.
Enkele kinderfeestjes en een jeugdbewe­
ging bevolken reeds het museum.
Om overbevolking te voorkomen meldt een
bordje dat het maximum aantal bezoekers
beperkt wordt tot 250.
Een vriendelijke Franstalige ballonvaardster
verwelkomt ons in duidelijk verstaanbaar
Nederlands. Met de "paspoort-gids voor
ouders en kinderen" beginnen we aan onze
reis. Jassen worden weggehangen aan
haakjes in het bos. Alles op kinderhoogte!
Opdracht rpx 3
Voordat we het ruimteschip langs een stijle
ladder betreden, kunnen we onze schoenen
ruilen voor witte pantoffels die in een grote
koffer bewaard worden. In het ruimteschip
zien we computers, en een glazen kast met
alledaags materiaal dat waarschijnlijk onze
samenleving aan buitenaardse wezens moet
verduidelijken.
Via een smal, kronkelig gangetje komen we
in een onderwaterachtige wereld. Hier
kunnen kinderen de omgeving voortd urend
veranderen. De waterplant bevat voor­
werpen in verschillende materialen die van
plaats verwisseld kunnen worden. Aan het
plafond hangen rijen touwen, uitnodigend
voor slinger- en verstopspelletjes.
Ju les (7j) en Ona (si) doen spontaan hun
schoenen uit om op een indrukwekkend
bouwwerk te klimmen dat opgetrokken is uit
grote schelpvorm i ge volumes.
In het centrum leggen ze zich neer op zachte
kussens en kijken naar een soort enorme
aardappelen die aan het plafond hangen.
Dan is er nog een spiegelhoek waar je jezelf
in veelvoud tegenkomt.
Landing in polen
De kinderen willen langer spelen en
genieten maar we moeten verder want de
bezoektijd is beperkt en de trein naar Polen
staat te wachten.
Het authentieke treinstel biedt plaats aan
een tiental personen. Er hangt een kaart
waarop de reisroute uitgetekend werd. We
schuiven het gordijn met de geschilderde
treindeur opzij en stappen binnen in een
Poolse winkel en een Pools klaslokaal. Alles
is zo natuurgetrouw mogelijk weergegeven,
behalve dan dat de kinderen op de school­
banken en achter de winkeltoog frans
spreken.
Vervolgens komen we door een kralengor­
dijn in een gezellige Poolse huiskeuken
waar kinderen onder begeleiding aan het
koken zijn. Aan de muur hangen fa milie­
foto's. Ona en ju les wilden zich niet
inschrijven voor de kookkursus dus gaan we
naar de eerste verdieping. De cafetaria hier
is niet echt gezellig.
Landing in de natuur
Tijd voor een plaspauze in de propere,
kleurrijke toiletten.
Met behulp van verschillende didactische
materialen en technieken leren we een hele­
boel over de natuur. De gebruikte materialen
zijn stevig en mooi afgewerkt!
Door tekstballonnen bij de juiste honden te
hangen, zien we dat deze zich uitdrukken
met geluiden, mimiek of houdingen.
Bladsoorten als puzzelstukken passen in de
juiste boom. Kleurrijke vissen zwemmen in
hun aquarium en de leefruimte van de
cavia's is zo gemaakt dat de kinderen er via
een tunnel onderdoor kunnen kruipen.
Wat er met het pick-nickafval van de fa milie
gebeurt na 1 week, 1 maand, 1 jaar en
10 jaar, zien we in verschillende bakken.
Natuurlijke selectie wordtverduidelijkt met
witte en zwarte magnetische vlinders op
witte en zwarte bomen. Met handschoen­
vogels pakje dan de opvallende vlinders
van het bord.
In een aanpalende kamer wordt vlijtig
geknutseld.
Landing in de evolutie
Rode lichten gaan aan als we door de deur
van de tijdmachine gaan. We surfen door­
heen de tijd en herleggen de weg van het
schrift. De bakjes die hiervoor bedoeld zijn
worden door de aanwezige bezoekertjes
niet gebruikt. Waarschijlijk komt veel van dit
materiaal meer tot zijn recht tijdens een
klasbezoek, als het in een opdracht verwerkt
zit. Nu is er te druk.
Langs twee met landschap beschilderde
wanden staan zeven kinderen, poppen
welteverstaan, met naam en geboortenaam
opgesteld. Thor, geboren in 12.350 v.Chr., is
de oudste en Emilie werd als jongste in 1918
geboren. Ze dragen allen de kleding uit hun
tijd en we zien ook op welke manier ze aan
water geraakten: pomp, put, hevelsysteem
uit de rivier.
De volgende kamer verbeeldt een steppe­
landschap. Een bizon lijkt achteromkijkend
in de muur te verdwijnen, zijn geschilderde
soortgenoten achterna.
In het ateliervan de toekomst boetseren
kinderen een dier uit de toekomst en
tekenen ze hoe onze betovergrootouders
zich het jaar 2000 voorgesteld zouden
hebben.
"'
0
0
N
>
0
25

"'
0
0
N
0
.
