België - Belgique P.B. - P.P. 3500 Hasselt 1 12/1605 - Natuurpunt ...

DRIEMAANDELIJKS : JUNI / JULI / AUGUSTUS 2006 – JAARGANG 3 – NUMMER 2
Themanummer : Dieren in en ronD heT huis
Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1
P409862
Afzender : Natuurpunt Limburg – Koningin Astridlaan 65 – 3500 Hasselt
België - Belgique
P.B. - P.P.
3500 Hasselt 1
12/1605

Beste Limburgers,
Meer dan ooit heeft de natuur onze steun
nodig. Meer dan ooit moeten meer mensen
zich om de natuur bekommeren. Dichtbij of
ver weg. De natuur heeft ons heel hard nodig.
En vice versa.
Vaak wordt gedacht dat natuur moet
beschermd worden in reservaten of nationale
parken. Maar dat is slechts ten dele juist.
Want sommige dieren houden zich graag
op in de nabijheid van mensen. Puur
natuurplezier is het om vanachter het raam
een familie koolmezen te observeren die hun
jongen grootbrengen. Of een knorrende egel
die je helpt om die vervelende slakken in je
moestuin te bestrijden. Maar hoe gastvrij zijn
wij voor deze dieren?
Met de steun van de Provincie Limburg en de
stad Hasselt wil de vereniging Natuurpunt
Limburg hiervoor inspiratie aanreiken: hoe
kunnen we onze woning en tuin maximaal
inrichten voor onze vrienden uit het
dierenrijk? Het natuurpunt in het domein
Kiewit bij Hasselt vormde het decor voor
dit project. In dit tijdschrift lees je er alles
over. En je bent ook altijd welkom voor een
bezoekje aan het natuurpunt in Kiewit.
Wij hopen dat je er zelf ook aan begint. Want
een beetje meer avontuur in je leefomgeving
kan geen kwaad: van de kwetterende
mussenfamilie onder de dakpannen tot de
beestentoren in de tuin. Laat je inspireren
door de natuur en geniet ervan !
Peter Vanlommel
Directeur Natuurpunt Limburg
Dieren in en
rond het Huis
De natuurdomeinen Bokrijk en Kiewit vormen samen het groene hart van
Limburg. Midden het domein van Kiewit ligt een Engels park met bijhorend
herenhuis: het natuurpunt van Limburg. Hier zijn niet enkel mensen
welkom. Ook dieren die graag in de omgeving van mensen vertoeven
hebben er een vaste stek gekregen. Allemaal dankzij de steun van de
stad Hasselt en de Provincie Limburg. Wij gingen eens praten met Michel
Froidmont (stad Hasselt) en Frank Smeets (Provincie Limburg).
Michel Froidmont is schepen van Leefmilieu van
de stad Hasselt. Het bouwproject in Kiewit kreeg
de volle steun van de stad, die samen met Europa
de verbouwing financierde.
Wat betekent Kiewit voor de stad Hasselt?
[Michel] Het stadsbestuur wil met het domein
Kiewit de weg van de natuur volgen. Meer
mensen moeten emotie voelen voor natuur.
Dat geeft waardering. En voor vele Hasselaren
is dit rustige natuurdomein een echte groene
uitlaatklep. Van een familiebezoekje aan de
kinderboerderij tot het observeren van vogels :
het kan hier allemaal.
Waarom kozen jullie voor samenwerking met de
vereniging Natuurpunt?
[Michel] Omdat jullie voor ons dé specialist zijn
op dat vlak. Een vereniging met 60.000 leden,
Natuur.Limburg

Michel (rechts) met conservator Jos Coteur.
dat maakt indruk. Maar ook de wijze waarop
jullie met het beheren van de natuurgebieden
bezig zijn, geeft ons vertrouwen. De slogan
"Natuur voor iedereen" kan je hier aan de lijve
ondervinden.
Wat verwacht jij van het nieuwe natuurpunt in
Kiewit?
[Michel] Het herenhuis stond er meer dan 10
jaar verloederd bij en eerdere herstelpogingen
bleven hangen bij goede intenties. Dankzij
Natuurpunt heeft niet enkel het gebouw haar
oude glorie terug gekregen, ook het interieur
mag er wezen. De nieuwe bestemming als het
natuurpunt van Limburg maakt in ieder geval
duidelijk dat Hasselt ook outdoor prima uit
de hoek kan komen. Dit wordt ongetwijfeld de
groene trekpleister waar we op gehoopt hadden.
Natuur.Limburg
Frank Smeets is gedeputeerde voor Leefmilieu
van de Provincie Limburg. Het project “Dieren in
en rond het Huis” kreeg de volle steun van hem.
De Provincie nam 80% van de kosten voor haar
rekening.
Waarom vindt de provincie dit project zo
belangrijk?
