16.09.2013 Views

Doorlopende leerlijn poster - Leerplan in beeld

Doorlopende leerlijn poster - Leerplan in beeld

Doorlopende leerlijn poster - Leerplan in beeld

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Leerlijn: Ontstaan van heelal, aarde en leven<br />

primair onderwijs havo/vwo onderbouw havo/vwo bovenbouw<br />

40: De leerl<strong>in</strong>gen leren<br />

<strong>in</strong> de eigen omgev<strong>in</strong>g<br />

veel voorkomende<br />

planten en dieren<br />

onderscheiden en<br />

benoemen en leren<br />

hoe ze functioneren <strong>in</strong><br />

hun leefomgev<strong>in</strong>g. 43:<br />

De leerl<strong>in</strong>gen leren hoe<br />

je weer en klimaat kunt<br />

beschrijven met behulp<br />

van temperatuur,<br />

neerslag en w<strong>in</strong>d. 46:<br />

De leerl<strong>in</strong>gen leren dat<br />

de positie van de aarde<br />

ten opzichte van de<br />

zon leidt tot<br />

natuurverschijnselen,<br />

zoals seizoenen en<br />

dag-/nachtritme.<br />

29: De leerl<strong>in</strong>g leert kennis te verwerven over<br />

en <strong>in</strong>zicht te verkrijgen <strong>in</strong> sleutelbegrippen uit<br />

het gebied van de levende en niet-levende<br />

natuur, en leert deze sleutelbegrippen te<br />

verb<strong>in</strong>den met situaties <strong>in</strong> het dagelijks leven.<br />

30: De leerl<strong>in</strong>g leert dat mensen, dieren en<br />

planten <strong>in</strong> wisselwerk<strong>in</strong>g staan met elkaar en<br />

hun omgev<strong>in</strong>g (milieu), en dat<br />

technologische en natuurwetenschappelijke<br />

toepass<strong>in</strong>gen de duurzame kwaliteit daarvan<br />

zowel positief als negatief kunnen<br />

beïnvloeden. 31: De leerl<strong>in</strong>g leert o.a. door<br />

praktisch werk kennis te verwerven over en<br />

<strong>in</strong>zicht te verkrijgen <strong>in</strong> processen uit de<br />

levende en niet-levende natuur en hun relatie<br />

met omgev<strong>in</strong>g en milieu. 34: De leerl<strong>in</strong>g leert<br />

hoofdzaken te begrijpen van bouw en functie<br />

van het menselijk lichaam, verbanden te<br />

leggen met het bevorderen van lichamelijke<br />

en psychische gezondheid, en daar<strong>in</strong> een<br />

eigen verantwoordelijkheid te nemen<br />

Mens en natuur: Algemene natuurwetenschappen:<br />

Dome<strong>in</strong>, C: Leven<br />

C3: Evolutie van het leven: de ontwikkel<strong>in</strong>g van het denken over de oorsprong van het leven beschrijven en <strong>in</strong> verband brengen met kennistheoretische,<br />

levensbeschouwelijke en sociologische opvatt<strong>in</strong>gen.<br />

Dome<strong>in</strong> F, Zonnestelsel en heelal<br />

F1: Kenmerken van het zonnestelsel en het heelal: de bouw en geschiedenis van het zonnestelsel en het heelal aan leken uitleggen.<br />

F2: Zonnestelsel en heelal <strong>in</strong> het dagelijkse leven: de <strong>in</strong>vloed van en de kennis over het zonnestelsel en het heelal op het dagelijks leven aangeven en beschrijven<br />

hoe gegevens over het zonnestelsel en het heelal verzameld worden.<br />

F3: Ontstaan van kennis over het heelal: de ontwikkel<strong>in</strong>g van kennis en ideeën over de bouw en geschiedenis van het zonnestelsel en heelal beschrijven.<br />

Mens en natuur: Natuurkunde:<br />

Dome<strong>in</strong> E, Aarde en heelal (alleen havo)<br />

E2. Aarde en klimaat: De kandidaat kan <strong>in</strong> geofysische contexten fysische verschijnselen en processen beschrijven, analyseren en verklaren: (te denken valt aan) weer<br />

en klimaat, vulkanisme, aardverschuiv<strong>in</strong>gen, aardbev<strong>in</strong>gen (trill<strong>in</strong>gen), tsunami's e.d..<br />