>
0
26
Landing in het toverbos
We zijn nu op de derde verdieping. Achter de
deur van het theateratelier, waarvoor inge­
schreven kan worden, bevindt zich het
fluweelrode theater. Een Bourla op kinder­
formaat waar je verwacht dat elk moment de
twee kritische figuren van de Muppetshow
uit hun loge kunnen opduiken.
De volgende kamer is omgetoverd tot een
bos met een oude eik, het decor voor het
vertellen van sprookjes. Grote en kleine
kinderen zitten op boomstronken te
luisteren naar een verhaal waarvan het
verloop bepaald wordt door een volgorde
van houten prenten waarop de personages,
het onverwachte, de afloop en het doel
vermeld en getekend staan. Dit alles wordt
op de daarvoor bestemde plaatsen in een
reusachtig boek gepuzzeld. De aanwezige
kinderen lijken erg geboeid. Spijtig genoeg
wordt er alleen Frans gesproken zodat we
door de holle boom kruipen op zoek naar
nieuwe uitdagingen die we vinden in de
blauwe kamer die we via de open haard
betreden.
Hier is bijna niets wat het lijkt. De ene deur
bedekt verschillende spiegels. Een andere,
met drie sloten, verbergt nog twee kleiner
wordende deuren en luiken waarachter een
klein ventje achter glas staat te kijken.
Langs een wenteltrap kan je in het
hemelbed klimmen, door een luikje in de
grond (!) de sterrenhemel bewonderen, door
een raam naar de volle maan kijken.
Schuif je het gordijn open dan kom je in de
controlekamer van een duikboot waar stee­
vast het van fi lms bekende "ping" weer­
klinkt.
Landing bij de familie Vandermus
Deze tweetalige houten ouders en drie
kinderen kijken weerloos toe hoe bezoekers
hen hobby's, eigenschappen en emoties
toekennen.
Al fietsend zet ju les een systeem met tand­
wielen in werking zodat de seizoenen voor­
bijdraaien.
Als je samenwerkt kan je hier zelfs de tijd
manipuleren. ju les zorgt voor de aandrijving
va n de grote wijzer va n een klok met de voet
van een oude naaimachine, terwijl Ona de
kleine wijzervoortstuwt door aan een wiel te
draaien.

Landing in de groei
Hier worden de verschillen in ontwikkeling
van 1 tot 13 jaarvan drie kinderen voorge­
steld. We zien op welke leeftijd ze op twee
wielen fietsen, hun eerste tand verliezen,
zwemmen, enz. Ernaast hangt een spiegel
waar je je eigen ontwikkeling kan overlopen.
"Elkeen groeit volgens zijn eigen ritme" is de
boodschap die hier geschreven staat..
Verder zien we nog hand- en voetafdrukken
van klein naar groot waarnaast je je eigen
afdruk in een gelvorm kan maken ter verge­
lijking.
Cl)
i\
T E
Terugblik
© Kindermuseum
Ons bezoek aan het kindermuseum was
boeiend en leerrijk. Voor verschillende akti­
viteiten moet vooraf ingeschreven worden,
maar als je alles wil doen is de bezoektijd te
kort. Het is dus aan te raden eerst het hele
museum te doorlopen om een keuze te
maken en een plaats te reserveren.
Tijdens ons bezoek werd de blauwe kamer
bijna afgebroken door enkele lawaaierige
kinderen, waar waren hun begeleiders?
s
van 28 februari tot en met 23 maart 2003
V AAST COLSON
een totale transformatie van de expositieruim
Vrije toegang van di. tot za. van 14 tot 18 u.,
zo. van 10 tot 12 en van 14 tot 18 u.
gesloten op maandag.
een bezoek op afspraak is mogelijk.
de Warande, Warandestraat 42, B-2300 Turnhout
tel. 0032 (14) 41 94 94, fax 0032 (14) 42 0821
e-mail tentoon@warande.be, www.warande.be
De voertaal in Brussel is duidelijk nog Frans,
zodat Ju les en On a als bijna enige Neder­
landstalige aanwezigen niet echt aange­
sproken waren om iets mee te doen.
De dame in de luchtballon verzekerde ons
ervan dat de begeleiders echt wel Neder­
la nds spreken.
PRAKTISCH
KINDERMUSEUM
Burgemeesterstraat 15
1050 Elsene - Brussel
02/640.01.07
childrenmuseum.brussels@skynet.be
www.kindermuseum.be
"'
0
0
N
>
0
27

I
I
I
i
I
I
I
I
I
•
I
I
I
I
I
I
I
I
ria Magdalena De geschiedenis van een vrouwenbeeld
Ferdinand De Braekeleer, Maria Magdalena als boeteling, 1822,
VerzamelingVisser-Van Dooren, Amsterdam
Meer traditie dan feiten
En die figuur is boeiend en moeilijk tegelij­
kertijd. Enkele interpretaties maken dat zeer
snel duidelijk.
