Het mysterie van Christus - GKV Frieschepalen

Advent ● Kerst ● Epifanie 2012
Uit uw verborgenheid voorbij aan onze grenzen,
Het mysterie van Christus
Steunpunt Liturgie
1
straalt lichte eeuwigheid als daglicht voor de mensen

zondag uit het evangelie naar Lucas
maandag uit een van de profetenboeken van het Oude Testament
dinsdag de vaste psalm bij de oudtestamentische lezing
woensdag uit een van de brieven van het Nieuwe Testament
3
Het mysterie van Christus
Een titel die begint met ‘Het mysterie van…’ doet eerder aan een spannend
boek denken, dan aan een bijbelleesrooster voor Advent, Kerst en Epifanie.
Maar de woorden van de titel zijn gewoon uit de Bijbel afkomstig. Paulus
gebruikt ze in Efeze 3, hij zegt daar dat hij zijn lezers inzicht wil geven in het
mysterie van Christus. Op 6 januari 2013 zal dit bijbelleesrooster daarom
eindigen met Efeze 3: 1-12: ‘Zo zal nu door de kerk de wijsheid van God in al
haar schakeringen bekend worden aan alle vorsten en heersers in de
hemelsferen, naar het eeuwenoude plan dat hij heeft verwezenlijkt in Christus
Jezus, onze Heer’.
Maar voor we daar zijn, leggen we een traject van vijf weken af. Om te
beginnen horen en zien we signalen, daarna luisteren we naar boodschappers,
en horen we vervolgens de opdracht: baan de weg. We verdiepen ons in de
naam van het kind van Kerst en zien uiteindelijk hoe grenzen opengaan en
Gods verlossende woord wereldwijd tot klinken komt.
Dit rooster maakt voor het grootste deel gebruik van de vaste lezingen van het
kerkelijk jaar voor de Adventszondagen, 30 december en 6 januari. Dat gaat als
volgt:
Uitgaande van deze lezingen is het weekthema geformuleerd. De
bijbelgedeeltes van donderdag t/m zaterdag sluiten daar vervolgens bij aan.
Het mysterie van Christus is een groot wonder, dat ons leven blijvend
verandert. Laten we ons openstellen voor dit wonder, laten we ons beschikbaar
stellen. Zoals Maria. Zoals Jozef. Zoals Zacharias, Elisabet en Johannes.
Een gezegende Advents- en Kersttijd gewenst!

Uit uw verborgenheid
hebt Gij ons aangesproken,
de weerstand van de nacht
met heilig vuur gebroken.
Gij brandt uw eigen naam
voorgoed in onze dagen
en schrijft in ons bestaan
uw woord van welbehagen.
Uit uw verborgenheid
voorbij aan onze grenzen,
straalt lichte eeuwigheid
als daglicht voor de mensen.
Uw wijde hemel welft
zich rond over de aarde.
Gij zult op vaste grond
ons voor het donker sparen.
Uit uw verborgenheid
nu aan de dag getreden,
hebt Gij uw heil gezocht
bij mensen hier en heden.
Zoals Gij kwam om ons
met vrede te ontmoeten,
laat het ook vrede zijn
waarmee wij U begroeten.
Uit uw verborgenheid
4
Uit uw verborgenheid
ons zo te na gekomen,
deelt Gij in onze nacht
en zaait er nieuwe dromen.
Zolang het donker duurt,
de moed ons wordt ontnoemen,
voed ons dan met de hoop
dat Gij voorgoed zult komen.
Uit uw verborgenheid
ontsteek Gij licht op aarde,
wilt Gij ons warmen met
de gloed van uw genade.
Wij delen met elkaar
het licht, het lied, de zegen.
Wij zijn uw kandelaar,
wij gaan het donker tegen!
Sytze de Vries
Tussentijds, lied 138

ADVENT I: SIGNALEN
Zondag 2 dec.: Lucas 21: 25-31
Jezus heeft gesproken over de eindigheid van
de dingen. Hij wees naar de tempel – het
gebouw waar niemand omheen kon of wilde, het gebouw dat de verwijst
naar Eeuwige en zijn beloften. Van dat gebouw zegt Jezus nu dat er
dagen zullen komen waarop geen steen op de ander zal blijven (vs. 6). De
luisteraars vragen om een teken: wat zijn de signalen die dat drama
zullen aankondigen? (vs. 7). Ze krijgen uitgebreid antwoord, er worden
beelden geschetst waar niemand met vreugde naar uit zal zien. Zelfs de
kosmos doet mee: tekenen aan zon en maan en sterren, hemelse
machten die wankelen. Te midden van al die apocalyptische beelden
klinkt opeens een zinnetje als een lichtstraal in de duisternis: Richt je dan
op en hef je hoofd, want jullie verlossing is nabij.
Is Advent dan geen tijd van hoop en verwachting? Ja zeker, dat is het.
Maar Advent verhoudt zich slecht tot oogkleppen, tot een mentaliteit
waarbij loungen een van de hoogste idealen is. De ontzette, of
wanhopige of zelfs cynische vraag ‘in wat voor wereld leven we
eigenlijk?’ kan er toe leiden dat je je terugtrekt in je eigen veilige
wereldje. Het kan echter óók een hele goede voedingsbodem vormen
voor het vieren van Advent. Want het uitzien naar de vervulling van Gods
beloften heeft een heleboel ‘desondanks’ in zich. Kijk om je heen en
besef, tegen alle logica in: het koninkrijk van God kómt.
maandag 3 dec.: Zacharia 14: 4-9
In Jezus’ woorden van gisteren klonk een passage uit de profeten mee.
Zijn wijze van spreken, in apocalyptische beelden, was niet nieuw voor de
luisteraars, men kende deze taal. In Zacharia 14 gaat het over de
glorierijke toekomst van Jeruzalem. ‘Als die tijd aanbreekt, zal zelfs op de
bellen van de paarden gegraveerd staan: ‘Aan de HEER gewijd’. Alle
kookpotten in Jeruzalem en Juda zullen aan de HEER van de hemelse
machten gewijd zijn.’ Met andere woorden: álles zal God toegewijd zijn.
Advent: Kijk om je heen en besef, misschien tegen alle logica in: het
koninkrijk van God kómt. Omdat Hij het wil.
dinsdag 4 dec.: Psalm 50
In de lezingen van gisteren en eergisteren ging het over de
hemellichamen als signalen: tekenen aan zon en maan en sterren,
wankelende hemelse machten (Lucas 21), hemellichamen die hun glans
5
SIGNAAL: gebaar of
geluid waarmee je iets
duidelijk maakt of
waarmee je waarschuwt.

