Complete tekst - TCgP

Coaching, een cliëntgerichte benadering
Olaf de Haas en Annemarie Snijder*
Samenvatting
In dit artikel komt de cliëntgerichte benadering van coaching aan de orde. Voor
ervaren cliëntgericht therapeuten wordt het in de loop der jaren steeds duidelijker dat
de Rogeriaanse grondhouding samen met de cliëntgerichte vorm van gespreksvoering
ook buiten de therapeutische situatie zijn waarde bewijst. Het was voor Olaf de Haas
dan ook een logische stap om zich halverwege de jaren negentig naast psychotherapie,
supervisie en leertherapie ook met coaching bezig te gaan houden. Vanaf 1997 is hij
naast zijn bezigheden als cliëntgericht psychotherapeut onder andere ook actief als coach
voor managers en inhoudelijke professionals, zowel binnen het bedrijfsleven als binnen
de gezondheidszorg.
Trefwoorden: coaching, cliëntgerichte benadering
Inleiding
Rogers deed rond de helft van de vorige eeuw een belangrijke ontdekking op het gebied
van hulpverlening aan personen met psychische of psychosociale problemen.
Hij stelde vast dat het bieden van een gesprekssituatie, waarbinnen zij zich op een
open en onbevangen wijze konden uitspreken over datgene wat hen bezighoudt,
doorgaans tot belangrijke verbeteringen van hun totale levenssituatie leidde. Aanvankelijk
was Rogers onzeker over de werkzame factoren in zijn benadering. Later
formuleerde hij een zestal factoren die voor het effect verantwoordelijk zouden zijn.
Hiervan waren empathie, respect en congruentie de belangrijkste.
Tot het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw meende Rogers dat de door
hem ontwikkelde werkwijze ook afdoende zou zijn voor ernstige psychische stoornissen.
Hoewel hij daar zelf niet expliciet op teruggekomen is heeft hij zich, na het
zogenaamde schizofrenieproject (Wisconsonproject, 1967) uit de wetenschappelijke
wereld teruggetrokken en is hij ook met het behandelen van mensen met ernstige
pathologie opgehouden. Vanaf de jaren zeventig heeft hij zich zelf met name gericht
op het bevorderen van personal growth bij individuen en groepen, en ondernam hij
sociale experimenten ten behoeve van een beter begrip tussen nationale en inter-
* Olaf de Haas, vrijgevestigd psycholoog/psychotherapeut, heeft onder meer een praktijk voor
coaching en gesprekstherapie in Groningen. Hij is redactielid van het Tijdschrift Cliëntgerichte
Psychotherapie.
Annemarie Snijder is filosoof, vrijgevestigd psycholoog/psychotherapeut en eindredacteur van het
Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie.

Olaf de Haas en Annemarie Snijder
16
Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 48 2010/1
nationale bewegingen en groeperingen. Ook had hij veel invloed op de manier van
onderwijs geven (1969) en ontwikkelde hij een visie op het leiden van organisaties.
De ‘beweging’ die hij op gang gebracht heeft is door zijn leerlingen (zoals Truax,
Carkhuff, Berenson, Gendlin, Kiesler & Prouty, 1967) vervolgens ontwikkeld tot een
volwaardige psychotherapeutische benadering. De uitgangspunten van de cliëntgerichte
gespreksvoering, de zogenaamde basistherapeutische factoren, vormen
daarbij onverkort het vertrekpunt van de moderne cliëntgerichte benadering. Hierin
worden ten behoeve van optimalisering en versnelling van het therapeutische proces
theoretische en methodische concepten vanuit andere therapeutische richtingen
zoals de Gestalttherapie, (cognitieve) gedragstherapie en psychoanalyse toegevoegd
en in de behandeling geïntegreerd.
Denken we hierbij aan de beschrijving van het ‘Moment by Moment Emotional Process’
door Greenberg, Rice en Elliott (1993) en aan de Proces-experiëntiële benadering
door Elliott, Watson, Goldman en Greenberg (2003).
