Kleur je muziek! - Metropolis Music Publishers

Kleur je muziek!
Lesideeën en kleurenpartituren voor kinderen en personen met een handicap
Index:
3. Voorwoord
4. Handleiding
6. Beginlied
7. De vakantie is voorbij
8. Dag appel dag peer
10. Ik ben een piraat
12. In het oerwoud
13. Broeder Jacob
14. Pol de Trol
16. Radha Soami
18. Beste moeder
20. De maan is rond
23. Ik heb de zon gezien
24. Een egel in het bos
26. De slak en het haasje
29. Op een grote paddenstoel
30. Droompopje
32. Spiegeltje, spiegeltje
33. Nu!
34. Componist
36. Ik zing en ik spring
38. De trippel trappel trap
39. Eindlied
40. Dankwoordje + Eindnoot
1

Voorwoord
Voorwoord
Gedurende de eerste jaren dat ik lesgaf, stootte
ik vaak Gedurende op eindtermen, de eerste jaren hele strakke dat ik lesgaf, kaders, stootte vaste
gewoonten ik vaak op en eindtermen, oude structuren. hele strakke Ik wist kaders, dat het vaste
ook gewoonten anders kon en en oude zo begon structuren. mijn Ik zoektocht wist dat het naar
een ook andere anders manier kon en van zo omgaan begon mijn met zoektocht kinderen naar
en een jongeren. andere Het manier was van een omgaan boeiende met weg kinderen om de
kinderen en jongeren. muziek Het steeds was een meer boeiende al spelenderwijs weg om de te
laten kinderen ervaren muziek en te laten steeds beleven, meer al spelenderwijs zodat ze zich te op
die laten manier ervaren de taal en van te laten de muziek beleven, eigen zodat konden ze zich op
maken. die manier de taal van de muziek eigen konden
Samen maken. met An Soontjens, muziektherapeute,
ging Samen ik met met dit An als Soontjens, uitgangspunt, muziektherapeute,
aan de slag
met ging verschillende ik met dit als doelgroepen: uitgangspunt, kleuters, aan de slag lagere
schoolkinderen, met verschillende volwassenen, doelgroepen: personen kleuters, met lagere een
handicap,…
schoolkinderen,
Na een
volwassenen,
tijdje kwam
personen
ik in contact
met een
met de
methode
handicap,…
‘Muziek
Na
maken
een tijdje
met
kwam
kleur’
ik
van
in contact
Peter Mak.
met de
methode ‘Muziek maken met kleur’ van Peter Mak.
Al gauw werd mij duidelijk dat de methodieken die
Al gauw werd mij duidelijk dat de methodieken die
worden gebruikt voor personen met een mentale
worden gebruikt voor personen met een mentale
handicap vaak in overeenstemming zijn met de
handicap vaak in overeenstemming zijn met de
methodieken voor kleuters en lagere schoolkinderen
methodieken voor kleuters en lagere schoolkinderen
van
van
de
de
eerste
eerste
graad.
graad.
Meer
Meer
bepaald
bepaald
heb
heb
ik
ik
het
het
dan
dan
over over het het aanbieden aanbieden van van een een goede goede structuur, structuur, een een
veilig veilig kader, kader, het het spelenderwijs aanleren, het het visueel
werken, werken, het het breder breder kijken kijken dan dan enkel enkel naar naar muzikale
vaardigheden,… vaardingheden,… Muziek Muziek maken maken met met kleur kleur leek leek me me
een een fijne jne manier manier om om kinderen in in contact te te brengen
met met het het notenschrift.
Al Al gauw gauw bleek bleek dat dat jonge kinderen op op heel korte tijd
in staat in staat waren om om een een kleurenpartituur te te lezen en en te te
spelen. Er Er kwam ook ook al al snel de de vraag waarom de de do do
nu nu eigenlijk geel geel zag zag en en de de re re blauw… Zo ontstond
het het verhaal in in dit dit boek. boek.
Telkens weer weer geniet ik ik er er enorm van van om om met met de de
kinderen kinderen al spelenderwijs al spelenderwijs aan aan de de slag te gaan met
muziek. muziek. Vanuit Vanuit mijn mijn enthousiasme en verlangen
dit dit te delen te delen met met andere andere enthousiaste leerkrachten,
begeleiders begeleiders en en ouders ouders is is dit dit boek boek ontstaan. Veel
plezier
plezier
ermee!
ermee!
