Untitled - Tento.be

I
I
I
i
I
I
I
I
I
•
I
I
I
I
I
I
I
I
ria Magdalena De geschiedenis van een vrouwenbeeld
Ferdinand De Braekeleer, Maria Magdalena als boeteling, 1822,
VerzamelingVisser-Van Dooren, Amsterdam
Meer traditie dan feiten
En die figuur is boeiend en moeilijk tegelij­
kertijd. Enkele interpretaties maken dat zeer
snel duidelijk.
Maria Magdalena was het voorbeeld van de
boetvaardige in de christelijke kunst vanaf
de Middeleeuwen, maar vooral vanaf de
Contrareformatie, toen de Kerk de devotie
van de sacramenten, in het bijzonder van de
biecht, begon te cultiveren. Van de vrouw
die Christus' voeten zalfde, aan wie het
beeld van de berouwvolle zondares is
ontleend, wordt de naam overigens niet
genoemd. Johannes vereenzelvigt haar met
Maria, de zustervan Marta en Lazarus, maar
het is slechts de traditie die haarvereenzel­
vigt met de Maria Magdalen a bij wie
Christus zeven duivels uitdreef, en die
aanwezig was bij de Kruisiging.
Ookeen drie-eenheid
De oosterse Kerk beschouwde hen als drie
verschillende personen, maar de westerse
Kerk, en daarmee de westerse kunst, b e han­
delde hen als één. Maria Magdalena's vaste
attribuut is de kruik of vaas met olie, in haar
hand of aan haar voeten, waarmee ze
Christus' voeten zalfde. Haar haren zijn los,
lang en golvend, en bedekken soms haar
hele lichaam. In dit opzicht lijkt zij op Maria
van Egypte, eveneens een type van een tot
inkeer gekomen courtisane.
Kiki Smith, Maria Magdalena, 1994,
verzameling kunstenares
Alfred Stevens, Maria Magdalena, 1887,
Museum voor Schone Kunsten, Gent
Serlinde De Bruyckere, Fran Dies, 2001,
Verzameling lgnace en lngrid Wyckhuis
Marlene Dumas,
Magdalena, 1995,
SMAK, Gent
Zij wordt op twee verschillende manieren
afgebeeld. Voor haar bekering is zij rijk
gekleed, met juwelen en handschoenen, het
type van de Aardse Liefde. Op deze wijze
komt zij voor in twee niet-bijbelse thema's:
dat van Marta die haar berispt om haar ijdel­
heid, en het populairdere thema waarin zij
afstand doet va n wereldse ijdelheden.
Als boetvaardige draagt zij een eenvoudig
gewaad. Vaak ook is zij naakt, slechts
bedekt door haar lange haar. Zij leest of
med iteert; in de schilderkunst van de barok
kan zij haar betraande ogen opslaan naar
een visioen van engelen in de hemel. De
scène kan zich afspelen bij de ingangvan
een grot, naar de legende die wil dat zij zich
in haar latere leven terugtrok in een grot te
Sainte-Baume in Frankrijk. Verhalende
scènes zijn ontleend aan de evangeliën en
aan middeleeuwse Franse legenden.
Maria Magdalena in de Provençaalse
legenden
Het verhaal van Maria's pelgrimsreis naar de
Provence, waar zij jarenlang als kluizenares
geleefd zou hebben, ontstond in Frankrijk en
is opgenomen in de Legenda aurea. Het was
gebaseerd op legenden over een andere
boetelinge, Maria van Egypte, die in
Frankrijk al veel vroeger verteld werden.
De ontdekking in de 13de eeuw van Maria
Magdalena's vermeende overblijfselen
leidde tot een snelle groei van haar cultus.
Haar merkwaardigste monument is wellicht
de Madelei ne-kerk te Parijs, een pseudo­
klassieke tempel die enige jaren gewijd was
aan de verheerlijking van Napoleon.
De reis naar Marseille
Maria, Marta en Lazarus voeren met een
aantal metgezellen uit in een boot zonder
zeil, riemen en roer, en landden tenslotte,
geleid door een engel, veilig in Marseille.
Maria preekte er tot de heidense inwoners
en bekeerde velen van hen. Het onderwerp
komt voornamelijk voor in aan Maria
Magdalena gewijde kerken.
De hemelvaart van Maria Magdalen a
Op een eenzame plek in de bergen, bij de
tegenwoordige bedevaartplaats Sainte­
Baume, bracht zij dertig jaar door, vastend
en boetend. Zevenmaal daags daalde een
engel neer die haar omhoogvoerde naar de
hemel, waar zij een blik mocht werpen op de
heerlijkheid die haar wachtte. Op een dag
zag een kluizenaar dit bij toeval gebeuren,
en hij ging naar Marseille om het nieuws te
vertellen. Het onderwerp komt voor in de
kunst van de renaissance, maar vaker vanaf
de latere 16de eeuw, de tijd van de
Contrareformatie. Op vroege versies is zij
gedeeltelijk gekleed en zweeft zij in een
devote houding omhoog. In de barok is zij
naakt, of wordt zij bedekt door lang haar, en
kan zij als Venus achteroverrusten tussen de
wolkenbanken. Zij wordt omhooggevoerd
door talrijke engelen, van wie er één haar
kruik met balsem draagt. De kluizenaar kijkt
soms toe vanaf de grond.
"Ik weet nog dat je vaak verwonderd was:
'Waarom kijkt u naar de splinter in het oog
van een ander, en merkt u de balk niet op in
uw eigen oog?'
Ik had het je wel kunnen vertellen, hoe groot
de angst is.
Maar ik was pas twintig jaar. En een hoer."
Marianne Frederikson, Volgens Maria
Magdalena, 1997
Nog tot 6 april 2003
MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN
Citadelpark
9000 Gent
09 I 240.o7.oo
museum.msk@gent.be
www.gent.be
.::
"'
C>
C>
N
>
0
29