Opzet
De bespreking van een cliëntgerichte werkwijze bij het coachen wordt in dit artikel
in drie delen aan u voorgelegd.
– – In het eerste deel vindt de lezer een beschrijving van enige algemeen geldende
opvattingen over coaching. Hierbij zullen ook beroepsethische aspecten belicht
worden en wordt er een poging gedaan coaching zo goed mogelijk van psychotherapie
af te grenzen.
– – In het tweede deel komt aan de orde hoe er vanuit een cliëntgerichte traditie vorm
en inhoud aan coaching kan gegeven worden. Daartoe passeert eerst een aantal
kernthema’s uit de cliëntgerichte traditie die als richtinggevend beschouwd kunnen
worden voor de voorgestelde werkwijze als coach de revue. Vervolgens wordt
er aangegeven hoe aan coachingstrajecten concreet vorm en inhoud gegeven
wordt.
– – In de derde paragraaf wordt een aantal suggesties gedaan met betrekking tot
opleiding en supervisie van cliëntgerichte psychotherapeuten die zich met coaching
willen gaan bezighouden.
Coaching in algemene zin
Algemene omschrijving
Toen de auteurs in verband met de voorbereiding van dit artikel Google naar coaching
liet zoeken kwamen er 80,5 miljoen hits. Een vergelijkbare zoekopdracht naar
psychotherapie (psychotherapie of psychotherapy) leidde tot 20,5 miljoen verwijzingen.
Een duidelijke aanwijzing hoezeer het begrip coaching in onze cultuur een rol
vervult. De hier gegeven omschrijving van coaching is in grote lijnen op de Engels-
en Nederlandstalige Wikipedia gebaseerd. ‘Activiteiten die onder de noemer ‘Coaching’
vallen hebben betrekking op het begeleiden van personen bij het verwezenlij-

ken van de door henzelf geformuleerde doelstellingen. Coaching vindt plaats in een
reeks van gesprekken - internetcoaching blijft hier buiten beschouwing - waarbij de
cliënt door middel van het stellen van ‘de juiste vragen’ geholpen wordt bij het nader
concretiseren van zijn of haar doelstellingen. Voorts wordt de cliënt begeleid bij het
zetten van de stappen die voor het behalen van deze doelstellingen noodzakelijk zijn.
Hoewel coaches de cliënt ook wel inhoudelijk van advies dienen, ligt de nadruk op
het stimuleren van cliënten hun eigen oplossingen te vinden en te verwezenlijken.
Daarnaast is ook het stimuleren en motiveren van de cliënt om gemaakte plannen
ook feitelijk uit te voeren een belangrijke taak van de coach’.
Veelal wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende vormen van coaching waarvan
de belangrijkste zijn: personal coaching, arbeidscoaching en managementcoaching1
.
– – Bij personal coaching gaat het om persoonlijke ondersteuning waarbij zowel persoonlijke
als werkgerelateerde zaken aan bod kunnen komen. Hoewel de werkgever
vaak bereid gevonden wordt de coachingsgesprekken te vergoeden, is de
cliënt de opdrachtgever en wordt aan de werkgever geen informatie verstrekt.
– – Bij arbeidscoaching ligt het beginpunt bij de werksituatie en is het vanwege (terugdringen
van) ziekte- en/of mentaal verzuim vaak de leidinggevende degene
die het deelnemen aan een coachingstraject aanbiedt en ook als opdrachtgever
fungeert. De betaling gebeurt door de werkgever. Bij arbeidscoaching wordt wél
informatie aan de werkgever verstrekt. Uiteraard is van belang dat er van tevoren
duidelijke afspraken worden gemaakt over de zaken waarover en de wijze waarop
informatie verstrekt wordt.
– – Managementcoaching is gericht op het optimaliseren van de leidinggevende capaciteiten
en vaardigheden van individuen.