Dome<strong>in</strong> G, Leven en aarde<br />

G1. Biofysica: <strong>in</strong> de context van levende systemen fysische verschijnselen en processen beschrijven, analyseren en verklaren: Kennis van het verband tussen de<br />

werk<strong>in</strong>g van moleculaire mach<strong>in</strong>es en de prestaties van het lichaam.<br />

G2: Geofysica: In geofysische contexten fysische verschijnselen en processen beschrijven, analyseren en verklaren: kennis van de ontstaansgeschiedenis van de<br />

aarde en atmosfeer.<br />

Mens en natuur: Scheikunde:<br />

Dome<strong>in</strong> E, Chemie van het leven<br />

E1 t/m E4: monitorr<strong>in</strong>gonderzoek van de hoeveelheid risicovolle stoffen <strong>in</strong> voedsel, water en de atmosfeer en <strong>in</strong>terpretatie daarvan; preventie en het risico van stoffen,<br />

reacties voor lucht en waterkwaliteit; <strong>in</strong>dustriële productie van stoffen en moleculaire kennis over stofwissel<strong>in</strong>gsreacties <strong>in</strong> levende organismen; stofwissel<strong>in</strong>gsprocessen<br />

en de reacties en transport van stoffen op moleculair niveau.<br />

Dome<strong>in</strong> F, Materialen<br />

F1 t/m F4: voor maatschappelijke doele<strong>in</strong>den: analyse van <strong>in</strong>novatieve materialen, verband tussen functies en materiaaleigenschappen; <strong>in</strong>novatie van materialen; sp<strong>in</strong><br />

off: toepass<strong>in</strong>g van <strong>in</strong>novatieve materialen voor andere doele<strong>in</strong>den; kennis op microniveau en eigenschappen en functies van materialen.<br />

Dome<strong>in</strong> G, Duurzame ontwikkel<strong>in</strong>g<br />

G1 t/m G4: duurzaamheidanalyse van een grootschalig productieproces en de wisselwerk<strong>in</strong>g tussen ecologische, economische en sociale aspecten; analyse van de<br />

gehele keten van ontwerp, grootschalige productie, gebruik en afvalverwijder<strong>in</strong>g analyseren en mogelijke verbeterpunten; beschrijv<strong>in</strong>g van energieproductie uit<br />

koolstofhoudende energiebronnen met moleculaire kennis en het effect ervan op de voorraad natuurlijke hulpbronnen en luchtkwaliteit; de energieproductie uit enkele<br />

koolstofvrije energiebronnen op micro- en macroniveau en het effect ervan op de voorraad natuurlijke hulpbronnen, lucht- en waterkwaliteit.<br />

E1 t/m E4: als havo + kwaliteitsonderzoek naar de kwaliteit voedsel, water, lucht en bodem en kritische evaluatie daarvan; risico analyse van stoffen en reacties voor de<br />

lucht, bodem- en waterkwaliteit bij <strong>in</strong>dustriële processen; de rol van biotechnologie bij de ontwikkel<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>dustriële productie van nieuwe stoffen beschrijven en hierop<br />

reflecteren vanuit maatschappelijk en ethisch perspectief; chemische processen <strong>in</strong> levende organismen en de reacties en transport van stoffen op moleculair niveau.<br />

F1 t/m F4: als havo + voor maatschappelijke en <strong>in</strong>dustriële doele<strong>in</strong>den: door eigen onderzoek verband leggen tussen de functies van het materiaal,<br />

materiaaleigenschappen en toegepaste moleculaire kennis; de ontwerpstrategie van <strong>in</strong>novatieve materialen en de bijdrage aan fysisch-chemisch onderzoek; <strong>in</strong>dustriële<br />

sp<strong>in</strong> off: ontwikkel<strong>in</strong>g van nieuwe toepass<strong>in</strong>gen en markten voor <strong>in</strong>novatieve processen en materialen uit de chemische <strong>in</strong>dustrie; kennis op microniveau en<br />

eigenschappen en functies van materialen voor <strong>in</strong>dustriële doele<strong>in</strong>den.<br />