verliezen, geen onderscheid tussen dag en nacht (Zacharia 14). Dat kan
dreigend overkomen – over welke vreselijke natuurrampen gaat het
hier? Maar het gaat hier om volop Bijbels taalgebruik. Psalm 50
bijvoorbeeld: God verschijnt in stralend licht (vs. 2), Hij roept de hemel
op, daarboven, en ook de aarde, bij het oordeel over zijn volk (vs. 4), de
hemel verkondigt Gods gerechtigheid (vs. 6).
De Schepper roept zijn schepping op: voor een deel als getuige, voor een
deel als gedaagde. Want God roept zijn volk op (vs. 7) met oog op hun
offerpraktijk. Hij vraagt van hen een zuiver offer, want als Schepper heeft
hij die offers voor zijn levensonderhoud echt niet nodig (vs. 10-13). Hij
vraagt van hen een dankoffer (vs. 14 en 23): ‘Wie zo zijn weg gaat, zal
zien dat God redt’ (vs. 23)
woensdag 5 dec.: 1 Tessalonicenzen 3: 9-13
De eerste drie lezingen van deze week hadden iets (be)dreigends. Maar
het Bijbelgedeelte van vandaag begint plezierig: Kunnen we God ooit
genoeg voor u danken. Paulus schreef het aan de gemeente van
Tessalonica. Hij had gehoord dat het hen goed ging, ondanks tegenslagen
(vs. 3 en 6) en dat is de reden van zijn dankbaarheid. Ondertussen wordt
duidelijk dat hij deze situatie niet als een eindpunt ziet. Allereerst hoopt
hij hen nog eens te mogen bezoeken ’om aan te vullen wat er nog aan
uw geloof ontbreekt’. Vervolgens bidt hij hen toe dat God hun liefde voor
elkaar en voor ieder ander overvloedig wil maken. Ook dat is geen
eindpunt want uit die liefde wil God kracht bewerken, om zuiver en heilig
voor God te staan, wanneer onze Heer Jezus komt met al de zijnen.
Ook hier gaat het om signalen: liefde, kracht, zuiverheid en heiligheid. En
waartoe? Om uiteindelijk voor God te staan. Advent: het Koninkrijk van
God komt, omdat Hij het bewerkt.
donderdag 6 dec.: Lucas 1: 5-17 – BEZOEK (1)
Een bezoek dat een signaal is. Terwijl de priester Zacharias offerdienst in
de tempel verricht, staat er opeens een engel bij hem.
De onverwachte bezoeker geeft de priester een boodschap die haaks
staat op de werkelijkheid: een kind, terwijl Zacharias en zijn vrouw
onvruchtbaar zijn, een kind dat profeet zal zijn.
Niet alleen het bezoek is een signaal, er wordt ook een bode
aangekondigd. Deze gezondene zal ‘voor God uit gaan’ en ‘het volk
gereedmaken voor de Heer’. Deze bode wordt een signaal van
Godswege.
vrijdag 7 dec.: Lucas 1: 18-25 – BEZOEK (2)
Het wachtende volk krijgt niets van de gebeurtenis in de tempel mee,
behalve dan dat de priester wel erg veel tijd nodig heeft en dat hij,
6

eenmaal buiten, niet meer uit zijn woorden komt. Het zijn signalen, net
zoals de negen maanden durende zwijgzaamheid van Zacharias, en de
niet mis te verstane groei van de buik van zijn vrouw gedurende
diezelfde negen maanden. Ook Elisabet beseft de betekenis van haar
zwangerschap, op eigen wijze. Ze leeft vijf maanden lang in afzondering
en bedenkt: de Heer heeft zich mijn lot aangetrokken. Hij heeft dit voor
mij gedaan opdat de mensen me niet langer verachten.
zaterdag 8 dec.: Lucas 1: 57-66 – BEZOEK (3)
Acht dagen nadat het kind van Elisabet en Zacharias is geboren zal hij
besneden worden en krijgt hij een naam. Het bezoek is ervan overtuigd
dat de baby Zacharias zal gaan heten, en ze geloven Elisabet niet als zij
met de naam Johannes op de proppen komt. Toch is Johannes de naam
van het kind, Zacharias bevestigt het eigenhandig.
Johannes betekent: ‘God kent genade’. Niet alleen het kind zelf is een
signaal, ook zijn naam is dat.
Wanneer gij niet gesproken had
Wanneer gij niet gesproken had
uw woord: ´Het worde licht´,
bleven wij blinden in de nacht
en zonder vergezicht.
Wanneer gij niet geroepen had
tot ons: ´Waar ben je, mens´,
dwaalden wij doelloos overdag,
verloren, ongewenst.
Henk Jongerius
7
Wanneer gij niet gezonden had
een broeder als een knecht
was leven kleurloos, zonder kracht,
een schijnbestaan, niet echt.
Wanneer gij niet verschenen was
in hem, een mensenzoon,
was leeg en doelloos ons bestaan,
een kille, kwade droom.