[Frank] De belangstelling van mensen voor
het welzijn van dieren is de laatste jaren sterk
toegenomen. Denk maar aan het succes van TV
programma’s als “Dieren in Nesten”. Die interesse
wil ik graag benutten om dieren die graag in
de nabijheid van mensen vertoeven onder de
aandacht te brengen. Via dit project kon ik een
voorbeeld uitwerken dat door iedereen kan
bezocht worden. Daarenboven wordt de tuin op
een milieuvriendelijke manier ingericht, wat ik
ook erg belangrijk vind.
En over welke dieren gaat het dan?
[Frank] In principe over alle dieren die graag heel
dicht bij de mensen wonen. Denken we maar
Frank bij de tuinwerkzaamheden in Kiewit.
aan de huiszwaluw of de zwarte roodstaart die
graag in nestkasten tegen de gevel wonen. Maar
ook vleermuizen zijn nuttige diertjes die graag
onderdak zoeken bij de mensen. Anderzijds
hoeven deze dieren niet letterlijk onder hetzelfde
dak te wonen. Ook in de tuin rond het huis
zoeken heel wat dieren zich een plek: zoals egels,
vlinders en kikkers.
Wil de Provincie nog meer doen rond
natuurvriendelijke tuinen?
[Frank] Tuinieren kan ook een gezonde manier
van natuurbeleving zijn. Elke tuinliefhebber is
op zijn manier met de natuur bezig. Maar teveel
tuineigenaars willen de natuur temmen, naar hun
hand zetten. Dat kost veel tijd en geld. Eigenlijk
zouden meer mensen moeten leren samenwerken
met de natuur. Dat geeft minder werk en meer
natuurplezier. Ik kan jullie verklappen dat ik op
korte termijn een samenwerking ga opstarten
met Natuurpunt Limburg om natuurvriendelijke
tuinen te promoten bij alle Limburgers. Intussen
nodig ik de lezers uit om alvast een bezoekje te
brengen aan de voorbeeldtuin in Kiewit.
Praktisch :
Het natuurpunt van Limburg ligt in Kiewit
(Hasselt) en kan makkelijk per wagen worden
bereikt. Er is een gratis busverbinding vanuit
het station van Hasselt.
Hoe geraak je er?
Natuur.Limburg

DIEREN IN HET HUIS
Dieren in het huis
Niet elke vogel broedt in het bos. Er zijn heel wat dieren die zich graag
ophouden in de buurt van mensen. Sommigen zorgen zelfs voor hun
nageslacht onder uw dak. In het nieuwe natuurpunt in Kiewit richtten we
daarom ook enkele logeerkamers in voor deze mensenvrienden.
Toerist uit de bergen: de zwarte roodstaart
Deze oorspronkelijke bergbewoner heeft het in
het volgebouwde Vlaanderen wel naar zijn zin.
Vooral de oudere gebouwen waar hier en daar
wel een steentje loszit, een spleet in de muur is
of een balk uitsteekt, zijn bij gebrek aan rotsen in
ons platte Vlaanderen zeer in trek.
De zwarte roodstaart brengt zijn wintervakantie
door aan de Middellandse Zee, maar vanaf
maart kan je deze donkere “krasser” met zijn
roestrode wippende staart al bewonderen op
onze daken. En dat bewonderen mag je letterlijk
nemen. Hij is wel wat schuw, maar gedraagt zich
toch opvallend. In de vroege ochtend paradeert
het mannetje zenuwachtig op de nok van het
dak en bakent met zijn opvallende zang zijn
voedselgebied of territorium af. Het begint met
enkele fluitende tonen, gevolgd door een korte
pauze en dan een heel zacht maar vreemd
krakend geluid. In vogelgidsen wordt dit geluid
meestal omschreven als “krschkrschkrsch”.
Geen echte duidelijke omschrijving dus, maar
eenmaal dat je dat gehoord hebt, vergeet je het
nooit meer!
De zwarte roodstaart mag het dan momenteel
wel goed doen in Vlaanderen, toch moeten we
dit succesverhaal met een korreltje zout nemen.
De huidige renovatietrend en het groot aantal
nieuwbouwwijken zorgen ervoor dat er veel
minder nestgelegenheid is dan enkele decennia
geleden. Gelukkig kan je dit “zwarte pietje”
kunstmatige nestgelegenheid aanbieden. Hij
broedt namelijk graag in halfopen nestkasten
die je tegen het huis kunt bevestigen. Maar er
bestaan ook neststenen die je kan inbouwen als
je gaat renoveren. In Kiewit voorzien we alvast
een mooie nestkast voor deze vroege vogel. We
hopen dat we hem snel als nieuwe “huurder” over
de vloer krijgen.
