GGZ 'Afstand is veiligheid' - Politie en gedrag

n GGZ
‘Afstand is veiligheid’
Politiemensen op straat komen regelmatig in
contact met verwarde mensen. Hier is echter in de
politieopleiding weinig aandacht voor. Sinds kort is
er een praktische IBT-training over hoe om te gaan
met mensen met een psychiatrisch ziektebeeld.
Een wijkagent bezoekt een jonge verslaafde vrouw die verward
overkomt en verwoed in de rotzooi om haar heen
zoekt naar wat coke. Zij is bebloed en nauwelijks aanspreekbaar.
De agent buigt zich vaderlijk over haar heen en geeft aan
haar naar het bureau te willen meenemen voor nader onderzoek.
Tekst: Justine Kaasjager
Foto’s: Harro Meijnen
Het is een scène uit een van de zes filmpjes die in de IBTtraining
Verwarde personen is uitgewerkt. De lesstof is toegankelijk
via de website www.politieengedrag.nl en op dvd te
verkrijgen. De scenario’s zijn gebaseerd op de meest voorkomende
situaties met verwarde personen met wie politiemen­
20 Blauw – Handhaving 21 november 2009 – nummer 22

sen op straat te maken krijgen. Een aantal deskundigen –
onder wie een IBT­docent, een ervaringsdeskundige, een
wijkagent en een psycholoog – geeft na het fragment commentaar
op de manier waarop de wijkagent te werk gaat. De
conclusie is in dit scenario onder meer dat de wijkagent te
weinig afstand houdt en gebruik had moeten maken van veiligheidshandschoenen.
De vrouw had onverwacht kunnen
uithalen met een spuit of een mes.
Spagaat
IBT­docent Dick Noordhoek van de politieregio Utrecht gaf
commentaar bij de verschillende filmpjes. “Je ziet nogal eens
dat politiemensen hun eigen veiligheid vergeten. Dat ze als
iemand ergens in een hoekje op straat zit, zo’n persoon heel
dicht naderen. Wij zeggen: Houd altijd gepaste afstand, want
je weet nooit wat iemand in een waan of psychose of onder
invloed van drank en/of drugs opeens kan doen. Dat is de
spagaat waarin we terecht kunnen komen. We willen mensen
helpen en die troostende arm zijn, maar ik hamer er altijd op:
afstand is veiligheid, hoe lastig het ook is. Al ben je misschien
wel een half uur of langer met iemand in gesprek en denk je
dat je goed contact hebt.”
Praktijk
De expertgroep GGZ ontwikkelde een visie op de praktische
aanpak van mensen met een psychiatrisch ziektebeeld. Vragen
van de Board Handhaving over alle politiezaken die met de
GGZ te maken hebben, probeert de expertgroep te beantwoorden.
Als een logisch vervolg op de landelijke visie GGZ (zie het
artikel in Blauw 18, 2009, pagina 8­11) legde een projectgroep
onlangs de laatste hand aan een bijhorende praktische
IBT­training. “Op een gegeven moment kwam de vraag wat
er eigenlijk aan opleidingen wordt gedaan, gericht op de aanpak
van verwarde personen en problematisch gedrag”, zegt
Veronique Estourgie. Zij is beleidsmedewerker bij de politieregio
Gelderland­Zuid en projectleider van de ontwikkelde
IBT­training. Estourgie: “Op de Politieacademie op niveau 4
‘We moeten niet de situatie krijgen dat
politiemensen diagnoses gaan stellen’
wordt er in een kwartiel aandacht aan besteed, maar daar blijft
het bij. Op alle andere niveaus is er geen aandacht voor. Onze
doelgroep waren vooral de politieagenten op straat, want die
worden daadwerkelijk met dat problematisch gedrag geconfronteerd.
Het leek ons een goed idee materiaal te ontwikkelen
dat politiemensen in de praktijk kan ondersteunen bij het
omgaan met problematisch gedrag.”
Frequentie contacten
Uit onderzoek blijkt dat de frequentie van politiecontacten
met verwarde personen de afgelopen jaren sterk is gestegen.
Hiervoor is een aantal oorzaken te noemen. De samenleving
Blauw – Handhaving 21 november 2009 – nummer 22 21
>>

n GGZ
is sterk geïndividualiseerd en mensen
zijn intoleranter dan vroeger. Bovendien
werden mensen met psychische problemen
in het verleden veilig weggestopt
in instituten in een bosrijke omgeving,
waar niemand last van ze had. Hier zijn
wooncentra voor in de plaats gekomen
die midden in de samenleving zijn
gevestigd.
Estourgie vroeg subsidie aan bij het
ministerie van Binnenlandse Zaken om
een IBT­training te ontwikkelen en die
werd gehonoreerd. Zij liet onderzoek
doen naar de meest voorkomende situaties
met mensen die problematisch
gedrag vertonen waar de crisisdienst,
politie en psychiatrie tegenaan lopen.
Uit het onderzoek kwamen zes veelvoorkomende
scenario’s naar voren. Op
basis van die uitkomst is een projectgroep
de IBT­training gaan invullen.
Om de training ook landelijk te kunnen
wegzetten, is gekozen voor Utrecht als
stedelijke regio, Friesland als plattelandsregio
en Gelderland­Zuid als tussenvorm.
Om zo alle soorten regio’s vertegenwoordigd
te hebben. Estourgie: “De
bedoeling is dat het programma echt in
een IBT­centrum wordt uitgevoerd. We
hebben ook aansluiting gezocht bij de
Politieacademie, zodat het lesmateriaal
niet haaks op elkaar staat. En er is
iemand van de Politieacademie bij
betrokken die het docentenmateriaal
heeft ontwikkeld. De politiemensen spelen
in de filmpjes zichzelf en acteurs
spelen de verwarde personen.”
Waan
Het IBT­programma omvat zes verschillende
scènes en zes typen gedrag. Bij
elke situatie is een stappenplan gevoegd,
met tips hoe het beste te handelen bij
een bepaald soort gedrag. Als iemand
bijvoorbeeld in een waan zit, probeer
dan niet allerlei vragen te stellen die
deze persoon toch niet kan beantwoorden.
Het is niet de bedoeling van de IBTtraining
dat politiemensen na afloop
precies weten welke stoornissen en ziektebeelden
er bestaan en die kunnen herkennen.
“We moeten niet de situatie
krijgen dat politiemensen diagnoses
22 Blauw – Handhaving 21 november 2009 – nummer 22

