De meest gestelde vragen over verlichting - Gamma Academy

De meest gestelde vragen over verlichting 

Herziene druk, juni 2011 

© Afdeling Opleidingen Intergamma BV 

De meest gestelde vragen over verlichting 1

2 

Inhoudsopgave 

Voorwoord .............................................................................................................................................. 3 

1. Lichtplan....................................................................................................................................... 4 

2. Lichtbronnen ................................................................................................................................ 4 

3. Batterijen ...................................................................................................................................... 8 

4. Opbouwspots ............................................................................................................................... 9 

5. Inbouwspots ............................................................................................................................... 10 

6. Dimmers & transformators ......................................................................................................... 12 

7. Badkamerverlichting .................................................................................................................. 14 

8. Buiten-tuinverlichting ................................................................................................................. 15 

9. Werkverlichting .......................................................................................................................... 16 

10. TL-verlichting ............................................................................................................................. 17 

De meest gestelde vragen over verlichting

VOORWOORD 

Doel van dit boekje is de kennis van de medewerker te vergroten zodat hij/zij zich op een snelle 

manier kan voorbereiden op de diverse vragen die de klant over dit onderwerp stelt. 

Wij adviseren je het bij de hand te houden - in de broekzak, borstzak, bij de informatiebalie, er is altijd wel 

een goede plek te bedenken. 

Veel succes gewenst! 

Afdeling Opleidingen Intergamma BV 

Leusden, juni 2011 


1. LICHTPLAN 

4 

Vragen over Verlichting 

1. Hoe kan ik de sfeer in mijn kamer verbeteren? 

Stemming en sfeer hangen nauw samen met het contrast en het evenwicht tussen licht en schaduw. 

Begin met neutrale, ontspannen hoofdverlichting. Creëer ‘lichtlagen’ die bij het gebruik van de kamer 

en de meubels passen. Gebruik vervolgens een aantal zijlampen of spots om een hoek of een object 

in de kamer te accentueren. Voor zacht warm licht kun je het beste Softone spaarlampen of matte 

LED lampen gebruiken. Om accenten te creëren, kun je het best gebruik maken van gericht 

halogeenlicht of LED lampen met gericht licht. 

2. Welke lichteffecten zijn mogelijk? 

Er zijn twee soorten lichteffecten mogelijk, te weten zacht licht en helder licht. Door één soort of een 

combinatie van beide lichtsoorten toe te passen, kun je verschillende lichteffecten bereiken. 

Philips lampen, die een warm, sfeervol en gezellig lichteffect creëren, zitten in een oranje verpakking. 

In de blauwe verpakking zitten lampen met een fris, puur, sprankelend lichteffect. 

Ook GAMMA spaar- en LED lampen geven een sfeervol en gezellig licht. 

3. Waar begin ik als ik mijn verlichting wil verbeteren? 

De allereerste vraag die je moet beantwoorden is: welke activiteiten vinden er in deze kamer plaats 

en door wie? Goede verlichting is altijd een balans tussen de juiste hoeveelheid licht voor die 

activiteiten, en wat je zelf smaakvol en decoratief vindt. 

2. LICHTBRONNEN 

4. Welke fittingen zijn er? 

E14 E27 GU10 

Kleine fitting Grote fitting Bajonetsluiting 

De meeste gloei- en 

De meeste gloei- en 

Spotjes hebben vaak een GU10 

spaarlampen hebben een E14 spaarlampen hebben een E14 fitting. Dit zijn over het 

of een E27 fitting. 

of een E27 fitting. 

algemeen halogeen 

reflectorlampen op 230V. 


5. Waar staat de ‘W’ voor? 

Dit staat voor Wattage. Met wattage wordt het vermogen van een lamp uitgedrukt, of wel het 

energieverbruik. Binnen een bepaald lampsegment geeft een laag wattage minder lichtopbrengst dan 

een hoog wattage. Dit geldt niet voor LED lampen. 

6. Waarom is de wattage van een spaarlamp anders dan het wattage van een gloeilamp? 

Door de speciale ontbrandingstechniek van een spaarlamp wordt met minder vermogen (stroom) een 

hogere lichtopbrengst verkregen dan bij een standaard gloeilamp. Hierdoor is een spaarlamp 

energiezuiniger dan een gewone gloeilamp. Door de komst van nieuwe technologieën zoals LED en 

spaarlampen is het heel erg verwarrend en lastig om de verschillende lampen goed met elkaar te 

vergelijken. Het wattage zegt alleen iets over het energieverbruik. Om goed te kunnen vergelijken wat 

de lichtopbrengst is kun je beter naar Lumen (lm) kijken. 

7. Wat betekent Lumen? 

Het aantal Lumen geeft de lichtopbrengst van een lichtbron aan. Zo kun je gemakkelijk de 

lichtopbrengst van verschillende lampen met elkaar vergelijken. 

Op lampen die gericht licht geven (zoals bijvoorbeeld reflectorlampen) staan geen Lumen vermeld, 

voor deze lampen wordt gesproken over lichtstroom en deze wordt uitgedrukt in Candela. 

Watt wordt lumen 

Men is gewend dat een bepaald wattage overeenkomt met een hoeveelheid licht. Bij energiezuinige 

lampen gaat deze vergelijking niet meer op. Daarom is in de toekomst op alle verpakkingen van alle 

lichtbronnen de lichtopbrengst in Lumen weergegeven. 

Onderstaande tabel geeft (bij benadering) de verhoudingen tussen Watt en Lumen bij gloeilampen: 

15 Watt 100 - 200 Lumen 

25 Watt 200 - 400 Lumen 

40 Watt 400 - 500 Lumen 

60 Watt 700 - 900 Lumen 

75 Watt 900 - 1300 Lumen 

100 Watt > 1300 Lumen 

De licht opbrengst wordt naast het wattage bepaald door de kwaliteit van de gloeilamp. Je ziet 

bijvoorbeeld dat een lamp van 60 Watt tussen de 700 en 900 Lumen oplevert. 

