Projectblad pdf - Buro Lubbers

VISIE OP HET SPOOR >>>

ALGEMENE VISIE
Als bureau voor landschapsarchitectuur en stedelijk ontwerp beschikt Buro Lubbers over
de kennis en expertise om het spoor vanuit verschillende schaalniveaus te bekijken. Zo
beschouwt het bureau het spoor in eerste instantie als een netwerk in het landschap dat
(inter)nationale gebieden met elkaar verbindt. De (knoop)punten in dit netwerk kunnen
vervolgens worden verankerd in het landschappelijke en stedelijke weefsel. Zoomen we
nog meer in op de locatie, dan streeft Buro Lubbers ernaar de (knoop)punten niet alleen
te ontwerpen als verspreidplek maar teven als verblijfsplek. Kortom, opgaven die het
spoor betreffen, beschouwt Buro Lubbers altijd in de context van het groter geheel.
Het doel hiervan is om een herkenbaar beeld van het spoor neer te zetten alsmede een
zorgvuldige inpassing in landschap en stad te waarborgen.

BELEVING

BELEVING
Het beleven van het spoor heeft betrekking op zeer uiteenlopende facetten. Buro
Lubbers is met name geïnteresseerd in de landschappelijke ervaring van het reizen met
de trein en de stedelijke ervaring van het stationsgebied. Beide ervaringen kunnen als
ontwerpinstrument worden ingezet.
Wanneer we van Groningen naar Maastricht of van Den Haag naar Winterswijk reizen
met de trein, zien we het Nederlandse landschap in al haar verscheidenheid voorbij
trekken. Naar de mening van Buro Lubbers zouden de landschappelijke kenmerken van
de plek en de daarbij behorende typische streekgebonden verhalen goed beleefbaar
gemaakt kunnen worden. Stappen we in Maastricht uit, dan maakt de inrichting van
het station en de omgeving onmiddellijk duidelijk dat we in een heuvellandschap zijn
aangekomen. Rijden we door het rivierengebied, dan wordt in de trein het verhaal van
de Nederlandse strijd tegen het water verteld, bijvoorbeeld met behulp van nieuwe
mediatoepassingen.
De beleving van een stedelijk stationsgebied zou volgens Buro Lubbers eveneens een
belangrijk ontwerpuitgangspunt moeten zijn, mede met het oog op de aansluiting op het
stadscentrum en de sociale veiligheid. Een stationsgebied zou idealiter ervaren kunnen
worden als integraal onderdeel van de stad; niet als een breuk in het stedelijk weefsel.
Het programma kan hierop inspelen rekening houdend met uiteenlopend gebruik
(overdag, ’s nachts, spitsuur…). Waarom zouden we rond het station bijvoorbeeld geen
programma’s creëren (uitgaansgelegenheden,…), die de ervaring van het spoor ook ’s
nachts stimuleren en voorkomen dat het een onaangename plek wordt in de stad?
Kortom, Buro Lubbers streeft er in zijn ontwerpen naar zoveel mogelijk in te spelen op de
beleving van het spoor door rekening te houden met het programma, de functionaliteit,
de gebruiksgroepen, de geschiedenis van de plek etc.
Doorsnijden verschillende landschappen. >
heuvels
rationele kavels
smalle kavels
bossen en heide
meren
delta
bossen en kavels
terpen

Maas
Stappen we in Maastricht uit, dan maakt de inrichting van het station en de omgeving
heuvellandschap
onmiddellijk duidelijk dat we in een heuvellandschap zijn aangekomen.
>
streekgebonden station

Rijden we door het rivierengebied, dan wordt in de trein het verhaal van de Nederlandse strijd
tegen het water verteld, bijvoorbeeld met behulp van nieuwe mediatoepassingen.