ADVENT II: BOODSCHAPPERS
Zondag 9 dec.: Lucas 3: 1-6
Het kind van Elisabet en Zacharias is
volwassen geworden. De geschiedenis van zijn
geboorte was geëindigd met de woorden:
´Het kind groeide op en werd gesterkt door de
Geest. Johannes leefde in de woestijn tot de
dag aanbrak waarop hij zich kenbaar maakte
aan het volk van Israël’. Dat tijdstip is nu
aangebroken. De engel had tegen Zacharias
gezegd dat zijn zoon het volk gereed zou
maken voor de Heer. Hier wordt beschreven
hoe hij dat doet: met woorden van een van
zijn grote voorgangers, Jesaja. Ten tijde van de
ballingschap had Jesaja geprofeteerd over het
herstel van Jeruzalem. Die woorden vol heil
dragen verder dan dat toenmalige
herstelmoment. Johannes roept de
ballingschap in herinnering en wijst van daaruit op de toekomst: maak de
weg gereed voor hem die komen zal. Effen alle hobbels, maak recht wat
krom is ‘en al wat leeft zal zien hoe God redding brengt’. Johannes wordt
Johannes de Boodschapper.
maandag 10 dec.: Maleachi 3: 1-4
Al heel vroeg heeft men verband gelegd tussen optreden van Johannes
de Doper en het begin van Maleachi 3. Daar wordt gesproken over een
bode, gezonden door de HEER, een bode die de weg voor de HEER zal
effenen, zoals een vorst een boodschapper vooruit stuurt om zijn komst
aan te kondigen zodat alles in gereedheid kan worden gebracht. De
komst die de bode van Maleachi moet aankondigen is de verschijning
van de HEER. Die verschijning zal indrukwekkend zal zijn. Doordat de
HEER is wie hij is zal hij zuiverend optreden. Het klinkt dreigend – ‘vuur
van een smid’, ‘loog van een wolwasser’, ‘zuiveren door verhitting’. Maar
het effect is groots: de HEER zuivert het handelen van het volk en
daardoor zullen hun offers de HEER opnieuw met vreugde vervullen,
zoals het ooit was bedoeld.
Zilver wordt meestal gewonnen uit lood. Alle loodresten moeten uit het
zilver worden verwijderd, en dat gebeurd met behulp van o.a. een heet
vuur. Een anekdote naar aanleiding hiervan:
8
BOODSCHAPPER: iets
dat, of iemand die
berichten overbrengt naar
personen die door de
afzender niet rechtstreeks
aangesproken kunnen
worden, of bereikbaar
zijn, door afstand,
tijdverschil of slechte
onderlinge verhoudingen,
tegenwoordig zou men
zeggen: koerier

Een vrouw gaat op bezoek bij een zilversmid, naar aanleiding van het
lezen van Maleachi 3. Ze ziet hoe hij te werk gaat: het opstoken en op
temperatuur houden van het vuur en het steeds weer afschuimen van
het vrijgekomen vuil. De zilversmid legt uit dat het reinigingsproces
constante aandacht vraagt. Zilver waar nog vuil in zit, hoe weinig ook, is
niet mooi, maar als het te lang wordt verhit gaat de glans gaat eraf en is
het eindresultaat dof. ‘Hoe weet je dan wat het juiste moment is?’,
vraagt de vrouw. ‘Daarvoor is er maar één manier’, antwoord de
zilversmid, ‘wanneer ik in het zilver mijn eigen beeld weerspiegeld zie,
dan is het klaar’.
dinsdag 11 dec.: Psalm 126
De HEER is een bevrijder. Als zijn volk in slavernij is, komt hij om te
bevrijden. Zo ging het bij de uittocht uit Egypte, zo ging het bij de
ballingschap. Als de HEER bevrijdt, is dat een boodschap voor de volken:
‘De HEER heeft voor hen iets groots verricht’. Wie bevrijdt is, wordt tot
boodschapper: ‘De HEER heeft ons wat groots gedaan’. Op deze
boodschap van bevrijding mogen wij altijd pleiten: Zoals toen Heer, zo
ook nu!
Psalm 126 is een adventslied bij uitstek, het is een noodkreet die tegelijk
een uiting van vertrouwen is. Breng leven in de doodse omstandigheden
die zo vaak het resultaat van menselijk handelen zijn. Breng leven in de
dorre woestijn en doe de wildernis jubelen en bloeien. Er is er maar een
die dat kan en dat ben u, HEER, want zo doet u zich kennen.
woensdag 12 dec.: Fillipenzen 1: 3-11
Gods bevrijdend handelen is een boodschap, Gods bevrijdend handelen,
maakt van ons boodschappers. Om een goede boodschapper te zijn
moet je wel weten waarover het gaat. ‘Ik bid dat uw liefde blijft groeien
door inzicht en fijnzinnigheid’ schrijft Paulus aan de gemeente van Filippi.
Dat groeien en dat inzicht en fijnzinnigheid zijn geen doel in zich, ze
leiden er toe dat je kunt onderscheiden waar het op aan komt. En ook
dat is geen doel in zich. Inzicht en fijnzinnigheid bewerken een
verscherpte blik, die verscherpte blik zuivert je doen en laten opdat je op
de dag van Christus zuiver en onberispelijk zult zijn. Lijkt het erop dat je
dat dan aan jezelf hebt te danken? Welnee, het zijn vruchten van
gerechtigheid, ontvangen dankzij Jezus Christus, ontvangen tot lof en eer
van God.
donderdag 13 dec.: Exodus 3: 1-10 – BEVRIJDING (1)
De Heer is een bevrijder. De bevrijding uit Egypte is geen op zichzelf
staande gebeurtenis, een stukje geschiedenis waar je wel of niet in
geïnteresseerd kunt zijn. Gods ingrijpen in het slavenleven van het volk
9

