Vertigo en neurologie - hermankingma.com
Vertigo en neurologie - hermankingma.com
Vertigo en neurologie - hermankingma.com
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Vertigo</strong> <strong>en</strong> <strong>neurologie</strong><br />
Dr. Roeland B. van Leeuw<strong>en</strong><br />
Neuroloog<br />
Gelre Ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> Apeldoorn<br />
Apeldoorns Duizeligheidsc<strong>en</strong>trum
Incid<strong>en</strong>tie<br />
Indeling pres<strong>en</strong>tatie<br />
ADC – diagnoses<br />
Duizeligheid / balansstoornis <strong>en</strong> Neurologie<br />
Paroxysmale vertigo <strong>en</strong> Neurologie<br />
Acute vestibulair syndroom <strong>en</strong> Neurologie<br />
Hyperv<strong>en</strong>tilatiesyndroom
NIVEL: De Tweede Nationale<br />
Studie Nederland 2004<br />
Bevolkingsonderzoek patiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong>quête<br />
N = 12.699, 18 jaar <strong>en</strong> ouder<br />
Zelf gerapporteerde klacht<strong>en</strong> de afgelop<strong>en</strong> 14<br />
dag<strong>en</strong>:<br />
Duizeligheid: Mann<strong>en</strong>: 7.1% Vrouw<strong>en</strong>: 12.9<br />
Totaal: 10.2% duizelig laatste 14<br />
dag<strong>en</strong>
Preval<strong>en</strong>tie 18-64 jarig<strong>en</strong><br />
Luxon 1998 London<br />
Vraag: duizeligheid in de afgelop<strong>en</strong> maand, angst<br />
<strong>en</strong> beperking<strong>en</strong><br />
N= 2064<br />
23,3% duizelig in de afgelop<strong>en</strong> maand<br />
10% daardoor beperkt in activiteit<strong>en</strong><br />
Duizeligheid ging vaak gepaard met angst<br />
25% van de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met duizeligheid zocht hulp
Huisarts<strong>en</strong><br />
Incid<strong>en</strong>tie: 27 per 1000 per jaar<br />
Vrouw<strong>en</strong> twee keer zo vaak als mann<strong>en</strong><br />
To<strong>en</strong>ame met leeftijd<br />
In 36-40% ge<strong>en</strong> diagnose<br />
In 16% van de gevall<strong>en</strong> betreft het<br />
draaiduizeligheid<br />
En indi<strong>en</strong> verwez<strong>en</strong> diagnose huisarts vaak<br />
anders dan diagnose specialist
TOPJE van de IJSBERG,<br />
regio Apeldoorn n= 200.000<br />
Tweede lijn<br />
Eerste lijn<br />
Bevolking<br />
400<br />
5400<br />
>20000
Duizeligheid tweede lijn<br />
Meerdere specialism<strong>en</strong><br />
KNO, <strong>neurologie</strong>, cardiologie, interne, geriatrie<br />
Veel onderlinge verwijzing<strong>en</strong>, frequ<strong>en</strong>t<br />
ziek<strong>en</strong>huisbezoek<strong>en</strong><br />
Vaak “ge<strong>en</strong> diagnose”<br />
Ge<strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong><br />
Weinig nascholing<br />
5% zorgvraag <strong>neurologie</strong> duizeligheid
NOVEMBER 2000
DUIZELIGHEIDSPOLI<br />
Multidisciplinaire aanpak<br />
KNO, Neuro, Biometrie,<br />
fysiotherapie<br />
Aanmelding huisarts<br />
Vrag<strong>en</strong>lijst thuis<br />
Aanvull<strong>en</strong>d onderzoek<br />
Combi spreekuur<br />
Ge<strong>en</strong> controles
Aanvull<strong>en</strong>d onderzoek<br />
ENG (VNG) uitgebreid<br />
OH – test<br />
HV – test, longfunctie<br />
Audiogram
Tevred<strong>en</strong>heid patiënt<br />
Tevred<strong>en</strong>heid dokters<br />
Organisatie<br />
Overdiagnostiek<br />
Evaluatie ADC<br />
Extra aanvull<strong>en</strong>d onderzoek<br />
MRI, duplex, lab, EEG: bij 10%<br />
10% extra-afspraak
Studie opzet diagnoses ADC<br />