Dome<strong>in</strong> G, Duurzame ontwikkel<strong>in</strong>g<br />

G1 t/m G5: als havo + duurzaamheidsanalyse van een <strong>in</strong>dustrieel chemisch productieproces en het belang van lokale en mondiale duurzame ontwikkel<strong>in</strong>g; <strong>in</strong>tegraal<br />

ketenbeheer van processen uit de chemische <strong>in</strong>dustrie van ontwerp, productontwikkel<strong>in</strong>g, grootschalige productie, consumentengebruik en afvalverwijder<strong>in</strong>g en het<br />

verm<strong>in</strong>deren van het milieueffect van deze processen; duurzaam ondernemen <strong>in</strong> lokaal en mondiaal perspectief; <strong>in</strong>novatieve energieproductie uit koolstofhoudende<br />

bronnen op chemisch-technologisch niveau en het effect ook op bodem- en waterkwaliteit; energieproductie uit koolstofvrije energiebronnen op chemisch-technologisch<br />

niveau.<br />

Biologie:<br />

B1:<br />

- Cel<br />

- Soort<br />

- Populatie<br />

- Ecosysteem<br />

- Biosfeer.<br />

B2:<br />

- Levenscyclus<br />

- Duurzame ontwikkel<strong>in</strong>g.<br />

B4:<br />

- DNA-replicatie<br />

- Celcyclus<br />

- Voortplant<strong>in</strong>g<br />

- Erfelijkheid.<br />

B5:<br />

- Mutatie<br />

- Recomb<strong>in</strong>atie<br />

- Fossiel<br />

- Genetische variatie<br />

- Natuurlijke selectie<br />

- Soortvorm<strong>in</strong>g<br />

- Biodiversiteit.<br />

B5:<br />

- Ontstaan van het leven.<br />

Dome<strong>in</strong> B1: Biologische eenheid<br />

In een context biologische eenheden herkennen en de kenmerken ervan beschrijven op het niveau van moleculen, cellen, organen, organismen, populaties,<br />

ecosystemen en de biosfeer:<br />

de samenhang en onderl<strong>in</strong>ge afhankelijkheid van biologische eenheden <strong>in</strong> eenzelfde of een ander organisatieniveau herkennen en beargumenteren hoe de<br />

samenhang en afhankelijkheid is georganiseerd;<br />

redener<strong>in</strong>gen hanteren waarbij vanuit een gegeven vorm van een biologische eenheid naar een bijbehorende functie wordt gezocht, en andersom.<br />

B1.2 en B1.5 t/m B1.7: DNA en RNA, eiwitten en am<strong>in</strong>ozuren, prokaryoot, metabolisme, eukaryoot, bacterie en virus, populatie, biotische en abiotische factoren,<br />

biosfeer.<br />

B1.2 en B1.5 t/m B1.7: als havo + relatie bouw en functie DNA en RNA, archaea, problemen bij onderscheiden van soorten, verbanden <strong>in</strong> ecosystemen kwantificeren.<br />

Dome<strong>in</strong> B2: Zelfregulatie en zelforganisatie<br />

biologische eenheden van cellulair niveau tot aan het niveau van de biosfeer reguleren en organiseren zichzelf, om zichzelf <strong>in</strong> stand te houden en te ontwikkelen;<br />

de regulatie van de steeds veranderende onderl<strong>in</strong>ge relaties b<strong>in</strong>nen en tussen biologische eenheden;<br />

opname, verwerk<strong>in</strong>g en afgifte van energie en materie, en de relaties b<strong>in</strong>nen en tussen biologische eenheden.<br />

B2.3: levenscyclus, duurzame ontwikkel<strong>in</strong>g.<br />

Dome<strong>in</strong> B4: Reproductie<br />

verbanden tussen replicatie die plaats v<strong>in</strong>dt op de verschillende organisatieniveaus;<br />

gevolgen van fouten of <strong>in</strong>grepen die plaatsv<strong>in</strong>den bij replicatie op het moleculaire niveau dan wel celniveau, voor het functioneren van het organisme;<br />

de betekenis van seksualiteit, erfelijkheid en voortplant<strong>in</strong>g voor de mens.<br />

B4.1 t/m B4.3: DNA-replicatie, celcyclus, mitose, meiose, voortplant<strong>in</strong>g, erfelijkheid, genotype, fenotype.<br />

B4.1 t/m B4.3: als havo + (dis)cont<strong>in</strong>ue replicatie, stofwissel<strong>in</strong>gsactiviteiten <strong>in</strong> de fasen mitose en meiose.<br />

Dome<strong>in</strong> B5: Evolutie<br />

ontstaan van diversiteit van leven (volgens de evolutietheorie);<br />

erfelijke <strong>in</strong>formatie van organismen en gemeenschappelijke oorsprong en verwantschap van al het leven;<br />

de rol van adaptaties <strong>in</strong> biologische eenheden;<br />

van een biologische eenheid naar een bijbehorende functie langs verschillende wegen;<br />

totstandkom<strong>in</strong>g evolutietheorie en de wisselwerk<strong>in</strong>g van de evolutietheorie met wetenschap, maatschappij en levensovertuig<strong>in</strong>g.<br />

