De ontdekking van Jan Lammers - Brusselleer
De ontdekking van Jan Lammers - Brusselleer
De ontdekking van Jan Lammers - Brusselleer
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 1<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
Witloof<br />
<strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong><br />
Witloof is een echt Belgische groente. Ze werd in België ontdekt. Dat gebeurde<br />
tijdens de strijd tegen de Nederlanders in 1830. Toen werd België een apart land.<br />
Tekst uit: Wablieft 314<br />
Witloof, een Brusselse groente.<br />
Witloof is een bijzondere groente. Ze komt niet voor in de natuur. Ze werd ontdekt bij toeval.<br />
Tot 1830 kende men alleen de wortel <strong>van</strong> het witloof. Dat is de chicorei-wortel of ‘bitterpeen’.<br />
Die wortel werd gebruikt in de keuken. Hij werd gedroogd en gemalen. Daarmee maakte<br />
men een drankje zoals koffie. Zelfs de Romeinen deden dat al. <strong>De</strong> plant die uit de wortel<br />
groeide werd niet gebruikt. Tot boer <strong>Lammers</strong> in 1830 een <strong>ontdekking</strong> deed in zijn kelder.<br />
Boer <strong>Lammers</strong> woonde in Schaarbeek. Tijdens de strijd tegen de Nederlanders vluchtte hij<br />
weg. Hij verstopte zijn chicorei-wortels in een donkere kelder. Hij strooide er een laag grond<br />
over. Een paar weken later was het weer rustig in Brussel. <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> ging terug naar<br />
huis. Toen hij in zijn kelder kwam, zag hij iets vreemds. <strong>De</strong> wortels hadden wit loof<br />
gekregen. Hij proefde er<strong>van</strong>. <strong>De</strong> bittere wortels hadden zoete en malse bladeren. Het<br />
witloof was geboren. Een tiental jaren later dook de plant overal op. Er was immers een<br />
overschot aan chicorei-wortels. Veel boeren stapelden ze op in donkere schuren en stallen.<br />
Na een tijdje kregen ze ook het witte loof. Enkele boeren gingen er echt mee kweken. Zij<br />
kregen de bekende struikjes witloof. Al snel werd witloof een geliefde groente. Die werd<br />
eerst enkel in de streek rond Brussel gekweekt. Daarom spreekt men nu nog <strong>van</strong> Brussels<br />
lof. Later gingen ook andere boeren witloof kweken. Toch komen nu nog steeds 8 struikjes<br />
witloof op 10 uit die streek.<br />
(w)
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 2<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
1 Waar of niet waar?<br />
1. Witloof werd in België ontdekt. ..............................<br />
2. Witloof komt ook voor in de natuur. ..............................<br />
3. Vroeger kende men enkel de chicoreiwortel. ..............................<br />
4. Van de chicoreiplant maakte men een drankje<br />
zoals koffie. ..............................<br />
5. Boer <strong>Lammers</strong> verstopte zijn chicorei-wortels<br />
onder een laag grond in een donkere kelder. ..............................<br />
6. Nu kweekt men geen witloof meer in de streek<br />
rond Brussel. ..............................<br />
2 Zoek het antwoord in de tekst.<br />
1. Wanneer werd het witloof ontdekt?<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
2. Hoe werd de chicorei-wortel gebruikt in de keuken?<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
3. Waarom vluchtte boer <strong>Lammers</strong> uit Schaarbeek weg?<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
4. Wat deed hij met zijn chicorei-wortels?<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
5. Waarom dook de plant een tiental jaren later overal op?<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
6. Waar wordt het witloof meestal gekweekt?<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
Tekst uit: Wablieft 314
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 3<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
1 Wat is ongeveer hetzelfde? (zelfstandige naamwoorden)<br />
1. de bitterpeen het witloof 1. ......................... = .........................<br />
2. de vondst de strijd 2. ......................... = .........................<br />
3. het loof het overschot 3. ......................... = .........................<br />
4. het teveel de <strong>ontdekking</strong> 4. ......................... = .........................<br />
5. Brussels lof de bladeren 5. ......................... = .........................<br />
6. het gevecht de chicoreiwortel 6. ......................... = .........................<br />
2 Wat is ongeveer hetzelfde? (werkwoorden)<br />
1. voorkomen verschijnen 1. ......................... = .........................<br />
2. kweken verbergen 2. ......................... = .........................<br />
3. strooien laten groeien 3. ......................... = .........................<br />
4. opduiken vinden 4. ......................... = .........................<br />
5. stapelen verspreiden 5. ......................... = .........................<br />
6. ontdekken bestaan 6. ………………… = …………………<br />
7. verstoppen op een hoop leggen 7. ......................... = .........................<br />
3 Wat is ongeveer hetzelfde? (bijvoeglijke naamwoorden)<br />
1. scherp vreemd 1. ......................... = .........................<br />
2. onbekend mals 2. ......................... = .........................<br />
3. kalm bijzonder 3. ......................... = .........................<br />
4. populair bitter 4. ......................... = .........................<br />
5. ongewoon rustig 5. ......................... = .........................<br />
6. zacht geliefd 6. ......................... = .........................<br />