8. Waar staat de ‘V’ voor? 

Dit staat voor voltage. Hiermee wordt de benodigde stroomspanning aangeduid. Lampen zijn 

geschikt voor 230V (netspanning) of alleen voor 12V (laagspanning). Het voltage staat altijd vermeld 

op de verpakking. 

9. Wat geeft het energielabel op de verpakking aan? 

Hiermee wordt de zuinigheid (energieverbruik) van de lamp aangegeven. Aanduiding loopt van A t/m 

G. A is het meest zuinig en G het minst. Per september 2009 zijn alle matte lampen met de 

energielabels B t/m G uit productie genomen. Deze lampen mogen alleen nog gevoerd worden als zij 

energielabel A hebben of voor een speciale toepassing dienen. 


10. Hoe lang gaat een lamp mee? 

Dat is afhankelijk van het soort lamp. Een gloeilamp gaat gemiddeld 1.000 branduren mee. 

Uitgaande van 3 branduren per dag is dat een looptijd van 1 jaar. Bij spaarlampen varieert de 

levensduur over het algemeen tussen de 6.000 en 12.000 branduren. LED lampen gaan het langst 

mee, tussen de 15.000 en 25.000 branduren. 

11. Moeten lampen worden behandeld als chemisch afval? 

Sommige lampen (gasontladingslampen zoals spaarlampen en TL-lampen) bevatten geringe 

hoeveelheden kwik en moeten daarom gescheiden worden ingezameld. Alle andere lampen bevatten 

geen gevaarlijke stoffen en kunnen bij het gewone huisafval worden gedaan. 

12. Waarom is een spaarlamp milieuvriendelijk? 

Een spaarlamp gaat tot twaalf keer langer mee dan een gewone gloeilamp en verbruikt tot 85% 

minder energie. Hierdoor wordt er minder brandstof gebruikt waardoor de uitstoot van CO2 wordt 

verminderd. 

13. Hoeveel bespaar je met een spaarlamp? 

Met een spaarlamp bespaar je tot wel 80% energie per lichtpunt. Met een 6-jaars spaarlamp 12W 

bespaar je omgerekend ruim € 102 gedurende de gehele levensduur. 

Onderstaand een voorbeeldberekening van de verschillende kostenbesparingen. 

6 

Besparing t.o.v. de Energiekosten van jaarlijks 

Soort lamp 

gloeilamp 

gebruik * 

Gloeilamp 0% € 10 

Halogeen 

Energiezuinige lampen (spaar- en 

40% € 6 

LED-lampen) tot 85% € 2 


Levensduur normale gloeilamp 40W = 

Rekenvoorbeeld Besparing Genie 8W 

1.000 uur 

Levensduur Philips Genie spaarlamp = 8.000 uur = 8 normale gloeilampen 

8 x 40W normale gloeilamp 1x Philips Genie spaarlamp 8W 

Stroomverbruik 8000 uur x 40 W = 320 Kwh 8000 uur x 11 W = 88 Kwh 

Stroomkosten 320 Kwh x 0,21 € = 67,20 € 88 Kwh x 0,2 € = 18,48 € 

Aanschafkosten 8 gloeilampenx 1,19 € = 9,52 € 1 spaarlamp x 6 € = 3,99 € 

Totale kosten over 8 jaar 76,72 € 22,47 € 

Voordeel gedurende de levensduur: € 54,25 

Voordeel per jaar per lichtpunt: € 6,78 

Levensduur normale gloeilamp 40W 

Rekenvoorbeeld Besparing Eco Classic 28W 

= 1.000 uur 

Levensduur Philips EcoClassic = 2.000 uur = 2 normale gloeilampen 

2 x 40W normale gloeilamp 1x Philips EcoClassic 28W 



Aanschafkosten 2 gloeilampenx 1,19 € = 2,38 € 1 EcoHalogeenlampx 3 € = 2,99 € 




Rekenvoorbeeld Besparing MyAmbiance LED 9W 

Levensduur normale gloeilamp 40W = 1.000 uur 

Levensduur Philips MyAmbiance LED 9W = 20.000 uur = 20 normale gloeilampen 

20x 40W normale gloeilamp 1x Philips MyAmbiance LED 9W 



Aanschafkosten 20 gloeilampenx 1,19 € = 23,80 € 1 LEDlamp x 35 € = 30,00 € 




*Deze berekeningen zijn gebaseerd op de zuinigste variant met een lichtopbrengst van 400 - 500 Lumen (bij benadering) en 3 

branduren per dag en een elektriciteitsprijs van 0.24 € per kWh. 

14. Hoe kun je het beste controleren of er spanning staat op de draden wanneer je een lamp 

wilt aansluiten? 

De eenvoudigste manier is met een spanningzoeker. Controleer bij de bruine of zwarte draad of het 

lampje van de spanningzoeker gaat branden. 

15. Ik heb mijn halogeenlamp verwisseld en na een paar dagen is deze weer defect. Hoe kan 

dit? 

Raak een halogeenlamp nooit met je handen aan. Altijd met een schone doek monteren. Vet en vuil 

brandt in en zal de levensduur onnodig verkorten. Halogeenreflectors en halogeenlampen met een 

‘gewone’ fitting kun je wel met je handen aanraken. Het glas van de capsule is hier namelijk 

beschermd met een extra glas. 

16. Kan een halogeenlamp verplaatst worden wanneer deze brandt? 

Ja, maar het is beter om de lamp eerst te laten afkoelen. De gloeidraad is erg breekbaar wanneer 

deze nog warm is. 