Israël laat zien wie hij is: ‘Ik heb de jammerklachten gehoord, ik heb het
lijden gezien..’
Dit is de God van Israël, de Eeuwige. Hij is de God die afdaalt om te
bevrijden. Afdalen om te bevrijden – dat is precies waar het deze weken
over gaat. Kijk om je heen, naar de jammerklachten en het lijden van
onze tijd, kijk naar het menselijk onvermogen om wereldwijd het goede
te doen en proef dan de diepte van deze woorden: daarom ben ik
afgedaald om te bevrijden.
vrijdag 14 dec.: Ezra 1: 1-4 – BEVRIJDING (2)
De HEER is een bevrijder. Net als de bevrijding uit Egypte is de bevrijding
uit de ballingschap geen op zichzelf staande gebeurtenis is, een verhaal
uit een ver verleden waarbij je je kunt afvragen of het nog steeds
relevant is. Het begin van Ezra klinkt officieel en plechtig, het is een
passage uit een koninklijke kroniek. Maar er klinkt meer. Achter het
handelen van de koning van Perzië staat God (vs. 2b). Bovendien gaat het
hier om de vervulling van een profetie uitgesproken door Jeremia.
Bijvoorbeeld:
En:
(Jer. 31: 7, 8b, 9a, 11-12a)
Dit zegt de HEER:
Juich van vreugde over Jakob,
jubel aan het hoofd van alle volken,
roep het uit, zing een lofzang:
“De HEER heeft zijn volk gered,
en wat er van Israël nog overbleef bevrijd.”
Zij komen terug in tranen,
ze heffen smeekbeden aan,
en ik zal hen leiden.
Want de HEER verlost het volk van Jakob,
hij bevrijdt hen uit de hand die sterker was dan zij.
Zij komen juichend naar de Sion,
stralend van vreugde om de gaven van de HEER.
(Jer. 33: 19-26)
De HEER richtte zich tot Jeremia: ‘Dit zegt de HEER: Als mijn
verbond met de dag en de nacht kon worden tenietgedaan,
zodat de dag en de nacht niet meer op tijd zouden
aanbreken, dan zou ook mijn verbond met mijn dienaar
David kunnen worden tenietgedaan. Dan zou er geen
nakomeling van David op zijn troon zitten. Dan zou ook mijn
verbond met mijn dienaren de Levitische priesters kunnen
10

worden verbroken. Ontelbaar zijn de sterren aan de hemel en
de zandkorrels aan de zee, even ontelbaar zal ik de
nakomelingen maken van mijn dienaar David en van de
Levieten die mij dienen. De HEER richtte zich tot Jeremia:
‘Heb je gehoord wat de mensen zeggen? “De HEER heeft de
twee volken die hij had uitgekozen, verworpen.” Ze schrijven
mijn volk af en zien het niet langer als een volk. Maar dit zegt
de HEER: Ik heb een verbond met de dag en de nacht
gesloten en de hemel en de aarde aan vaste wetten
onderworpen. Zomin als ik die zal verwerpen, zal ik het
nageslacht van Jakob en van mijn dienaar David verwerpen.
Ik zal altijd een van zijn nakomelingen laten heersen over het
nageslacht van Abraham, Isaak en Jakob. Ik zal hun lot ten
goede keren en mij over hen ontfermen.’
Het slot van Jer. 33 geeft een prachtige parallel aan, namelijk tussen aan
de ene kant het verbond van de HEER met dag en nacht en aan de
andere kant het verbond met David. Net zo min als God de door hemzelf
geschapen afwisseling van dag en nacht te niet zal doen, zal hij afzien van
zijn keuze voor zijn volk.
In het eerste hoofdstuk van Ezra, lezen we hoe de HEER zich aan zijn
beloften houdt.
zaterdag 15 dec.: Ezechiël 34: 11-16 – BEVRIJDING (3)
De HEER is een bevrijder. In Ezechiël lees je hoe God bevrijding brengt
door zelf de herder van de schapen te worden: ‘Ik zal zelf naar mijn
schapen omzien. Ik zal naar mijn schapen op zoek gaan en ze redden uit
alle plaatsen waarheen ze zijn verdreven. Ik zal ze naar eigen land laten
terugkeren. Ik zelf zal mijn schapen weiden en ze laten rusten.’
Een citaat uit Jeremia 31 (waar ook gisteren naar verwezen werd):
Volken, luister naar de woorden van de HEER, vertel het verder op de
verste eilanden: Hij die Israël verstrooid heeft, zal het samenbrengen en
het hoeden, zoals een herder zijn kudde (vs. 10).
En uit Johannes 11: Ik ben de goede herder. Een goede herder geeft zijn
leven voor de schapen. Een huurling, iemand die geen herder is, en die
niet de eigenaar van de schapen is, laat de schapen in de steek en slaat
op de vlucht zodra hij een wolf ziet aankomen. De wolf valt de kudde aan
en jaagt de schapen uiteen; de man is een huurling en de schapen kunnen
hem niets schelen. Ik ben de goede herder. Ik ken mijn schapen en mijn
schapen kennen mij, zoals de Vader mij kent en ik de Vader ken. Ik geef
mijn leven voor de schapen (vs. 11-15).
Een bevrijdend beeld, deze boodschap van de goede herder.
11

Lied van Ezechiël
Toen ik daar zat, verweesd en zonder lied,
aan Babels stromen. Toen ik daar verloren
kroop langs de wegen van dat doodsgebied,
vloekend de nacht waarin ik werd geboren.
Toen ik Hem zag in zijn metalen licht,
in storm van wolken morgenlicht doorschenen,
mensengestalte, stralend vergezicht –
en ik viel neer, voor wie? Daar in den vreemde.
Toen Hij mij riep: Sta op, o mensenkind.
En ik stond op, rechtovereind, en hoorde
vleugels van vuur en adem, nieuw bewind.
En ik verstond de eens gegeven woorden:
dat Hij zijn volk bevrijdt, zijn huis herbouwt,
dat Hij ons dor gebeente doet herleven,
dat Hij zijn maaksel vast in handen houdt,
dat in zijn boek mijn dagen staan geschreven.
Die mij tot stem en wachter heeft gemaakt
dat ik zijn Naam zou roepen in uw oren,
mensen der aarde, zo ontheemd geraakt.
Die is uw God. Hij laat u niet verloren.
Huub Oosterhuis
(Ezechiël 1; 2: 1; 3: 17; 37: 1-3)
12