Beschrijv<strong>en</strong>de studie<br />
Prospectief<br />
Eerste 8 jaar multidisciplinaire polikliniek<br />
Zowel de eerste als de ev<strong>en</strong>tuele tweede<br />
diagnose beoordeeld<br />
Vergelijk literatuur
Resultat<strong>en</strong><br />
Aantal patiënt<strong>en</strong> aangemeld: 3303<br />
Periode 1/11/2000 tot 1/1/2009<br />
Man – vrouw: 1193 - 2110
Numbers (n)<br />
800<br />
700<br />
600<br />
500<br />
400<br />
300<br />
200<br />
100<br />
0<br />
Evaluation of Pati<strong>en</strong>ts with Dizziness from 2000-2008 (n=3297)<br />
0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80-89 90-99<br />
Age groups (years)<br />
Female<br />
Male
Overzicht diagnoses n= 3285<br />
Diagnose perc<strong>en</strong>tage<br />
1 Hyperv<strong>en</strong>tilatie 16,9<br />
2 Ge<strong>en</strong> diagnose 12.3<br />
3 BPPD 10,4<br />
4 BPPD Historisch 10.3<br />
5 Recurr<strong>en</strong>t vestibulopathy 7,3<br />
6 Waarschijnl. hyperv<strong>en</strong>tilatie 7,1<br />
7 Onbek<strong>en</strong>d perifeer vest. 6,0<br />
8 M. Ménière 5,6<br />
9 Psychoge<strong>en</strong> / angst 5,2<br />
10 Neuritis vestibularis 4,5
Overzicht diagnoses (n=3285)<br />
Diagnose perc<strong>en</strong>tage<br />
11 Migraine 3,3<br />
12 Atypische BPPD 2.9<br />
13 Orth. hypot<strong>en</strong>sie 2.7<br />
14 C<strong>en</strong>traal vasculair 1,0<br />
15 Angststoornis 1,0<br />
16 VBI / Subclavian steal syndr. 0,6<br />
17 Medicam<strong>en</strong>teus 0,6<br />
18 Onbek<strong>en</strong>d c<strong>en</strong>traal 0,5<br />
19 Cardiaal 0,5<br />
20 Vest. Uitval door intox 0,2
Overzicht tweede diagnose ( n= 747)<br />
Diagnose perc<strong>en</strong>tage<br />
1 Hyperv<strong>en</strong>tilatiesyndroom 23,4<br />
2 Onbek<strong>en</strong>d perifeer vest. 12,4<br />
3 Waarschijnlijk HV syndroom 12,4<br />
4 Orthostat. Hypot<strong>en</strong>sie 11,1<br />
5 Angststoornis 10,8<br />
6 Historische BPPD 7,5<br />
7 BPPD 4,8
Vergelijking literatuur<br />
ADC weinig: migraine, vasculair, Ménière<br />
Migraine laatste jar<strong>en</strong> richting 8%<br />
ADC veel: hv-syndroom, recurr<strong>en</strong>t<br />
vestibulopathy<br />
ADC ge<strong>en</strong> diagnose ( 12,3%): gemiddeld
Tweede diagnose duizeligheid<br />
Zeer frequ<strong>en</strong>t: 22,7%<br />
46,63% hv-syndroom / angstsyndroom<br />
24.7% perifeer vestibulair syndroom
Dizziness Handicap Inv<strong>en</strong>tory
Verwez<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> ADC n=226
Patiënt<strong>en</strong> (n=156) met<br />
werkverzuim
Perc<strong>en</strong>tage arbeidsongeschikt<br />
van werk<strong>en</strong>d<strong>en</strong> ( n=226)
Duizeligheid bij ouder<strong>en</strong>
Duizeligheid bij ouder<strong>en</strong><br />
14,6% van de totale<br />
bevolking is 65 of<br />
ouder<br />
Mann<strong>en</strong>: 1.040932<br />
Vrouw<strong>en</strong>:<br />
1.391.946
Diagnoses ADC 2001-2008<br />
Diagnoses gesteld 70> N=731 %<br />
BPPD 202 27.6<br />
HV/angst /psychoge<strong>en</strong> 112 15.3<br />
Ge<strong>en</strong> diagnose 111 15.2<br />
Orthostatische hypot. 52 7.1<br />
Recurr<strong>en</strong>t vestibulopathie 40 5.5<br />
M. Ménière 38 5.2<br />
Vasculair 38 5.2<br />
Neuritis vestibularis 30 4.1<br />
Medicatie 14 1.9<br />
migraine 8 1.1
Gestelde diagnoses >69 (2545) % 70> (731)<br />
BPPD 577 22.7 202 27.6<br />
HV/angst/psychog. 844 33.1 112 15.3<br />
Ge<strong>en</strong> diagnose 292 11.5 111 15.2<br />