– – Als er sprake is van coaching van het hogere management wordt gesproken van
executive coaching. Hierbij komen ook onderwerpen met betrekking tot strategie
en tactiek aan de orde. Bij management en executive coaching kan de coaching
op zowel op instigatie van de werkgever, als op eigen initiatief plaatsvinden. Bij
executive coaching wil men over het algemeen een volledige vertrouwelijkheid
gewaarborgd zien en is men in verband daarmede ook wel bereid zelf voor de
kosten van de coaching op te komen.
– – De ‘personal coaching’ ligt het meest dichtbij het werk als cliëntgericht therapeut,
weliswaar met een thematische inperking. Bij de ‘arbeidscoaching’ komt
de interactionele benadering meer aan de orde. Naarmate we verder komen in
de derde of vierde vorm, zal de nadruk meer komen te liggen op een efficiënte
bedrijfsvoering. Efficiëntie zal hier altijd worden opgevat als het gedeelde belang
van de werknemer en werkgever.
Coaching, een cliëntgerichte benadering
Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 48 2010/1
17

Olaf de Haas en Annemarie Snijder
18
Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 48 2010/1
Ethische aspecten
Voor psychotherapeuten is het evident dat professioneel uitgevoerde coaching aan
de maatstaven met betrekking tot ethiek en beroepscode dient te voeldoen. De professionalisering
van coaching loopt in dat opzicht achter bij die van de psychotherapie.
Dat neemt niet weg dat professionele coaches doorgaans aansluiting zoeken
bij een beroepsvereniging die een code hanteert waarop zowel zijzelf als hun clientèle
terug kunnen vallen wanneer de redelijke grenzen aan toelaatbaar handelen in
beeld lijken te komen. Omdat coaches in Nederland vanuit zeer verschillende basisdisciplines
werken is er wat dat betreft nog weinig eenheid te bespeuren. Een in
Nederland gevestigde organisatie op het gebied van counseling en coaching die een
duidelijke verwantschap met het cliëntgerichte gedachtegoed heeft, is de Academie
voor Counselling en Coaching (ACC) 2 . Deze hanteert een aan de Nederlandse situatie
aangepaste versie van de code van de British Association for Counselling and
Psychotherapy (BACP) 3 . In dit verband is ook de publicatie van Tim Bond ‘Standards
and Ethics for Counselling in Action’ relevant 4 . Verder is er ook een International
Coaching Federation (ICF), die strenge eisen hanteert voor het lidmaatschap, juist
om een soort garantie te kunnen bieden voor de kwaliteit van de coaching.
Voor BIG-geregistreerde beroepsbeoefenaren blijft uiteraard de desbetreffende beroepscode
onverminderd normgevend en kaderstellend.
Coaching versus psychotherapie
In het kader van dit artikel is het op zijn plaats om de weergave van overeenkomsten
en verschillen tussen psychotherapie en coaching tot enkele hoofdlijnen te beperken.
De belangrijke overeenkomst tussen bovenstaande vormen van hulpverlening
is dat, binnen het kader van een eindige reeks van gesprekken, de cliënt geholpen
wordt om de kwaliteit van zijn of haar leven te verbeteren. Aangezien er ook in andere
opzichten tussen de hier bedoelde vormen van hulpverlening overlappingen
zijn, voelt het benadrukken van verschillen enigszins kunstmatig aan. Ten behoeve
van de duidelijkheid is daar desondanks voor gekozen.
De indicatie voor psychotherapie kan gesteld worden wanneer de klachten van de
cliënt voor hem of haar of door de onmiddellijke leefomgeving als ziekmakend worden
beleefd (Frohburg, 2009).
Het doel bij psychotherapie is om de cliënt te genezen, dan wel beter te leren omgaan
met de ervaren klachten. Een aspect van ‘beter leren omgaan met’ wordt gevormd
door de vermindering van kwetsbaarheid voor die klachten.
Bij coaching wordt er uitgegaan van een psychisch gezond persoon, ‘the worried
well’ 5 , waarbij het voornamelijk gaat om het realiseren van concrete, door de cliënt
geformuleerde doelstellingen op het gebied van privé- dan wel werkterrein.