ADVENT III – BAAN DE WEG
Zondag 16 dec.: Lucas 3: 7-18
De Bijbel laat het openbare optreden
Johannes de Doper beginnen met een
verwijzing naar Jesaja 40 (zie Lucas 3: 4-6,
Matteüs 3: 3). Zie hem daar staan, een man
met een ruwe mantel van kameelhaar, een
man die zich voedt met sprinkhanen en wilde
honing. Zijn boodschap is even ongepolijst als
hijzelf beschreven wordt. Hij spreekt zijn
toehoorders aan met ‘adderengebroed’. Hij
ontkracht het belang van datgene waaraan zij
hun identiteit ontlenen, namelijk dat ze kinderen van Abraham zijn. De
bijl ligt aan de wortel van de boom, zegt hij, want iedere boom die geen
goede vruchten draagt wordt omgehakt en verbrand. Een echte
donderprediker, zo lijkt het. Maar de mensen horen wat hij bedoeld.
‘Wat moeten wij doen? vragen ze hem, en: ‘bent u de messias?’
Nee, Johannes is de messias niet, hij is de boodschapper, de
kwartiermaker, de wegbereider. “Maak de weg van de Heer gereed,
maak recht zijn paden! Iedere kloof moet worden gedicht, elke berg en
heuvel geslecht, kromme wegen recht gemaakt, hobbelige wegen
geëffend” In de praktijk betekent dat: ‘Wie twee stel onderkleren heeft,
moet delen met wie er geen heeft, wie eten heeft moet hetzelfde doen.’
En als je tollenaar bent: ‘Vorder niet meer dan wat je is opgedragen.’ Of
soldaat: ‘Jullie mogen niemand afpersen, en je ook niet laten omkopen’.
Concrete antwoorden, die zich nog altijd naar de praktijk laten vertalen.
maandag 17 dec.: Sefanja 3: 14-20
Sefanja is de boodschapper van ´De dag van de HEER´. Op die dag zal de
HEER een offermaaltijd houden, waarbij hij zijn genodigden zal heiligen.
Op diezelfde dag echter zal hij ook ieder straffen die zich overgeeft aan
geweld en bedrog (Sef. 1: 7-9). De boodschap van Sefanja is, los van die
ene beloftevolle zin over het ‘heiligen van de genodigden’, aanvankelijk
vol van verwijten. ‘Alles zal ik van de aardbodem wegvagen’ (1: 2). En:
‘Kom tot jezelf, voordat de brandende toorn van de HEER zich tegen je
keert. Zoek de HEER, misschien blijven jullie dan gespaard’ (2: 1-3). In de
loop van hoofdstuk 3 verandert de toon. Het wordt ingezet met het
woordje ‘dan’: ‘Dan – op dat moment, als mijn toorn en mijn laaiende
woede over de volken is uitgestort – dan zal ik de lippen van de volken
13
DE WEG BANEN: een
doorgang voor jezelf of
iemand anders maken
WEGBEREIDER: iemand
die belast is met de
voorbereiding, de
organisatie van iets
geheel nieuws; voorloper,

ein maken’ (3: 8-9). Met reine lippen, geheiligd door haar gastheer, kan
het volk zingen: ‘Jubel, vrouwe Sion, zing van vreugde, Israël’.
Het is profeten eigen dat ze hun luisteraars de waarheid aanzeggen. Ze
zijn boodschappers van de waarheid. En die waarheid is: bekeer je. Wil
je werkelijk gericht zijn op het koninkrijk van God laat je dan niet binden
door de duisternis, maar verwacht de komst des Heren:
Bereid dan voor zijn voeten
de weg die Hij zal gaan;
wilt gij uw Heer ontmoeten,
zo maak voor Hem ruim baan.
14
Hij komt, - bekeer u nu,
verhoog de dalen, effen
de hoogten die zich heffen
tussen uw Heer en u.
dinsdag 18 dec.: Psalm 85
Hebben wij wel in de gaten hoezeer de exodus uit Egypte en de
terugkeer uit de ballingschap beelden zijn van Gods verlossend en
bevrijdend handelen? Geen verleden tijd, altijd actueel. Het zijn de grote
daden van de HEER, en als je Bijbelse woorden rond deze gebeurtenissen
leest en proeft en overdenkt en laat bezinken, ga je steeds meer de
betekenis er van inzien. Psalm 85 is een geliefde psalm. Het is een psalm
die de diepste emoties van Advent verwoordt: Zoals toen, HEER, zo ook
nu! ‘Breng ons weer tot leven, dan zullen wij ons in u verheugen.‘ (vs. 7).
Waar de HEER gaat, daar ís het leven. ‘Het recht gaat voor God uit en
baant voor hem de weg’ (vs. 14).
woensdag 19 dec.: Fillipenzen 4: 4-9
Zoals op alle woensdagen van dit rooster ook nu een lezing uit een van
de nieuwtestamentische brieven. En ook nu weer een brieffragment dat
blij en licht van toon is. Kernwoorden: vreugde, vriendelijkheid,
onbezorgd, dankbaar, vrede. Is dat andere koek dan de donderpreek van
Johannes de Doper (maandag) of de profetische verwijten van Sefanja
(dinsdag)? Nee, want profetische zweepslagen zijn altijd gericht op
herstel. En herstel brengt jubel voort. Laat dus de Heer uw vreugde
blijven. De Heer is nabij. Bereid de weg die hij zal gaan.
donderdag 20 dec.: Lucas 1:26-38 – BEZOEK (4)
Een boodschap voor Maria. Om te beginnen een groet: Ave Maria, gratia
plena. ‘Gegroet, Maria, je bent begenadigd, de Heer is met je’.
Vervolgens de boodschap: ‘Je zult zwanger worden en een zoon baren’.
Dan de nadere uitleg: ‘Hij zal een groot man worden en Zoon van de
Allerhoogste worden genoemd, en God de Heer, zal hem de troon van
zijn vader David geven. Tot in eeuwigheid zal hij koning zijn over het volk
van Jakob, en aan zijn koningschap zal geen einde komen.’ Vervolgens
het antwoord op de vraag naar het hoe van dit alles: ‘De heilige Geest zal
over je komen en de kracht van de Allerhoogste zal je als een schaduw

