Pieterskerk Leiden

Recommendations

Info

4 vriendenbericht > Stovenzetters en kippen op een graf Herinneringen van hulpkosters Erades en Spruit Stovenzetters en kippen op een graf De tijd dat de Pieterskerk iedere zondag voor een protestantse eredienst werd gebruikt, ligt al geruime tijd achter ons. Gelukkig zijn er nog mensen die uit eigen ervaring over die periode kunnen vertellen. De redactie van het Vriendenbericht wilde graag met twee personen, die geruime tijd als hulpkoster in de kerk hadden opgetreden, een gesprek: Dik Erades en Ruud Spruit. Met de eerstgenoemde is het niet meer tot een ontmoeting gekomen: Dik Erades overleed kort voor onze afspraak. In een brief aan de redactie had hij al iets geschreven over zijn ervaringen, zodat zijn herinneringen toch in dit artikel opgenomen kunnen worden. Uit de brief van Dik Erades: “Tot 1932 werd de koster van de Pieterskerk geassisteerd door een groep betaalde krachten: hulpkoster, kaartjesverkopers, stovenzetters en stovenzetsters, klokkenluider, orgeltrappers (tot de invoering van elektrische windvoorziening). Ook waren er plaatsengevers, die de gekochte plaatskaartjes innamen en de kerkgangers, die niet over verhuurde plaatsen beschikten, een plaats aanwezen. Vijf minuten voor aanvang van de dienst drukte de koster of de hulpkoster op een bel, waarna een ware stoelendans begon om de nog niet bezette verhuurde plaatsen. De huurders hadden namelijk vanaf dat moment geen recht meer op hun plaatsen. De koster had dus, vooral bij drukke diensten, de
eschikking over een staf aan personeel. Uiteraard deden stovenzetters en de vuurmaker alleen in de winter dienst”. Vrijwilligers Uit de brief van Erades blijkt dat de Pieterskerk als laatste van de hervormde kerken van betaalde krachten overging op vrijwilligers. Onder druk van de penibele financiële situatie van de Hervormde Gemeente in de periode na de eerste wereldoorlog, was er begin jaren twintig al een initiatief geweest om de hulpdiensten in de kerken (behalve kostersdienst en vuurmaker) vrijwillig te gaan doen. Er werd daartoe zelfs een vereniging opgericht met de naam “Vrijwilligerscorps”. Na een wat stroeve start werd in 1927 de Marekerk aan vrijwilligers toevertrouwd, in 1929 de Oosterkerk, in 1930 de Hooglandse Kerk en tenslotte in 1932 de Pieterskerk. “Mijn ouders hebben van 1927 tot december 1933 in de Marekerk dienst gedaan”, zo schrijft Erades. “Mijn vader werd toen gevraagd naar de Pieterskerk te gaan, terwijl mijn moeder zich toen een aantal jaren terugtrok omdat ik op komst was. Als kleuter huppelde ik al gauw met mijn vader mee en wat groter geworden hielp ik mee. Sinds 1952 werd ik in de diensten in de Pieterskerk ingeschakeld. Graag ben ik u van dienst om u deel te maken van de vele herinneringen die ik daar heb liggen”, zo besluit Erades zijn brief. Zijn overlijden verhinderde dat. Als herinnering aan hem staat zijn naam in één van de gerestaureerde ramen. Hofjes Ruud Spruit (68) woont al geruime tijd in Medemblik. Maar hij is nog zeer regelmatig in Leiden in verband met een serie van verhalen over de 35 hofjes, die hij schrijft voor het Leidsch Dagblad. Velen zullen zijn naam kennen als de auteur van het boek dat hij, samen met fotograaf Herman Kleibrink, ruim dertig jaar geleden heeft gemaakt in de strijd tot behoud van de hofjes. Spruit’s herinneringen aan zijn periode als hulpkoster in de Pieterskerk zijn zeer levendig. Sinds het begin van de jaren zestig verrichte hij allerlei hulpdiensten tijdens diensten en concerten. “Een keer met de uitvoering van de Hohe Messe zou ik helpen schoonmaken. In de voorafgaande nacht had het enorm gestormd En als het had gewaaid, dan lag alles, de banken en de vloer, onder het zand. Boven in de kerk klapten de luikjes open, er vlogen duiven naar binnen. Schoonmaak was dus hard nodig, maar toen ik aankwam trof ik een verlaten kerk. De koster was ziek. De werksters hadden de avond ervoor een feestje gehad en lagen laveloos op bed. Ik heb een half uurtje gewacht en ben toen maar aan de slag gegaan. Eerst met natte lappen alle banken afnemen. Daarna de hele kerk dweilen. In de namiddag was ik klaar, toen de eerste musici kwamen. Ik kan er op bogen in mijn eentje ooit de hele Pieterskerk te hebben gedweild!” vertelt Spuit lachend. Kippen op het graf Hij herinnert zich ook een voorval, dat kenmerkend is voor de maatschappelijk veranderingen in de jaren zestig en zeventig. “Eind juni 1970 werd er een lustrum van de universiteit gevierd, met een vierdaags congres. De Pieterskerk werd toen naar de mode van die tijd door de Amsterdamse kunstacademie aangekleed met een ‘environment’. De kerk, die nog werd gebruikt voor de eredienst, stond vol met wonderlijke bouwsels, poppen enz. Het meest opmerkelijk was dat op het graf van Boerhaave binnen het hekje enkele Barnevelder kippen rond liepen. Veel kerkgangers waren hevig ontsteld. Vooral ouderen hadden dierbare herinneringen aan de kerk waar zij waren gedoopt, belijdenis hadden gedaan, getrouwd, afscheid van dierbaren hadden genomen. Op dringend verzoek heb ik toen na afloop van een morgendienst een bijeenkomst belegd waarop men zijn hart kon luchten. De emoties liepen hoog op. Mensen hebben zitten huilen in de kerk. De kerkvoogden besloten toen in ieder geval de kippen te laten verwijderen, tot verontwaardiging van de makers van het ‘environment’ die kippen op een graf zo symbolisch vonden voor het contrast tussen leven en dood”. Snelle organist “Vaste organist van de Pieterskerk was een aantal jaren Adriaan Blankenstein. (1952-1973)”, zo brengt Spruit in herinnering. “Blankenstein was een uitstekend organist, die veel succes had met zijn concerten. Bij de begeleiding van de eredienst koos hij voor een rap tempo en vaak in een hoge toonsoort met als gevolg dat de gemeente hem soms moeilijk kon bijhouden bij het zingen van psalmen en gezangen. Op zondagmiddagen waren er geruime tijd in de zomermaanden diensten voor de kerkgangers van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk, de “Bonders” Het was bij deze kerkgangers de gewoonte om uitsluitend psalmen te zingen en dan in een bedaagd tempo. Het is diverse malen gebeurd dat Blankenstein in zijn eigen tempo speelde terwijl de volle kerk in alle rust de psalmen zong. Blankenstein was dan klaar, terwijl de gemeente nog midden in de psalm zat. Dit leidde tot een conflict. De bonders gaven in een volgend seizoen de voorkeur aan een andere kerk in Leiden: Marekerk en Hooglandse Kerk”. Stovenzetters en kippen op een graf < vriendenbericht 5 Het graf van Boerhaave.
Page 1 and 2: vriendenbericht 04/11 jaargang 18/1
Page 3: De stationary van de nieuwe huissti
Page 7 and 8: zoals het Leidsch Dagblad abusievel

Pieterskerk Leiden

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?