Samenvattend kan men over de verschillen tussen coaching en psychotherapie
het volgende zeggen.
– – De cliënt voor coaching heeft meer draagkracht dan de psychotherapiecliënt.
– – De hulpvraag heeft altijd (ook) te maken met het werk.

– – De hulpverlening is niet alleen curatief maar ook preventief, gericht op toekomst
en actie.
– – Is er sprake van onverwerkte trauma’s of rouw, dan wordt dit doorverwezen naar
een meer psychotherapeutische benadering.
– – De rol van de levensgeschiedenis is bij coaching alleen belangrijk voor zover het
invloed uitoefent op de werkhouding of -prestaties.
– – De hulpverlener die coaching uitoefent blijft bij de concrete realiteit en het hieren-nu.
– – Coaching onderzoekt de problemen van de cliënt, onderzoekt de mogelijkheden
en de mogelijke oplossingen die de cliënt meestal hanteert. Hier lijkt het op solution-focused
therapie (Bala Jaison, 2003).
– – Ten slotte wordt er samen met de cliënt een actieplan opgesteld, en worden de
resultaten hiervan geëvalueerd.
Vergelijken we psychotherapie met coaching, dan valt als eerste het beperkte mandaat
op; de beleving van de werkomstandigheden is niet alleen het uitgangspunt van
de hulpverlening, maar ook het uiteindelijke werkgebied. Bovendien zullen er, wanneer
we als coach omgaan met de driehoek hulpverlener-cliënt-opdrachtgever, in
deze interactiedriehoek ongetwijfeld problemen zichtbaar worden, die de coaching
kunnen bemoeilijken. De vraag van de verschillende partijen kan overeenkomen, de
belangen kunnen verschillend zijn. Het is van belang dat de coach kennis heeft van
de eisen en verwachtingen van de diverse partijen, en van zijn/haar eigen rol als vrije
ondernemer hierin (Kroeze & Verheul, 2009, p. 157).
Coachen vanuit een cliëntgerichte achtergrond
Voor dit onderdeel onderzoeken we de kernthema’s uit de cliëntgerichte traditie op
hun toepassingsmogelijkheden op de coachingssituatie.
a) Het vertrouwen in het vermogen van individuen om op eigen kracht verder te komen
Kenmerkend voor de cliëntgerichte coach is dat deze de cliënt tegemoet treedt als
een in wezen competent individu, van wie het vermogen om tot creatieve oplossingen
te komen door in- of externe belemmeringen - tijdelijk - geblokkeerd is. De coach
biedt zich aan als samenwerkingspartner in een zoektocht naar oplossingen om beter
met de effecten daarvan om te gaan of ze, waar mogelijk, om te zetten in pluspunten.
Interne belemmeringen kunnen variëren van eigenschappen die niet makkelijk
te veranderen zijn tot misplaatste ideeën en gevoelens die zich op de één of andere
manier ‘vastgezet’ hebben en die zich als het ware vanzelf oplossen wanneer ze op de
juiste wijze besproken worden.
b) Kenmerken van een cliëntgerichte hulpverleningsrelatie binnen het kader van coaching
Zoals hierboven al aangestipt wordt de relatie tussen cliënt en coach gekenmerkt
door samenwerking. De cliënt en de coach zijn ieder op hun eigen terrein expert.
De coach probeert vanuit zijn of haar specifieke deskundigheid toegevoegde waarde
Coaching, een cliëntgerichte benadering
Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 48 2010/1
19

Olaf de Haas en Annemarie Snijder
20
Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 48 2010/1
te hebben. De cliëntgerichte houdingskenmerken congruentie, respect en empathie
bewijzen ook in de coachingssituatie hun waarde.