gaan stellen. Zo van: ‘Oh, dat is een borderliner
en daar loopt een schizofreen
gevalletje.’ Maar politiemensen moeten
wel bepaald gedrag kunnen herkennen
en weten hoe je daar het beste op kunt
reageren zonder dat het escaleert. Dat is
in feite de doelstelling van de
training”,zegt Estourgie.
Noordhoek vult aan: “Ik kijk natuurlijk
met IBT­bril naar deze training. Hoe
benader je die mensen? Hoe ga je met
ze om? Wat zijn de do’s en de don’t’s?
Het is soms lastig. Een AT’er weet
waarmee hij te maken krijgt. Het AT
doet voorverkenningen en heel veel
voorwerk. Het team weet met welke
middelen ze gaat werken. Een collega
op straat wordt out of the blue geconfronteerd
met een bedreigende situatie.
Heel veel collega’s staan dagelijks letterlijk
voor dit soort situaties. Met name in
de weekenden krijgen collega’s veel te
maken met dronken lui. Als iemand
echt alleen maar heel dronken is, dan
maak je korte metten, wat mij betreft.
Die mannen zitten vaak de volgende
dag huilend in het verhoor en zeggen
dat ze zo’n spijt hebben. Dan blijken
het keurig getrouwde pappa’s te zijn die
’s nachts de beest hebben lopen uithangen.
Daar heb ik niet zoveel medelijden
mee. Wat je ook meemaakt, is een combinatie
van drank en drugs. Dat zie je
bij heel veel jongeren. De drank en
drugs maken ze onvoorspelbaar onredelijk.
Daar moet je ook fors op inzetten.
Maar dat is echt een heel andere categorie
dan de mensen met een psychiatrisch
ziektebeeld.”
Irritatie
Uit het onderzoek bleek ook dat politiemensen
soms geïrriteerd raken dat
psychisch verwarde personen die ze met
veel moeite hebben aangehouden, geen
inbewaringstelling (IBS) krijgen en
twee uur later weer op straat lopen.
Estourgie realiseert zich dat de IBTtraining
die irritatie niet kan wegnemen,
maar door deskundigen uit verschillende
disciplines aan het woord te
laten in de training, kan wel meer
begrip ontstaan over en weer. “De rechter
die aan het woord komt, zegt over
die irritatie dat zij veel zaken onder ogen krijgt waarbij de
dossiervorming niet goed is gedaan. Daardoor is de hele achterliggende
geschiedenis van incidenten niet zichtbaar. Het is
dus ook zaak dat de politie al die incidenten vastlegt en meestuurt
naar het OM. Dat vergroot de kans op een structurele
oplossing. Mijn advies is ook: nodig de crisisdienst een keer
uit om iets te vertellen over stoornissen en het verloop daarvan.
En maak gebruik van de dvd, bijvoorbeeld in het werkoverleg.
Bespreek met elkaar een aantal mensen die problemen
veroorzaken in de wijk. En kijk eens samen hoe je daar
het best mee kunt omgaan en hoe de crisisdienst er tegenaan
kijkt. Dat is ook een goede manier om meer begrip voor
elkaar te krijgen.”
Gedrag
Noordhoek vindt het een goede zaak dat gerichte IBTtrainingen
worden ontwikkeld: “We zijn in Utrecht in 2006
begonnen het IBT­pakket te differentiëren. We hebben een
splitsing gemaakt tussen recherche en handhaving. De recherche
moet heel andere dingen kunnen en kennen dan de
wijkpolitie en de noodhulp. We krijgen heel positieve reacties
van collega’s. Voorheen was de animo ook niet heel groot om
‘Je ziet nogal eens dat politiemensen hun
eigen veiligheid vergeten’
naar een IBT­training te gaan. We trainen collega’s nu om te
reageren op situaties waarmee ze elke dag te maken krijgen.
Ik kan me heel goed voorstellen dat deze training over verwarde
personen landelijk uitgerold wordt. Dat moet gewoon.
Er is toch een grote groep mensen met een psychiatrisch
ziektebeeld die gewoon op straat lopen. We moeten niet op
de stoel gaan zitten van een psychiater of dokter. Maar dat je
iets meer weet van het gedrag dat hoort bij bepaalde psychische
ziektebeelden en hoe je hiermee kunt omgaan, is wel
heel belangrijk.” n
justine.kaasjager@politieacademie.nl
Voor meer informatie over de IBT-training:
veronique.estourgie@gelderland-zuid.politie.nl
Blauw – Handhaving 21 november 2009 – nummer 22 23