B5.1 t/m B5.4: DNA-mutatie toelichten, recomb<strong>in</strong>atie en hergroeper<strong>in</strong>g van chromosomen, meiose, genencomb<strong>in</strong>aties, fossielen en organismen, genetische variatie,<br />

natuurlijke selectie, soortvorm<strong>in</strong>g, biodiversiteit.<br />

B5.1 t/m B5.4: als havo + DNA-mutatie uitleggen, de rol van recomb<strong>in</strong>atie-enzymen, epigenetische mechanismen, onderzoeksgegevens over fossielen <strong>in</strong> relatie tot<br />

ontstaan der soorten, accenten b<strong>in</strong>nen evolutietheorie, reproductieve isolatie <strong>in</strong> relatie tot soortvorm<strong>in</strong>g, ontstaan van leven.<br />

Mens en natuur: Algemene natuurwetenschappen:


Mens en natuur: Algemene natuurwetenschappen:<br />

Dome<strong>in</strong>, C: Leven<br />

C3: Evolutie van het leven: de ontwikkel<strong>in</strong>g van het denken over de oorsprong van het leven beschrijven en <strong>in</strong> verband brengen met kennistheoretische,<br />

levensbeschouwelijke en sociologische opvatt<strong>in</strong>gen.<br />

Dome<strong>in</strong> F, Zonnestelsel en heelal<br />

F1: Kenmerken van het zonnestelsel en het heelal: de bouw en geschiedenis van het zonnestelsel en het heelal aan leken uitleggen.<br />

F2: Zonnestelsel en heelal <strong>in</strong> het dagelijkse leven: de <strong>in</strong>vloed van en de kennis over het zonnestelsel en het heelal op het dagelijks leven aangeven en beschrijven<br />

hoe gegevens over het zonnestelsel en het heelal verzameld worden.<br />

F3: Ontstaan van kennis over het heelal: de ontwikkel<strong>in</strong>g van kennis en ideeën over de bouw en geschiedenis van het zonnestelsel en heelal beschrijven.<br />

Mens en natuur: Natuurkunde:<br />

Dome<strong>in</strong> E, Aarde en heelal (alleen havo)<br />

E2. Aarde en klimaat: De kandidaat kan <strong>in</strong> geofysische contexten fysische verschijnselen en processen beschrijven, analyseren en verklaren: (te denken valt aan) weer<br />

en klimaat, vulkanisme, aardverschuiv<strong>in</strong>gen, aardbev<strong>in</strong>gen (trill<strong>in</strong>gen), tsunami's e.d..<br />

Dome<strong>in</strong> G, Leven en aarde<br />

G1. Biofysica: <strong>in</strong> de context van levende systemen fysische verschijnselen en processen beschrijven, analyseren en verklaren: Kennis van het verband tussen de<br />

werk<strong>in</strong>g van moleculaire mach<strong>in</strong>es en de prestaties van het lichaam.<br />

G2: Geofysica: In geofysische contexten fysische verschijnselen en processen beschrijven, analyseren en verklaren: kennis van de ontstaansgeschiedenis van de<br />

aarde en atmosfeer.<br />

Mens en natuur: Scheikunde:<br />

Dome<strong>in</strong> E, Chemie van het leven<br />

E1 t/m E4: monitorr<strong>in</strong>gonderzoek van de hoeveelheid risicovolle stoffen <strong>in</strong> voedsel, water en de atmosfeer en <strong>in</strong>terpretatie daarvan; preventie en het risico van stoffen,<br />

reacties voor lucht en waterkwaliteit; <strong>in</strong>dustriële productie van stoffen en moleculaire kennis over stofwissel<strong>in</strong>gsreacties <strong>in</strong> levende organismen; stofwissel<strong>in</strong>gsprocessen<br />

en de reacties en transport van stoffen op moleculair niveau.<br />

Dome<strong>in</strong> F, Materialen<br />

F1 t/m F4: voor maatschappelijke doele<strong>in</strong>den: analyse van <strong>in</strong>novatieve materialen, verband tussen functies en materiaaleigenschappen; <strong>in</strong>novatie van materialen; sp<strong>in</strong><br />

off: toepass<strong>in</strong>g van <strong>in</strong>novatieve materialen voor andere doele<strong>in</strong>den; kennis op microniveau en eigenschappen en functies van materialen.<br />