De congruente coach laat zich in de coachingsrelatie kennen als een reëel persoon
met eigen ambities, kwaliteiten en tekortkomingen. Binnen de grenzen van de
professionaliteit van de relatie kan het zinvol zijn wanneer de coach iets van de zaken
die hem of haar in het besproken verband emotioneel raken in het gesprek tot
uitdrukking brengt. Ook kan het zinvol zijn bij wijze van voorbeeld iets over eigen
ervaringen, eventueel aan de hand van een anekdote, naar voren te brengen. Respect
voor de persoon van de cliënt sluit zeker niet uit dat de coach zich niet kritisch kan
uiten over zaken die de cliënt gedaan heeft, doet, of van plan is te doen. De coach is
dus bepaald geen kritiekloze jaknikker. Hij verstaat evenwel de kunst zijn kritische
kanttekeningen zo naar voren te brengen dat het uiten daarvan geen negatieve invloed
op de werkrelatie heeft … vaak integendeel.
De cliëntgerichte coach is empathisch. Dat betekent dat hij of zij zich steeds probeert
in te leven in de situatie van de cliënt. De coach zorgt er steeds voor dat hij of
zij een compleet beeld heeft van wat de cliënt naar voren brengt: de situatie moet
duidelijk zijn, de gevoelens en gedachtegang van de cliënt moeten geëxploreerd worden
en één en ander moet tot een begrijpelijk geheel geïntegreerd worden. Door de
wijze waarop de coach op de cliënt ingaat - hierop wordt hieronder verder ingegaan
– moet deze alle aspecten, zowel de gevoelsmatige, als de rationele nader onderzoeken.
Op die manier vertelt hij geen pasklaar verhaal aan de coach, maar moet hij, op
geleide van het gespreksmanagement van de coach, de zaken reconstrueren. In dat
reconstructieproces blijkt de cliënt zijn eigen inspiratiebron te kunnen zijn. Nieuwe
gevoelens en denkbeelden komen tot ontwikkeling waardoor het besprokene in een
nieuw perspectief geplaatst wordt.
c) Kenmerken van een cliëntgericht gespreksmanagement
De cliëntgerichte benadering heeft met betrekking tot het gespreksmanagement een
pioniersrol vervuld. Rogers en zijn medewerkers (1965; 1967; 1969) hebben zich vanaf
het begin gerealiseerd dat naast de inhoud van gesprekken ook de wijze waarop
deze gesprekken gevoerd werden van cruciaal belang waren - en zijn - voor een therapeutisch
proces. In eerste instantie werd het gespreksmanagement binnen de cliëntgerichte
benadering omschreven aan de hand van wat de therapeut moest nalaten:
geen vragen stellen, geen adviezen verstrekken, geen gespreksonderwerpen bepalen,
kortom niet directief zijn. Later werden deze ‘dont’s’ vervangen door meer positieve
elementen op basis waarvan het cliëntgerichte gesprek vorm en inhoud zou dienen
te krijgen (Rice, 1984). Ook na de dood van Rogers heeft onder meer Maureen O’Hara,
die persoonlijk met Rogers heeft gewerkt (zie O’Hara in Cooper, 2007), zich ingespannen
om het cliëntgerichte gedachtegoed verder uit te breiden. O’Hara geeft een inleiding
over persoonsgericht werken bij veranderingen in organisaties, waarbij ze
teruggrijpt op de inzichten die Rogers zelf verwoordde in zijn boek Counseling and
Psychotherapy (1942). Zoals het in de huidige tijd nog steeds aan de orde is werd het

persoonsgericht werken in organisaties al in de volgende aspecten beschreven: de
persoonlijke ontwikkeling van de werkende mens, de stimulering van het teamwerk
en de onderlinge communicatie, en het ingrijpen in het systeem van de organisatie
wanneer dat nodig mocht zijn om de werksatisfactie te verbeteren.
d) Het cliëntgerichte coachingstraject, omgaan met een evoluerende hulpvraag
I. Beschrijving
Wanneer een cliënt of een bedrijf zich aanmeldt voor coaching, lijkt het in eerste
aanzet om een werkprobleem te gaan. Maar waarom wenden ze zich tot een psychologische
hulpverlener? Kennelijk gaan de ervaren problemen de gewone managementstrategieën
te buiten. Laten we voor de overzichtelijkheid uitgaan van
een enkele coachingscliënt. Als eerste stap hierbij is het belangrijk dat de cliënt zich
uitspreekt over het probleem waarin hij/zij is vast komen te zitten en aan de hulpverlener
duidelijk maakt waarom de gewone oplossingsstrategieën nu niet werken.