17. Kleurtinten 

Naast het aantal Lumen is het ook belangrijk dat men let op de kleur van het licht van de 

energiezuinige lamp. Deze lampen zijn er namelijk in verschillende kleurtinten. Het spectrum loopt 


van lampen die warm, gelig licht geven tot lampen die koel, wit licht geven. Welke kleurtinten een 

lamp heeft, staat op de verpakking. De eenheid waarin de kleur wordt gemeten, wordt Kelvin (K) 

genoemd. 

Wil men een lamp kopen die een warme kleurtint afgeeft, dan kan men het beste een lamp kopen van 

3000 Kelvin of lager. Er geldt namelijk: hoe lager de Kelvin waarde, hoe warmer het licht. Voor 

lampen boven 3000 Kelvin geldt het omgekeerde; hoe hoger de waarde, hoe witter en koeler het 

licht. 

8 

Kelvin waarde Kleur van het licht 

meer dan 3000 Kelvin Hoe hoger de Kelvin waarde, hoe koeler/witter het licht 

minder dan 3000 Kelvin Hoe lager de Kelvin waarde, hoe warmer het licht 

3. BATTERIJEN 

18. Wat is het verschil tussen zinkkool en alkaline batterijen? 

Zinkkoolbatterijen zijn vooral geschikt voor apparaten die weinig energie vragen, zoals bijv. een klok. 

Haal de zinkkoolbatterij zo snel mogelijk uit het apparaat wanneer deze leeg is. De batterij kan na 

verloop van tijd gaan lekken. 

Alkalinebatterijen zijn vooral geschikt voor apparaten met hoge piekvermogens. Voorbeelden van 

deze apparaten zijn: PDA's, MP3-spelers, (digitale) fotocamera's. Een alkalinebatterij levert 3,5 keer 

meer stroom dan een zinkkoolbatterij. 

19. Wat is het verschil tussen Duracell Ultra en gewone alkaline batterijen? 

Gewone alkaline batterijen (bijv. GAMMA, Varta of Duracell Plus) zijn vooral geschikt voor apparaten 

die dagelijks worden gebruikt. Voorbeelden van deze apparaten zijn: radio's, keukenklokken, 

afstandsbedieningen en eenvoudige zaklampen. Hightech alkaline batterijen zijn vooral geschikt voor 

apparaten met hoge piekvermogens. Duracell heeft voor deze apparaten Duracell Ultra ontwikkeld. 

Voorbeelden van deze apparaten zijn: PDA's, MP3-spelers, (digitale) fotocamera's. 

20. Wat is het verschil tussen Nikkel-Metaal Hydride (NiMH) en Nikkel-Cadmium (NiCd) 

oplaadbare batterijen? 

Tegenwoordig worden er vooral Nikkel-Metaal Hydride (NiMH) oplaadbare batterijen verkocht. Sinds 

2006 mogen Nikkel-Cadmium (NiCd) baterrijen niet meer verkocht worden, omdat ze slecht voor het 

milieu zijn. Een Nikkel-Metaal Hybride (NiMH) batterij gaat bovendien 40% langer mee dan de 

Nikkel-Cadmium batterij. 

21. Moet een oplaadbare batterij volledig leeg zijn voordat deze herladen kan worden? 

Nee, tegenwoordig zijn de meeste oplaadbare batterijen en accus Nikkel-Metaal Hybride (NiMH). 

Voor deze batterijen maakt het niet uit wanneer ze geladen worden. Het is zelfs beter om ze niet 

helemaal leeg te laten gaan. 

Voor 2006 werden oplaadbare batterijen en accu’s vaak gemaakt van Nikkel-Cadmium (NiCd). 

Wanneer je de NiCd batterij oplaadt voordat deze volledig leeg is, is dat slecht voor de batterij. De 

beschikbare hoeveelheid energie wordt steeds kleiner. Het is dus verstandig om een NiCd batterij pas 

op te laden als deze geheel ontladen is. 

22. Kun je zonder problemen verschillende soorten batterijen tegelijkertijd in één apparaat 

gebruiken? 

Nee. Er zijn verschillende batterijen gemaakt voor verschillende doeleinden. Een lithium batterij 

combineren met een alkaline batterij verhoogt de prestatie van het apparaat niet. Het zal de prestatie 

zelfs verlagen, in sommige gevallen het apparaat beschadigen of ervoor zorgen dat de batterijen niet 

meer goed functioneren. Gebruik alleen het soort batterij dat door de fabrikant van het apparaat is 

voorgeschreven. 


23. Gaan alle batterijen even lang mee? 

Nee. Verschillende batterijen gebruiken verschillende soorten en hoeveelheden chemicaliën en 

materialen, die verschillende levensduur en stroomvoorziening verschaffen. Zie dit zoals het bereiden 

van een maaltijd, het gebruik van verschillende ingrediënten in verschillende hoeveelheden zorgt 

ervoor dat de maaltijd anders zal smaken. 

24. Worden batterijen beïnvloed door hoge en lage temperaturen? 

Extreme warmte of kou verlaagt de prestatie van de batterij. Voorkom het plaatsen van apparaten die 

op batterijen werken op erg warme plaatsen. Bewaar batterijen op kamertemperatuur in een droge 

omgeving. 

25. Beschadigen batterijen het milieu? 

Tegenwoordig zijn bijna alle consumentenbatterijen, vooral batterijen voor algemeen gebruik, vrij van 

kwik en cadmium. Ondanks dat zijn zware metalen nog steeds essentiële componenten in 

kwikbatterijen, oplaadbare nikkelcadmium batterijen en loodzure accu's. Deze metalen kunnen het 

milieu beschadigen als ze niet op de juiste manier worden weggegooid. 

26. Hoe lang kun je batterijen bewaren? 

Op batterijen staat over het algemeen een houdbaarheidsdatum. Zo kunnen alkaline batterijen tot ca. 

zeven jaar bewaard worden. Aanbevolen wordt om batterijen op normale kamertemperatuur in een 

droge omgeving te bewaren. 