Krijsen rond de kerktoren: de gierzwaluw
1 mei: feest van de arbeid. Een vrije dag voor
ons maar de gierzwaluw echter heeft aan al die
feestdagen en volksgebruiken geen boodschap.
Je kan er bijna je klok op gelijk zetten dat deze
mysterieuze vogel op die dag terug door onze
Limburgse straten giert.
Over deze “vliegende sikkel” doen heel wat ongeloofwaardige
verhalen de ronde, maar toch zijn
ze meestal waar! Ten eerste is deze gierzwaluw
geen zwaluw, net zoals de heggenmus geen mus
is of de staartmees geen mees. Volgt u nog? Wel,
ondanks de naam die doet vermoeden dat de
gierzwaluw tot de zwaluwenfamilie behoort, is
het een heel aparte familie die weinig verwant-
Zwarte roodstaart. Foto: © Raymond De Smet Huiszwaluw. Foto: © Gerard Mornie
Gierzwaluw. Foto: © Gerard Mornie
DIEREN IN HET HUIS
schap toont met de “echte” zwaluwen, zoals de
huiszwaluw, de boerenzwaluw en de oeverzwaluw
die alle tot de zangvogels behoren. Het tweede
verhaal is heel wat ongeloofwaardiger, maar
desalniettemin helemaal correct. Een gierzwaluw
is gebouwd om te vliegen. Nu, dat is elke vogel,
zult u zeggen, maar in dit geval is het echt wel
extreem. Met zijn sikkelvormige smalle vleugels
kan hij zeer acrobatische toeren uithalen en
hoge snelheden halen. Het liefst gieren ze op
warme zomeravonden luid krijsend achter
elkaar rond gebouwen en door straten. Op grote
hoogte verzamelen ze vliegende insecten tot een
voedselbal die ze dan naar hun jongen brengen.
Hier nestelen ze vooral in kolonies in spleten en
holtes van oude hoge gebouwen zoals kerktorens.
Als het hier te koud en te nat is, en er dus weinig
voedsel is voor de jongen, dan vliegen ze soms
zeer ver van huis en kunnen enkele dagen in
het buitenland vertoeven. De jonge vogels gaan
dan in het nest in een soort “hongerslaap” en
kunnen enkele dagen zonder maaltijd. Deze
adolescentiefase is trouwens ook de enige fase
waarbij ze vaste grond onder hun pootjes hebben.
Nu ja…pootjes is veel gezegd. Met de minuscule
klauwtjes onder hun buik kunnen ze hoogstens
tegen een rotswand of muur blijven hangen.
Deze vogels gaan dus in hun hele leven nooit
zitten, afgezien van het vrouwtje wanneer ze de
Natuur.Limburg Natuur.Limburg

DIEREN IN HET HUIS
Kerkuil.
Foto: © Frans Vanbauwel
eieren bebroedt. De partners slapen ondertussen
al vliegend in hogere luchtlagen. Ook kunnen
ze behoorlijk oud worden voor een kleine vogel,
soms wel 20 jaar. Men heeft berekend dat
zo’n luchtacrobaat er dan ongeveer 7 miljoen
“airmiles” op heeft zitten, ongeveer 10 keer de
afstand van de aarde tot de maan! Overwinteren
doen ze vanaf de evenaar tot Zuid-Afrika. Begin
augustus pakken ze hun valliezen en ontvluchten
ons somber winterhalfjaar.
In de agglomeraties rond grotere steden, kom
je dit vliegend wonder nog wel eens tegen,
maar ook deze soort krijgt het moeilijk door
het afbreken of renoveren van oude gebouwen.
Gelukkig kan ook de gierzwaluw geholpen worden
met nestpannen of nestkasten. Meestal duurt
het wel een tijdje vooraleer hun drempelvrees
voor nieuwe locaties overwonnen is. De soort is
bovendien ook heel plaatsgetrouw, maar mits
wat geduld en wat inventiviteit, zoals het gebruik
van lokgeluiden bij nieuwe locaties, kan je deze
luchtacrobaten nieuwsgierig maken. In Kiewit
reserveren we alvast enkele plaatsjes hoog aan de
gevel aan de achterzijde van het gebouw.
Nesten “boetseren” onder de bruggen :
de huiszwaluw
Het gaat niet goed met de zwaluwen in Vlaanderen.
In de jaren ’70 van vorige eeuw was een
vliegende boeren- of huiszwaluw onlosmakelijk
verbonden met het Vlaamse platteland. Vandaag,
dertig jaar later schiet er nog maar 25% over van
deze vrolijke “kwetteraars”. Een reden te meer
om de huiszwaluw even in de schijnwerpers te
plaatsen.
Huiszwaluwnesten zijn gemakkelijk te vinden.