VERBLIJFS-
KWALITEIT

VErBLIjfSkwALItEIt VAN puBLIEkE ruIMtEN
Buro Lubbers heeft ruime ervaring met het ontwerpen van publieke ruimten, van
kleine buitenruimten tot grote openbare gebieden. Centraal in deze ontwerpen staan
een aangename sfeer en het geheugen van de plek. Verblijven en ontmoeten zijn daarbij
belangrijke speerpunten.
Het bureau beschouwt het station en de stationsomgeving niet slechts als een
doorgangsplek. De gebouwen en hun doorgaans centrale ligging in stad of dorp bezitten
juist de potentie om ontwikkeld te worden tot prettige verblijfs- en ontmoetingsplekken.
Daarbij dient rekening te worden gehouden met de wensen en behoeften van de
uiteenlopende publieksgroepen: de reiziger die snel zijn informatie moet krijgen om de
trein te halen, de forens die zijn avondboodschappen doet bij de supermarkt, de passant
die via het station het spoor wil oversteken. Te midden van de stationsdynamiek zijn
eilanden van rust onontbeerlijk; plekken waar men kan zitten om even uit te rusten, een
boek te lezen of in te loggen op een draadloos netwerk.
winkelen
>
Het veelzijdige gebruik van het station door diverse groepen vraagt volgens Buro Lubbers
om een heldere, geordende inrichting van de publieke ruimte. Een efficiënt en uitgekiend
ruimtegebruik zorgt ervoor dat grote en kleine stromen mensen moeiteloos hun weg
vinden. Een uitnodigende vormentaal en materiaalgebruik zorgen ervoor dat zij zich
prettig voelen. Gebruiksvriendelijkheid en -gemak zijn ook belangrijke uitgangspunten
voor het onderhoud en beheer van de publieke ruimte.
Tot slot, Buro Lubbers laat zich voor de inrichting van publieke ruimten altijd inspireren
door het geheugen van de plek. De specifieke kenmerken van de plek zouden ook in het
station of de stationsomgeving vertaald kunnen worden, bijvoorbeeld door de locatie en
het materiaal van inrichtingselementen en het gebruik van gebiedseigen beplanting.
passant
werken
Het station als verblijfs- en ontmoetingsplek.

STEDELIJKE
INPASSING

StEDELIjkE INpASSING
Stationsgebieden vormen vaak een breuk in het stedelijk weefsel, terwijl de centraal
gelegen knooppunten juist ook een enorme potentie bezitten. In plaats van te scheiden
kan een stationsgebied ook verbinden. De vaak lelijke achterkanten van stations kunnen
worden getransformeerd tot nieuwe stadsdelen en er kunnen nieuwe functies worden
ontwikkeld voor wonen, werken en recreatie. Door stationsgebieden op deze manier
te transformeren worden ze onderdeel van de stad. Dat geeft niet alleen een positieve
impuls aan de stad zelf, maar ook aan het station, dat van slechts een doorgangsgebied
verandert in een omgeving met een aangename verblijfskwaliteit.
Het stationsgebied als brugfunctie bezit ook nog een andere specifieke kwaliteit die een
interessante bijdrage kan leveren aan de stad: het tweede maaiveld. De niveauverschillen
tussen station en omgeving zorgen voor een unieke gelaagdheid in de stad. Buro Lubbers
zou deze gelaagdheid willen integreren in het stedelijk ontwerp van de stationsomgeving.
Waarom ontwikkelen we geen multi-dimensionale en multifunctionele omgeving waarin
station, bebouwing en openbare ruimte optimaal van elkaar kunnen profiteren? Zou de
integratie van infrastructuur, stedenbouw en architectuur niet een visionaire meerwaarde
kunnen opleveren? Het meervoudige grondgebruik is in ieder geval een uitgekiend
voorbeeld van duurzaamheid.
Buro Lubbers zou de potenties van de achterkanten en de bijzondere gelaagdheid
willen benutten om een zorgvuldige stedelijke inpassing te realiseren. Daarbij is, tot slot,
de routing naar het stationsgebied van groot belang. Een aangename route tussen de
verschillende stadsdelen en het station zorgt voor een vloeiende over- en doorgang en
een ruimtelijk evenwicht in de stad.
station als schakel
station als breuk in stedelijk weefsel
>
Het stationsgebied als brugfunctie en de inzet van het tweede maaiveld.
<
Een stationsgebied zou idealiter ervaren kunnen worden als integraal onderdeel van de stad;
niet als een breuk in het stedelijk weefsel.