Orthost. hypot. 32 1.3 52 7.1<br />
Recurr<strong>en</strong>t vestibul. 200 7.9 40 5.5<br />
M. Ménière 144 5.7 38 5.2<br />
Vasculair 5 0.2 38 5.2<br />
Neuritis vestibularis 119 4.7 30 4.1<br />
Medicatie 5 0.2 14 1.9<br />
Migraine 99 3.9 8 1.1
Duizeligheid, Balansstoornis <strong>en</strong><br />
Duizeligheid<br />
Ev<strong>en</strong>wichtsstoornis<br />
Balansstoornis<br />
Neurologie<br />
Lokalisatie: corticaal – thalamus – vestibulaire<br />
kern<strong>en</strong> hers<strong>en</strong>stam – cerebellum - myelum –<br />
perifere z<strong>en</strong>uw
C<strong>en</strong>traal vestibulair systeem
Balansstoornis / Duizeligheid bij<br />
Parkinson<br />
MS<br />
CVA<br />
Epilepsie<br />
Contusio cerebri<br />
MSA<br />
Iatroge<strong>en</strong><br />
Angst<br />
Hoofdpijn<br />
neurologische ziekt<strong>en</strong>
Is er e<strong>en</strong> loopstoornis?<br />
Komt het uit de b<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
of uit het hoofd?<br />
Is er duizeligheid?<br />
Zijn er andere<br />
coördinatiestoorniss<strong>en</strong>?<br />
Hoe is het beloop in de<br />
tijd?<br />
Balansstoornis
Balansstoornis uit de b<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
Neurologisch onderzoek<br />
Onzeker gangpatroon<br />
Perifeer: polyneuropatie<br />
C<strong>en</strong>traal: cervicale<br />
myelopathie<br />
Vitamine B12 deficiëntie
M. Parkinson<br />
Bradykinesie, rigiditeit, rusttremor, posturele<br />
instabiliteit<br />
Later vegetatieve ontregeling: duizeligheid<br />
Iatroge<strong>en</strong><br />
Orthostatische hypot<strong>en</strong>sie<br />
Balansproblem<strong>en</strong> pas later in de tijd<br />
Later zeer frequ<strong>en</strong>t vall<strong>en</strong>
Duizeligheid bij M. Parkinson<br />
Overweg ook perifere vestibulaire oorzak<strong>en</strong>:<br />
BPPD, Ménière<br />
BPPD: eig<strong>en</strong> onderzoek<br />
Overweg iatrog<strong>en</strong>e oorzak<strong>en</strong><br />
Angst<br />
Bij vroege balansstoorniss<strong>en</strong>: diagnose herzi<strong>en</strong>!<br />
MSA, PSP
Multiple Sclerose<br />
5% debuteert met duizeligheid<br />
Pres<strong>en</strong>tatie als neuritis vestibularis<br />
Anamnese!!<br />
Vooral cerebellaire klacht<strong>en</strong><br />
Nystagmus – Oscillopsia<br />
Gabap<strong>en</strong>tine <strong>en</strong> Baclof<strong>en</strong>
Posttraumatische duizeligheid<br />
Zeer frequ<strong>en</strong>t<br />
Als begin symptoom tot 80%<br />
Twee wek<strong>en</strong>: 28-45%<br />
Zes wek<strong>en</strong>: 9%<br />
Frequ<strong>en</strong>t: BPPD, moeilijker te behandel<strong>en</strong><br />
Vestibulaire migraine luxatie<br />
Cave labyrint contusio
Whiplash syndroom<br />
Vaker pijn dan duizeligheid; frequ<strong>en</strong>tie?<br />
Weinig onderbouwd onderzoek vestibulair<br />
Richtlijn<strong>en</strong> 2006: er zijn aanwijzing<strong>en</strong> dat er in<br />
het cervicale gebied deregulaties voorkom<strong>en</strong> na<br />
e<strong>en</strong> whiplashongeval, die zich onder andere<br />
uit<strong>en</strong> in oogbewegings- <strong>en</strong> volgstoorniss<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
klacht<strong>en</strong> over duizeligheid<br />
Vestibulaire revalidatie mogelijk zinvol
Cerebellaire stoornis<br />
Beloop in de tijd: schoksgewijs – wissel<strong>en</strong>d (m.s,<br />
paraneoplastisch, vasculair)<br />
Debuut op welke leeftijd?<br />
MSA vanaf 50 jaar<br />