edekken. Daarom zal het kind heilig worden genoemd, en Zoon van
God.’
Er valt veel over Maria te fantaseren. Het weinige wat hier over haar
wordt gezegd is genoeg: ze schrok hevig toen ze de engel zal en zijn groet
hoorde (vs. 29). Ze vraagt door, hoe kan een maagd zwanger zijn? En als
ze de uitleg heeft gehoord stelt ze zich beschikbaar: ‘De Heer wil ik
dienen: laat er met mij gebeuren wat u hebt gezegd.’
vrijdag 21 dec.: Matteüs 1: 18-24 – BEZOEK (5)
Een boodschap voor Jozef: je lief is zwanger. Inderdaad, het kind is niet
van jou, maar jij moet wel de verantwoordelijkheid op je nemen. Zorg
voor vrouw en kind en geef het kind zijn naam. Jezus moet hij heten en:
Immanuël. Jezus omdat hij zijn volk zal bevrijden van hun zonden.
Immanuël omdat dat betekent: ‘God met ons’.
Er valt veel over Jozef te fantaseren. Het weinige wat hier over hem
wordt gezegd is voldoende: hij is een rechtschapen mens en hij wil Maria
niet in opspraak brengen (vs. 19). En als hij de boodschap van de engel
tot zich laat doordringen, stelt hij zich beschikbaar: hij nam Maria bij zich
als vrouw en gaf het kind een naam, Jezus.
zaterdag 22 dec.: Lucas 1:39-45 – BEZOEK (6)
Twee vrouwen, twee bijzondere zwangerschappen. Als ze elkaar
ontmoeten roert het kind van Elisabet zich, het ‘sprong op in haar
schoot’. Het kind, dat later ‘als een bode voor God zal uitgaan’ (Lukas 1:
17), geeft nu al een duidelijke boodschap af. Hij brengt Elisabet tot het
inzicht dat Maria de meest gezegende van alle vrouwen is, dat zij de
moeder van ‘mijn Heer’ is.
Zend ons een engel in de nacht
als alles ons een raadsel is,
als ons de zekerheid en kracht
ontvallen in de duisternis.
Zend ons een engel ieder uur
dat ons ontvoert van u vandaan,
wanneer wij voor de blinde muur
van uw geheime plannen staan.
Zend ons
Michel van der Plas
15
Zend ons een engel met uw licht
in onze slaap, de metgezel
die troost brengt in het vergezicht
van God met ons, Emmanuel.
Zend ons in hem de zekerheid
dat u ons zelf bezoeken zult
en bij ons wonen in uw tijd,
en leer ons wachten met geduld.

ADVENT IV, KERST – DE NAAM
Zondag 23 dec.: Hebreeën 10: 5-10
Nauw verbonden met de vierde Advent is de
volgende passage uit Jesaja:
Hemel, laat gerechtigheid neerregenen,
laat haar neerstromen uit de wolken,
en laat de aarde zich openen.
Laten hemel en aarde redding voortbrengen
en ook het recht doen ontspruiten.
Ik, de HEER, heb dit alles geschapen.
De woorden zijn dringend van toon: Alsjeblieft, dóe het! We kunnen niet
zonder, we redden het zelf niet.
Tegen de achtergrond van deze noodkreet komen vandaag de woorden
uit Psalm 40 tot klinken, de schrijver van Hebreeën legt ze Christus in de
mond, omdat hij Christus er in herkent: ‘Hier ben ik. Ik ben gekomen,
God, om uw wil te doen’.
maandag 24 dec.: Psalm 2
De vooravond van Kerst. Vanavond of vannacht wordt op tal van
plaatsen de kerstnachtdienst gehouden. In veel van die diensten zal
Psalm 2 klinken, want sinds eeuwen begint de viering in de kerstnacht
met deze psalm. Tegenover het rumoer van de naties en het woeden van
de volken – hoe herkenbaar, nog altijd – staat de soevereine reactie van
hem die in de hemel troont. Zo spreekt de HEER: ‘Jij bent mijn zoon, ik
heb je vandaag verwekt. Vraag het mij en ik geef je de volken in bezit, de
einden der aarde in eigendom.’
Al heel snel hebben de christenen in deze Psalm Jezus Christus herkend.
Petrus citeert de psalm (Handelingen 4: 23-28). Paulus doet hetzelfde
(Handelingen 13: 33). In Hebreeën gebeurt het ook (1: 5 en 5: 5) en ook
in Openbaring komt de psalm tot klinken (bijv. 11: 15 en 18, 12: 5 en 19:
15). Geen wonder dat deze psalm in de kerstnacht terecht kwam, een
krachtig getuigenis over de betekenis van deze nacht, een ijzersterke
inzet van de viering van Gods openbaring in Jezus Christus:
16
NAAM: woord waarmee
een persoon of zaak
aangeduid wordt;
figuurlijk: vermaardheid;
bekendheid

KERST
‘Jij bent mijn zoon,
ik heb je vandaag verwekt.
Vraag het mij en ik geef je de volken in bezit,
de einden der aarde in eigendom.
Jij kunt ze breken met een ijzer staf,
ze stukslaan als een aarden pot’.
dinsdag 25 dec.: Lucas 2: 1-20
Hij ís gekomen, om Gods wil te doen.
Is het wel eens opgevallen dat de pasgeborene in Lucas 2 naamloos is?
Dat wil zeggen, zonder persoonsnaam. Het kind wordt benoemd met
uitdrukkingen als: ‘een zoon’, ‘haar eerstgeborene’, ‘jullie redder’, ‘de
messias’, ‘de Heer’, ‘een pasgeboren kind’, ‘het kind’. Sprekende en
veelzeggende aanduidingen, stuk voor stuk. Loop ze langs, en vraag je af
wat ze zeggen over die kleine hummel in de voederbak.
woensdag 26 dec.: Titus 2: 11-14
Dit is de kern van het kerstfeest: Gods genade is openbaar geworden tot
redding van alle mensen. In andere woorden:
For the grace of God that bringeth salvation hath
appeared to all men
Want de genede fan God, dy’t alle minsken heil
bringt, is op ierde ferskynd
Apparuit enim gratia Dei Salvatoris nostri omnibus
hominibus
Want de salichmakende genade Godts, is verschenen
allen menschen
Car la grâce de Dieu, source de salut pour tous les
hommes, a été manifestée
17

