tijdslijn Karel Jonckheere

Nand Van Itterbeeck
Karel Jonckheere woonde een groot deel van zijn leven in Rijmenam, maar kwam
niet echt veel in contact met zijn dorpsgenoten. Toch heeft hij verschillende jaren
samen met Herman Vos de Rijmenamse boekenbeurs geopend. Dan kwamen
Denise en Floris meestal mee. Soms gebeurde het dat Floris dan een kleine
pianorecital ten gehore bracht.
Met beeldhouwer Nand Van Itterbeeck had hij ook een goed contact. “De noeste
specht die ik in Rijmenam op gehoorafstand steeds hoor werken”. Zo betitelde Karel
Jonckheere beeldhouwer Nand Van Itterbeeck.
Men moet zich dit voorstellen: Jonckheere zit met een open raam te schrijven,
het is stil in de bossen van ,,de Zeept’’, maar nu en dan klinkt geklop, als van
een specht tegen een boom. Dat is vriend Nand - want vrienden waren Van
Itterbeeck en Jonckheere beslist - die ook aan het werk is, maar op zijn manier.
Hij hamert in steen of hout en hij heet ,,noest’’, want het beeld dat we van
Van Itterbeeck krijgen, is het beeld van een man die niet kon stilzitten, die altijd
bezig moest zijn. Geen prater - zoals Karel wél was - maar een doener, een
maker. Een stille man die de wereld met zijn handen vormde.
Er gaat iets geruststellends uit van deze scène: twee vrienden die op
gehoorafstand zitten te werken in de stilte van de Zeeptse bossen veertig jaar
geleden.
2013
2013
Karel Jonckheere belicht: ter herinne-
ring aan zijn 20ste sterfdatum eert de
gemeente Bonheiden-Rijmenam deze
dichter-schrijver. Gedurende een half
jaar wordt hij gehuldigd in Bonheiden-
Rijmenam, de plaats waar hij zelf van
zei: “We wonen hier … maar we leven
in West-Vlaanderen”.
2001
2001
Jeroen Brouwers publiceert Grafsteen
aan de Dijle, een portret van Karel
Jonckheere in de boekenrubriek van
De Morgen. Hij schrijft over hoe zij alle-
bei in Rijmenam woonden (zomer 1972
- januari 1976) en regelmatig bij elkaar
over de vloer kwamen. Hij verwoordt
hun wederzijdse bezoekjes en ontmoe-
tingen op een rake manier.
2004
Denise Deketelaere overlijdt, Floris ver-
huist en het huis wordt leeggemaakt.
Het AMVC Letterenhuis ontvangt het
grootste deel van zijn omvangrijke
archief.
2006
Het Oostendse bibliotheekplein wordt
officieel naar Karel Jonckheere
genoemd.
1994
Vanaf 1994
Denise en Floris krijgen minder bezoek
sinds de dood van hun echtgenoot/va-
der. Meestal stonden ze in zijn schaduw.
Voordrachtkunstenaar Francis Verdoodt
verwoordde het ooit zo: “Vele uren heb ik in
Rijmenam naar hem geluisterd. Denise: be-
amend, aanvullend, zorgzaam bezig met krui-
denthee, koffie en gebak. Floris: monkelend
meedenkend, namen en feiten oprakelend, soms
grijpend naar de helderheid van zijn piano”.
Heel treffend is wat Floris ooit over zijn vader
zei: “Als hij thuis is, is hij te veel, als hij niet thuis
is, wordt hij gemist. Het beste is, als hij thuis is en
slaapt.”
NA ZIJN DOOD
1993
1993
Op 13 december sterft Karel
Jonckheere op 87-jarige leeftijd in
het Imeldaziekenhuis en wordt in
intieme kring begraven in
Rijmenam.
Vriend en cineast Emile
Dégelin ontwerpt de
grafsteen en kiest de
epitaafverzen.
1990
1990
Karel Jonckheere krijgt een beroerte en
contacteert De Morgen voor zijn ‘laatste
interview’, maar herstelt snel.
1991
Zijn 85ste verjaardag wordt gevierd in
Oostende op vraag van de Vrienden van
het Provinciaal Museum voor Moderne
Kunst.