27. Mag je lege batterijen weggooien via het normale huisvuil? 

Nee. Het is belangrijk om geen enkel type batterij in grote hoeveelheden weg te gooien, omdat ze 

met elkaar in aanraking kunnen komen en de veiligheid dan in gevaar kan worden gebracht. Om 

meer te weten te komen over het weggooien van batterijen, surf naar www.stibat.nl. Het beste is om 

batterijen in te leveren in de daarvoor bestemde zuil in de GAMMA-bouwmarkt. 

4. OPBOUWSPOTS 

28. Moeten opbouwspots (230V spots) altijd op een doos in de muur/het plafond gemonteerd 

worden? 

Dat wordt wel aanbevolen. Op deze wijze is er minder kans dat elektra of andere leidingen doorboord 

worden. Houdt tussen de spot en belichte voorwerpen een minimale afstand aan van ca. 50 cm. 

Overschrijd nooit de aangegeven maximale wattage. 

29. Wat als er maar twee draden in de doos aanwezig zijn, dus geen aardedraad? 

Dan moet er een aardedraad bijgetrokken worden, want de spots moeten altijd geaard zijn. 

30. Kan ik een opbouwspot aansluiten op een dimmer? 

Ja, maar let op welke dimmer je gebruikt (zie volgende vraag). Gebruik geen snoerdimmer, ook niet 

als je de spot via een snoer aansluit. 

31. Kan ik voor opbouwspots elke dimmer gebruiken? 

Nee. Voor halogeenspots met een transformator (12V) gebruik je een speciale halogeendimmer. De 

meeste 230V halogeenspots kunnen op een normale dimmer worden aangesloten (staat meestal op 

de verpakking). Voor spots met gloeilampen kun je wel een normale dimmer gebruiken. Gebruik nooit 

een snoerdimmer. 

32. Mag ik iedere opbouwspot ook buiten monteren? 

Nee. Buiten kun je alleen speciale spots gebruiken die bestand zijn tegen vocht. Op de verpakking of 

het productlabel staat dan een IP-pictogram dat dit aangeeft. Alleen IP44 of hoger mag buiten worden 

gemonteerd. 

33. Is bij opbouwspots onderhoud nodig? 

In principe is geen onderhoud nodig. De zichtbare delen kunnen af en toe met een licht bevochtigde 

doek schoongemaakt worden (eerst uitschakelen!). 


34. Kan ik in een spot waar max. 50W GU10 op staat ook een 35W GU10 lamp gebruiken? 

Ja, 50W is het maximaal toegestane wattage. Een lager wattage mag altijd. Een hoger wattage mag 

nooit. 

35. Kan ik meer dan één opbouwarmatuur aansluiten op dezelfde doos/dimmer? 

Ja, als je de capaciteit van het aansluitpunt of de dimmer maar niet overschrijdt. Sluit de armaturen 

parallel aan. Zie onderdeel 5 ‘inbouwspots’ voor uitleg + het schema parallel schakelen. 

36. Worden de opbouwspots warm? 

Ja. Afhankelijk van de te gebruiken lichtbron en wattage kunnen deze zelfs heet worden. 

Opbouwspots met LED verlichting worden minder warm. 

37. Welke spots geven meer licht: halogeenspots of gewone spots? 

Met dezelfde wattage geeft halogeen licht een helderder schijnsel dan een standaard gloeilamp. De 

halogeenverlichting geeft helder, wit licht wat de kleur van het echte daglicht het best benadert. 

38. Kun je een normale reflectorlamp vervangen door een halogeen reflectorlamp? 

Dit is afhankelijk van de armatuur. Dit is niet specifiek voor elk armatuur aan te geven. Voor kunststof 

armaturen is het zeker niet aan te raden, omdat een halogeenlamp warmer wordt dan een gloeilamp. 

Hierdoor kan de lamp smelten. 

39. Wat is een GU10 lamp? 

GU10 is een aanduiding voor het type fitting, net als E27 staat voor een normale grote fitting. GU10 is 

een bajonet aansluiting met over het algemeen een halogeen reflectorlamp op 230V. 

5. INBOUWSPOTS 

40. Wat is het verschil tussen 12V en 230V halogeen spots? 

230V halogeen verlichting wordt direct op het lichtnet aangesloten en 12V halogeenverlichting d.m.v. 

een transformator. 

41. Kan ik de spots op iedere plaats inbouwen? 

De meeste inbouwspots zijn voor gebruik binnenshuis, niet in vochtige ruimtes. 

Daarnaast zijn er spots die geschikt zijn voor de badkamer en voor buiten. 

U herkent ze aan de IP-klassering: 

IP20 = gebruik binnenshuis (ook pictogram ). 

IP21 = gebruik binnenshuis ook in de badkamer buiten zone 0, 1 en 2 . 

IP44 = gebruik binnenshuis ook in de badkamer, zone 1 en 2 of buitenshuis, onder een waterdicht 

overstek of carport (pictogram ). 

42. Kan ik de spots in ieder verlaagd plafond inbouwen? 

De spots mogen in ieder plafond worden ingebouwd, behalve als anders vermeld wordt op de 

verpakking . De spot en de transformator mogen absoluut niet worden ingebed in isolatiemateriaal 

of iets dergelijks. Houd tussen de spot en belichte voorwerpen een minimale afstand aan van ca. 50 

cm. Overschrijd nooit de aangegeven maximale wattage! 

43. Hoeveel ruimte moet er boven een plafond zijn om een spot te mogen inbouwen? 

Houd minimaal 10-15 cm ruimte aan rondom en boven de armatuur. Hierbinnen mag zich dus ook 

geen isolatiemateriaal of iets dergelijks bevinden. Zie ook de gebruiksaanwijzing op de verpakking 

van het product. 