Want verschenen is Gods genade als redding voor
alle mensen
Denn es ist erschienen die heilsame gnade Gottes allen
Menschen
Want de genade Gods is verschenen, heilbrengend
voor alle mensen
La gracia de Dios se ha manifestado para salvación a
toda la humanidad
God zien genoade kwam ja opdoagen as n oetkomst
veur ale mensken
Ибо явилась благодать Божия, спасительная для
всех человеков
donderdag 27 dec.: Matteüs 1: 20b-23 – BEVRIJDING (4)
De naam van de baby van de kerstnacht was geen vrije keuze van Maria
en Jozef. Beiden hadden gehoord: zijn naam moet Jezus zijn, Maria van
de engel (Lucas 1, 31), Jozef in een droom. Want, zo luidt de uitleg: hij zal
zijn volk bevrijden van hun zonden.
De naam Jezus komt, via het Latijn en het Grieks, van het Hebreeuwse
Jesjoea, dat betekent: JHWH is [geeft] redding. Jezus is precies dat wat je
hoort als je zijn naam zegt: redder, bevrijder.
vrijdag 28 dec.: Johannes 8: 31-36 – BEVRIJDING (5)
Om bevrijdt te kunnen worden moet je wel eerst onvrij zijn, gevangen,
slaaf, eigendom van een ander. Nakomelingen van Abraham zijn geen
slaaf, zeggen de mensen als Jezus stelt dat ze bevrijdt moeten worden,
waarom zouden ze bevrijdt moeten worden? Maar dat nakomelingschap
van Abraham is in dit geval niet van belang, antwoordt Jezus. Net zoals
eerder Johannes de Doper deed, schuift hij deze verwantschap aan de
kant (vgl. Lucas 3: 8), op dit moment is dat niet van belang, kun je er
geen rechten aan ontlenen. Pas wanneer de Zoon je vrijmaakt, zul je voor
eeuwig vrij zijn. ‘De Zoon’ zegt hij tegen al die andere zonen en dochters.
Want het gaat niet om de wijze waarop jullie verwant zijn, maar om de
manier waarop ik dat ben.
18

zaterdag 29 dec.: Galaten 5: 13-24- BEVRIJDING (6)
De brief aan de Galaten begint zo: ‘Genade zij u en vrede van God, onze
Vader, en van onze Heer Jezus Christus, die zichzelf gegeven heeft voor
onze zonden om ons te bevrijden uit deze door het kwaad beheerste
wereld’.
Tegen de achtergrond van die woorden klinkt het stukje van vandaag
extra krachtig: jullie zijn geroepen om vrij te zijn. Dus: Christus heeft je
bevrijdt, wees dan ook vrij! En vat ‘vrijheid’ op de juiste manier op. Dat
wil zeggen: vrijheid is niet lekker doen wat je zelf uitkomt, want de ware
vrijheid wordt belichaamd in de woorden ‘Heb uw naaste lief als uzelf’.
Immers, de hele wet is vervuld in die uitspraak, gedaan door Jezus zelf,
de Christus die ons bevrijd.
Zo is de cirkel rond, een volmaakte cirkel, die alleen dankzij de Messias
zó volmaakt kan zijn.
De naam
Vaak in het
duister
zeg ik
zijn Naam.
In wat ik fluister
neemt Hij
mij aan
Geert Bogaart
(1908-1990)
19

KERSTTIJD: WERELDWIJD
zondag 30 dec.: Hebreeën 1: 1-12
In het sprak God door de profeten verleden
door de profeten, vanaf Kerst spreekt hij door
zijn Zoon.
Het begin van Hebreeën is bijna hymnisch van
toon:
In de Zoon schittert Gods luister.
Hij is zijn evenbeeld,
hij schraagt de schepping met zijn machtig woord;
hij heeft, na de reiniging der zonden te hebben voltrokken,
plaatsgenomen
aan de rechterzijde van Gods majesteit,
ver verheven boven de engelen.
Het is alsof er een schilderij wordt beschreven, goudkleurig, schitterend,
majestueus.
Alleen tegen deze Zoon heeft God ooit gezegd: Jij bent mijn zoon, ik heb
je vandaag verwekt (Psalm 2).
Vergelijk de aanhef van de Geloofsbelijdenis van Nicea:
Wij geloven in één Heer Jezus Christus,
De eniggeboren Zoon van God,
geboren uit de Vader vóór alle eeuwen,
God uit God,
Licht uit licht,
waarachtig God uit waarachtig God;
geboren,
niet geschapen,
één van wezen met de Vader;
door Hem zijn alle dingen geworden.
maandag 31 dec.: Hebreeën 2: 10-18
Hebreeën is een Bijbelboek waarin in feite gebeurd wat Jezus na zijn
Opstanding de Emmaüsgangers duidelijk wilde maken: er wordt
uitgelegd wat er in de Schriften over Jezus geschreven is en hoe dat
vervuld werd. In hoofdstuk 2 wordt met een beroep op Psalm 8 gezegd
dat alles aan Christus onderworpen is (vs. 6-8). Dat is misschien nog niet
20
WERELDWIJD: verspreid
over de hele wereld;
overal,
wereldomspannend
GRENZELOOS: eindeloos,
mateloos, onbegrensd,
onbeperkt, onmetelijk,