Ze metselen deze liefst in kolonies onder de
uitstekende dakrand aan de buitenkant van
gebouwen, in Limburg beter bekend als “onder de
corniche”. Ook onder bruggen over waterlopen en
kanalen kan je soms nog een groepje nesten van
huiszwaluwen vinden. Om hun nest te bouwen
gebruiken ze modder die in de onmiddellijke
omgeving voorhanden moet zijn. Dat de hoeveelheid
en kwaliteit van de “metselspecie” een
absolute voorwaarde is, blijkt duidelijk uit volgend
voorbeeld. Vorig jaar is het aantal nesten
rond het mijnterrein in Heusden-Zolder in 1
broedseizoen toegenomen van 14 nesten tot 72
nesten! De reden was, dat een goede ziel dagelijks
in de omgeving van een bestaande kolonie de
bodem ging besproeien zodat er genoeg modder
was om hun nesten te bouwen. Ook de kwaliteit
is belangrijk want de modder moet goed kleven
zodat het hele zootje niet naar beneden dondert
als de jongen wat zwaarder worden. Omdat er in
de Kempen weinig tot geen leem in de bodem
zit vind je er minder zwaluwennesten dan in de
Zandleemstreek en Haspengouw of de grote
riviervalleien.
De huiszwaluw is in vlucht te onderscheiden
van de meer bekende boerenzwaluw door zijn
korter gevorkt staartje, minder slanke figuurtje
en opvallend witte vlek op de bovenzijde aan
de staart (stuitvlek). Het liedje is een gevarieerd
gekwetter dat soms wat doet denken aan de
avondlijke concerten van de “cigales” of cicaden
(in de volksmond krekels) in Zuid-Frankrijk. Als ze
eenmaal een geschikt plekje hebben gevonden,
beginnen ze aan de bouw van hun bolvormige nest
onder een dakrand. Als de jongen zijn uitgekomen
is het een af en aanvliegen van de ouders die
proberen de enorme appetijt van de jongen te
stillen met insecten. Hierbij laten ze al eens een
“vogelpoepje” vallen onder het nest en dat is
zeer tegen de zin van sommige mensen die liever
kraaknette, met “eau de javel” gebleekte plavuizen
voor hun deur liggen hebben. Vaak worden die
nesten dan met een borstelsteel van de dakrand
afgestoten. Eigenlijk absurd als je weet dat je voor
Huiszwaluwen. Foto: © Gerard Mornie
2,5 euro een plankje onder het nest kan bevestigen
waardoor de uitwerpselen daarop belanden en niet
op de stoep. Het is dan ook zeer lovenswaardig
dat sommige gemeenten al een subsidiereglement
hebben, waardoor je zo’n plankje wel heel snel
hebt terugverdiend. Vraag dus zeker eens na of jou
gemeente hieraan meedoet.
Je kan een kolonie huiszwaluwen ook lokken door
een groepje kunstnesten kort bij mekaar op een
geschikte plaats te hangen. Zeker op plaatsen
waar er vlakbij reeds van deze acrobaatjes
broeden, heb je veel kans op succes. Onder de
dakrand van ons secretariaat in Kiewit hebben we
zelf 4 kunstnesten laten plaatsen. De rest mogen
de zwaluwen zelf doen!
Spoken door de straten: de kerkuil
DIEREN IN HET HUIS
Het sprookje van het lelijke eendje dat verandert
in een mooie zwaan is op de kerkuil zeker ook
van toepassing. Je kan je moeilijk inbeelden hoe
mooi een volwassen vogel wordt als je de schriele
lelijke jongen bekijkt. Net zoals bij de “Daltons”
uit het stripverhaal Lucky Luke, gaat het bij deze
broertjes en zusjes ook van groot naar klein. De
reden dat er zoveel verschil is in grootte bij de
jongen, is dat de oudervogels onmiddellijk na het
leggen van het eerste ei beginnen te broeden.
Hierdoor zit er telkens een aantal dagen tussen
als het volgende “uilskuiken” uit het ei komt
piepen. De oudste kuikens hebben aldus een paar
“muizen” voorsprong op de jongste.
Dat het niet altijd fijn is om het “kakelnestje” te
zijn wordt duidelijk als het een slecht “muizenjaar”
is. Er zijn dan te weinig muizen om de
jongen groot te brengen, en als de ouders niet
genoeg voedsel aanbrengen dan valt de jongste al
eens ten prooi aan broer of zus! Maar in een goed
jaar met veel muizen, dan komen die lugubere
taferelen niet gauw voor. Vanaf valavond hoor
je de jongen een luid blazend geluid maken. Kan
je je inbeelden dat mensen vroeger van het café
op weg naar huis ’s nachts de kerk passeerden
en er “iets” angstaanjagends hoorden blazen in
de toren? “Papa uil” slaakt tijdens zijn vlucht
Natuur.Limburg Natuur.Limburg

DIEREN IN HET HUIS
Kerkuil. Foto: © Gerard Mornie
ook vaak een ijselijke kreet en vroeger was het
kerkhof vlak naast de kerk. Je zou voor minder
je motivatie verliezen om een pintje te gaan
drinken.