44. Hoe moet ik inbouwspots installeren? 

Installatie door middel van het aanbrengen met een gatenzaag van gaten in een systeemplafond of 

plafond van hout of gips. Houd rekening met de aangegeven inbouwdiepte in het plafond. Het niet 

10 


especteren hiervan gaat ten koste van de levensduur van de lamp en/of kan hitteproblemen in het 

plafond veroorzaken. Bij 12V inbouwspots is meestal een geringere inbouwdiepte noodzakelijk dan 

bij een 230V halogeen inbouwspot (Hi-spot). 

Indien nauwelijks inbouwdiepte voorhanden is, maak dan gebruik van inbouwspots met een 12V 20W 

steeklamp of gebruik opbouwspots. 

45. Welke afstand moet ik aanhouden tussen de inbouwspots? 

De aan te houden afstand tussen de inbouwspots is afhankelijk van de bundelbreedte van de 

gebruikte lichtbron (welke hoek heeft de reflector?) in relatie tot de hoogte van het plafond. In het 

algemeen geldt dat hoe hoger het plafond hoe verder de inbouwspots uit elkaar gemonteerd worden, 

immers hoe breder de bundel wordt. Overlapping van de bundels is niet nodig, terwijl bundels die 

elkaar niet raken zorgen voor een slechte verlichting. Normaal gesproken levert een folder of bijsluiter 

deze informatie. 

46. Mag je de bedrading van inbouwsets verlengen? 

Ja. Gebruik wel de juiste bedrading. Zie schema bedrading lengte versus dikte (bij elektronische 

dimmer maximaal twee meter). 

WATT 

Schema Bedrading Laagspanning 12V 

(Dikte bedrading in mm²) 

350 2,5 6 10 10 16 16 16 25 25 25 

300 2,5 4 6 10 10 16 16 16 16 25 

250 1,5 4 6 6 10 10 16 16 16 16 

200 1,5 2,5 4 6 6 10 10 10 16 16 

150 1,5 2,5 4 4 6 6 10 10 10 10 

100 1,5 1,5 2,5 2,5 4 4 6 6 6 6 

50 1,5 1,5 1,5 1,5 2,5 2,5 2,5 2,5 4 4 

2 M. 4 M. 6 M. 8 M. 10 M. 12 M. 14 M. 16 M. 18 M. 20 M. 

LENGTE 

47. Als ik meer dan één spot (230V) wil plaatsen, moet ik de spots dan parallel of in serie 

aansluiten? 

Sluit de spots altijd parallel aan. Dat wil zeggen: 

Iedere spot rechtstreeks aansluiten aan de voedingsdraden. 

Als je de spots in serie zou aansluiten, gaan ze zwakker branden. 

(Serie: een voedingsdraad naar een pool van de eerste spot, een draad van de tweede pool van de 

spot naar de volgende spot, enz. Van de laatste spot de tweede pool aan de tweede voedingsdraad) 


48. Is bij inbouwspots onderhoud nodig? 

Bij gebruik in droge ruimtes binnen is in principe geen onderhoud nodig. De zichtbare delen kunnen 

af en toe met een licht bevochtigde doek schoongemaakt worden (eerst uitschakelen!). Spots die 

buiten of in vochtige ruimtes geplaatst worden, kun je het best licht insmeren met een beetje zuurvrije 

vaseline of olie. Behandeling ca. vier keer per jaar herhalen, in ieder geval na het schoonmaken. 

49. Mag ik op één dimmer meerdere spots aansluiten? 

Ja, als je de maximale belasting van de dimmer maar niet overschrijdt. 

50. Kan ik voor inbouwspots elke dimmer gebruiken? 

Nee. Voor halogeenspots met een transformator (12V) gebruik je een speciale halogeendimmer. 

230V halogeenspots kunnen op een normale dimmer worden aangesloten (staat meestal op de 

verpakking). Voor spots met gloeilampen kan een normale dimmer gebruikt worden. Gebruik nooit 

een snoerdimmer. 

51. Zijn alle halogeendimmers voor inbouwspots met trafo’s gelijk? 

Nee. Er zijn twee verschillende dimmers: voor elektronische trafo’s en voor gewikkelde trafo’s. 

Kijk eerst voor welk soort transformator de dimmer gebruikt wordt. Gebruik van de verkeerde dimmer 

kan storingen en beschadiging veroorzaken. 

52. Welk soort snoer moet ik gebruiken voor de aansluiting van een 230V spot? 

Snoer type HO3W-F 3x0,75mm2. Altijd aarden! 

6. DIMMERS & TRANSFORMATORS 

53. Kan ik iedere soort verlichting aansluiten op een dimmer? 

Nee. Niet aansluitbaar op een dimmer zijn: 

Verlichting waarin niet-dimbare spaarlampen worden gebruikt; 

Niet dimbare LED verlichting; 

TL-verlichting / neon; 

Verlichting die geschakeld wordt via een bewegingsmelder. 

54. Kan een gloeilampdimmer voor alle soorten verlichting gebruikt worden? 

Nee. Voor halogeenverlichting 12V is een speciale halogeendimmer nodig. 

Voor dimbare spaarlampen en dimbare LED lampen is ook een speciale dimmer nodig. 

55. Welke typen transformatoren (trafo) worden er gebruikt voor verlichting? 

Een transformator zorgt er voor dat de spanning van 230 V uit het stopcontact , omgezet wordt in de 

spanning die geschikt is voor het elektrische apparaat of verlichting. Voor verlichting is dat vaak 12V. 

elektronische transformatoren: kenmerk: compact 

gewikkelde transformatoren: kenmerk: groot /zwaar. 

56. Wat is het verschil tussen een gewikkelde trafo en een elektronische trafo? 

Bij een gewikkelde trafo wordt de spanning van 230V naar 12V omgezet d.m.v. koperen spoelen om 

een metalen kern. Bij een elektronische trafo gaat dit door middel van een ‘geavanceerd’ printplaatje. 