Deg<strong>en</strong>eratieve ataxie op jonge leeftijd zeer<br />
langzaam<br />
Eerste verschijnsel<strong>en</strong>: gangataxie,<br />
oogbewegingsstoorniss<strong>en</strong>
Cerebellaire stoornis<br />
deg<strong>en</strong>eratieve vorm<strong>en</strong><br />
Gangataxie mild: koorddansgang <strong>en</strong> knie-haktest<br />
s<strong>en</strong>sitiever<br />
Later: arm ataxie: vinger-volg-vinger test<br />
Vroeg: dysarthrie<br />
Later spinocerebellaire afwijking<strong>en</strong>
Cerebellaire deg<strong>en</strong>eratie laat<br />
50% paraneoplastisch<br />
beginn<strong>en</strong>d
Balansstoorniss<strong>en</strong> bij ouder<strong>en</strong><br />
Lastig!<br />
Vaak ge<strong>en</strong> duidelijke diagnose ( tot 80%)<br />
Fysiologische veroudering bestaat<br />
Leid<strong>en</strong> vaak tot vall<strong>en</strong><br />
Patiënt<strong>en</strong> > 75: preval<strong>en</strong>tie 52% vall<strong>en</strong><br />
15% vall<strong>en</strong> letsel<br />
Dood door ongeval bij patiënt<strong>en</strong> > 65 meest<br />
frequ<strong>en</strong>t door e<strong>en</strong> val!
Balansstoornis ouder<strong>en</strong><br />
80% ge<strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidige diagnose<br />
“disequilibrium of the aging”<br />
MRI: relatie witte stof afwijking<strong>en</strong><br />
MRI: relatie mate van atrofie
Balansstoornis bij ouder<strong>en</strong><br />
Diffuus witte stof<br />
afwijking<strong>en</strong><br />
Ook relatie vasculaire<br />
risicofactor<strong>en</strong><br />
Ook relatie cognitie
Balansstoornis <strong>en</strong> vall<strong>en</strong><br />
Niet iets voor e<strong>en</strong><br />
duizeligheidsc<strong>en</strong>trum<br />
Valpoli<br />
Balanspoli
<strong>Vertigo</strong> <strong>en</strong> <strong>neurologie</strong><br />
Recurr<strong>en</strong>t vestibulopathy<br />
Vestibulaire migraine<br />
Vertebrobasilaire tia<br />
Infarct / bloeding
Recurr<strong>en</strong>t Vestibulopathy<br />
Barber <strong>en</strong> Leliever 1981: 86 patiënt<strong>en</strong><br />
Draaiduizeligheid zonder gehoorsymptom<strong>en</strong><br />
B<strong>en</strong>igne Recurr<strong>en</strong>t <strong>Vertigo</strong><br />
Vestibulaire Ménière<br />
Vestibulaire migraine<br />
Episodic <strong>Vertigo</strong>
Recurr<strong>en</strong>t vestibulopathy<br />
Aanvalsgewijs<br />
optred<strong>en</strong>de<br />
draaiduizeligheid<br />
Enkele minut<strong>en</strong> tot ur<strong>en</strong><br />
Ge<strong>en</strong><br />
gehoorssymptom<strong>en</strong><br />
Matig tot ernstig in<br />
int<strong>en</strong>siteit<br />
Niet uitgelokt door<br />
positieverandering<strong>en</strong><br />
Soms uitval labyrint<br />
Neurologisch onderzoek<br />
g.a.
Recurr<strong>en</strong>t Vestibulopathy: oorzaak<br />
Voorstadium Ménière<br />
Ménière variant<br />
Vestibulaire migraine<br />
Migraine<br />
Virale origine
Discussie Recurr<strong>en</strong>t<br />
vestibulopathie
Recurr<strong>en</strong>t vestibulopathy: beloop<br />
3 studies (n= 63, 61, 61)<br />
Follow-up: 3,5- 8,5 jr<br />
Ge<strong>en</strong> klacht<strong>en</strong>: 53-70%<br />
Klacht<strong>en</strong> idem: 8-23%<br />
Ménière: 10-14%<br />
BPPD: 6-9%
Recurr<strong>en</strong>t vestibulopathy; eig<strong>en</strong><br />
studie<br />
2001-2005: 115 ptn RV<br />
Telefonische follow up studie<br />
Onderzoeksvrag<strong>en</strong>:<br />
Beloop RV?<br />
M. Ménière?<br />
BPPD?