Enkele decennia geleden zag het er echter niet
goed uit voor de kerkuil. Veel kerktorens werden
met kippengaas hermetisch afgesloten om
“de pastoor zijn duiven” uit de kerk te houden.
Hierdoor verdwenen er heel veel broedplaatsen
voor deze nachtelijke jager. Ook oude hooi- en
graanschuren werden aan snel tempo vervangen
door hermetisch afgesloten stallen die dan nog
zo steriel en proper gehouden werden als een
kraamafdeling in een ziekenhuis. Gelukkig hebben
enkele enthousiaste natuur-beschermers zich
gegroepeerd in de Kerkuilenwerkgroep. In het
ganse Vlaamse landsgedeelte gaan zij nestbakken
plaatsen in kerken, schuren en huizen, want de
kerkuil aanvaardt zeer gemakkelijk dit alternatief,
zolang er maar een geschikt jachtgebied in de
buurt is waar hij genoeg muizen vindt voor
zijn nageslacht. Hierdoor is gelukkig het aantal
broedende uilen in Limburg terug gestegen van
10
Natuur.Limburg
minder dan 50 in de jaren ’80 van vorige eeuw
tot ongeveer 160 in 2005!
Natuurlijk kan een nestbak in Kiewit niet ontbreken.
In het dak zit de invliegopening en zo kan
hij via een S-bocht in de kast geraken. We hopen
na de avondlijke vergaderingen in het secretariaat
nog vaak het “geblaas” van de jongen of het
“gekrijs” van de ouders te horen. Gelukkig weten
we nu wel wie deze geluiden maakt!
Fladderen op de zolder : de vleermuis
Het is niet al goud dat blinkt, maar het heeft ook
niet allemaal pluimen dat vliegt. Als je mensen
polst of ze weten welke zoogdieren in het wild
leven, dan wordt steevast vergeten dat vleermuizen
ook tot deze groep behoren. Toch zijn deze
stille “nachtbrakers” heel fascinerend.
Er doen heel wat wilde verhalen de ronde over
vleermuizen. Als die rondvliegen en in je haren
terecht komen, dan zouden ze er niet meer uit te
krijgen zijn. Ze zouden allerlei ziektes overbrengen
op de mens. Hun uitwerpselen gaan na een
tijdje stinken… Niks van waar dus!
Vleermuizen eten insecten die zij via een vernuftig
sonarsysteem detecteren. Ze stoten een voor
de mens onhoorbare (ultrasone) geluidspuls uit.
Dat uitgestuurde geluid wordt teruggekaatst door
de omgeving en dus ook door vliegende insecten.
Op die manier vormen zij een soort “geluidsbeeld”
van de omgeving. Ze zullen dus nooit in je
haren terechtkomen! Elk jaar organiseert Natuurpunt
overal in Vlaanderen activiteiten rond
vleermuizen. Een kenner neemt je ’s avonds mee
op pad en kan met behulp van een toestelletje
(bat-detector) de ultrasone echolocatie van een
jagende vleermuis omzetten in voor de mens
hoorbaar geluid. Vleermuizen heb je ook in alle
maten en gewichten. De kleinste, de dwergvleermuis,
weegt amper 5 gram en past in een
luciferdoosje. De grootste, de vale vleermuis,
daarentegen is ongeveer 35 gram zwaar en heeft
een vleugelspanwijdte tot 45 centimeter. In
België komen 21 verschillende soorten
vleermuizen voor.
Dwergvleermuis tussen lieveheersbeestjes.
Foto : © Jeroen Mentens
Deze “fluwelen fladderaars” leven ook niet het
ganse jaar door op dezelfde plaats. Tijdens de
zomer verblijven zij in een kraamkolonie. Dat
kan een holle boom zijn, maar sommige soorten
verblijven graag op warme zolders of de kleinere
soorten in spouwmuren. De meeste oproepen
van mensen die “klagen” dat er vleermuizen in de
spouw zitten, handelen over onze algemeenste
en kleinste vleermuis: de dwergvleermuis. Zij
jagen in de buurt op kleine vliegende insecten,
dus het zijn enorm nuttige diertjes die niets
liever doen dan ervoor te zorgen dat er niet
teveel muggen op je slaapkamer terecht komen.
Er zijn nog heel wat soorten die je regelmatig op
zolders of in gebouwen kan aantreffen. De meest
voorkomende zijn laatvlieger en grootoor.