1992
Niemand moet me helpen sterven
(maar éénieder mag me leren leven),
bloemlezing door Herman De Coninck
over Karel Jonckheere. In de inleiding
vat Herman De Coninck het werk en le-
ven van Karel Jonckheere mooi samen.
tijdslijn_CS4_DEFINITIEF.indd 1 18/04/13 19:16

1987
1987
In Oostende wordt aan Karel Jonck-
heeres geboortehuis een gedenkplaat
aangebracht.
1988
Gedichtenbundel Recht op da
Capo is zijn geestelijk testament.
1986
1986
Karel Jonckheere wordt 80 jaar. Op de
vraag hoe het met hem gaat, antwoordt
hij: “Beter dan ikzelf denk en slechter
dan de anderen denken”.
Frans Cornelis stelt in opdracht
van de gemeente Keerbergen een
huldigingsbundel samen: Het wordt
klaar door de ruiten.
Karels eerste vrouw overlijdt.
In april is er een verjaardagsviering te
Rijmenam. Feestredenaar Hedwig Spe-
liers presenteert Jonckheere als de be-
langrijkste kroniekschrijver van onze
Vlaamse literatuur in de 20ste eeuw.
“Dankzij zijn schrijfdrift en publicatie-
woede kunnen we een heerlijk
panorama van een halve eeuw
Vlaamse literatuur bewonderen”.
1975
1975
Karel Jonckheere neemt samen met o.m.
Hugo Claus en Marnix Gijsen deel aan
de tweede Nacht van de Poëzie in Kor-
trijk.
1976
Karel Jonckheere wordt ereburger
van de gemeente Rijmenam.
Première van de film over zijn letterkun-
dig werk.
Hij trouwt met Denise Deketelaere.
1978
Zijn Groot verzenboek voor al wie
jong van hart is kent een
groot succes.
1979-1985
Vertellingen, bloemlezingen, ge-
dichten, essays, … verschijnen.
1973
1973
Karel Jonckheere gaat met pensioen.
Vriend Emile Dégelin maakt de docu-
mentaire ‘Karel Jonckheere bezoekt zijn
moedertaal’.
1974
Bert Decorte, zijn opvolger als reizend
ambassadeur, schrijft een literaire mo-
nografie over Karel Jonckheere.
1965
1965
De nieuwe dichtbundel Roemeense sui-
te verschijnt.
1966
Zijn geboortestad huldigt hem voor zijn
60ste verjaardag.
Op 7 december wordt hij als lid be-
noemd van de Koninklijke Vlaamse
Academie voor Taal- en Letterkunde.
1968
Recordreisjaar naar onder andere Dene-
marken, Noorwegen, Zweden, Finland,
Israël, Brazilië, Venezuela, Mexico en
VS.
1963
1963
Hij wordt benoemd tot hoofd van de
éénmansdienst voor de verspreiding
van de Nederlandse Letteren in het bui-
tenland. Hij blijft reizend ambassadeur
tot aan zijn pensionering.
1962
1962
Hij vliegt naar Oost- en West-Berlijn en
voor de eerste keer ook naar Roemenië.
Hij wordt redactielid van De Gids, een
algemeen cultureel en literair tijd-
schrift.
Het gezin verhuist naar hun nieuwge-
bouwde woning in de Venstraat 1, la-
ter hernoemd tot Kraaivenstraat 24.
Het is een plattelandsvilla in winkel-
haakvorm, helemaal gelijkvloers met
een grote tuin waar hij graag in werkt
en bezoekers een rondleiding geeft. Er
staat ook een “Boompje van Chopin” zo-
als hij het noemt. Een zelfgeplante kas-
tanje die hij had opgeraapt onder de
kastanjeboom voor het geboortehuis
van Frederik Chopin. Zijn pauw loopt
vrij rond in hun tuin.
tijdslijn_CS4_DEFINITIEF.indd 2 18/04/13 19:16

Karel Jonckheere reisde veel en
graag. Eerst met staatssubsidies
als student, later o.m. in functie
van letterkundig adviseur en
reizend ambassadeur.
Eénmaal
bezocht
Meerdere malen
bezocht
tijdslijn_CS4_DEFINITIEF.indd 3 18/04/13 19:16

1961
Eind 1961, begin 1962
Hij verblijft in Indië om de 100 jaar gele-
den geboren Tagore te herdenken.