Recurr<strong>en</strong>t Vestibulopathy: eig<strong>en</strong><br />
studie<br />
Gestandaardiseerde vrag<strong>en</strong>lijst telef.<br />
Oproep polikliniek bij gehoorssymptom<strong>en</strong><br />
Dan VNG/ gehoorstest<br />
105 patiënt<strong>en</strong> van de 115 uiteindelijk<br />
geincludeerd
Recurr<strong>en</strong>t Vestibulopathy: eig<strong>en</strong><br />
N=105<br />
M : V = 1 : 2,33<br />
studie<br />
Leeftijd: 22-84, gemiddeld 52<br />
Follow up: 12-56 mnd; gemiddeld 33 mnd<br />
22% bij ENG kanaalparese >20%
Resultat<strong>en</strong> follow up 31 mnd
Geslacht<br />
Leeftijd<br />
Prognostische facor<strong>en</strong><br />
Duur klacht<strong>en</strong><br />
Aanvalsfrequ<strong>en</strong>tie<br />
Duur tuss<strong>en</strong> 1 e poli bezoek <strong>en</strong> telefonische<br />
<strong>en</strong>quête<br />
Duur klacht<strong>en</strong> bij 1 e poli bezoek<br />
Bevinding<strong>en</strong> calorisch onderzoek
Prognostische factor<strong>en</strong>
Recurr<strong>en</strong>t Vestibulopathy<br />
Ge<strong>en</strong> Ménière voorloper<br />
Ge<strong>en</strong> klassieke migraine<br />
Apart syndroom<br />
Goede prognose<br />
etiologie
Recurr<strong>en</strong>t Vestibulopathy<br />
Behandeling<br />
Geruststelling; géén Ménière<br />
Medicatie: migraine profylaxe<br />
Ev<strong>en</strong>tueel betahistine
Mann<strong>en</strong>: 7-13%<br />
Vrouw<strong>en</strong>: 15-33%<br />
Patiënt<strong>en</strong> met migraine<br />
vaak vestibulaire<br />
stoorniss<strong>en</strong>: tot 35%<br />
BPPD, bewegingsziekte,<br />
M. Ménière<br />
Overgevoelig vestibulair<br />
systeem!<br />
Migraine
Criteria diagnose migraine IHS<br />
Duur hoofdpijnaanval: 4-72 uur<br />
Twee van de volg<strong>en</strong>de typering<strong>en</strong>: *éénzijdig,<br />
*bonk<strong>en</strong>d, *matig tot ernstig, *to<strong>en</strong>ame bij inspanning<br />
Eén van de volg<strong>en</strong>de symptom<strong>en</strong>: *misselijkheid,<br />
*brak<strong>en</strong>, *phonofobie, *photofobie<br />
Minst<strong>en</strong>s 5 aanvall<strong>en</strong><br />
Andere pathologie uitgeslot<strong>en</strong>
<strong>Vertigo</strong> <strong>en</strong> duizeligheid bij<br />
migraine<br />
Als aura gevolgd door hoofdpijn<br />
Tijd<strong>en</strong>s de hoofdpijn<br />
Als aura zonder hoofdpijn<br />
Als langdurige balansstoornis<br />
Als positie duizeligheid
Basilaire migraine<br />
Aanvall<strong>en</strong> van minut<strong>en</strong> tot 1 uur: visuele uitval<br />
of prikkeling ( temporaal / nasaal), vertigo,<br />
ataxie, dysarthrie, hemi-tetra-plegie, tinnitus,<br />
prikkeling<strong>en</strong>, hers<strong>en</strong>z<strong>en</strong>uwuitval,<br />
bewustzijnsdaling,<br />
Gevolgd door forse hoofdpijn occipitaal,<br />
misselijkheid <strong>en</strong> brak<strong>en</strong>
Definitieve vestibulaire migraine:<br />
criteria<br />
A: Minst<strong>en</strong>s 5 aanvall<strong>en</strong> van duizeligheid, matig<br />
tot ernstig van aard, van 5 minut<strong>en</strong> tot 72 uur<br />
B: bek<strong>en</strong>d met migraine volg<strong>en</strong>s ICHD<br />
