Onze Lieve Vrouw Ter Eem - CRIMSON architectural historians

ontwikkeling van het landschap
situatie in 1984 met daarop het uitgegraven sportveld
70 71
Nuttig landschap omringd door bos
Het terrein zoals het is ontworpen, aangepast en gegroeid is te karakteriseren als een
nuttig landschap: het is ingericht en bestemd voor praktisch gebruik (sportvelden,
speelpleinen, kwekerij, begraafplaats, hakhoutbos). Ook karakteristiek is dat het
wordt omringd door een bosrand. Temidden van de omgeving valt het landschap
op als een serie groene kamers omringd door een groen scherm. Het uitzicht op de
Vlasakkers is er niet meer, en het uitzicht op de Dom al helemaal niet. De leegte en
overzichtelijkheid uit de beginjaren hebben plaatsgemaakt voor een divers landschap
met op sommige stukken dichte begroeiingen en waardevolle dikke bomen.
Overigens lijkt de aanwezigheid van een grondrug (dus de lijn van beuken en
oprijlaan) een subtiele uitwerking te hebben gehad op het praktisch gebruik van het
terrein. Omdat de lijn precies door het midden van het gebouw liep, verdeelde die
het landschap in twee delen. Aan de ene kant zijn de sportvelden en schoolpleinen
van de Kweekschool; aan de andere kant die van het Lyceum. Aangezien de scholen
in werkelijkheid niets met elkaar te maken hadden, zal dit (onbewust) verhelderend
hebben gewerkt. Leerlingen van het lyceum kwamen namelijk nooit op de
sportvelden van de Kweekschool en andersom. 14 Afgezien van enkele delen binnenin
het gebouw (de kapel, de ziekenzaal, de keuken) die met elkaar werden gedeeld,
waren de scholen zelfvoorzienend en bezaten elk hun eigen stukje buitenwereld. De
bomenrij en de oprijlaan vormden de (subtiele) grens daartussen.
(2) Structuur
De structuur van het gebouw is eigenlijk het belangrijkst voor het begrip van het
ontwerp omdat het gaat over het bouwkundig concept. De manier waarop het
gebouw georganiseerd is bepaalt (in dit geval) voor een belangrijk deel de situering in
het landschap en ook de manier waarop het als architectonisch object is uitgewerkt.
In antwoord op het programma van eisen – drie ‘instituten’ als afzonderlijk te
gebruiken eenheden – ontwierp Koldewey een gebouw dat uit drie delen bestond:
een klooster met aan weerszijden twee scholen. Deze driedeling ligt aan de basis van
het ontwerp. Minstens zo belangrijk is daarbij de eis dat de verschillende onderdelen
alledrie gebruik dienden te maken van één collectief dienstgedeelte, zonder een
andere eenheid te hoeven doorkruisen. Om dat mogelijk te maken bedacht Koldewey