vertelstof - Steinerschool Antwerpen

Verhalen
Van vertelstof tot geschiedenis
VERTELSTOF IN DE LAGERE SCHOOL:
De behoefte aan beelden
In de steinerscholen worden verhalen
verteld. Veel verhalen...
Ook in deze tijd (of misschien wel net
in deze tijd) hebben onze kinderen een
sterke behoefte aan beelden die niet
uit het dagelijks leven voortvloeien. De
kinderlijke behoefte aan beelden is onverzadigbaar.
Zo ook het aanbod op de
markt. Onze zintuigen raken overwerkt.
Het zijn niet de sensationele, snelle surrogaatbeelden
waarmee de kinderen
kennismaken op school. Er wordt een
tegengewicht geboden om te voldoen
aan de innerlijke, diepgaande liefde die
elke mens in zich heeft voor sprookjes
en mythologische beelden. Gebruikmaken
van de “oerbeelden” die ieder mens
nodig heeft om een geestelijke impuls te
kunnen laten ontwaken.
Iedere klas heeft zijn eigen thema, achtereenvolgens
komen aan bod: sprookjes,
fabels en heiligenlegende, het oude testament,
Germaanse mythologie, Griekse
mythologie en Romeinse mythologie.
Wanneer wij kinderen een sprookje of
een fabel vertellen, begeven wij ons in
het gebied van de fantasie. Voor volwassenen
die de wereld reeds hebben leren
ordenen en er wetmatigheden in hebben
ontdekt, bestaat er een grote drang
naar werkelijkheidszin. Die is bij jonge
kinderen niet op dezelfde wijze aanwezig.
Hun wereld is een andere werkelijkheid.
Het zijn de fantasiekrachten en de drang
naar beelden die bij een opgroeiend kind
volop moeten worden aangesproken.
Komen kinderen enkel in aanraking met
de rauwe werkelijkheid, dan kunnen ze
angstig, hulpeloos of gedesillusioneerd
worden. In een sprookje overwint het
kwade het goede en leefde ze nog lang
en gelukkig ...
Als de kinderen het kwaad in de wereld
als beeld kunnen beleven voor ze het
zelf ontmoeten, dan is dit een goede
manier om ze aan te spreken op hun
ontwikkelingsniveau en om ze weerbaar-
der te maken. Het fabeltje dat het maar
sprookjes zijn, gaat in de steinerschool
niet op! Een sprookje is een kiem, een
weerspiegeling van een gouden tijd.
Bijna alle sprookjes gaan over gevaren
en beproevingen die bijvoorbeeld een
kleermakertje, een arm meisje, een
boerenzoon, een prins of prinses moet
doormaken. Wie inziet dat het om beproevingen
gaat, die werkelijk kunnen
voorkomen in een mensenleven, kan ook
begrijpen dat sprookjes geen gewone
fantasieverhalen zijn. De sprookjes geven
een beeld van innerlijke gebeurtenissen.
Psychologie begint dus eigelijk al
in de eerste klas, al gebruikt men geen
abstracte begrippen, maar beeldentaal
vervuld met gevoelens van moed, trouw
en standvastigheid. Sprookjes zijn moralistisch
en hebben ook de bedoeling om
ons iets te leren. Er wordt echter niets
uitgelegd: het wordt beleefd. Het komt
natuurlijk voor dat er twijfel geuit wordt
aan de waarheid van een sprookje, maar
die gaat niet diep. Het sprookje is sterker.
Als je sprookjes vertelt die inderdaad
uitdrukking geven aan ‘innerlijke’
waarheden, kan je ook met een gerust
hart zeggen dat ze waar zijn.
In de tweede klas komen fabels en heiligenlegenden
aan bod, op het eerste
gezicht componenten die niets met elkaar
te maken hebben. Fabels zijn vaak
heel kort en geconcentreerd en gaan
meestal over dieren. Daartegenover
staat de legende die het leven van een
heilige beschrijft. Er is echter wel degelijk
een samenhang.
De fabel vormt een goed uitgangspunt
om het kind met een soort elementaire
dierkunde in aanraking te brengen,
maar tegelijkertijd valt het op dat in
een dierenfabel net de menselijke eigenschappen
gekarakteriseerd worden.
De dieren worden sprekend ingevoerd
en vertonen alle mogelijke ondeugden
(vaker dan deugden) die bij de mens in
aanleg aanwezig zijn.
De fabel toont de zwakheden van de
menselijke ziel, die in een dierenmasker
optreden. En deze zwakheden ontspringen
allemaal aan de onzuivere bron van
egoïsme. Dit egoïsme - het woord zegt
het al - is het gevolg van ons ego zijn. Je
kunt dan in zekere zin ook spreken van
een lager IK. Het hogere ware IK moeten
we door veel schade en schande vinden.
Dat leren de fabels onze kinderen.
De fabels tonen in beeldgewaad en vaak
op humoristische wijze de eigenschappen
die kinderen vooral van elkaar heel
goed kennen. Hun eigen zwakheden herkennen
ze misschien ook wel, maar veel
minder bewust. Laat men een kind dat
de neiging heeft door wat bedenkelijke
sluwheid zijn zin te krijgen het slimme
vosje uit de fabel spelen, dan heeft het
daar veel aan. Het kind speelt een kant
van zichzelf met overgave en daardoor
objectiveert het iets wat anders te zeer
een onbewust gedrag gaat worden.
Geen preek, maar kunst geneest deze
eenzijdigheid.
De verhalen over de heiligen hebben
ook een ‘helende’ functie. Eigenlijk is een
heilige iemand die genezen is van het
egoïsme.
Het kind van acht jaar is nog niet geheel
uit het aardse paradijs (de sprookjeswereld)
getreden. Maar toch zit het al vol
hebbelijkheden en onhebbelijkheden die
de ontwakende egokracht oproept. Het
zou geen zin hebben om het kind enkel
door zedenlessen op te voeden, door
enkel te preken hoe het moet. Wie dat
probeert, kan een basis van schijnheiligheid
leggen. De humoristische fabel en
de verheven legende geven samen het
beeld van de mens. In het sprookje is alles
nog verweven in een poëtisch geheel.
De fabel is net geen sprookje meer, de
legende is nog net geen geschiedenis.
In de derde klas worden verhalen uit
het Oude Testament verteld. Dat begint
met het leven in het paradijs, waar
Adam en Eva samen zijn en waarin er
geen tegenspoed is. Tot op het moment
dat Eva van de verboden vrucht proeft.
Ze worden uit het paradijs verdreven en
33