te zien (vs. 8) maar de Zoon is mens geworden om ‘uw naam bekend te
maken aan mijn broeders en zusters’ (Psalm 22: 23).
dinsdag 1 januari: Lucas 2: 21
1 januari: nieuwjaarsdag. Veel heil en zegen gewenst, lezer!
Overigens: voordat nieuwjaarsdag op 1 januari viel was het al een
bijzondere dag. 1 januari is namelijk de dag waarop Jezus’ besnijdenis en
naamgeving gevierd wordt.
Besnijdenis: De Zoon van God is mens geworden, zijn broeders en
zusters in alles gelijk. Dus wordt hij op de 8 ste dag besneden, teken
van het verbond van God met het volk Abraham en zijn
nakomelingen (Genesis 17: 12). Dit kind is een kind als alle andere
joodse kinderen.
Naam: Het kind van Kerst is Jezus, JHWH is [geeft] redding. Dit kind
is totaal anders dan alle andere joodse kinderen.
woensdag 2 januari: Lucas 2: 22-39
Volgens voorschrift gaan Maria en Jozef na verloop van tijd naar de
tempel, in de eerste plaats in verband met de afronding van haar
reiniging, na de bevalling (vergelijk Leviticus 12) en in de tweede plaats
voor de wijding van Jezus (Exodus 13: 2 en 12). Maar dit mag dan de
aanleiding zijn voor deze tempelgang van het jonge gezin, er gebeurt in
de tempel meer dan dit. Twee mensen trekken de aandacht: Simeon, de
man die uitzag naar de tijd dat God Israël vertroosting zou schenken, en
Hanna, profetes en ondanks haar hoge leeftijd dagelijks in de tempel te
vinden om God te dienen met vasten en bidden. Beide mensen krijgen
Jozef en Maria en hun kind in het vizier. Ze zien meer dan een stel ouders
met baby. Ze herkennen het kind en ze erkennen het.
‘Mijn ogen hebben Gods redding gezien’, zegt de man die uitziet naar
Gods vertroosting voor Israël, een licht dat over de grenzen van Israël
straalt. En de vrouw die profetes is, spreekt over het kind met allen die
uitzien naar de bevrijding van Jeruzalem.
donderdag 3 januari: Matteüs 2:1-12 – GRENZELOOS (1)
In Jeruzalem, het politieke en religieuze centrum van Israël, komen
reizigers aan. Het zijn magiërs uit oostelijke landen. Ze jagen Herodes,
vazalkoning onder de Romeinen, de stuipen op het lijf door te vragen
naar de pasgeboren Koning van de Joden. En wonderlijk genoeg roept
deze Herodes ‘hogepriesters en schriftgeleerden van het volk’ bij zich als
adviseurs en vraagt hen waar de messias geboren zal worden. Een
veelzeggende interpretatieslag, die overigens al iets eerder is ingezet.
21

Want deze magiërs zijn door een ster op het juiste spoor gezet. Die ster
kennen we uit Numeri 24:17:
Een ster komt op uit Jakob,
een scepter uit Israël.
Hij verbrijzelt Moab de slapen,
de kinderen van Set slaat hij neer.
De magiërs vinden het kind, op aanwijzen van de hogepriesters en
schriftgeleerden en geleid door de ster. Ze werpen zich neer om het kind
te aanbidden en geven het koninklijke geschenken.
vrijdag 4 januari: Jesaja 60:1-6 - GRENZELOOS (2)
Was het bezoek van de magiërs uit het oosten verrassend? Was het een
wonder dat ze in het kind de koning zagen die hij was? Al heel vroeg
herkenden de christenen in de komst van de magiërs de vervulling van
oudtestamentische profetieën. Jesaja 60 bijvoorbeeld, waar wordt
beloofd dat volken en koningen van verre zullen komen. Met een vloed
aan kamelen, met wierook en goud. En met als gevolg dat ook deze
vreemdelingen van verre erbij horen en de roemrijke daden van de HEER
verkondigen.
zaterdag 5 januari: Psalm 72 - GRENZELOOS (3)
Ook psalm 72 wordt weerspiegeld in de komst van de magiërs. In deze
psalm over de Messiaanse koning gaat het o.a. over koningen van verre,
die naar de grote koning, de Messiaanse vorst toe komen om hem eer te
bewijzen. Ze werpen zich voor hem neer, ze geven hem geschenken,
waaronder goud van Seba. Het rijk van deze koning is niet langer aan
grenzen gebonden. Voor deze koning ligt de hele wereld open.
EPIFANIE
zondag 6 januari: Efeze 3:1-12
Paulus schrijft over een mysterie, een geheimenis (NBG 1951), een
verborgenheid (Statenvertaling), een heilsgeheim (Naardense Bijbel). Dit
mysterie van Christus is: de heidenen delen in de belofte en in het werk
van Christus.
De magiërs uit het oosten waren de eersten die van over de grens
kwamen. Paulus zat er middenin, als ´apostel van de heidenen´. Wij
22

ondervinden het aan den lijve, met onze [hoogstwaarschijnlijke] nietjoodse
afkomst.
Zo maken we deel uit van dit mysterie, samen met de magiërs uit het
oosten, samen met de mensen in Efeze aan wie Paulus schreef, samen
met heel de kerk van alle tijden en plaatsen, van welke kant van de grens
ook gekomen. Dat is de wijsheid van God, het eeuwenoude plan dat in
Christus Jezus verwezenlijkt is.
Uw rijk kome
Verdedig uw evenbeeld in ons
en schenk ons de kracht
niets god te noemen
buiten U.
Uw naam,
uw werkelijkheid
uw wezen
zij het enige dat telt.
Want alleen waar Gij heerst
worden mensen groot.
Eugen Drewerman
23

© Steunpunt Liturgie/Anje de Heer
Steunpunt Liturgie
Kon. Wilhelminalaan 3-5
3818 HN Amersfoort
t. 033-4569892 (dinsdagavond 19.00-20.00 uur; uitgezonderd schoolvakanties
Midden-Nederland)
e. liturgie@gkv.nl
i. www.gkv.nl (via ’steunpunten’ naar ‘liturgie’)
24