Aangezien het insecteneters zijn, moeten zij een
manier vinden om de winter door te komen als
hun “eten” niet meer rondvliegt. Zij gaan dan op
zoek naar een plek waar de luchtvochtigheid
Vale Vleermuis.
Foto: © Ghis Palmans
DIEREN IN HET HUIS
hoog is en een constante temperatuur heerst
zoals oude ijskelders, forten, kelders van kastelen
of onderaardse gangen zoals de mergelgroeven.
Hier houden zij een winterslaap en proberen zo
op hun vetreserves te teren tot het voorjaar weer
aanbreekt.
“Onze” vleermuizen mogen in Kiewit op zolder
hun kraamkamer inrichten, en ook in de kelder
zijn ze welkom via een kleine opening in het luik
van het terras.
Op 25 juni nemen onze medewerkers van
Natuurpunt Limburg hun intrek in het
nieuwe secretariaat op het domein in Kiewit,
maar we hopen dat tegen dan al onze andere
“onderhuurders” al druk bezig zijn met het
opvoeden van hun nageslacht.
11
Natuur.Limburg

Tuinplan van het natuurpunt in Kiewit
doorkijkvlechtwand
12
fruitgang
wiglo
wilgentunnel
Natuur.Limburg
houten
speeltoestel
kinderzithoekje
haag
haag
struikgewas
klimplanten
taxusboom
haag
beestentoren
waterspeeltuig
A Nestkast zwarte roodstaart
B Nestkast gierzwaluw
C Nestkast huiszwaluw
D Nestkast kerkuil
E Vleermuizenzolder
F Vleermuizenkelder
G Insectenhuisje
H Waterschalen
I Egelhuisje
bank
takkenwal
compostvat
insectenmuurtjes
picknickhoek
hekwerk
groenafvalwand
haag
insectenmuurtjes
struikgewas
DIEREN ROND HET HUIS
Dieren rond
het huis
Roodborstje neemt verkwikkend bad.
Foto: © Willy Ceulemans
Rond het nieuwe natuurpunt in Kiewit werd een Ambertuin aangelegd.
Het aantrekken van zoveel mogelijk dieren vormde de inspiratiebron bij de
aanleg van deze tuin zodat er heel wat in rondkruipt, kwettert en fladdert.
Kwetteren en badderen
Na een lange werkdag plegen wij mensen graag
een verfrissende douche te nemen. Ook de
vogels houden wel van zo’n “Fa­moment”. Het
is natuurlijk onnodig om je tuin vol te hangen
met douchekoppen, maar je kan bijvoorbeeld
wel een vogelbadje installeren, het liefst op een
zonnig plekje, ergens half verscholen onder een
grote struik. Je ziet de vogels gewoon genieten
als ze pluimenschuddend in het water zitten te
badderen. Wel een raar zicht als je achteraf een
“collega­merel” doodleuk van de andere zijn
badwater ziet drinken.
Water werkt als een magneet op allerlei dieren
in de tuin. Het ideale is natuurlijk een klein
vijvertje met glooiende oevers, maar ook al heb
je daar de plaats niet voor, dan kan je altijd een
waterschaal of klein waterelement plaatsen. Als je
dat nog combineert met enkele struikjes of wat
groenblijvende klimplanten dan kan het verhaaltje
voor de vogels niet meer stuk. Ze zijn verzot op
bessen en nestelen graag in de geborgenheid van
doornige struiken. Sommige holenbroeders zoals
Iemand thuis? – Koolmees. Foto: © Willy Ceulemans
1
Natuur.Limburg

DIEREN ROND HET HUIS
Kiekeboe – Pimpelmees in nestkast.
Foto: © Willy Ceulemans
pimpelmees en koolmees kan je gelukkig maken
met een nestkastje. Met een beetje geluk vliegt er
na een tijdje een hele familie door je tuin.
Smikkelen en fladderen
Hoe minder je doet in je tuin, hoe gelukkiger
je sommige dieren maakt. Dit geldt zeker voor
de vlinders die voortdurend op zoek zijn naar
allerlei bloemen waar ze met hun roltong nectar
1
Natuur.Limburg
uit kunnen zuigen. Het is nu wel geen excuus
om je gazon niet meer te maaien, maar met een
gerichte keuze van planten zoals hier en daar
een vlinderstruik, of een kleine bloemenborder
met verschillende bloemen die op verschillende
tijdstippen bloeien, raak je al heel ver. Zelfs een
hoekje met wat brandnetels lijkt een speeltuin
voor een aantal vlindersoorten zoals kleine
vos, dagpauwoog en atalanta. De rupsen zijn
namelijk echte vreetmachines die verzot zijn
op deze stikstofrijke ruigtes, die je vaak rond je
composthoop vindt. Misschien vandaar dat ze
nooit last van reuma hebben? Omdat “ons ma”
wil dat haar “kinderen” geen honger krijgen,
legt ze haar eitjes op zo’n waardplant. Dit zijn
meestal wilde planten uit deze streek zoals
onze prikkende brandnetel, maar ook klimop,
vuilboom, hulst en hop zijn uitermate geschikt
voor een aantal soorten.