Maria Magdalena was het voorbeeld van de
boetvaardige in de christelijke kunst vanaf
de Middeleeuwen, maar vooral vanaf de
Contrareformatie, toen de Kerk de devotie
van de sacramenten, in het bijzonder van de
biecht, begon te cultiveren. Van de vrouw
die Christus' voeten zalfde, aan wie het
beeld van de berouwvolle zondares is
ontleend, wordt de naam overigens niet
genoemd. Johannes vereenzelvigt haar met
Maria, de zustervan Marta en Lazarus, maar
het is slechts de traditie die haarvereenzel­
vigt met de Maria Magdalen a bij wie
Christus zeven duivels uitdreef, en die
aanwezig was bij de Kruisiging.
Ookeen drie-eenheid
De oosterse Kerk beschouwde hen als drie
verschillende personen, maar de westerse
Kerk, en daarmee de westerse kunst, b e han­
delde hen als één. Maria Magdalena's vaste
attribuut is de kruik of vaas met olie, in haar
hand of aan haar voeten, waarmee ze
Christus' voeten zalfde. Haar haren zijn los,
lang en golvend, en bedekken soms haar
hele lichaam. In dit opzicht lijkt zij op Maria
van Egypte, eveneens een type van een tot
inkeer gekomen courtisane.
Kiki Smith, Maria Magdalena, 1994,
verzameling kunstenares
Alfred Stevens, Maria Magdalena, 1887,
Museum voor Schone Kunsten, Gent
Serlinde De Bruyckere, Fran Dies, 2001,
Verzameling lgnace en lngrid Wyckhuis
Marlene Dumas,
Magdalena, 1995,
SMAK, Gent
Zij wordt op twee verschillende manieren
afgebeeld. Voor haar bekering is zij rijk
gekleed, met juwelen en handschoenen, het
type van de Aardse Liefde. Op deze wijze
komt zij voor in twee niet-bijbelse thema's:
dat van Marta die haar berispt om haar ijdel­
heid, en het populairdere thema waarin zij
afstand doet va n wereldse ijdelheden.
Als boetvaardige draagt zij een eenvoudig
gewaad. Vaak ook is zij naakt, slechts
bedekt door haar lange haar. Zij leest of
med iteert; in de schilderkunst van de barok
kan zij haar betraande ogen opslaan naar
een visioen van engelen in de hemel. De
scène kan zich afspelen bij de ingangvan
een grot, naar de legende die wil dat zij zich
in haar latere leven terugtrok in een grot te
Sainte-Baume in Frankrijk. Verhalende
scènes zijn ontleend aan de evangeliën en
aan middeleeuwse Franse legenden.
Maria Magdalena in de Provençaalse
legenden
Het verhaal van Maria's pelgrimsreis naar de
Provence, waar zij jarenlang als kluizenares
geleefd zou hebben, ontstond in Frankrijk en
is opgenomen in de Legenda aurea. Het was
gebaseerd op legenden over een andere
boetelinge, Maria van Egypte, die in
Frankrijk al veel vroeger verteld werden.
De ontdekking in de 13de eeuw van Maria
Magdalena's vermeende overblijfselen
leidde tot een snelle groei van haar cultus.
Haar merkwaardigste monument is wellicht
de Madelei ne-kerk te Parijs, een pseudo­
klassieke tempel die enige jaren gewijd was
aan de verheerlijking van Napoleon.
De reis naar Marseille
Maria, Marta en Lazarus voeren met een
aantal metgezellen uit in een boot zonder
zeil, riemen en roer, en landden tenslotte,
geleid door een engel, veilig in Marseille.
Maria preekte er tot de heidense inwoners
en bekeerde velen van hen. Het onderwerp
komt voornamelijk voor in aan Maria
Magdalena gewijde kerken.
De hemelvaart van Maria Magdalen a
Op een eenzame plek in de bergen, bij de
tegenwoordige bedevaartplaats Sainte­
Baume, bracht zij dertig jaar door, vastend
en boetend. Zevenmaal daags daalde een
engel neer die haar omhoogvoerde naar de
hemel, waar zij een blik mocht werpen op de
heerlijkheid die haar wachtte. Op een dag
zag een kluizenaar dit bij toeval gebeuren,
en hij ging naar Marseille om het nieuws te
vertellen. Het onderwerp komt voor in de
kunst van de renaissance, maar vaker vanaf
de latere 16de eeuw, de tijd van de
Contrareformatie. Op vroege versies is zij
gedeeltelijk gekleed en zweeft zij in een
devote houding omhoog. In de barok is zij
naakt, of wordt zij bedekt door lang haar, en
kan zij als Venus achteroverrusten tussen de
wolkenbanken. Zij wordt omhooggevoerd
door talrijke engelen, van wie er één haar
kruik met balsem draagt. De kluizenaar kijkt
soms toe vanaf de grond.
"Ik weet nog dat je vaak verwonderd was:
'Waarom kijkt u naar de splinter in het oog
van een ander, en merkt u de balk niet op in
uw eigen oog?'
Ik had het je wel kunnen vertellen, hoe groot
de angst is.