Dome<strong>in</strong> G, Duurzame ontwikkel<strong>in</strong>g<br />

G1 t/m G4: duurzaamheidanalyse van een grootschalig productieproces en de wisselwerk<strong>in</strong>g tussen ecologische, economische en sociale aspecten; analyse van de<br />

gehele keten van ontwerp, grootschalige productie, gebruik en afvalverwijder<strong>in</strong>g analyseren en mogelijke verbeterpunten; beschrijv<strong>in</strong>g van energieproductie uit<br />

koolstofhoudende energiebronnen met moleculaire kennis en het effect ervan op de voorraad natuurlijke hulpbronnen en luchtkwaliteit; de energieproductie uit enkele<br />

koolstofvrije energiebronnen op micro- en macroniveau en het effect ervan op de voorraad natuurlijke hulpbronnen, lucht- en waterkwaliteit.<br />

E1 t/m E4: als havo + kwaliteitsonderzoek naar de kwaliteit voedsel, water, lucht en bodem en kritische evaluatie daarvan; risico analyse van stoffen en reacties voor de<br />

lucht, bodem- en waterkwaliteit bij <strong>in</strong>dustriële processen; de rol van biotechnologie bij de ontwikkel<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>dustriële productie van nieuwe stoffen beschrijven en hierop<br />

reflecteren vanuit maatschappelijk en ethisch perspectief; chemische processen <strong>in</strong> levende organismen en de reacties en transport van stoffen op moleculair niveau.<br />

F1 t/m F4: als havo + voor maatschappelijke en <strong>in</strong>dustriële doele<strong>in</strong>den: door eigen onderzoek verband leggen tussen de functies van het materiaal,<br />

materiaaleigenschappen en toegepaste moleculaire kennis; de ontwerpstrategie van <strong>in</strong>novatieve materialen en de bijdrage aan fysisch-chemisch onderzoek; <strong>in</strong>dustriële<br />

sp<strong>in</strong> off: ontwikkel<strong>in</strong>g van nieuwe toepass<strong>in</strong>gen en markten voor <strong>in</strong>novatieve processen en materialen uit de chemische <strong>in</strong>dustrie; kennis op microniveau en<br />

eigenschappen en functies van materialen voor <strong>in</strong>dustriële doele<strong>in</strong>den.<br />

Dome<strong>in</strong> G, Duurzame ontwikkel<strong>in</strong>g<br />

G1 t/m G5: als havo + duurzaamheidsanalyse van een <strong>in</strong>dustrieel chemisch productieproces en het belang van lokale en mondiale duurzame ontwikkel<strong>in</strong>g; <strong>in</strong>tegraal<br />

ketenbeheer van processen uit de chemische <strong>in</strong>dustrie van ontwerp, productontwikkel<strong>in</strong>g, grootschalige productie, consumentengebruik en afvalverwijder<strong>in</strong>g en het<br />

verm<strong>in</strong>deren van het milieueffect van deze processen; duurzaam ondernemen <strong>in</strong> lokaal en mondiaal perspectief; <strong>in</strong>novatieve energieproductie uit koolstofhoudende<br />

bronnen op chemisch-technologisch niveau en het effect ook op bodem- en waterkwaliteit; energieproductie uit koolstofvrije energiebronnen op chemisch-technologisch<br />

niveau.<br />

Biologie:<br />

B1:<br />

- Cel<br />

- Soort<br />

- Populatie<br />

- Ecosysteem<br />

- Biosfeer.<br />

B2:<br />

- Levenscyclus<br />

- Duurzame ontwikkel<strong>in</strong>g.<br />

B4:<br />

- DNA-replicatie<br />

- Celcyclus<br />

- Voortplant<strong>in</strong>g<br />

- Erfelijkheid.<br />

B5:<br />

- Mutatie<br />

- Recomb<strong>in</strong>atie<br />

- Fossiel<br />

- Genetische variatie<br />

- Natuurlijke selectie<br />

- Soortvorm<strong>in</strong>g<br />

- Biodiversiteit.<br />

B5:<br />

- Ontstaan van het leven.<br />

Dome<strong>in</strong> B1: Biologische eenheid<br />

In een context biologische eenheden herkennen en de kenmerken ervan beschrijven op het niveau van moleculen, cellen, organen, organismen, populaties,<br />

ecosystemen en de biosfeer:<br />

de samenhang en onderl<strong>in</strong>ge afhankelijkheid van biologische eenheden <strong>in</strong> eenzelfde of een ander organisatieniveau herkennen en beargumenteren hoe de<br />

samenhang en afhankelijkheid is georganiseerd;<br />

redener<strong>in</strong>gen hanteren waarbij vanuit een gegeven vorm van een biologische eenheid naar een bijbehorende functie wordt gezocht, en andersom.<br />