3

Handleiding
Inhoud van het boek
Het boek bestaat uit een verhaal, liederen met
lesideeën en kleurenpartituren voor de leerlingen.
De liederen kunnen los gebruikt worden van
de kleurenpartituren. De structuur van de
lesinhoud bestaat meestal uit de inspiratiebron, het
lesmateriaal, de lesideeën en de tips. Als het lied heel
vanzelfsprekend aan te brengen is, staan er enkel
tips vermeld. Alle lesideeën zijn ontstaan vanuit
praktijkervaringen.
Het boek is vooral bedoeld als inspiratiebron. Je kan
eigen ideeën toevoegen, activiteiten aanpassen, de
teksten van de liedjes veranderen,…
Doorheen de liedjes worden verschillende
methodieken aangereikt: improviseren, een verhaal
vertellen als inleiding, verschillende manieren van
aanleren van een lied,…
Meestal komen tijdens elk lied de drie gebieden aan
bod: muziek, beeld en drama. Vooral op jonge leeftijd
is het belangrijk dat kinderen geprikkeld worden via
verschillende ingangspoorten. Pas later wordt vaak
duidelijk welke richting het best bij hen persoonlijk
past.
Begin- en eindlied
Structuur en veiligheid bieden is voor jonge kinderen
enorm belangrijk. Daarom is beginnen met een
beginlied en eindigen met een eindlied een goede
manier om je les in te leiden en af te sluiten.
Tijdens het beginlied geef je de kinderen de kans
om zelf hun naam te zeggen. Dat is voor hen een
bevestiging dat ze aanwezig zijn. Ze kiezen ervoor
daar te zijn. Bovendien worden ze even persoonlijk
door jou benaderd. Bij kleuters kan het enkele lessen
duren vooraleer ze hun naam zelf durven zeggen. Het
eindlied vormt een duidelijk eindpunt van je les.
Doelgroep
Bij de liederen is niet vermeld voor welke
leeftijdsgroep het lied bedoeld is. Het is meestal de
manier van aanbrengen die bepalend is of het lied
aanslaat of niet. Het lied van Pol de Trol bijvoorbeeld,
kan evengoed bij de kleuters worden aangebracht als
bij kinderen van het tweede leerjaar. Door het anders
aanbrengen van een lied, krijgt het ook meteen een
andere betekenis voor kinderen. De muziek dient dan
als medium om jouw boodschap van de les over te
brengen.
4
Methodieken
Bij vele liederen zijn bewegingen uitgeschreven.
Kinderen leren heel snel door het motorisch
‘verklanken’ van de muziek. Soms gebeurt het dat ze
de bewegingen nog kennen, maar de woorden niet
meer. Juist door de bewegingen kunnen ze zich de
tekst weer herinneren.
Het is belangrijk te weten dat kinderen niet meteen
of tegelijkertijd de tekst en de melodie in zich
kunnen opnemen. De eerste keren dat kinderen
een lied proberen mee te zingen, zullen ze een
beetje brabbelen op de juiste melodie en af en toe
een woordje uitspreken. Pas na heel veel herhaling
zullen ze spontaan en zonder nadenken de liederen
meezingen met tekst. Door zoveel mogelijk
activiteiten aan te bieden rond een bepaald lied
krijgen de kinderen ruimschoots de tijd om zich
zowel de tekst als de melodie eigen te maken. Op die
manier gaan ze zingen vanuit hun eigen spontaniteit.
Bij enkele liederen gebruik ik improvisatie als
methodiek. Kinderen, en dan vooral de allerkleinsten,
hebben niet veel aanzet nodig om te improviseren.
Ze betasten instrumenten en experimenteren met
verschillende klanken. Wij als begeleiders zijn er dan
om dit speelse exploreren te structureren. Tijdens het
improviseren bied je dus een kader aan waarbinnen
de kinderen vrij kunnen spelen.
