Een bananenbatterij, bestaat dat? Nee!

Een bananenbatterij,
bestaat dat?
12
Nee!
Nogal wiedes dat een bananenbatterij
niet bestaat. Zink-,
lood-, cadmium- of kwikbatterijen,
dié bestaan. En niet te
vergeten, de citroenbatterij.

Een fl inke scheut chemie
zorgt voor elektriciteit
Elektronen die op stap gaan noemen we elektriciteit.. Wrijving is één manier
om elektronen in beweging te zetten. Chemie is een andere. Een chemische
reactie is niks anders dan stoffen die met elkaar in de clinch gaan. Hun elektronen
beginnen rond te toeren en we krijgen stroom. Anders gezegd: chemische
energie wordt omgezet in elektrische energie. En dat is precies wat in een
batterij gebeurt. De metalen in een batterij, zoals kwik en cadmium, reageren
op elkaar. Daardoor komen aan de min-pool elektronen vrij, aan de plus-pool
worden elektronen gebonden. Dat het er wild aan toegaat in een batterij, merk
je pas als je ze in een apparaat steekt, een zaklamp bijvoorbeeld: de elektronen
kunnen nu naar hartelust van de min-pool naar de plus-pool stromen en laten
de lamp branden.
13
Ik heb net fl ink
gebakkeleid met een
kwikelektron. Cool!

DOE HET ZELF
Zoek de volgende
spullen bijeen:
1 citroen een stukje
koperdraad of een muntje
van 5 eurocent een
stukje ijzerdraad of
een paperclip een
koptelefoon (geen
draadloze!)
Om een led-lampje te
laten branden, heb je
drie citroenen nodig.
Ontdek zelf hoe je
elektriciteit uit
een citroen perst
Voer deze 3 stappen uit
1 Steek de koperdraad en de ijzer-
draad in de citroen. 2 Zet de koptelefoon
op je hoofd. 3 Hou de plug van n
de koptelefoon tegen de twee draden.
Voor een iPod
33 000 citroenen. En
voor een laptop moet
je 650 000 citroenen in
huis halen.
14
Je Je hoort hoort nu nu gekraak.
Het zuur van de citroen en de
twee metalen, koper en ijzer,
werken op elkaar in en veroorzaken
een chemische reactie. En er ontstaat
stroom! Vandaar dat gekraak.
2
1
3

Batterijen steken
overal hun neus in
Er zit een batterij in je horloge, in je gsm, in de afstandsbediening,
in het hoorapparaat van je opa, in laptops, in iPods, ... kortom,
in alle apparaten en toestellen die stroom nodig hebben en niet
(voortdurend) met een stopcontact verbonden zijn. Batterijen heb
je in alle soorten en gewichten. Zo zijn er platte knoopbatterijtjes
voor je horloge. Met stevige, zware exemplaren kun je dan weer je
draagbare radio laten spelen.
Zeg niet zomaar
batterij tegen
een accu.
Een batterij en een accu doen
net hetzelfde: chemische energie
omzetten in elektriciteit. Maar ze zijn
samengesteld uit andere materialen.
15
Gooi lege batterijen
nooit in de vuilbak!
Ondertussen heb je wel begrepen
dat een batterij tjokvol
metalen zit, zoals cadmium en
kwik. Van een chemische reactie
zou anders geen sprake zijn.
Lege batterijen horen dus niet
bij het gewone afval maar bij
het klein chemisch (of gevaarlijk)
afval.

AI!
Wat dode kikkers
met batterijen te
maken hebben
Luigi Galvani (1737-1798) was een Italiaan die
kikkers bestudeerde. En zo kwam het dat hij op
een dag het zenuwstelsel van een dode kikvors in
contact bracht met twee verschillende metalen.
Warempel! De poten bewogen. Zijn verklaring
hiervoor: dode dieren bevatten elektriciteit. “Onzin”,
zei Alessandro Volta (1745-1827), ook al een
Italiaan. Dat die poten bewogen, had alles te maken
met de twee metalen die elkaar aanraakten.
De kikker deed er verder niet toe. Hij begon lustig
te experimenteren om zijn hypothese te bewijzen.
Maar algauw merkte hij dat de kikker toch niet
onbelangrijk was. Dode kikkers vond hij maar vies
en daarom verving hij ze door een vochtig schijfje
watten. Met succes! Het principe van de batterij
was ontdekt. We schrijven 1800.
16
11 88888888888888888 0 000000000000000000
1
In 1800 wist signor Volta
al hoe hij elektriciteit
kon opwekken. Maar
eigenlijk snapte hij niet
zo goed waar hij mee
bezig was.
Pas in 1916
bewijst ene
mister Tolman
dat elektrische
stroom is
samengesteld
uit elektronen.