1961
Een nieuwe dichtbundel,
Ogentroost, verschijnt. In Ogen-
troost wordt de dagelijkse autorit van
Rijmenam naar Brussel beschreven.
Karel rijdt elke dag naar het Ministerie
en brengt Floris naar het blindeninsti-
tuut in Sint-Lambrechts-Woluwe.
Hij werkt voor de regering in de Unie
van Zuid Afrika. Hij wordt leraar in de
Europese literatuur aan het Hoger Rijks-
instituut voor Toneel- en Cultuursprei-
ding (RITC).
1957
1957
Voor de tweede keer bezoekt hij de Ver-
enigde Staten.
1958
Hij reist naar Brazilië, Belgisch-
Congo en Rwanda.
1960
Op 27 januari sterft moeder Jonckheere.
In september wordt Jonckheere ge-
vraagd om voorzitter te worden bij het
programma ‘Hou je aan je woord’ op de
Nederlandse televisie. Het populaire
programma wordt 7 seizoenen lang
uitgezonden.
1956
RIJMENAM
1953
Hij wordt aangesteld tot letterkundig
adviseur bij de Dienst der Letteren van
het Ministerie voor Nationale Opvoe-
ding en Cultuur.
Hij reist naar Spanje (ook in 1954 en
1955).
1956
Karel Jonckheere ontvangt de Drie-
jaarlijkse Staatsprijs voor de
Vlaamse Poëzie voor gedichtenbundel
Van Zee tot Schelp (1955).
Hij reist naar de VS en Canada.
1953
1953
De aanwezigheid van een geschikte
school voor Floris in Brussel is één van
de redenen waarom Jonckheere naar
Rijmenam verhuist.
Van de vorige huurders nemen ze de
kat, de gordijnen en een volle beerput
over. Het gezin neemt zijn intrek in
Villa Clémine, (Kraai) Venstraat 9.
1948
1948
Vloedlijn, eerste verzamelbundel
aangevuld met nieuwe gedichten,
verschijnt. Hij gaat op culturele tournee
naar Belgisch Congo en de Unie van
Zuid-Afrika.
1951
Karel Jonckheere heeft een relatie met
Denise Deketelaere. Hun zoon Floris
wordt twee maanden te vroeg geboren
en blijkt blind te zijn. Dit treft Karel
Jonckheere zeer diep.
1952
Hij ontvangt de Arthur Merghelynck
prijs voor de dichtbundel
De Hondenwacht.
1947
1947
Karel Jonckheere ontvangt de Drie-
jaarlijkse Staatsprijs voor de
Vlaamse poëzie voor de bundel Spiegel
der Zee (1946).
Gaston Burssens en hij worden boezem-
vrienden.
Hij maakt een journalistiek verslag van
een reis van 18 dagen naar de
IJslandse visgronden.
1945
BRUSSEL
1945
Karel Jonckheere gaat in Brussel
wonen. Zijn functie als particulier
secretaris van de minister van Binnen-
landse zaken, Adolf van Glabbeke, leidt
hiertoe.
Hij bezoekt zijn pleegkind Conchita in
Spanje.
1946
Hij wordt rijksinspecteur van de Open-
bare Bibliotheken van West-Vlaande-
ren. Het Nieuw Vlaams Tijdschrift kent
zijn oorsprong, Karel Jonckheere blijft
actief redactielid tot 1983.
1938
1938
1939
Gedichtenbundel Klein Testament
verschijnt.
Ongeveer 100 ‘republikeinse’ Spaanse
kinderen arriveren in Oostende. Con-
chita (Alcayde Nin) verblijft van januari
tot oktober ten huize van het echtpaar
Jonckheere-Reynders.
Karel Jonckheere ontmoet als plaatsver-
vangend directeur Denise, lesgeefster
Nederlands en 14 jaar jonger. Hij wor-
stelt met gevoelens voor haar.
tijdslijn_CS4_DEFINITIEF.indd 4 18/04/13 19:16

1937
1937
Vader Kamiel Jonckheere overlijdt.
Dichtbundel Gewijde Grond
verschijnt.
Begin van talrijke reizen; studenten
en artiesten kunnen met staatssubsi-
die mee met vrachtschepen, waar Ka-
rel Jonckheere dankbaar gebruik van
maakt. Zijn eerste reizen gaan naar
Cuba, Mexico, Texas en Louisiana. Hij
ontmoet veel schrijvers en naast journa-
listiek werk schrijft hij ook reisverhalen.