Dit verklaart tevens het gewichtsverschil tussen deze verschillende transformators. Een gewikkelde 

trafo is zwaarder dan een elektronische trafo. 

57. Hoeveel verlichting kan ik op een dimmer aansluiten? 

Dit hangt af van de capaciteit van de dimmer die vermeld staat op het productlabel. Overschrijd de 

maximale capaciteit van de dimmer niet! Indien meerdere lampen op de dimmer worden aangesloten, 

zorg er dan voor dat de lampen zoveel mogelijk van dezelfde wattage zijn. Ook staat er een minimum 

wattage aangegeven op de dimmer. Minder mag niet op de dimmer worden aangesloten, anders 

werkt hij niet of niet goed. 

58. Wat gebeurt er als ik de capaciteit van de dimmer overschrijd? 

Dan brandt de zekering in de dimmer door en werkt de verlichting niet meer. 

12 


59. Heeft het dimmen van de verlichting invloed op het stroomverbruik? 

Ja, met het verminderen van het licht vermindert ook het stroomverbruik. 

60. Waar moet ik op letten bij het gebruik van een transformator? 

Je moet letten op de juiste uitgangsspanning en het vermogen. 

De uitgangsspanning wordt uitgedrukt in Volt (V). 

De trafo kan gelijkspanning(DC, ) of wisselspanning(AC, ) afgeven. 

Het uitgangsvermogen wordt aangegeven in Watt (W) of VoltAmpère (VA). Deze komen overeen. 

Deze specificaties moeten overeenkomen met die van de aan te sluiten verlichting. Gebruik bij 

voorkeur de bijgeleverde transformator. 

61. Wat doe ik als de dimmer niets meer doet? 

De meeste dimmers zijn beveiligd met een glas/zand zekering. Vaak is deze eenvoudig te vervangen. 

Let op, eerst de spanning eraf halen. Raadpleeg bij twijfel altijd de installateur en/of de 

gebruiksaanwijzing. 

62. Ik heb een lamp voorzien van een voetdimmer. Kan ik deze tevens gebruiken op een 

draadloze dimmer? 

Nee. Sluit nooit dimmer op dimmer aan, dit leidt tot onnodige defecten. 

63. Op mijn dimmer staat een maximaal wattage, op de te dimmen transformator staat een 

amperage. Hoe kun je dit omrekenen? 

Volt x Ampère = Watt (voorbeeld 12V x 5 Ampère transformator = 60 Watt). 

64. Zijn er ook draadloze inbouw dimmers/schakelaars verkrijgbaar? 

Ja, deze vind je in het assortiment van GAMMA. Bijv. Elro AB600 serie. 

65. Alles werkt goed maar er is een zoemgeluid hoorbaar. Kan dit kwaad? 

Een zacht zoemgeluid is normaal bij dimmers/transformatoren. Dit is het trillen van de spoelen. Een e 

66. Kunnen dimmers willekeurig door elkaar gebruikt worden? 

Nee. Bepaal eerst wat voor soort verlichting het is, een halogeen- of gloeilamp. 

67. Waarmee kan een halogeenlamp 230V gedimd worden? 

Met een gloeilamp dimmer: vermenigvuldig alleen het aantal Watt (kijk op de lamp) met 1,5. Bijv. 

100W x 1,5 = 150 Watt. Kies hierbij de dimmer die dit vermogen aan kan. 

68. Kunnen spaarlampen gedimd worden? 

Alleen dimbare spaarlampen. Dit wordt aangegeven op de verpakking. 

69. Kun je een lichtdimmer gebruiken voor het regelen van een ventilator? 

Nee. Gebruik hiervoor een specifieke toerenregelaar. 

70. Kun je met een gloeilampdimmer een wisselschakeling maken? 

Nee, gebruik hiervoor een halogeen wisseldimmer. Elke halogeendimmer is geschikt voor het 

dimmen van een gloeilamp. 

71. Waar laat ik de transformator als ik inbouwspots heb? 

Achter het plafond, indien mogelijk op een balk of aan een betonnen achtergrond. Let op: de 

losliggende trafo op een gips plafond kan een vervelende ‘brom’ veroorzaken. 

72. Storingen: combinatie dimmer trafo 1 

Lampjes knipperen bij het dimmen: te laag wattage lampjes of te hoog wattage dimmer. Er kan 

ook een geheel verkeerde dimmer gebruikt zijn. Bijv. een gloeilampdimmer bij halogeenlampjes. 

Brommen van de trafo en/of dimmer: verkeerd type dimmer. 


73. Ik heb twee 12V halogeen spotjes. Welke trafo heb ik nodig? 

Afhankelijk van het te gebruiken wattage. Alle wattages bij elkaar geeft het vermogen. Dit vermogen 

moet minimaal de helft van het trafo vermogen gebruiken tot het maximaal mogelijke van de trafo 

zelf. 

7. BADKAMERVERLICHTING 

74. Waarom is de badkamer in zones ingedeeld? 

De combinatie van elektriciteit en water is gevaarlijk. Om de badkamer veilig te kunnen verlichten is 

de badkamer in (vochtigheid-)zones verdeeld. Per zone geldt een minimale eis en armaturen moeten 

aan een bepaalde beschermingsgraad voldoen. 

75. Wat betekent de IP-waarde? 

De IP waarde geeft de beschermingsgraad van het betreffende armatuur weer. Hoe hoger het cijfer 

hoe veiliger de armatuur. 

76. Welke armaturen kun je waar plaatsen? 

Op elk artikel staat de beschermingsgraad (IP-waarde) weergegeven met daarbij de mogelijke te 

plaatsen zone. Zie hiervoor ook de folder ‘Badkamerverlichting’. 