Maar ik was pas twintig jaar. En een hoer."
Marianne Frederikson, Volgens Maria
Magdalena, 1997
Nog tot 6 april 2003
MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN
Citadelpark
9000 Gent
09 I 240.o7.oo
museum.msk@gent.be
www.gent.be
.::
"'
C>
C>
N
>
0
29

Centrum Ronde van Vlaanderen
Kruip in de huid van de
helden en voel de emoties
die elkjaarweer opborrelen
bij Vlaanderens mooiste
wielerklassieker.
Dat is zo een beetje de
slogan waar het nieuwe
Ronde van Vlaanderen-
museum zich in de kijker
Het Centrum Ronde van Vlaanderen wordt
een multifunctioneel toeristisch project
opgebouwd rond het Belevingsmuseum
Ronde van Vlaanderen. Het Centrum
beschikt over een sterk uitgebouwde infra­
structuur - een auditorium, tentoonstel­
lingsruimte, vergaderzaal, toeristische info­
balie, Ronde-brasserie, Ronde-shop - die
mogelijkheden biedt voor activiteiten van
culturele, toeristische, sportieve, educa­
tieve, en commerciële aard. Het wordt
gebouwd in het hart van het historische
Oudenaarde (Oost-Vlaanderen) en maakt
deel uit van het stedenbouwkundig project
Droesbeke waarmee de stad Oudenaarde
het stadsweefsel tussen de Schelde en de
Sint-Walburgakerk wenst in te vullen.
De opening van het Centrum Ronde van
Vlaanderen is gepland voor 27 februari
2003. Het Belevingsmuseum zelf mikt op
6s.ooo bezoekers per jaar. Het Centrum zal
ook open staan voor bedrijven, instanties en
verenigingen die activiteiten willen opzetten
(studiedagen, tentoonstellingen, persconfe­
renties, ... ). Het Belevingsmuseum heeft tot
doel de ziel van de Ronde van Vlaanderen en
de brede waaier van emoties, die elk jaar ter
gelegenheid van de wedstrijd weer opbor­
relen, te vatten, te analyseren en te delen
met de bezoeker. De Ronde van Vlaanderen
bevat alle elementen voor de uitbouw van
een pakkend museum: een sterke traditie,
sport van de bovenste plank, helden en
heroïek, drama en vreugde, spanning en
sensatie.
I
De Ziel - De Helden -
De Ronde is zo
veel meer dan
een wielerwedstrijd.
Het
Ep os
Die elementen zijn gevat in het unieke
beeld- en archiefmateriaal dat de VRT, Het
Nieuwsblad en tientallen archivarissen ons
ter beschikking stellen.
Het museum is geen klassiek collectie­
museum, wil geen uitstalraam zijn met oude
fietsen, truien en trofeeën. Het is een bele­
vingsmuseum. De aanpak is dynamisch,
informatief en animerend. Er wordt gebruik
gemaakt van hedendaagse multimedia­
technieken waarin beeld, geluid, computer­
technieken, speciale projecties, wedstrijdsi­
mulaties, ... zullen worden geïntegreerd. Een
introductiefilm in het auditorium opent het
bezoek aan het museum. Aan de hand van
een dag Ronde van Vlaanderen 'van start tot
finish' beleef je als bezoeker álle aspecten
van de Ronde, van vroeger en nu, niet chro­
nologisch maar thematisch.
De boeiende thema's liggen voor het rapen:
het parcours, de deelnemers, de helden en
winnaars, de meteorologische en andere
ellende, de kasseien, de hellingen, de
aanpak van radio en tv, de organisatie
vandaag, de toekomst van de Ronde, de
socio-historische achtergrond van de
Ronde, de Ronde tijdens oorlogsjaren,
alle statistische informatie, ...
De betrokkenheid van de bezoeker zal
worden opgedreven door hem bij middel van
een digitale badge in de huid van een
'levensechte' Ronde-figuur te laten kruipen:
een renner (Va n Lerberghe, Sc hotte, Merckx,
Museeuw, ... ), een volger, een journalist, een
verzorger, een cameraman op de motor.
Hij beleeft als dusdanig zijn of haar speci­
fiek verhaal tijdens een Ronde-wedstrijd­
dag.
m
..
..
"
0
,_
z
:::
>
0
31

"'
0
0
N
>
0
32
Er is nog meer. Men wil in het Centrum de
Ronde ook gebruiken als venster op de_
Vlaamse Ardennen, een landschappelijke
parel en dus een toeristische magneet. Via
het Ronde-verhaal worden bovendien aller­
hande wetenschappelijke, ecologische,
sociale en cultuurhistorische aspecten
aangeraakt, die het Centrum nog interes­
santer moet maken, in de eerste plaats dan
voor jongeren en scholen. Hoe zijn de
hellingen in de Vlaamse Ardennen ontstaan?
Wat zijn de specifieke kenmerken van flora
en fauna? Welke soorten kasseien bestaan
er en hoe werden ze aangelegd?