Meteen wordt het duidelijk dat de problemen zich op verschillende niveaus bevinden,
namelijk:
– – Hoe gaat de cliënt met zichzelf om?
– – Hoe is de relatie van de cliënt met zijn/haar medewerkers.
– – Hoe ervaart de cliënt de plaats die hij/zij heeft in het bedrijf waarin gewerkt wordt.
– – Hoe ervaart het bedrijf de cliënt voor wie coaching wordt gevraagd.
Voorbeelden van de eerste vraag over het omgaan met zichzelf: is de cliënt perfectionistisch,
hoe is zijn tijdsmanagement, levert hij de gevraagde productie, is hij bereid
zich in te zetten.
Voorbeelden van de tweede vraag; is de cliënt een prettige collega, kan hij zichzelf
gewaardeerd en gezien maken, is hij eerlijk, zijn er autoriteitsconflicten, hoe gaat de
cliënt om met zijn prestaties in relatie tot de anderen?
Voorbeeld van de derde vraag: ervaart de cliënt zichzelf op de juiste plaats in het bedrijf,
wil hij meer/ minder, anders. Is er plaats voor een carrièreplan, is de betaling in
orde?
Voorbeeld van de vierde vraag: welke waardering heeft het bedrijf voor de coachingscliënt?
Is er betrokkenheid, een neiging tot wegschuiven omdat deze figuur altijd
problemen maakt, willen ze echt helpen of is coaching een nette manier om een
werknemer kwijt te raken?
II. Structuur en inhoud
Coaching wordt door Olaf de Haas beschreven als een ‘vierslag’ van onderscheiden
maar interacterende elementen. We kunnen dat ook duidelijk zien in de hierboven
opgevoerde vragen. Er is een lijn ‘alleen versus samen’, een lijn ‘innerlijk (de zelfervaring)
versus uiterlijk (de manier waarop je ervaren wordt)’. Deze vier elementen
kunnen we met elkaar in verband brengen, eventueel in een grafische weergave, en
kunnen we als coaches zien wat de onderlinge verbanden zouden kunnen zijn.
De opzet van het coachingsgesprek, zoals het door Olaf de Haas wordt voorgestaan,
Coaching, een cliëntgerichte benadering
Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 48 2010/1
21

Olaf de Haas en Annemarie Snijder
22
Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 48 2010/1
volgt deze ‘vierslag’ in de gesprekkenopbouw, die we hieronder weergeven.
A. Strategie. Uitgangspunt van de coaching is dat er altijd sprake zal zijn van een
menging van werk en privé. De vraag naar de doelstelling voor de coaching,
bijvoorbeeld; ‘waar wil je zijn over een jaar, over vijf jaar’, kan vanuit een
bedrijfsvoering meestal wel worden beantwoord. Bijvoorbeeld: ‘ik wil mijn bedrijf
uitbouwen tot honderd werknemers, ik wil internationaliseren, ik wil mijn
bedrijf ongevoelig maken voor de beursschommelingen’, om maar iets actueels
te roepen. Het uitspreken van de ambitie en de drang tot presteren is zo moeilijk
niet, de problemen komen bij de tweede vraag: Waar wil je privé zijn over een
jaar, over vijf jaar? Het antwoord zal iets zijn in de sfeer van: ‘een goede relatie
met mijn partner, een goede woonomgeving, een fijn gezin’. Wanneer we de twee
ingangen werk en privé gaan combineren, dan gaat het mis. Hoe kun je met je
werkambities je privévoornemens uitvoeren? Er zullen compromissen moeten
komen, allebei kan niet, keuzes moeten gemaakt, hulptroepen ingeschakeld. Het
stellen van het tijdsperspectief in dit gesprek maakt dit probleem zeer helder.