Insecten moeten een beetje opwarmen voor ze
kunnen vliegen. Daarom zie je ze vaak zonnebaden
op een luw plekje in de middagzon. Een
haag of een houtkant breekt al snel de koude
Koninginepage nectar slurpend
van een vergeet­mij­nietje .
Foto: © Herman Blockx
winden en dat appreciëren deze zonnekloppers
ten zeerste. Zelf ben je natuurlijk ook verstoken
van eventuele nieuwsgierige blikken van de buren
als je in je zwembroek, badpak of “in natura” door
je tuin paradeert.
Als de winter aanbreekt ga je best geen grote
opruimactie in je tuin doen. Sommige soorten
overwinteren namelijk als eitje, rups of pop op
een beschut plaatsje tussen de beplanting of
onder bladeren. Andere zoals de dagpauwoog
wachten betere tijden af in holle bomen of op
zolder. Er bestaan zelfs speciale “overwinterkasten”
voor vlinders, die je ergens tegen een
muur kan bevestigen.
Springen en waggelen
Van de luchtmacht gaan we over naar de landmacht.
Eigenlijk is het niet helemaal correct want
kikkers, padden en salamanders voelen zich even
goed thuis op het land als in het water, al zou je
dat niet zeggen als je een pad op hoge poten
Bruine kikker (boven) in innige
omhelzing met een pad.
Foto: © Herman Blockx
Groene kikkers.
Foto: © Frans Vanbauwel
DIEREN ROND HET HUIS
door je tuin ziet waggelen. Het zijn allemaal
nuttige insectenverdelgers die profiteren van iets
hoger gras en ruige hoekjes. Op een gazon als een
biljartlaken kom je niet snel een bruine kikker
tegen want hun huid droogt snel uit. Ze zitten
daarom ook vaak in wat hoger gras waar de
luchtvochtigheid wat hoger is. Als je een kikker in
je tuin ziet, is de kans groot dat het de bruine
kikker is. Je kan hem herkennen aan de chocoladekleurige
vlek achter zijn ogen. Heb je ook een
vijvertje in de tuin, dan heb je misschien zijn
1
Natuur.Limburg

DIEREN ROND HET HUIS DIEREN ROND HET HUIS
Egel in de tuin. Foto: © Chris Onkelinx Aardhommel. Foto: © Marcel Bex
“groene” neef al ontmoet. De groene kikker gaat
meestal niet ver van zijn “thuisvijvertje” af en kan
’s nachts de decibels in de buurt serieus opdrijven
met zijn kwakende kikkerkoor. Deze tip indachtig
kan je dus de tuinvijver best niet pal onder je
slaapkamervenster aanleggen! De bruine kikker
zoekt de poel meestal enkel op als hij zijn
kikkerdril gaat afzetten. Zangtalent heeft deze
soort niet echt, want het geluid dat ze produceren
heeft meer wat weg van krakende schoenen.
Padden zoeken graag naar allerlei lekkers in je
tuin, zoals kevers, duizendpoten en regenwormen.
Tijdens het voorjaar gaan ze op zoek naar een
plas of vijver om hun “paddenslierten” in af te
zetten. In tegenstelling tot de eiklompen van
kikkers zijn het dunne geleiachtige slingers waar
je de zwarte eitjes apart ziet zitten. In de winter
zoeken ze een rustig en vochtig plekje op, zoals
onder stenen of blokken hout. Uit afvalhout kan
je houtwallen maken, waaronder ze dan kunnen
schuilen. Hieronder vind je ook wel eens een
salamander. Ook de salamanders gaan in het
voorjaar hun eitjes in het water afzetten, maar
1
Natuur.Limburg
buiten deze periode dolen zij ’s nachts graag rond
in bloemrijke tuinen en hooilanden op zoek naar
insecten. De kleine watersalamander stelt geen
al te hoge eisen aan de waterkwaliteit, dus een
beetje tuinvijver met wat waterplanten is meer
dan voldoende.
Snurken en snuffelen
Mensen blijven na een barbecue op een zwoele
zomeravond in de tuin vaak wat napraten. Af
en toe valt het voor dat je een snurkend en
snuffelend geluid uit het struikgewas hoort
komen. Het kan natuurlijk ook een of andere
zatte nonkel zijn die uit de struiken komt
gekropen, maar meestal is het ons eigen “stekelvarken”
die als de zon onder is op zoek gaat
naar slakken en wormen. De egel, zoals hij in
onze contreien heet, verstopt zich graag onder
een takkenwal of een hoop bladeren. De winter
brengt hij graag slapend door onder een berg
snoeiafval. Houd deze natuurlijke tuinder dus
te vriend want hij zorgt ervoor dat de sla die je
in je tuintje kweekt, niet enkel voor de slakken
bestemd is.