4 Wat is het tegengestelde? (bijvoeglijke naamwoorden)<br />
1. gewoon taai 1. ......................... .........................<br />
2. apart bekend 2. ......................... .........................<br />
3. donker zuur 3. ......................... .........................<br />
4. mals bijzonder 4. ......................... .........................<br />
5. zoet samen 5. ......................... .........................<br />
6. vreemd licht 6. ......................... .........................<br />
Tekst uit: Wablieft 314
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 4<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
1 Wat is het tegengestelde? (bijvoeglijke naamwoorden met on-, bv. gelukkig - ongelukkig)<br />
1. rustig 1. ......................... .........................<br />
2. geliefd 2. ......................... .........................<br />
3. bekend 3. ......................... .........................<br />
4. gewoon 4. ......................... .........................<br />
5. natuurlijk 5. ......................... .........................<br />
6. echt 6. ......................... .........................<br />
2 Wat is het tegengestelde? (werkwoorden)<br />
1. verstoppen blijven 1. ......................... .........................<br />
2. voorkomen weggooien 2. ......................... .........................<br />
3. gebruiken tonen 3. ......................... .........................<br />
4. opduiken laten rotten 4. ......................... .........................<br />
5. vluchten niet bestaan 5. ......................... .........................<br />
6. drogen verdwijnen 6. ......................... .........................<br />
3 Waarom zegt men het? Duid het goede antwoord aan.<br />
1. Witloof is een echt Belgische groente.<br />
Witloof kan alleen in België gekweekt worden.<br />
Het witloof werd ontdekt toen België in 1830 de strijd tegen Nederland won.<br />
Witloof werd in België ontdekt.<br />
2. Witloof is een bijzondere groente.<br />
Witloof komt niet voor in de natuur.<br />
Witloof is de enige groente die wit is.<br />
Witloof groeit in het donker.<br />
3. Brussels lof<br />
Witloof werd in Brussel ontdekt.<br />
Witloof werd eerst enkel in de streek rond Brussel gekweekt.<br />
Witloof kan je alleen in Brussel kopen.<br />
Tekst uit: Wablieft 314
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 5<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
1 Hoe staat het in de tekst?<br />
Schrijf de zin op met deze woorden.<br />
1. Witloof is een ongewone groente.<br />
.........................................................................................................................<br />
2. <strong>De</strong> groente werd per ongeluk ontdekt.<br />
.........................................................................................................................<br />
3. Boer <strong>Lammers</strong> deed in 1830 een vondst in zijn kelder.<br />
.........................................................................................................................<br />
4. Tijdens de gevechten tegen de Nederlanders vluchtte hij weg.<br />
.........................................................................................................................<br />
5. Hij verstopte zijn voorraad in een donkere kelder.<br />
.........................................................................................................................<br />
6. <strong>De</strong> wortels hadden wit gebladerte gekregen.<br />
.........................................................................................................................<br />
7. Het witloof was ontdekt.<br />
.........................................................................................................................<br />
2 Vul één <strong>van</strong> de volgende voorzetsels in:<br />
in, op, voor, over, bij, <strong>van</strong>, uit, rond, aan.<br />
1. Witloof komt niet …….…… in de natuur. (voorkomen)<br />
2. <strong>De</strong> groente werd ontdekt ……….… toeval.<br />
3. Boer <strong>Lammers</strong> strooide een laag grond ……….… de wortels.<br />
4. Hij proefde …….…… het loof.<br />
5 Een tiental jaar later dook de plant overal ……….... . (opduiken)<br />
6. Veel boeren stapelden de chicorei - wortels ……….… in donkere schuren en<br />
stallen. (opstapelen)<br />
7. Er was een overschot …….…… chicorei-wortels.<br />
8. Eerst werd de groente enkel ……….… de streek ………… Brussel gekweekt.<br />
9. Nog steeds komen 8 struikjes witloof ……….… 10 ……….… die streek.<br />
Tekst uit: Wablieft 314
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 6<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
1 Kruiswoordraadsel. Zoek het woord onder de pijl.<br />
3.<br />
1.<br />
6.<br />
HORIZONTAAL<br />
1. teveel<br />
11.<br />
13.<br />
Tekst uit: Wablieft 314<br />
5.<br />
7.<br />
12.<br />
2. Brusselse gemeente<br />
3. vondst<br />
4. bitter<br />
5. ongewoon<br />
2.<br />
14.<br />
6. de wortel <strong>van</strong> het witloof<br />
4.<br />
8.<br />
9.<br />
10.<br />
<br />
—<br />
7. Zij maakten <strong>van</strong> chicorei een drankje<br />
zoals koffie.<br />
8. kleur<br />
9. telen, laten groeien<br />
10. per (on)geluk of bij …<br />
11. Tegen hen voerde België strijd in 1830. 12. .......<br />
13. populaire<br />
14. Daar ontdekte boer <strong>Lammers</strong> de nieuwe<br />
groente.<br />
Het woord onder de pijl is: .....................................................<br />
<strong>De</strong> oplossing <strong>van</strong> het kruiswoordraadsel vind je op p.8.