Is er een verklaring voor het typische Ronde
van Vlaanderen-weer? Wat gebeurt er in een
fietskader die over kasseistenen dokkert?
Welke krachten werken op een renner die
met zestig per uur een bocht neemt?
Wat speelt zich allemaal af in een rennersli­
chaam tijdens een barre tocht als de Ronde?
Foto's: © CRUR
Hoe verloopt de communicatie tussen de
renners en de ploegleiding? Hoe wordt de
Ronde in beeld gebracht?
Bij het uitwerken van de thema's en zijthe­
ma's speelt interactiviteit een belangrijke
rol. Dankzij de nieuwste simulatietech­
nieken zal jong en oud zijn eigen Ronde
kunnen voelen, zijn limieten kunnen
bepalen: hij of zij kan de strijd aanbinden
met Johan Museeuw op de Muur, kan
'afzien' op de Koppen berg, kan in dialoog
treden met Flandrien Briek Schatte, ...
Omdat men ook kinderen en de schoolbevol­
king tot doelgroep rekent, zullen de onder­
werpen op een speelse manier aan de man
worden gebracht. Dit betekent ook: veel
doe-attracties, veel interactiviteit, veel
evocatie en beleving.
Openingsweekend:
28 februari - 1 en 2 maart 2003
CENTRUM RONDEVAN VLAANDEREN
Markt 43
9700 Oudenaarde
055/33 99 33
www.crvv.be

Vo or u gelezen!
Oonzelievevraa van Baaistand
Wie door de Antwerpse binnenstad wandelt,
kan er niet naast kijken: de talrijke Maria­
beelden aan de gevels. Aan het einde van de
18de eeuw waren het er zo'n driehonderd,
nu nog zo'n honderdzestig. Er zijn er dus
heel wat verdwenen, maar wat rest is nog
belangrijk genoeg om er een boek aan te
wijden. Het is een verzameling wetenswaar­
digheden over de Mariabeelden binnen de
LeiengordeL De geschiedenis van de
beelden, zowel het kunsthistorische als het
iconografische, komt uitgebreid aan bod.
Dat er over dergelijke beelden vele anek­
dotes bestaan, is nogal vanzelfsprekend.
Ze zijn dan ook zeer plezierig om lezen.
Koen Peeters schreef zelfs voor deze gele­
genheid een mooi verhaal.
Het boek kreeg een zeer verfrissende lay-out
met een mooie evenwichtige mi x tussen
foto's en tekst. Een volledige inventaris en
een duidelijk plan maken deze publicatie tot
een handig instrument om mee door de stad
te dwalen, op zoek naar de beelden.
Een uitgave van de Erfgoedcel va n de stad
Antwerpen.
Madonna. Beelden van Maria in de
Antwerpse binnenstad. Antwerpen, 2002,
Voor Kruis en Beeld,
ISBN 90-807053·2-2
Primitieven voor kenners
Een boek voor kenners, zo zou je dit kunnen
omschrijven. Dit derde deel in de catalogus
van de Koninklijke Musea voor Schone
Kunsten van België handelt over
Hiëronymus Bosch, Gerard David en minder
bekende tijdgenoten als Colijn de Coter,
Atbrecht Bouts en Goossen van der Weyden.
Laat één ding duidelijk zijn: dit boek is niet
gemaakt voor een groot publiek! Het is een
deel van een corpus, waar men al tientallen
jaren aan werkt. Naast beschrijvingen van
de werken, krijg je er röntgenopnamen,
infra-roodfoto's en chemische analyses bij.
Niet dat het boek daardoor onleesbaar
wordt, integendeel. Maar enige voorkennis
over de materie is wel nodig. Er is veel foto·
materiaal, vooraan in het boek staan alle
werken in kleur, met een grote hoeveelheid
details. Daarna komen de werken één voor
één aan bod, met een uitgebreide techni·
sche fiche. De voertaal is Engels. Logisch
ook, dit is vooral bedoeld als werkinstru·
ment voor wetenschappers.
Wat niet wegneemt dat iemand die een
beetje thuis is tussen al die Vlaamse
Primitieven eveneens veel plezier aan deze
uitgave ka n beleven.
The Flemisch Primitives, Catalogue ofthe
Early Nethertandisch Painting in the Royal
Museums of fi ne Arts in Belgium, Vo lume 111,
Brussel, 2001, Brepols,
ISBN 2-503·51229-1
Kelten in Limburg
Er is weer heel wat gegraven in Vlaanderen
de afgelopen jaren. Er is ook heel wat
gevonden. Het resuaat van al dat onde
zoek is terug te vinden in dit 6de deel va n
Archeologie in Vlaanderen. Zowat alles komt
aan bod: waterputten, munten, bodem·
schatten, ...
De grootste hap in dit boek gaat echter naar
de Keltische goudschat van Beringen, die in
1995 gevonden werd tijdens de bouw van
een woonhuis. Voor wie meer wil weten over
de juweelkunst va n de Kelten, is dit artikel
va n 123 blz. (!) verplichte kost.