DUURZAAMHEID

DuurZAAMHEID
Waar reizen met de trein een voorbeeld is van duurzame mobiliteit, vindt Buro Lubbers
dat ook het ontwerp van andere aspecten van het spoor op duurzaamheid gericht moet
zijn. Innovatie en experiment schuwt het bureau daarbij niet.
Naast de meest gebruikelijke duurzame middelen (energiebesparing, waterbeheer,
materiaalgebruik,…) zou Buro Lubbers willen pleiten voor meervoudig grondgebruik.
Een voorbeeld daarvan is het ontwerp van stationsgebieden op meerdere niveaus
waarbij infrastructuur, stedenbouw en architectuur optimaal worden geïntegreerd. Het
meervoudig gebruik kan dan zelfs functioneren als ontwikkelingsmotor voor stadsdelen
(zie ook de paragraaf over stedelijke inpassing). Noch beschouwt Buro Lubbers de
ruimtes rond het spoor als onbruikbare restruimtes, noch wil het zijn ontwerpen
afkeren van het spoor. In tegendeel. Buro Lubbers wil het dubbelgebruik van het spoor
stimuleren en daarmee tevens de toekomstwaarde van het spoor garanderen. Zoals er
eeuwen geleden werd gebouwd op de bruggen in onder meer Venetië en Parijs, stelt
Buro Lubbers zich voor dat er boven, onder of tegen het spoor aan programma’s worden
geraliseerd. Op het ondergrondse spoor is bijvoorbeeld een park denkbaar, een woonwijk,
een sportgelegenheid... Bovengronds biedt een spoor op poten duurzame perspectieven:
het landschap trekt onder de poten door en de ecologische hoofdstructuur wordt niet
onderbroken. Het laatste geldt ook bij een ondergronds spoor.
In het kader van duurzaamheid ziet Buro Lubbers netwerken niet als belemmeringen, maar
juist als ontwikkelingsmogelijkheden. Zou het niet duurzaam zijn wanneer verschillende
netwerken en tracés – spoor, snelwegen, water, elektriciteit,… – worden gebundeld?
Buro Lubbers brengt haar kennis en expertise graag in om innovatieve en visionaire
plannen te ontwikkelen voor een duurzaam spoor in de toekomst.

LANDSCHAPPELIJKE
INPASSING

LANDSCHAppELIjkE INpASSING
Buro Lubbers beschouwt het spoor en de aangrenzende stations niet als solitaire,
op zichzelf staande elementen in het landschap. Juist de relatie tussen het spoor, het
landschap en de bebouwde omgeving is een interessant uitgangspunt. Daarbij wordt het
spoor niet per se gezien als een storende factor en/of barrière, maar eerder als een
bron van mogelijkheden, die een constructieve invloed kan hebben op het ontwerp van
bijvoorbeeld een woonwijk, een recreatiegebied, natuurontwikkeling.
Zo kan het spoor als ruggengraat van het landschap de ontwikkeling van een recreatief
gebied aanjagen (zie Duits Lijntje in de documentatie). De verschillende stations zijn dan
de verbindende knooppunten en vormen tezamen een logische reeks in het landschap.
Ook de restruimtes naast het spoor kunnen op een landschappelijke manier ingepast
worden. De veiligheidszones naast het spoor kunnen bijvoorbeeld een meerwaarde
opleveren voor woonwijken. Deze restruimtes beschikken immers vaak over ecologisch
waardevolle flora, die een aanleiding kunnen zijn voor ontwerpprincipes. Buro Lubbers
stelt zich bovendien voor dat innovatieve en duurzame ontwerpconcepten kwesties als
geluidsoverlast en veiligheid een positieve impuls kunnen geven. Projecten als Boschkens
en het Walpark (zie documentatie) bewijzen dat. Hoewel deze projecten gerelateerd
zijn aan de snelweg in plaats van aan het spoor, laten ze zien dat de infrastructuur juist
een inspirerende context kan bieden voor bijvoorbeeld het ontwerp van een uniek
landschappelijk-architectonisch woonconcept of een park dat dient als geluidswal.
Buro Lubbers heeft landschappelijke inpassing hoog in haar vaandel staan. Specifieke
landschappelijke en culturele kwaliteiten van het gebied vormen in zijn plannen de
basis voor het creëren van een duurzaam raamwerk waarbinnen stedenbouwkundige
ontwikkelingen een plaats krijgen.
>
Het spoor kan als ruggengraat van het landschap de ontwikkeling van een recreatief gebied
aanjagen.
<
Restruimtes naast het spoor kunnen op een landschappelijke manier ingepast worden en
groene buitengebieden verbinden.