Hersteller van
elektrische en
elektronische
apparatuur
Oh nee! Het beeld van de tv valt
weg. Net op het spannendste
moment van de fi lm. Wat nu? Roep
hulp in, maar niet zomaar van om
het even wie. Het is de hersteller
voor elektrische en elektronische
apparatuur die je moet hebben.
Dat is de elektrotechnische superman
die defecten opspoort
én herstelt in alle mogelijke
elektrische en elektronische
apparaten die je bij je thuis
aantreft: tv’s, wasmachines,
vaatwassers, radio’s, koffi
ezetmachines, gsm’s, iPods,
dvd-spelers, noem maar op. Elektronicasystemen
kunnen onderling
soms erg verschillen. Daarom
specialiseert deze vakman zich
vaak in bepaalde merken of in specifi
eke toestellen.
AA
MN1500
LR6
AA
MN1500
LR6
AA
MN1500
LR6
AA
MN1500
LR6
Herlaadbare
batterijen
17
De elektronen gaan weer naar huis
Als de chemische reacties in een batterij stoppen, zeggen we dat de
batterij batter leeg is. Natuurlijk zitten alle chemische componenten er nog
in, in in, , ma mmaar
ze reageren onderling niet meer. In een herlaadbare batterij
kun ku k n je weer leven krijgen: plaats ze in een batterijlader en steek die
in het
stopcontact. De elektrische spanning forceert de elektronenstroom
nu in omgekeerde richting en de batterij geeft weer stroom.
Ik heb een fantàstisch
plan. Ik ga een
wegwerpbatterij
opladen.
Da’s een fantastisch slécht
plan! Want grote kans dat
je wegwerpbatterij dan
explodeert.

De multimeter
Bij de proef op pag. 14 heeft het gekraak in de koptelefoon ‘verraden’ dat er
stroom door de citroen loopt. Je had het ook anders kunnen aanpakken. Met
een multimeter bijvoorbeeld. Hou elk meetsnoer tegen één van de metalen
elementen die in de citroen steken. Dan kun je meteen afl ezen hoeveel
stroom er vloeit.
Ik gebruik mijn multimeter
ook altijd om spanning en
weerstand te meten. Dat
vind ik toch zó gemakkelijk!
18
In Oxford laten twee
batterijen een bel
al bijna 170 jaar
rinkelen
In de hal van een laboratorium
van de universiteit van Oxford
staat een bel. Die rinkelt al
bijna 170 jaar. Onafgebroken.
In 1840 is de bel aangesloten
op twee krachtige zink-zwavelbatterijen.
En die doen het
nog altijd.
Al 170 jaar lijkt in Oxford
de speeltijd nog maar nét
te beginnen. Cool.

Chemie doet de auto starten
Je stapt in de auto, draait de contactsleutel
om en de motor slaat aan. Tenminste, als de
accu opgeladen is. Maar hoe gebeurt dat eigenlijk,
een auto-accu opladen? Simpel, door
te rijden. Een accu loopt leeg van lichten die
branden, een radio die speelt of de gps die
de weg wijst. Maar wat als de accu van de
auto leeg is? Dan kun je toch niet opladen
door te gaan rijden, want de auto start dan
zelfs helemaal niet. Geen paniek, pomp
gewoon de energie over uit een andere
auto-accu. Daarvoor gebruik je startkabels.
Bijt es in
een banaan
19
Proef je iets zuurs? Nee. Daarom kun je met
een banaan geen batterij ineensteken. De
zure smaak van citroenen, sinaasappels en
sommige appelen komt van een stof die stevig
reageert als ze in aanraking komt met metalen.
De elektronen zetten zich in beweging én
we krijgen elektriciteit.
snap je het nu?