De artikels zijn uiteraard meer dan alleen
een beschrijving van de vondsten, ook het
wetenschappelijk onderzoek neemt een
belangrijke plaats in. Soms is dat een hele
kluif, vaak echterverbazingwekkend toegan­
kelijk. Het blijft natuurlijk in eerste instantie
een wetenschappelijke publicatie, maar
zeker toegankelijk voor de geïnteresseerde
leek.
Archeologie in Vlaanderen, 1997-1998,
Zellik, 2002, Instituut voor het
Archeologisch Onderzoek.
ISSN 0778-2837 (voor meer info,
bel 02/481.80.30, het boek is alleen te koop
bij het lAP aan € 40,oo)
"'
0
0
N
>
0
33

Verhovert doorgelicht
RENÉ MAGRITTEMUSEUM
Esseghemstraat 135
1090 Brussel Oette)
02/428.26.26
gesloten op maandagen dinsdag,
andere dagen open van 10 tot 18 uur
fORT NAPOLEON
Vuurtorenweg z/n
8400 Oostende
059/32.00.48
maandag gesloten, open van 1/11 tot 31/3
in weekends en schoolvakanties
van 14 tot 17 uur, open van 1/4 tot 31/10
van 11 tot 13 uur en van 14 tot 17 uur
VOLKSINSTRUMENTENMUSEUM
Ontmoetingscentrum De Cam
Dorpsstraat 67
1755 Gooik
02/532.28.38
gesloten op dinsdag, openingsuren
op aanvraag
BELGISCH MUSEUM VOOR RADIOLOGIE
Militair Hospitaal Koningin Astrid
Bruynstraat 2
1120 Brussel
02/264-40.9],
open tijdens de spreekuren
Museum Renê Magritte Jette
ledereen heeft ooit een werk van de surre­
alist René Magritte onder ogen gekregen: in
een museum, op een poster, op een boek­
cover. Naast jacques Brei is hij dan ook één
van onze markantste landgenoten.
Wie de man achter de schilder beter wil leren
kennen kan terecht in het huis waar hij 24
van zijn meest vruchtbare jaren als kunste­
naar doorbracht: hier kwamen in zijn
eetkamer om en bij de 8oo werken tot stand.
Zijn directe omgeving was duidelijk zijn
inspiratiebron: de schoorsteenmantel, het
schuifraam, de trap en de lantaarn komen
allen tot leven in zijn schilderijen.
Op de 2 verdiepingen boven zijn apparte­
ment vinden we naast werk van de schilder
een grote keuze aan foto's, geschriften en
andere personalia van Magritte en zijn
Brusselse collega-surrealisten, vrienden die
zijn appartement vaak als vergaderplaats
gebruikten.
reportage op 15/02/03 om 9.3ou
bij HerwigVerhovert
Fort Napoleon Oostende
1810: Napoleon geeft de opdracht een fort te
bouwen langs de kust van Oostende als
bescherming tegen de Engelse dreiging.
Vier jaar en 8.8oo.ooo bakstenen later:
het fort is af maar het Franse Keizerrijk gaat
in Waterloo ten onder en zo blijft dit mooie
voorbeeld van krijgsarchitectuur onbenut
en onbeheerd achter.
In de loop van de vorige eeuw kreeg het fort
dan meerdere bestemmingen (o.a. als
kinderspeelplein, opslagplaats en heem­
kundig museum) maar het is pas in 1995 dat
Erfgoed Vlaanderen het monument een
facelift geeft.
Nu kan je er terecht voor een historisch
bezoek (met audioguide), voor één van de
culturele activiteiten die er georganiseerd
worden of gewoon voor het mooie zicht op
de Noordzee. Nog een noot voor de
bezoeker met oog voor een meer heden­
daagse vormgevi ng: ontwerper Fabiaan Van
Severen tekende voor de geslaagde inrich­
ting van de bistro en het restaurant in het
fort.
reportage op 22/02/03 om 9.30 u.
bij HerwigVerhovert
Volksinstrumentenmuseum Gooik
Volksmuzikanten zijn mensen die "hommel"
niet onmiddellijk met het gelijknamige
insect associëren. Herman De Wit is het al
35 jaar en samen met zijn echtgenote
stampte hij een reusachtige verzameling
Vlaamse volksinstrumenten uit de grond:
hommels, draailieren, harmonica's, voet­
bassen, hakkeborden, te veel om op te
noemen.
De crème van deze verzameling - een 6oo­
tal instrumenten van de renaissance tot nu ­
kan je in Gooik gaan bekijken. Die locatie is
niet uit de lucht komen vallen: Gooikis al
meerdere jaren de navel van de volksmuziek
met zijn workshops voor (volks)instrumen­
tenbouw en een heuse volksmuziekaca­
demie, bij de oprichting een primeur voor
Vlaanderen, nu al meermaals nagevolgd.