B. Onderhoud. Hoe zorg je ervoor dat wat je nu hebt in goede staat blijft. Hier
hoort bijvoorbeeld bij dat je als leidinggevende je afvraagt hoe je omgaat met je
medewerkers, hoor en zie je de stille vogels ook. Loop je als leider van een bedrijf
letterlijk over de werkvloer, is er alles wat er moet zijn en zijn er ook zaken die
van ‘niemand’ zijn, dat wil zeggen waar niemand voor zorgt. Voor zowel werk als
privé geldt; heb je het zelf leuk en hebben anderen het ook leuk bij jou?
C. Productie. Je moet iets maken in je bedrijf, maar wat is de waarde daarvan, voor
jezelf, voor anderen? Ben je trots op je product, werk je er met zijn allen aan, hoe
is de werkmotivatie?
D. Netwerk. Hier gaat het over de sociaal maatschappelijke structuur waarbinnen je
bedrijf functioneert. Welke contacten zijn hier van belang en worden ze ook goed
onderhouden?
Staan de binnen- en de buitencontacten in een goede verhouding? Bijvoorbeeld;
een bloemetje voor de zieke partner van de schoonmaker kan uiteindelijk meer
rendement voor het bedrijf opleveren dan de dikke diners met de Lions-club.
De vierslag die we in deze gespreksopbouw herkennen is de indeling: individueel -
samen, binnen- buiten, die in alle mogelijke combinaties aanwezig is.
De extra bagage van de coach
In deze voorlaatste paragraaf stellen wij de vraag aan de orde of cliëntgerichte psychotherapeuten
op basis van hun opleiding, leertherapie en gesuperviseerde praktijk
over voldoende bagage beschikken om mensen die een coach zoeken van dienst
te kunnen zijn. Wij zijn geneigd deze vraag - met inachtneming van een tweetal kanttekeningen
– bevestigend te beantwoorden. Het is immers juist de kracht van de clientgerichte
psychotherapeut dat deze zich in het referentiekader van de cliënt weet
te verplaatsen en vanuit deze empathische opstelling in staat is het juiste evenwicht
tussen volgen en sturen te bewaren.

De eerste kanttekening heeft betrekking op zaken als eigen levenservaring, ervaring
met het functioneren binnen verschillende werk- en beroepssituaties.
De tweede kanttekening betreft het gegeven dat de cliëntgerichte coach in staat moet
zijn de van psychotherapie te onderscheiden coachingsrelatie op adequate wijze te
vestigen, te handhaven en af te bouwen. Hier gaat het om de hierboven al aangehaalde
verschillen tussen coaching en psychotherapie: Bij coaching is de zelfregulerende
kracht van een in wezen gezonde persoon het uitgangspunt. Cliëntgerichte psychotherapeuten
kunnen hier wel eens in de val lopen van een ‘teveel’. Begeleiden is niet
hetzelfde als genezen, al lijkt het wel op elkaar.
Conclusie
Wij zijn van mening dat de cliëntgerichte benadering een goede basis vormt om
mensen die hulp zoeken bij het verwezenlijken van doelstellingen waarbij persoonlijke
en zakelijke belangen verweven zijn bij te staan. Het verbaast ons dan ook niet
dat cliëntgerichte therapeuten in een later stadium van hun professionele ontwikkeling
hun werkterrein voor een deel verleggen naar het coachen van relatief gezonde
mensen. De vraag of en wanneer iemand rijp is om als coach actief te worden is niet
gemakkelijk te beantwoorden. Wanneer iemand voldoende ervaren is om anderen te
begeleiden bij het vormgeven van hun bestaan en hen te helpen bij het integreren
van hun persoonlijke en zakelijke belangen, is natuurlijk niet in algemene zin te beantwoorden.