77. Ik wil inbouwspotjes plaatsen recht boven de douchebak. Mag dat? 

Dit is mogelijk mits deze aan de betreffende IP-norm voldoen. Dit wordt aangegeven op de 

verpakking. 

78. Welke lamp kan ik gebruiken boven en naast de spiegel boven de wastafel? 

Indien deze minimaal 60 centimeter van het bad/douche (kraan) is verwijderd, mag hier een armatuur 

geplaatst worden met een IP-waarde van IP 21 of hoger. Zie schema IP-zones in folder 

‘Badkamerverlichting’. 

79. Plafond- en wandverlichting: in de gebruiksaanwijzing staat ‘niet voor de Nederlandse 

markt’. 

Dit heeft betrekking op het aansluitpunt op de muur en/of wand. Volgens de Nederlandse Norm 

mogen plafond en wandarmaturen alleen aangesloten worden op een inbouwdoos en niet op alleen 

‘draden’ uit de muur. De gebruiksaanwijzing van Massive heeft twee zijden: één zijde is bestemd voor 

14 


Nederland en één zijde is bestemd voor de overige landen. Op die zijde staat ‘niet geschikt voor 

Nederlandse markt’. Deze opmerking geldt voor de manier van aansluiten. Het slaat niet op het artikel 

zelf. 

8. BUITEN-TUINVERLICHTING 

80. Kan ik buitenverlichting aansluiten op een dimmer? 

Ja, als er geen spaarlamp in geplaatst is. Let op: bij halogeenverlichting met transformator (= 

halogeen 12V) moet een speciale halogeendimmer gebruikt worden. Bij andere halogeenverlichting 

(230V) is dat meestal niet nodig (zie gebruiksaanwijzing/ verpakking). Zie hiervoor ook de folder 

‘monteren inbouwspots’. 

81. Kan ik iedere buitenverlichting automatisch laten aan- en uitschakelen als het donker resp. 

licht wordt? 

Ja, de verlichting moet dan voorzien zijn van een schemerschakelaar (= dagen nachtsensor). Als de 

verlichting niet standaard voorzien is van een schemerschakelaar, kun je een los verkrijgbare 

schemerschakelaar tussen de verlichting en de voeding monteren. 

82. Kan ik iedere buitenverlichting automatisch laten aan- en uitschakelen als er iemand in de 

buurt komt? 

Ja, dit is mogelijk. De verlichting moet dan voorzien zijn van een bewegingsmelder. Als de verlichting 

niet standaard voorzien is van een bewegingsmelder, kun je een los verkrijgbare bewegingsmelder 

tussen de verlichting en de voeding monteren. Deze bewegingsmelders zijn ook in regelbare versies 

verkrijgbaar. LET OP: Een spaarlamp kan wel toegepast worden. Dit wordt echter afgeraden wanneer 

de lamp zeer frequent aan en uit springt. 

83. Welk soort kabel moet ik gebruiken voor de aansluiting van 230V verlichting? 

Bovengronds gebruik je buiten XMvK-kabel, die met klemzadels tegen de wand wordt bevestigd (± 

om de 40 cm). De uiteinden van de kabel worden pas in de aansluitdoos ontmanteld. De ingang van 

de kabel in de doos moet waterdicht worden afgesloten (wartel). 

Ondergronds gebruik je YmvK-as kabel. Graaf deze minstens 50 cm diep in de grond. 

Wees voorzichtig met het verwijderen van de mantel bij het aansluiten, zodat je de binnenmantel niet 

beschadigt. Eventueel kun je ondergronds ook XMvK-kabel gebruiken, als je deze over de gehele 

lengte in een pvc-pijp steekt. 

84. Moet buitenverlichting (230V verlichting) altijd geaard worden? 

Niet altijd. Het makkelijkst bepaal je dit door naar de pictogrammen op de productlabels en de 

verpakking te kijken: 

= Beschermklasse II, dubbel geïsoleerd, hoeft niet geaard te worden. 

= Beschermklasse I, het armatuur moet geaard worden. 

Je kunt het ook zien aan het aansluitblokje in de armatuur zelf: is daar een aardaansluiting aanwezig, 

dan moet een aardedraad worden aangesloten. 

85. Waarom moet verlichting met het -pictogram geaard worden? 

Als de armatuur niet geaard wordt, kan de hele armatuur onder spanning komen te staan door 

bijvoorbeeld loszittende draden of vocht. Daardoor kan iemand die het aanraakt een elektrische 

schok krijgen. Ook kan er kortsluiting ontstaan, met als gevolg brand. 

86. Mag ik in een buitenarmatuur met een bewegingsmelder ook een spaarlamp plaatsen? 

Nee. Een spaarlamp kan niet gecombineerd worden met een bewegingsmelder. Door het speciale 

ontbrandingsmechanisme van de spaarlamp kan de spaarlamp bij te vaak aan- en uitschakelen 

defect raken. 

87. Mag ik in een buitenarmatuur met een schemerschakelaar ook een spaarlamp plaatsen? 

Ja, een spaarlamp mag wel gecombineerd worden met een schemerschakelaar. 


88. Kan ik op één trafo meerdere sets tuinverlichting aansluiten? 

Ja, mits je de maximale capaciteit van de trafo niet overschrijdt. 

89. Is voor buitenverlichting speciaal onderhoud nodig? 

Ja, je dient regelmatig de lichtvensters schoon te maken. Metalen delen kun je het best licht insmeren 

met olie of zuurvrije vaseline om roest en andere vlekken te voorkomen. Dit geldt ook voor RVSarmaturen. 

Als er houten delen aan de verlichting zitten, moeten deze ook onderhouden worden om 

rotten, barsten e.d. te voorkomen. 

90. Wat is het maximale wattage dat in de armatuur gaat? 

Het maximale wattage staat op de fitting aangegeven. Het maximale wattage zorgt ervoor dat de 

lamp niet te warm wordt. Een lager wattage mag altijd, echter het maximale wattage mag niet 

overschreden worden. 