0 ja, nog dit: eigenlijk worden muziekinstru­
menten niet gemaakt om naar te kijken, en
daarom kan je in het museum ook een
aantal volksintrumenten beluisteren, als je
het vriendelijk vraagt wel-te-verstaan.
reportage op 22/03/03 om 9.30 u.
bij HerwigVerhovert
© Foto Soenen
Belgisch Museum voor Radiologie
Van de vele musea die je in en rond Brussel
kan bezoeken, is het museum voor
Radiologie toch wel één van de uniekste: het
belicht de historiek van de voorbije 100 jaar
beeldvorming in de geneeskunde. Het
museum is ingebed in de wachtruimte van
de afdeling Radiologie va n het Militair
Hospitaal van Neder-Over-Heembeek om de
wachtende patiënten te verstrooien en hen
misschien iets bij te leren over de behande­
ling die ze ondergaan.
Een steriel onderwerp, hoor ik u denken?
Toch niet: het museum richt zich ook tot de
"gezonde" bezoeker met reconstructies van
kabinetten van bekende artsen zoals dat van
de pionier Dr. Röntgen uit 1895, met posters
en foto's uit de wereld van de X-straal en met
voorbeelden van de zeer uiteenlopende
toepassingsvelden van de radiologie (pale­
ontologie, schone kunsten, filatelie,
balistiek, ... ).
reportage op 29/03/03 om 9.3ou.
bij HerwigVerhovert
.::
"'
0
0
N
>
0
35

"
"'
0
0
N
>
0
Agenda kort - zie ook: www. tento.be
Antwerpen
AMVC-LETTEREN HU IS
. -··t Eindelijk! Lanoye genaaid, gebonden & in leer
1Nog tot 24/05/2003
I
•···::· Godfried Bomans, de fluwelen duivel
1Van o1/04/2003 toto6jo6/2003
I
I MUHKA
1 ••• : Horizon van realiteiten
l
vdn 15/03 toto1/o6/2003
I
I
Brugge
I
I
I
GROENINGEMUSEUM
····$· Heropening Groeningemuseum
1Vana{o1/o3/2oo3
I
I ARENTSHUIS
•···· De eeuw van Titiaan
lvdn o1/o3/2oo3 tot 25/05/2oo3
I
1
Brussel
I
I
1
BIBLIOTHECA WITOCKIANA
r··$· Waar bemoei ik me mee?: Banden van
1 hedendaagse kunstenaars en ontwerpers
1Nog tot 15/03/2003
I
I MUSEUM VOOR
I NATUURWETENSCHAPPEN
····$· Dig A Dino
INog tot 25/05/2oo3
I
I
. TADUIS I _
. -··:) MmneliJk akkoord
1Nog tot3o/o3/2003
I
I
1 Eindhoven
I
I VAN ABBEMUSEUM
•···t OverWij/AboutWe
1
24/01/2003 - 31/oB/2003
In OKV-Plus/4 sloop een kleine fout.
Gent
MUSEUM DR.GUISLAIN
···:) Tweelingen
Nog tot30/03/2003
MUSEUM VOOR DE GESCHIEDENIS
VAN DE WETENSCHAPPEN,
···: Van Kwik naar Silicium
Nog tot 27 juli 2003
MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN
···t Maria Magdalena
Nog toto6/o4/2003
SMAK
···:) Leo Capers
Nog tot 13/04/2003
···$· Jacques Charlier
Nog tot 13/04/2003
Hasselt
Z33
···t The Dolthouse lil
Van14/03 tot21/04/2oo3
Leiden
RIJKSMUSEUM VOOR OUDHEDEN
···t Bronnen van inspiratie uit het Oude Syrië
Nog tot og!o3/2003
Macheten-Zulte
ROGER RAVEELMUSEUM
···::· Een buitenland
Nog tot2ojo4/2oo3
De foto's van het Steen in het artikel 'Laat de Leeuw maar los' zijn van
Michel Wuyts (Fotodienst Stedelijke Musea)
Otterlo
KRÖLLER-MÜLLER MUSEUM
···$· Vincent en Helene
Nog tot12/10/2003
To ngeren
PROVINCIAAL GALLO-ROMEINS
MUSEUM
···t Schone Schijn. Romeinse Juweelkunst in
West-Europa.
Nog tot16/o3/2003
Utrecht
CENTRAAL MUSEUM
···· Wo man
Nog tot1B/o5/2oo3
Winnaars!!!!
Onze onschuldige hand was weer
meedogenloos!
De Tweelingen-catalogus gaat naar
lngrid De Meuter, Gent; R. Legrand,
Brussel; Karel Peys, Meerhout; Stany
Sterck, Gentbrugge & OlivierVan
l

"'
0
0
N
0
.
::
>
..
0
38
Keuze van de redactie
SMAK
Citadelplein, 9000 Gent
SMAK
Citadelplein, 9000 Gent
Leo Copers
Jacques Charlier
Nog tot 13.04.2003
Jacques Charlier (0 1939) typeert zichzelf als 'grossier van de
Belgische humor I alle categorieën'. Zijn voornaamste thema's
zijn de socio-culturele en economische problematiekvan de
kunst en van de kunstwereld. Om deze thematiek beeldend te vertalen maakt hij zowel gebruik van het schilderen en beeldhouwen
als van fotografie, film, video, teksten, karikaturen en stripverhalen. Charlierverzet zich tegen elk machtsargaan dat een esthetische
vorm opdringt en bindtvoortdurend de strijd aan met het conformisme in de kunst. Zijn antwoord ligt in een sprankelende en
exuberante zwarte humor, en in het naarvoor brengen va n volkse en 'Belgische' thema's.