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 7<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
1 Zet de lettergrepen in de goede volgorde.<br />
1. lan - Ne - ders - der 1. de .............................................<br />
2. ter - peen - bit 2. de .............................................<br />
3. schot - ver - o 3. het .............................................<br />
4. king - ont - dek 4. de .............................................<br />
5. nen - mei - Ro 5. de .............................................<br />
6. tel - wor - co - rei - chi 6. de .............................................<br />
2 Welk woord is tekort? Schrijf de zin correct.<br />
1. Witloof is een echt groente.<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
2. Ze komt voor in de natuur.<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
3. Tot 1830 kende men alleen de <strong>van</strong> het witloof.<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
4. Tot boer <strong>Lammers</strong> in 1830 een <strong>ontdekking</strong> deed in zijn.<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
5. <strong>De</strong> wortels hadden wit gekregen.<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
6. Al snel werd witloof een groente<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
7. Die werd eerst enkel in de rond Brussel gekweekt.<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
8. Daarom spreekt men nu nog <strong>van</strong> lof.<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
Tekst uit: Wablieft 314
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 8<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
1 Maak met de zinsdelen een zin.<br />
Schrijf hoofdletters en leestekens.<br />
1. in een donkere kelder / hij / zijn chicorei-wortels / verstopte<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
2. het / weer / in Brussel / een paar weken later / was / rustig<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
3. gekregen / de wortels / hadden / wit loof<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
4. de plant / op / een tiental jaren later / overal / dook<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
5. immers / een overschot aan chicorei-wortels / was / er<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
6. echt / kweken / gingen / mee / er / enkele boeren<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
2 Schrijf de zinnen in de goede volgorde.<br />
1. Die wortel werd gebruikt in de keuken.<br />
2. Daarmee maakte men een drankje zoals koffie.<br />
3. Dat is de chicorei-wortel of bitterpeen.<br />
4. Zelfs de Romeinen deden dat al.<br />
5. Hij werd gedroogd en gemalen.<br />
6. Tot 1830 kende men alleen de wortel <strong>van</strong> het witloof.<br />
1. .........................................................................................................................<br />
2. .........................................................................................................................<br />
3. .........................................................................................................................<br />
4. .........................................................................................................................<br />
5. .........................................................................................................................<br />
6. .........................................................................................................................<br />
Tekst uit: Wablieft 314
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 9<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
Witloof in de keuken.<br />
Met witloof kan je veel gerechten bereiden. Heel gekend is witloof in hesp met kaassaus.<br />
Maar je kan witloof op veel manieren klaarmaken: gebakken, in slaatjes of in de soep.<br />
Witloofsoep (voor 4 personen)<br />
2 struikjes witloof<br />
1 ui<br />
1 teentje look<br />
2 eetlepels boter<br />
2 grote aardappelen<br />
1 kopje room<br />
2 koppen kippen-bouillon<br />
Dille en gehakte bieslook om te versieren<br />
Eerst verwijder je de buitenste bladeren <strong>van</strong> het witloof. Daarna was je de struikjes onder<br />
stromend water. Het onderste harde stukje snijd je er af. Dan moet je nog een klein bitter<br />
stukje in de bodem verwijderen. Hol de bodem middenin een beetje uit.<br />
- Snijd het witloof klein. Bewaar enkele kleine blaadjes voor de versiering.<br />
- Stoof de ui met de look en het witloof 3 minuten in boter.<br />
- Snijd de aardappelen in blokjes. Doe ze samen met de kippen-bouillon in de pot. Laat een<br />
kwartier sudderen tot de aardappelen zacht zijn.<br />
- Kruiden met peper en zout.<br />
- Doe de room erbij.<br />
- Mix alles.<br />
Versier de soep met de blaadjes witloof, de gehakte bieslook en een beetje dille. Je kan de<br />
soep warm of koud eten.<br />
Tekst uit: Wablieft 314
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 10<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
1 Zelf schrijven.<br />
Hou jij ook <strong>van</strong> witloof? Ken je misschien een lekker recept?<br />
Verklap ons je keukengeheim en schrijf het hieronder op.<br />
…………………………………….<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
Tekst uit: Wablieft 314
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 11<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
.........................................................................................................................<br />
Tekst uit: Wablieft 314
Centrum Basiseducatie <strong>Brusselleer</strong> Oefenmap lezen en schrijven p. 12<br />
Cultuurgeschiedenis <strong>De</strong> <strong>ontdekking</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Lammers</strong> Niveau 3<br />
Oplossing kruiswoordraadsel.<br />
1. O V E R S C H O T<br />
Tekst uit: Wablieft 314<br />
<br />
2. S C H A A R B E E K<br />
3. O N T D E K K I N G<br />
4. S C H E R P<br />
5. B IJ Z O N D E R<br />
6. B I T T E R P E E N<br />
7. R O M E I N E N<br />
8. W I T<br />
—<br />
9. K W E K E N<br />
10. T O E V A L<br />
11. N E D E R L A N D E R S<br />
12. R U S T I G<br />
13. G E L I E F D E<br />
14. K E L D E R
Change language