1934
OOSTENDE
1934
Samen met boekhandelaar Devriendt
organiseert Karel Jonckheere de Week
van het Vlaamse Boek. “Koop een boek
door de schrijver ondertekend, het zal
later veel waarde hebben”.
Financieel wordt het geen succes. Wel
komen er gedurende vier jaar veel
Vlaamse schrijvers naar Oostende, zo-
als Ernest Claes, Felix Timmermans,
Marnix Gijsen, Herman Teirlinck, Wil-
lem Elsschot, …
1935
1936
Tweede gedichtenbundel wordt uit-
gegeven: Het witte zeil.
Karel Jonckheere interviewt Stijn Streu-
vels in Lijsternest.
Jonckheere wordt betrokken bij het pro-
ject ‘het NIR aan de kust’. Diverse radio-
lezingen zijn het gevolg. Hij wordt een
goede vriend van Marnix Gijsen.
1926
1926
Eerste perskaart als journalist van loka-
le weekblad Zeewacht.
1930
Als reisleider van de Vlaamsche Toeris-
tenbond (VTB) begeleidt hij reizen naar
o.m. Zwitserland.
1932
Gedichten verschijnen voor het
eerst in De Vlaamsche Gids.
Zijn collega-schrijver en streekgenoot
Raymond Brulez wordt zijn vriend.
Hij wint in dat jaar de Willems-
fonds wedstrijd voor jong talent
en huwt met onderwijzeres Germaine
Reynders. Ze blijven in Oostende
wonen.
1933
De kiemen van zijn levenslang “druk
bezig zijn” worden gelegd.
1921
1921
Paul Van de Woestijne, zoon van
Karel Van de Woestijne, zit bij hem in de
klas voor o.m. het vak Nederlands.
Zij worden lid van de studentenkring
‘De Ledeganck’s zonen’, waar de nadruk
ligt op Vlaamsgezindheid en het belang
van de Nederlandse taal.
1922
Hij helpt met de organisatie van de klei-
ne uitleenbibliotheek van het Willems-
fonds, als ruil mag hij ‘onbeperkt’ lezen.
1924-1925
Karel Jonckheere schrijft enkele onuit-
gegeven gedichten. Hij start zijn op-
leiding aan de Rijksmiddelbare Nor-
maalschool in Gent, waar hij in 1927
afstudeert. Hij werkt als jobstudent
(hulpkok, liftboy en portier, hulp bij
overbuur-brouwer).
JEUGDJAREN
9 april 1906
Karel Jonckheere wordt geboren in Oos-
tende als oudste zoon van politieagent
Kamiel Jonckheere en Victorine
De Clercq.
1908 broer Jozef wordt geboren.
1910 zus Maria wordt geboren.
1912-1918
Karel volgt basisonderwijs in de Leopoldschool in
Oostende.
Zijn vader bezorgde hem met zijn gelegenheidspoë-
zie interesse voor de letteren, evenals zijn moeder die
heel graag las, vooral reisverhalen.
Kamiel Jonckheere X Victorine De Clercq
Karel Maria Jozef
1906
KAREL
JONCKHEERE
Oostende 1906 - 1993 Rijmenam
BRONNEN:
Kunsttijdschrift Vlaanderen, samenstelling Dirk de Geest en Dirk
Beirens, jaargang 57, 323, november 2008.
Jeroen Brouwers, Grafsteen aan de Dijle in Stoffer en Blik,
uitgeverij Atlas, 2004: 179-204.
Herman De Coninck, Niemand moet me helpen sterven (maar eenieder
mag me leren leven). Karel Jonckheere gebloemleesd door
Herman de Coninck, Antwerpen-Baarn, 1992.
Foto’s: Archief Dirk Beirens en AMVC Letterenhuis
Naast deze tijdslijn in de ‘Karel Jonckheere literaire tuin’ kan je als
bezoeker een literaire wandeling maken in Rijmenam. Info is op te
vragen via GC ‘t Blikveld. Zo kom je nog meer te weten over Karel
Jonckheere en zijn leven hier in Rijmenam.
tijdslijn_CS4_DEFINITIEF.indd 5 18/04/13 19:17