Nog tot 13.04.2003
Deze kunstenaar bewandelt met zijn oeuvre een eigen
weg die surreëel of sprookjesachtig aandoet, en een
hoog poëtisch gehalte vertoont. Co pers is geen
schilder, beeldhouwer of installatie-kunstenaar, maar
eerder een geniaal 'assembleur'. Zijn creatieve
LEO COPERS
combinaties zijn veel meer dan de som van de delen. Soms lijkt het te gaan om de pure samensmeltingvan bepaalde objecten, zoals plastiek
bloemen die hij met messen op de muur prikt ('Zonder titel', 1990). Toch is hetverrassingseffect nooitver weg. De dingen zijn zelden wat ze lijken.
Een karafwijn blijkt plots een vaas met bloed te zijn, een salontafeltje een onbekend vliegend voorwerp.
MUSEUM VOOR NATUURWETENSCHAPPEN
Vautierstraat 29 , 1000 Brussel
DigA Dino
Nog tot 25 mei 2003
Tegenwoordig kunnen de meeste kinderen een diplodocus, een triceratops of een tyrannosaurus herkennen ... en bij zijn
naam noemen! Films als )u rassic Park of de "documentaire" reeks Walking with Dinosaurs hebben hierveel toe
bijgedragen. Maar heel vaak wordt vergeten dat om deze gesynthetiseerde beelden geloofwaardig te maken, cineasten en
computeranimatoren zich baseren op het - veelal onbekende - werk va n de paleontoloog ...
AMVC-LETTERENHUIS
Minderbroederstraat 22, 2000 Antwerpen
Eindelijk! Lanoye genaaid, gebonden & in leer
Nog tot 24/os/2003
Klank, beeld en bibliofiele edities: Tom Lanoye als museumobject.
Is dit een installatie, een literaire tentoonstelling of een
wonderlijke ervaring?
De schijnwerpers worden gericht op de experimentele luxe­
edities van het werk van Tom Lanoye. Ook handschriften, foto's
uit het familie-archief en uitgaven in eigen beheer uit de
beginperiode van Lanoye treden voor het voetlicht.

DE SINGEL
Desguinlei 25, 2018 Antwerpen
Lacaton & Vasal
Nog tot o6/o4/2003
KRÖLLER-MÜLLER MUSEUM
Houtkampweg 6
Postbus 1
6730 Otter/a - Nederland
Vincent & Helene
Nog tot 12/10/2003
Het Kröller-Müller Museum viert in 2003 de 15oste
verjaardag van Vincent van Gogh met de
tentoonsterting Vincent & He/ene. Hierin wordt de
passie van Helene Kröller-Müller, oprichtstervan het
museum, voor het werk van deze meester getoond. Zij
bewonderde de schilder het meestva n alle
kunstenaars in haar collectie om zijn zeggingskracht
en persoonlijkheid. Naast deze passie staat ook haar
visie centraal: wat bewoog haar om zoveel werk van
deze kunstenaar te kopen en waarom juist deze
werken?
De projecten van de Franse architecten Anne Lacaton en Jean-Philippe Vassal zijn bij uitstek pragmatisch en getuigen va n een no­
nonsensehouding. In hun werk trachten zij de essentie van het bouwprogramma en de lokale context in een architectuur te vertalen die de
levenskwaliteit per definitie verhoogt: meer ruimte, meer licht, meer comfort, meer vrijheid, minder kosten. Vergeleken met de meest recente
ontwikkelingen in de hedendaagse architectuur, waar oogstrelende gesofisticeerde oplossingen met nieuwe, soms spitsvondige
technologische toepassingen de identiteitvan een gebouw als puur formele verschijning bepalen, zijn de projecten van La ca ton & Vassal
verfrissend anachronistisch. De tentoonstelling biedt een overzichtvan een dertigtal projecten va naf 1984.
ROGER RAVEELMUSEUM
Gildestraat 2-8, Machelen-Zulte
Een buitenland
Nog tot 2o/o4/2003
"Een buitenland" is een tentoonstelling die een dialoog beoogt tussen werken van Roger Rave el
en van belangrijke buitenlandse tijdgenoten. Van 2 februari tot 20 april 2003 zullen in het
Raveelmuseum schilderijen en tekeningen te zien zijn van internationaal gereputeerde
kunstenaars als Karel Appel - Francis Bacon - Georg Baselitz - jim Dine - David Hockney - Asger
Jorn - Nicolas de Staël - Per Kirkeby - Serge Poliakoff- Gerhard Richter- Pistoletto -Tal-Coat ­
Bram va n Velde e.a.
"'
0
0
...
>
0
39