B1.2 en B1.5 t/m B1.7: DNA en RNA, eiwitten en am<strong>in</strong>ozuren, prokaryoot, metabolisme, eukaryoot, bacterie en virus, populatie, biotische en abiotische factoren,<br />

biosfeer.<br />

B1.2 en B1.5 t/m B1.7: als havo + relatie bouw en functie DNA en RNA, archaea, problemen bij onderscheiden van soorten, verbanden <strong>in</strong> ecosystemen kwantificeren.<br />

Dome<strong>in</strong> B2: Zelfregulatie en zelforganisatie<br />

biologische eenheden van cellulair niveau tot aan het niveau van de biosfeer reguleren en organiseren zichzelf, om zichzelf <strong>in</strong> stand te houden en te ontwikkelen;<br />

de regulatie van de steeds veranderende onderl<strong>in</strong>ge relaties b<strong>in</strong>nen en tussen biologische eenheden;<br />

opname, verwerk<strong>in</strong>g en afgifte van energie en materie, en de relaties b<strong>in</strong>nen en tussen biologische eenheden.<br />

B2.3: levenscyclus, duurzame ontwikkel<strong>in</strong>g.<br />

Dome<strong>in</strong> B4: Reproductie<br />

verbanden tussen replicatie die plaats v<strong>in</strong>dt op de verschillende organisatieniveaus;<br />

gevolgen van fouten of <strong>in</strong>grepen die plaatsv<strong>in</strong>den bij replicatie op het moleculaire niveau dan wel celniveau, voor het functioneren van het organisme;<br />

de betekenis van seksualiteit, erfelijkheid en voortplant<strong>in</strong>g voor de mens.<br />

B4.1 t/m B4.3: DNA-replicatie, celcyclus, mitose, meiose, voortplant<strong>in</strong>g, erfelijkheid, genotype, fenotype.<br />

B4.1 t/m B4.3: als havo + (dis)cont<strong>in</strong>ue replicatie, stofwissel<strong>in</strong>gsactiviteiten <strong>in</strong> de fasen mitose en meiose.<br />

Dome<strong>in</strong> B5: Evolutie<br />

ontstaan van diversiteit van leven (volgens de evolutietheorie);<br />

erfelijke <strong>in</strong>formatie van organismen en gemeenschappelijke oorsprong en verwantschap van al het leven;<br />

de rol van adaptaties <strong>in</strong> biologische eenheden;<br />

van een biologische eenheid naar een bijbehorende functie langs verschillende wegen;<br />

totstandkom<strong>in</strong>g evolutietheorie en de wisselwerk<strong>in</strong>g van de evolutietheorie met wetenschap, maatschappij en levensovertuig<strong>in</strong>g.<br />

B5.1 t/m B5.4: DNA-mutatie toelichten, recomb<strong>in</strong>atie en hergroeper<strong>in</strong>g van chromosomen, meiose, genencomb<strong>in</strong>aties, fossielen en organismen, genetische variatie,<br />

natuurlijke selectie, soortvorm<strong>in</strong>g, biodiversiteit.<br />

B5.1 t/m B5.4: als havo + DNA-mutatie uitleggen, de rol van recomb<strong>in</strong>atie-enzymen, epigenetische mechanismen, onderzoeksgegevens over fossielen <strong>in</strong> relatie tot<br />

ontstaan der soorten, accenten b<strong>in</strong>nen evolutietheorie, reproductieve isolatie <strong>in</strong> relatie tot soortvorm<strong>in</strong>g, ontstaan van leven.<br />

Mens en natuur: Aardrijkskunde:<br />

Dome<strong>in</strong> C, Aarde<br />

C2/ C1: Samenhangen en verschillen op aarde/ De aarde als natuurlijk systeem; samenhangen en diversiteit:<br />

natuurlijke verschijnselen aan het aardoppervlak en <strong>in</strong> de atmosfeer beschrijven, herkennen en verklaren, reken<strong>in</strong>g houdend met verschillende tijd- en<br />

ruimteschalen;<br />

de kenmerken van landschapszones op aarde en de verander<strong>in</strong>gen hier<strong>in</strong> beschrijven, analyseren en aan elkaar relateren.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!