91. Wat voor soort lichtbron past het beste bij welke lamp? 

Het kiezen van de juiste lichtbron is afhankelijk van de toepassing van de buitenverlichting. 

In buitenverlichting die de hele nacht brandt (diefstalpreventie) is een spaarlamp beter geschikt, 

omdat deze meer energiezuinig is. 

92. Wat is het verschil tussen een dagen nachtsensor en een bewegingsmelder? 

Een dagen nachtsensor schakelt de lamp in bij schemer en schakelt deze uit bij daglicht. Een 

bewegingsmelder schakelt de lamp in bij het waarnemen van bewegende warmte (bijv. bij het 

passeren van een persoon). 

93. Kan ik bij solartuinverlichting een boek lezen? 

Nee. Momenteel geeft de gemiddelde solarlamp net voldoende licht ter oriëntatie in het donker. 

94. Hoe en waar plaats je tuinverlichting in de tuin? 

Dit is naast de eisen die men aan de verlichting stelt (licht als oriëntatie of om bij te lezen) ook per 

tuin verschillend. Een lichtplan uittekenen kan een hulpmiddel zijn. Zie hiervoor folder ‘tuinverlichting’. 

95. Moet ik de kabel van een laagspanning (12V) tuinset ingraven? 

Nee. Dit is niet verplicht. Het kan echter geen kwaad om deze enkele centimeters onder de grond te 

stoppen (denk aan struikelgevaar, kinderen en knaagdieren). 

96. Hoe hoog hang ik een lamp met bewegingsmelder? 

Deze mag niet hoger of lager hangen dan twee meter hoogte omdat hij dan zijn reikwijdte niet meer 

kan handhaven (reageert eerder of later dan het eigenlijk zou moeten). Zie ook de gebruiks- 

aanwijzing. 

97. Wanneer reageert een lamp met bewegingsmelder het beste? 

De beste resultaten krijg je met de looprichting dwars door het detectieveld. Recht op de sensor 

aflopen geeft de minste reactie. In de handleiding staat welk bereik de bewegingsmelder heeft. 

98. Het detectiegebied van de lamp met bewegingsmelder is te groot. Kun je dit aanpassen? 

Ja, met tape kun je eenvoudig een deel van de bewegingsmelder afplakken en zo het detectiegebied 

verkleinen. 

99. De lamp met dagen nachtsensor schakelt overdag in. Hoe kan dit? 

Mogelijk staat de lichtregelaar te ver naar het zonnetje of de sensor staat nog op de teststand. 

Raadpleeg de handleiding voor de juiste instellingen. 

9. WERKVERLICHTING 

100. Hoe richt je werkverlichting? 

Om te voorkomen dat men in de eigen schaduw staat, richt men de lamp direct op het werk. Plaats 

de lamp dus niet achter de persoon. 

16 


101. Kan alle werkverlichting buiten gebruikt worden? 

Nee. De verlichting moet beschermd zijn tegen vocht/regen. Dit is te herkennen aan de druppel 

markering (IP 44). 

10. TL-VERLICHTING 

102. Wat is het verschil tussen koudwit en warmwit licht? 

Koudwit heeft een koele witte licht uitstraling, en warmwit een warm getinte licht uitstraling. 

Gevoelsmatig geeft koudwit meer licht af dan warmwit. 

103. Kun je TL-verlichting dimmen? 

Nee. TL-verlichting is niet dimbaar, tenzij met speciale elektronische dimballasten. 

104. Kun je TL-armaturen ongelimiteerd achter elkaar aansluiten? 

Nee. Dit kan niet zomaar. In totaal kunnen er maximaal zes TL-buizen achter elkaar op één groep 

worden aangesloten (let op: zes buizen, niet zes armaturen). Indien er meer buizen aangesloten 

moeten worden, dient dit door een elektricien te worden gedaan. 

105. Kan een TL-lamp in de badkamer? 

Dit is afhankelijk van de beschermingsgraad (IP-waarde) van het armatuur. 

106. Waarom knippert een TL-buis als je deze aan doet? 

Een TL-buis is een ontladingslamp. Deze moet door een ‘stroomstoot’ worden opgestart. 

107. Waarom zijn er kleuren bij TL-verlichting? 

Het kleurspectrum varieert van zeer koud licht tot zeer warm licht. Hoe kouder het licht, hoe hoger de 

Kelvinwaarde. Het wit licht wordt opgewekt door de poederlaag (fosfer) aan de binnenzijde van de 

buis. 

108. Wat is het verschil tussen een standaard buis en een trifosfor buis? 

De standaard buizen zijn tegenwoordig verboden. De trifosfor buizen hebben een hogere efficacy 

(meer lumen per watt) en een betere kleurweergave. Voor de nieuwe wetgeving voldoen de 

standaard kleuren niet meer aan de EEL-label en de gestelde eisen aan kleurweergave (Ra). 

109. Waarvoor is TL-verlichting geschikt? 

TL is bijzonder geschikt als functionele verlichting. TL is energiebesparend en duurzaam. 

110. Wat betekenen de kleurnummers? 

TL-verlichting is er in verschillende lichtkleuren en lichtkwaliteiten. 

Roodgekleurd Blauwgekleurd 

Goede kleurweergave Kleur 827 (warmwit) en 

830 (neutraal wit); (woonkamer) 

Kleur 840; (keuken, hobbykamer) 

De verpakking van Philips TL-verlichting geeft het soort licht aan. 

verpakking rood: zacht licht 

verpakking blauw: helder licht 

111. Moeten TL-lampen worden behandeld als chemisch afval? 

Sommige lampen (zoals TL-lampen) bevatten geringe hoeveelheden kwik en moeten daarom 

gescheiden worden ingezameld.

De meest gestelde vragen over verlichting - Gamma Academy

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?