CULTUREEL
ERFGOED

CuLturEEL ErfGOED
Het spoor, het reizen met de trein en het stationsgebouw spreken sinds hun ontstaan
grote groepen mensen tot de verbeelding. De maatschappelijke impact van het spoor in
de negentiende eeuw – personen konden zich nog nooit zo snel over lange afstanden
verplaatsen – is vergelijkbaar met de impact van informatie- en communicatietechnologie
in onze tijd. Zoals in de landschappelijke en stedenbouwkundige projecten van Buro
Lubbers het geheugen van de plek centraal staat, vindt het bureau het ook belangrijk een
brug te slaan tussen het heden en het verleden van het spoor.
Afhankelijk van de plek en de opgave kan dat op verschillende manieren. Zo is het op
grote schaal denkbaar om bestaande maar vervallen spoorlijntjes nieuw leven in te
blazen, bijvoorbeeld door de spoorroute en bijbehorende stationnetjes aan te sluiten op
een recreatienetwerk (zie Duits Lijntje in de documentatie) of door tussen in onbruik
geraakte rails een fiets- en/of wandelroute te situeren.
Op een kleiner schaalniveau kan het interessant zijn om historische stedenbouwkundige
structuren zichtbaar te maken en/of een nieuwe functie te geven (zie Strijp R in de
documentatie). Ook een vernieuwd gebruik van historische relicten van stationsgebouwen
kan leiden tot cultuurhistorisch besef. Buro Lubbers streeft daarbij naar een functionele
en/of esthetische inpassing van het cultureel erfgoed waarbij de grenzen van erfgoed en
relicten als louter decoratie kritisch worden onderzocht. Om het rijke verleden van het
spoor zichtbaar te maken voor het publiek schroomt het bureau niet om nieuwe ICTmiddelen
in te zetten. Uiteindelijk gaat het om het ontwerpen van een zorgvuldige balans
tussen het verleden, het heden en de toekomst van het spoor.
>
Over het oude tracé kunnen fiets- en/of wandelroutes lopen. Spoorroutes en bijbehorende
stationnetjes kunnen worden aangesloten op een recreatienetwerk.
<
Relicten kan nieuw leven worden ingeblazen.

REFERENTIES

Duits Lijntje: Het herstel van de spoorlijn wordt beschouwd als katalysator van tal van ontwikkelingen op het gebied
van 0 natuur, - RELICTEN waterberging, wonen, werken en recreëren.
Mezenpark: De doorsnedes tonen verschillende manieren van omgaan met geluidsoverlast. Respectievelijk met een
hoge dijk, een lage dijk met geluidsscherm en onze voorkeur: een stadspark en woningen met geluidswerende gevels.
43m
43m
43m
>
>
>
Strijp R: De structuur en relicten van het voormalige Philipsterrein worden op zorgvuldige wijze ingepast bij de
transfomatie tot woongebied.
>
>
Belval-Ouest, Luxemburg: Het specifieke karakter van het voormalige hoogoventerrein blijft behouden door het
opnemen van de geschiedenis en de bijzondere vegetatiestructuur in het nieuwe ontwerp.
>

Oude Dieze 17
postbus 1530
5200 BN ‘s-Hertogenbosch
T: +31 (0)73 6149321
F: +31 (0)73 6140920
E: info@burolubbers.nl
www.burolubbers.nl
December 2009