En wat nu als beide partijen niet presteren

DGA Fiscaal februari 2008
Pagina 4: presteren
_____________________________________________________________
En wat nu als beide partijen niet presteren
Rechtsverhouding tussen contractspartijen
mr. R.L.E. Storm van 's Gravesande
Indien u – bijvoorbeeld ten behoeve van uw BV - een overeenkomst aangaat en de wederpartij
haar verplichtingen niet nakomt, biedt de wet u meer mogelijkheden dan alleen het vorderen van
nakoming van deze op de wederpartij rustende verplichtingen. Zo kunt u ook in rechte
(vervangende) schadevergoeding vorderen en/of de overeenkomst ontbinden. U kunt echter ook
de nakoming van uw verplichting uit de overeenkomst opschorten totdat uw wederpartij alsnog
haar verplichting is nagekomen.
Wie moet eerst presteren?
Soms blijkt uit de wet of uit de gesloten overeenkomst wie van de contractspartijen het eerst moet
presteren. Bijvoorbeeld: “betaling binnen 30 dagen na ontvangst van de goederen”. Indien dat niet
het geval is, geldt als hoofdregel dat partijen gelijk dienen over te steken. Als dan de ene partij
haar verplichting niet nakomt, kan de wederpartij de uitvoering van haar verplichting opschorten.
Zo zal in het geval dat uw BV de reparatiesom voor een gerepareerde machine niet wilt betalen, de
fabrikant zijn verplichting tot afgifte van het gerepareerde bedrijfsmiddel (kunnen) opschorten.
Indien een partij gebruik maakt van de mogelijkheid van opschorting, kan zij in die periode niet
verweten worden zelf niet te presteren. Daarbij behoudt de opschortende partij het recht nakoming
en eventueel schadevergoeding van de andere partij te vorderen.
De mogelijkheid van opschorting bestaat alleen indien de wederpartij een verplichting niet nakomt.
Als op de wederpartij nog geen verplichting tot presteren rust, kan die partij ook niet verweten
worden nog niet te hebben gepresteerd. Zo heeft een leverende partij geen recht op opschorting
van die leveringsverplichting op grond van niet-nakoming van een betalende partij, indien partijen
bijvoorbeeld hebben afgesproken dat betaling pas verschuldigd is na ontvangst van de goederen.
De verplichting voor de betalende partij ontstaat immers nadat de goederen zijn geleverd.
Bij wijze van uitzondering kent de wetgever in een dergelijk situatie toch een opschortingsrecht toe
aan de leverende partij uit bovengenoemde voorbeeld, indien deze partij goede grond heeft te
vrezen dat de wederpartij haar verplichting niet zal gaan nakomen. Dat kan bijvoorbeeld door een
naderend faillissement het geval zijn.
Niemand presteert…
Maar wat moet er gebeuren wanneer beide partijen onafhankelijk van elkaar hun contractuele
verplichtingen niet (kunnen) nakomen? Een dergelijk geval kwam recent in de rechtspraak aan de
orde. De wet voorziet niet in een regeling in het geval dat beide partijen tegelijk moeten presteren
en beide partijen onafhankelijk van elkaar hun verplichtingen niet kunnen nakomen.
In het recente geval was sprake van de koop van een huis, waar op de overeengekomen dag voor
betaling en levering de ene partij de financiering niet rond had en de andere partij het huis niet
zonder gebreken kon leveren. Beide partijen presteerden dus niet op het overeengekomen tijdstip.

Welke mogelijkheden hebben partijen in dat geval? Kunnen zij zich beroepen op opschorting? Aan
de voorwaarden voor een beroep op opschorting is door beide partijen voldaan. Echter, het beroep
van de ene partij op opschorting, sluit het beroep van de andere partij op opschorting uit. Het zou
in een dergelijk geval onrechtvaardig zijn om de partij waar - achteraf bezien - als eerste de
problemen bij nakoming worden bemerkt, achter te stellen bij de andere partij als blijkt dat ook die
partij niet aan haar verplichtingen kan voldoen. Bovendien zal vaak het ontstaansmoment van
problemen niet goed bepaalbaar zijn.
Salomonsoordeel
De knoop wordt uiteindelijk doorgehakt door de Hoge Raad. Hij oordeelt dat het in het
voorliggende geval niet uitmaakt welke partij als eerste niet aan haar verplichtingen voldoet. Die
vraag is alleen maar van belang in de situatie dat één van de partijen alsnog in staat is om haar
verplichtingen na te komen en die nakoming opschort wegens het door de wederpartij niet voldoen
aan haar verplichtingen uit de overeenkomst. In het geval dat bij de Hoge Raad voorlag, was
daarvan geen sprake. Door het verstrijken van de termijn kon geen van de partijen meer voldoen
aan haar verplichtingen uit de overeenkomst. In dat geval, zo oordeelde de Hoge Raad, zijn beide
partijen bevoegd de overeenkomst te ontbinden.