Voor wat betreft de tweede kanttekening: het opzetten, handhaven en
afbouwen van de specifieke, van psychotherapie te onderscheiden coachingsrelatie
menen wij dat een speciaal daartoe ingericht seminar, gevolgd door een periode van
super- en intervisie voldoende waarborgen voor een goede coachingspraktijk kan
bieden. Voor nadere informatie kunt u hiervoor bij de auteurs terecht.
Correspondentieadres
Olaf de Haas
E-mail: olafdehaas@gmail.com
Annemarie Snijder
E-mail: snijdere@planet.nl
Coaching, een cliëntgerichte benadering
Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 48 2010/1
23

Olaf de Haas en Annemarie Snijder
24
Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 48 2010/1
Noten
1 Zie ook http://nl.wikipedia.org/wiki/Coaching
2 http://www.counselling.nl/coaching/ethischecode.html
3 http://www.bacp.co.uk/ethical_framework/
4 Tim Bond (2000) Standards and Ethics for Counselling in Action. London: Sage Publications.
ISBN: 07 619 6309 X.
5 Dat wil zeggen eventuele klachten van de persoon voldoen niet aan de binnen de DSM
geformuleerde criteria voor een diagnostische classificatie.
Literatuur
Bond, T. (2000). Standards and Ethics for Counselling in Action. London: Sage Publications.
Elliott, R., Watson, J.C., Goldman, R.N., & Greenberg, L.S. (2003). Learning Emotion-focused Therapy.
Washington, DC: APA.
Frohburg, Inge (2009). Wirksamkeitsprüfungen der Gesprächspsychotherapie. Kommentierte
bibliografische Synopse zu den sozialrechtlich relevanten Nutzenbeurteilungen.
Gesprächspsychotherapie und Personzentrierte Beratung, 2, 3-e.v.
Greenberg, L, Rice, L.N., & Elliott, R.(1993). Facilitating Emotional Change, the moment by moment
process. New York/London: The Guilford Press.
Haas, O. de (1984). Enkele begrippen uit de Rogeriaanse therapie opnieuw bekeken. In G. Lietaer,
Ph.H. van Praag & J.C.A.G. Swildens (Red.), Cliënt-centered psychotherapie in beweging
(pp. 69-87). Leuven/Amersfoort: Acco.
Jaison, B. (2006). Experiëntiële en kortdurende therapie geïntegreerd. Haarlem: De Toorts.
Kirschenbaum, H., & Henderson, V.L. (Eds.) (1990). Carl Rogers Dialogues. London: Constable.
Kirschenbaum, H. (2007). The Life and Work of Carl Rogers. Herefordshire, UK: PCCS Books.
Kroeze-ten Brummelhuis, J., & Verheul, W. (2009). Verslag NVP-congres ‘Mentaal kapitaal’ op
19.12.2008. Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie, 47(2), 152-159.
O’Hara, M. (2007)/ Person-centred approaches at work. In M. Cooper, M. O’Hara, P.F. Schmid, &
G. Wyatt (Eds.), The Handbook of person- centred Psychotherapy and Counselling (pp. 309-313). New
York: Palgrave Macmillan.
Rice, L.N., & Greenberg, L.S. (1984). Patterns of Change. Intensive analysis of the psychotherapy process.
New York: The Guilford Press.
Rogers, C.R. (1965). Client-centered Therapy. Boston: Houghton Mifflin Company.
Rogers, C.R. (1967). On becoming a person. London: Constable.
Rogers, C.R. (1969). Freedom to learn. Columbus Ohio: Charles E. Merill Publishing Company.
Rogers, C.R., Gendlin, E.T., Kiesler, D.J., & Truax. C.B. (1967). The therapeutic relationship and its impact;
a study of psychotherapy with schizophrenics. Madison: University of Wisconson Press.
Truax, C.B., & Carkhuff, R.R. (1967). Towards effective counselling and psychotherapy: Training and
Practice. Chicago: Aldine.