C: Tijd<strong>en</strong>s de helft van de duizeligheidsaanvall<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> of meer migraine k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>: - hoofdpijn, -<br />
fotofobie of photofonia, -visuele aura<br />
D: andere vestibulaire stoorniss<strong>en</strong> uitgeslot<strong>en</strong>
Mogelijk vestibulaire migraine<br />
A: Criterium A<br />
B: Criterium B of C<br />
C: andere oorzak<strong>en</strong> uitgeslot<strong>en</strong><br />
Duizeligheidsc<strong>en</strong>tra: vestibulaire migraine<br />
7-11% van de gestelde diagnoses
Vestibulaire migraine<br />
DD: Recurr<strong>en</strong>t vestibulopathy<br />
DD: M. Ménière<br />
DD: BPPD<br />
DD: vasculair
Kliniek<br />
Gewone migraine meestal vooraf aan vertigo<br />
aanvall<strong>en</strong><br />
Vaak bij vrouw<strong>en</strong> in m<strong>en</strong>opauze start van<br />
vestibulaire migraine
Kliniek<br />
Paroxysmale balansstoorniss<strong>en</strong><br />
Soms dag<strong>en</strong> tot wek<strong>en</strong><br />
Positie duizeligheid<br />
Zeer frequ<strong>en</strong>t reisziekte<br />
In het algeme<strong>en</strong> vestibulaire overgevoeligheid
Kliniek<br />
Bevinding<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s aanval van vertigo bij VM:<br />
C<strong>en</strong>trale nystagmus<br />
Perifere nystagmus<br />
Bevinding<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> aanvall<strong>en</strong>:<br />
ENG: 30-40% perifere uitval, ook bij migraine<br />
patiënt<strong>en</strong> zonder duizeligheid
BEHANDELING vestibulaire<br />
Het stell<strong>en</strong> van de<br />
adequate diagnose;<br />
vrag<strong>en</strong> naar migraine<br />
Veel iatrog<strong>en</strong>e schade<br />
door verkeerde diagnose<br />
Patiënt overtuig<strong>en</strong> dat<br />
deze diagnose de<br />
klacht<strong>en</strong> verklaart<br />
migraine
Duizelige patiënt<strong>en</strong> zijn<br />
vaak angstig<br />
Angst vaak groter<br />
probleem dan primaire<br />
vestibulaire stoornis<br />
BEHANDELING
Ge<strong>en</strong> RCT ‘s<br />
BEHANDELING<br />
Na stell<strong>en</strong> diagnose gunstiger beloop<br />
Wissel<strong>en</strong>de frequ<strong>en</strong>tie van aanvall<strong>en</strong><br />
Slechts observatie studies<br />
Retrospectieve studies<br />
Casuïstiek<br />
Veel verwijzing<strong>en</strong> naar migraine behandeling
Algem<strong>en</strong>e adviez<strong>en</strong><br />
Id<strong>en</strong>tificeer mogelijke uitlokk<strong>en</strong>de factor<strong>en</strong>:<br />
Voedsel<br />
Hormonaal<br />
Slaapstoorniss<strong>en</strong><br />
Stress<br />
Medicatie
Voedsel triggers<br />
Bepaalde kaassoort<strong>en</strong> ( Gruyère, Emm<strong>en</strong>thaler,<br />
Brie, Camembert)<br />
Chinees voedsel ( Monosodium glutamaat)<br />
Gerookt vlees<br />
Ui<strong>en</strong>, olijv<strong>en</strong><br />
Alcohol<br />
Chocolade<br />
Teveel thee, koffie, cola
Wanneer start<strong>en</strong>?<br />
Prev<strong>en</strong>tie medicatie<br />
- Ernst aanvall<strong>en</strong><br />
- Frequ<strong>en</strong>tie aanvall<strong>en</strong><br />
- Mate van ervar<strong>en</strong> invaliditeit<br />
- zwangerschapsw<strong>en</strong>s<br />
Dagboek bijhoud<strong>en</strong>!