Beleving
Als je een lied aanbrengt, kruip dan even zelf in de
gedachten van de kinderen. Speel mee met hen,
zonder de groep uit handen te geven. Begeleid de
groep en laat je leiden door de groep. Kinderen
brengen zoveel jne ideeën aan. Als je niet kan
loskomen van je eigen lesideeën, dan is er ook geen
ruimte voor wat er door hen wordt aangeboden
op dat moment. Heel veel lesideeën uit dit boek
zijn ontstaan vanuit de ideeën van de kinderen zelf.
Jij als begeleider biedt iets aan, vervolgens krijgen
de kinderen de kans om hun eigen fantasie aan te
spreken, die jij op jouw beurt weer in een bepaalde
vorm kan gieten.
Wat hierbij heel opvallend is, is dat het vaak niet
groots of veel moet zijn. Kinderen genieten de
dag van vandaag ook nog van eenvoud. Ze kennen
bijvoorbeeld allemaal een spiegel, maar door dat
spiegeltje centraal te zetten en er een bepaalde
betekenis aan te geven, wordt die spiegel plots heel
magisch.

Kleurenpartituren
De kleurenpartituren zijn gebaseerd op de methode
van Peter Mak en de methode die de jostiband
gebruikt. Dezelfde kleuren zijn gebruikt voor dezelfde
noten. Er wordt op elk moment getracht om zo dicht
mogelijk bij de notatie van het klassieke notenschrift
te blijven, zodat de overgang zo vlot mogelijk kan
verlopen.
De partituren zijn onderverdeeld in de eerste stem, dus
de melodie van het lied, de tweede stem, de basnoten
van de akkoorden en een partituur van de combinatie
van de twee stemmen.
Met een grote groep is het vaak een uitdaging om
de kinderen de partituren aan te leren. Zeker om de
verschillende stemmen goed samen te laten klinken.
Een fijne manier is om de kinderen die even moeten
wachten de kleuren mee te laten zeggen. Op die
manier zijn ze actief betrokken bij de andere stem.
Zorg ervoor dat, als je de partituren met de kinderen
oefent, je zelf een begeleidend instrument hebt dat
voldoende luid klinkt en voldoende draagkracht
heeft om het metrum goed te kunnen aangeven,
bijvoorbeeld een piano of een djembé. Als kinderen
het moeilijk hebben om het metrum vast te houden,
laat hen dit dan eerst motorisch ervaren. Laat ze
in de handen klappen, rondstappen, tikken op de
benen,… Koppel het ritme en de noten eerst los.
Zich concentreren op het ritme en tegelijkertijd op
het bespelen van de juiste noten is voor sommige
kinderen een hele uitdaging.
Instrumenten
De liederen kunnen uitgevoerd worden op
verschillende instrumenten. Door de pianokaartjes,
bijgevoegd bij de partituren, kunnen de kinderen
gemakkelijk op de piano spelen. Het kaartje zonder
bollen boven de noot begint bij de centrale do. Het
kaartje met zwarte bollen ligt daar links van en het
kaartje met rode bollen ligt er rechts van. Op die
manier kan je noten spelen over drie octaven.
Orff-instrumenten zijn ook heel dankbaar. Je kleeft
eenvoudigweg gekleurde stickers op de staafjes van
de instrumenten. Noten die lager liggen dan de lage
do, kunnen een octaaf (acht noten) hoger gespeeld
worden. Eventueel kan je ook de vorige noot
herhalen. Bij de noten met wijzigingstekens, dus een
kruis of een mol, blijft de kleur hetzelfde. Zowel de fa
als de fa kruis is groen. Dit verschilt met de methode
van Peter Mak.
Met behulp van de kleuren ontdekken de kinderen op
een speelse manier verschillende instrumenten. Zelfs
bij een gitaar kan je gekleurde stickers kleven op de
noten.
CD De cd dient als hulpmiddel voor het aanleren van
de liederen en is vooral bedoeld om de sfeer van het
lied te laten aanvoelen. Daarom zijn de liederen op
verschillende manieren opgenomen. Juist om op die
manier te laten ervaren welke sfeer deze liederen
willen overbrengen.