Je kan zelfs een speciale “egelpot” plaatsen waar
hij zich kan settelen en je hoeft zelfs de houten
schuttingen of met klimop begroeide tuinmuren
af te breken. Het zijn goede klimmers die moeiteloos
over je afsluiting wippen. Alleen met de
moderne gegalvaniseerde “bekaertafsluiting”
heeft hij het wat moeilijk. De mazen zijn te klein
en daardoor kan het zijn dat onze “wandelende
bal met stekels” vast komt te zitten in de draad.
Door hier en daar een paar egelpoortjes in het
gaas te maken, is dit probleem wel meteen van
de baan.
Kriebelen en zoemen
Vaak hoor je mensen zeggen : “Ik doe geen vlieg
kwaad!”. Enkele minuten later zie je ze dan door
het huis stormen met een vliegenmepper om
de vervelende indringer een lesje te leren. Maar
sommige insecten kunnen best wel heel nuttig
zijn. Neem nu bijen en hommels. Ze fladderen van
bloem tot bloem en bestuiven zo onze fruitbomen.
Wist je dat als er geen vliegende bestuivers waren,
dat er dan ook geen enkele “Granny” aan de boom
zou hangen? De honingbij is natuurlijk alom
gekend maar er zijn ook andere soorten bijen en
wespen die niet in grote sociale gemeenschappen
leven, maar solitair. De vrouwtjes gaan op zoek
naar kleine holtes in hout of in muren. Hier worden
eitjes in gelegd met wat voedsel erbij, zoals
spinnetjes bij solitaire wespen of stuifmeel bij
de bijtjes. Zandbijtjes maken hun gaatjes liever
in mul zand zoals je dat in de Kempen vaak vindt
op droge zandpaden. Al deze soorten zijn ook
veel zachtaardiger dan honingbijen of “limonadewespen”
want ze hebben geen honingvoorraad of
kolonie te verdedigen. De meeste soorten kunnen
zelfs als ze zouden willen, niet door onze huid
steken.
Je kan insectenhotels in de tuin hangen om het
deze beestjes wat makkelijker te maken. Dit
zijn kleine kastjes met houten blokjes waarin
gaatjes van allerlei afmetingen zijn voorgeboord.
1
Natuur.Limburg

DIEREN ROND HET HUIS
Madeliefje met bij.
Foto : © Herman Blockx
Snuitvlieg.
Foto : © Herman Blockx
Amateur-architecten kunnen zelfs door een
aantal van die “geperforeerde” houtblokken
opeen te stapelen een hele insectenmuur maken.
En tot slot nog even dit…
Met een beetje creativiteit en gezond verstand
kan je de tuin niet alleen aantrekkelijk maar
ook gezond houden. Ook zonder allerlei “spuittoestanden”
met herbiciden, fungiciden en
pesticiden, kan je met een gerichte keuze van
bomen, heesters en andere planten de omgeving
rond je deur “pestvrij” houden omdat je daardoor
de “ghostbusters” uit de natuur aantrekt. Onze
medewerkers van het amberproject vertellen je
hier graag meer over.
Meer info over het amberproject vind je op
www.ambertuinen.be
DIEREN ROND HET HUIS
Pimpelmees in bad.
Foto : © Willy Ceulemans
Zonnende kikkers.
Foto : © Herman Blockx
1 1
Natuur.Limburg
Natuur.Limburg

Domein Kiewit. Foto : © RLH
Colofon
Dit tijdschrift wordt gratis verspreid
op 20.000 exemplaren.
Volgende uitgave :
September 2006
Werkten mee aan dit nummer:
Jan Kenens, Linda Vanderheyden,
Erik van Esch, Peter Vanlommel en
Pierre Zanders.
Verantwoordelijke uitgever :
Peter Vanlommel
Koningin Astridlaan 65
3500 Hasselt
Tel. : 011/24 60 20
email : info@natuurpuntlimburg.be
Grafische vormgeving :
Joël Neelen, Genk
Druk :
Drukkerij Paesen, Opglabbeek
Gedrukt op 100% ongebleekt en
gerecycleerd papier
Lid worden van Natuurpunt :
Indien je € 20 overschrijft op het
rekeningnummer 230-0044233-21
word je automatisch lid van
Natuurpunt. Het lidmaatschap is
geldig voor het hele gezin.
Website :
www.natuurpuntlimburg.be
Met de steun van :
Coverfoto :
Links : Domein Kiewit © RLH
Rechts : Kerkuil © Frans Vanbauwel