Prev<strong>en</strong>tie medicatie<br />
Beta-blokkers, propranolol<br />
Valproine zuur ( Depakine)<br />
Topiramaat ( Topamax)<br />
Lamotrigine (Lamictal)
Prev<strong>en</strong>tie medicatie<br />
Effect monitor<strong>en</strong> met dagboek<br />
Bijwerking<strong>en</strong> monitor<strong>en</strong><br />
Periode behandel<strong>en</strong> 3-6 maand<strong>en</strong><br />
Follow up telefonisch<br />
Niet schrom<strong>en</strong> te switch<strong>en</strong> van type medicatie<br />
Overall effect: 60-70% goed effect, 80% <strong>en</strong>ige<br />
vorm van reductie vertigo aanvall<strong>en</strong>
Bewegingsziekte bij migraine<br />
Rizatriptan ( Maxalt) 10<br />
mg<br />
Dubbelblind<br />
Gerandomiseerd Placebo<br />
N=15<br />
80% goede reductie bij<br />
voorbehandeling<br />
rizatriptan voor<br />
vestibulaire stimulus
Vertebrobasilaire<br />
stroomgebied<br />
Vasculaire stoorniss<strong>en</strong><br />
PICA, IACA,SCA<br />
VBI<br />
VB TIA
View to medulla, brainstem and inferior brain vessels
Zeer acuut begin<br />
VB-TIA : definities<br />
Duur VB TIA: gemiddeld 8 minut<strong>en</strong><br />
Minder frequ<strong>en</strong>t gevolgd door e<strong>en</strong> infarct
K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> VB-TIA<br />
Motorische stoorniss<strong>en</strong> uni- of bilateraal<br />
S<strong>en</strong>sorische stoorniss<strong>en</strong> idem<br />
Dysarthrie, geheug<strong>en</strong>stoorniss<strong>en</strong><br />
Visuele stoorniss<strong>en</strong><br />
Ataxie<br />
Diplopie, dysarthrie, vertigo
Niet-k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d voor VB-TIA<br />
Verminderd bewustzijn<br />
Duizeligheid: zweverig - licht in het hoofd<br />
Visusstoornis met bewustzijn<br />
Geïsoleerd vertigo, dysarthrie, diplopie
Overweeg Vertebrobasilaire TIA<br />
Bij minut<strong>en</strong> dur<strong>en</strong>de vertigo<br />
(20% van de staminfarct<strong>en</strong> wordt toch<br />
voorafgegaan door geïsoleerd optred<strong>en</strong>de<br />
vertigo aanvall<strong>en</strong>)<br />
Bij positief vasculair risicoprofiel<br />
TIA criteria ws te str<strong>en</strong>g<br />
Interobserver disagreem<strong>en</strong>t
Subclavian Steal Syndroom (SSS)<br />
St<strong>en</strong>ose proximaal in de<br />
A. Subclavia<br />
Bloedstroomomkering<br />
in A. Vertebralis<br />
Steal op<br />
hers<strong>en</strong>stamniveau<br />
Links meer dan rechts
SSS : kliniek<br />
Anamnese: pijnlijke arm bij inspanning, passagere<br />
neurologische uitval, waaronder geisoleerde vertigo<br />
Onderzoek: bloeddruk verschil arm<strong>en</strong>, souffle a.<br />
subclavia, provocatie<br />
Aanvull<strong>en</strong>d onderzoek: duplex, mra<br />
Therapie: <strong>en</strong>dovasculair
SSS: epidemiologie<br />
Vaatlijd<strong>en</strong> frequ<strong>en</strong>t: 25% van de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> ouder<br />
dan 70<br />
Weinig evid<strong>en</strong>ce based studies<br />
Vaak asymptomatisch<br />
ADC: 28 patiënt<strong>en</strong><br />
Drie <strong>en</strong>dovasculair behandeld
TAKE HOME MESSAGE<br />
EPISODIC VERTIGO<br />
RECURRENT VERTIGO MIGRAINE VERTEBROBASILAIRE TIA
Wanneer is e<strong>en</strong> acuut, heftig<br />
vestibulair syndroom<br />
neurologisch?<br />
Acute, zeer zieke pati<strong>en</strong>t SEH<br />
Duizelig, misselijk, brak<strong>en</strong><br />
Moeilijk te onderzoek<strong>en</strong><br />
Nystagmus?
Hoofdpijn<br />
Ataxie<br />
Bewustzijnsdaling<br />
Alarm signal<strong>en</strong><br />
Vasculair belast (leeftijd!)<br />
Stollingsstoorniss<strong>en</strong> ( ac<strong>en</strong>ocoumarol,<br />
alcoholist<strong>en</strong>)<br />
Beeldvorming!!!