Tot slot
Het is belangrijk te weten dat er bij het laten beleven
of aanleren van muziek veel meer komt kijken dan
wij soms denken. Als een kind bijvoorbeeld ritmisch
niet meekan, wordt er vaak de conclusie getrokken
dat het bijvoorbeeld niet muzikaal begaafd is. De
ritmische impuls heeft echter onder andere te
maken met de innerlijke stabiliteit van het kind en
niet zozeer met muzikaliteit. Het is dan aan ons om
het potentieel van dat kind te zien en onze lessen
eerder als een proces te bekijken dan als een doel
op zich. Dit vergt een andere manier van denken.
Muziek wordt niet gezien als een resultaat dat moet
verwezenlijkt worden, maar wel als een proces voor
het stimuleren van de ontwikkeling van een kind
op vele verschillende gebieden, zoals motoriek,
expressie, concentratievermogen,… . Ook binnen dit
kader wordt er naar een bepaald niveau toegewerkt
en worden doelstellingen en eindtermen bereikt.
Het is enkel de manier waarop kinderen de leerstof
aangeboden krijgen die verschillend is.
5

& c
V
&
V
c
C
j
œ
Ik
‰
C
œ œ œ œ.
j
œ
zing en ik spring, ik
˙ ˙
œ œ œ œ.
j
œ
zing en ik spring, ik
Improvisatie
&
9
V
&
13
V
&
V
36
˙ ˙
F G
j
œ œ œ œ
j
œ
laat me ho - ren, ik
˙
˙
F G
j
œ œ œ œ.
laat me ho - ren,
˙
˙
C
œ œ œ ˙
zing en ik spring,
˙ ˙
C F
˙
˙
lui - ster
˙
˙
F G
j
œ œ œ
Πj
œ
lui-ster maar! Ik
˙
G
˙
maar!
C F G C F G
C F G C F G
C
˙
Fine
Fine
!
Ó
Ik zing en ik spring
Ik zing en ik spring
˙
˙
Ó
Ó
.
.

inspiratiebron
Onze stem is een heel gevoelig instrument. Hiermee
laten we ons horen en stellen we ons auditief aanwezig
in de wereld. Jezelf laten horen, spreken voor jezelf
is een proces op zich. Sommige kinderen hebben
bijvoorbeeld angst om niet gehoord te worden en
beginnen luid te spreken of te roepen. Anderen durven
niets te zeggen. Nog andere kinderen voelen zich
juist heel goed als ze spreken en zingen. Zeggen tegen
iemand dat hij niet kan zingen of andere negatieve
uitspraken doen, kunnen een stem blokkeren,
waardoor je alleen maar een averechts resultaat krijgt.
De stem van kinderen moet zich nog ontwikkelen
dus het zou kunnen dat ze brommen, vals, te luid of
niet durven zingen,… Probeer je bij dit lied zeker niet
te focussen op ‘zingen de kinderen het lied juist en
mooi’! Het gaat hier om de muziek die in de kinderen
zelf zit. Jij biedt hen op een fijne gestructureerde
manier de kans om hier expressie aan te geven.
lesmateriaal
• cd of begeleidend instrument
• enkele instrumenten naar keuze
• microfoon en versterker
lesuitwerking
inleiding: Je vraagt aan de kinderen welk instrument
er in het lichaam aanwezig is. Samen met de kinderen
experimenteer je met je stem. Droevige klanken,
vrolijke klanken, luide en zachte klanken,…
aanleren: Je zingt het lied enkele keren voor, zonder
het improvisatiegedeelte. Daarna zeg je dat de
kinderen mogen zingen, bewegen, spelen op een
instrument,… als jij stopt met zingen (kies de activiteit
die op dat moment het beste aansluit bij jouw groep).
Als je terug begint te zingen, moeten ze stoppen met
hun activiteit. Je kan dit in groep doen of je kan elk
kind apart aan de beurt laten.
uitbreiding: Laat tijdens het improvisatiegedeelte de
kinderen die willen één voor één in een micro zingen
of spreken. Kinderen vinden het fijn om hun stem
versterkt te horen en te luisteren naar de klanken van
de andere kinderen.
tips
• Voor sommige kinderen kan het bewust laten
horen van hun stem nog te beangstigend zijn. Biedt
gedurende de les telkens weer kansen aan om hen
toch aan bod te laten komen.
37