DD acuut vestibulair syndroom
Hyperv<strong>en</strong>tilatie (-syndroom)
Hyperv<strong>en</strong>tilatie<br />
dusdanig snel <strong>en</strong> diep adem<strong>en</strong> dat<br />
meer CO2 wordt uitgewass<strong>en</strong> dan<br />
geproduceerd (gevolg: verlaging<br />
pCO2)<br />
somatische oorzaak:<br />
cardiaal/pulmonaal<br />
psychog<strong>en</strong>e oorzaak: angststoornis<br />
diagnose wordt gesteld o.b.v.<br />
anamnese <strong>en</strong> HVPT
Hyperv<strong>en</strong>tilatie-syndroom<br />
Duizeligheid: licht, zweverig, onzeker, gevoel<br />
weg te vall<strong>en</strong><br />
Soms ook: valneiging, dein<strong>en</strong>d, afwezig<br />
Vaak langdurig, kan kort<br />
Diagnose: Nijmeegse Vrag<strong>en</strong>lijst, longfunctie<br />
onderzoek
Nijmeegse vrag<strong>en</strong>lijst voor<br />
hyperv<strong>en</strong>tilatie<br />
pijnlijke stek<strong>en</strong> in de borst<br />
gespann<strong>en</strong>heid<br />
waas voor de og<strong>en</strong><br />
in de war zijn<br />
snellere of diepere ademhaling<br />
ademnood<br />
b<strong>en</strong>auwd gevoel<br />
opgeblaz<strong>en</strong> gevoel in de buik<br />
tinteling<strong>en</strong> in de vingers<br />
niet voldo<strong>en</strong>de kunn<strong>en</strong> dooradem<strong>en</strong><br />
stijfheid van vingers of arm<strong>en</strong><br />
koude hand<strong>en</strong> of voet<strong>en</strong><br />
bonz<strong>en</strong> van het hart<br />
angstig gevoel
Hyperv<strong>en</strong>tilatieprovocatietest<br />
(HVPT)<br />
opgelegde hyperv<strong>en</strong>tilatie ged. 3<br />
minut<strong>en</strong><br />
herstelfase ged. 5 minut<strong>en</strong><br />
klacht<strong>en</strong>herk<strong>en</strong>ning?<br />
vertraagd herstel CO2conc<strong>en</strong>tratie<br />
in de uitgeademde lucht?
“Farewell to the<br />
hyperv<strong>en</strong>tilation syndrome”<br />
H.K. Hornsveld, 1996<br />
HVPT niet specifiek voor HV<br />
klacht<strong>en</strong>herk<strong>en</strong>ning hangt vooral<br />
sam<strong>en</strong> met angst, niet met HV<br />
HV-klacht<strong>en</strong> word<strong>en</strong> niet altijd door<br />
HV veroorzaakt<br />
HV komt voor, vooral als<br />
bijverschijnsel bij e<strong>en</strong> angststoornis
Is hyperv<strong>en</strong>tilatie nog e<strong>en</strong><br />
bruikbaar begrip?
Organische<br />
aando<strong>en</strong>ing<br />
HV<br />
Psychog<strong>en</strong>e<br />
duizeligheid<br />
Angststoornis:<br />
Paniekstoornis<br />
Fobie<br />
Depressie<br />
Somatisatie-<br />
stoornis
127 patiënt<strong>en</strong> met HV<br />
verwez<strong>en</strong> naar longarts<br />
66,7%<br />
HV<br />
Diagnoses longarts<br />
21,1%<br />
Asthma + HV<br />
8,9% COPD +<br />
HV<br />
3,3% Overig
Chronisch hyperv<strong>en</strong>tilatie<br />
syndroom conclusies<br />
HV lijkt e<strong>en</strong> bruikbaar begrip bij<br />
pati<strong>en</strong>t<strong>en</strong> met duizeligheid<br />
maakt psychog<strong>en</strong>e factor<strong>en</strong><br />
makkelijker bespreekbaar<br />
van de pati<strong>en</strong>t<strong>en</strong> met HV heeft ca.<br />
30% asthma/COPD<br />
gunstige prognose (ca. 70% bij<br />
follow-up minder of ge<strong>en</strong> klacht<strong>en</strong>)
TAKE HOME MESSAGES<br />
Recurr<strong>en</strong>t vestibulopathy, migraine,<br />
TIA<br />
Cave cerebellair infarct/bloeding<br />
HV-syndroom / Angststoornis
Neurolog<strong>en</strong>: E. van W<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, R.B. van Leeuw<strong>en</strong><br />
KNO-arts<strong>en</strong>: P.P. van B<strong>en</strong>them, Tj.D. Bruintjes<br />
KNF laborant<strong>en</strong>: S. Masius, P. Oost<strong>en</strong>brink<br />
Fysiotherapeut<strong>en</strong>: J. Klauw, A. Visser. A. Vogt<br />
Secr: T. Klomp, Manager: R. de Jong
Change language