HOMESS Restauratie & Herbestemming. - kelly

Wij zijn een projectteam vanwege de profileringsruimte
Monumentenzorg die wij volgen bij de Hogeschool Utrecht. Door onze
achternamen vormen wij:
HOMESS Restauratie & Herbestemming.
Maarten Hoeijmaker
Kelly Otter
Roy van Maarseveen
Alana van Eijkelenburg
Kevin Sittrop
Frank Stoffels
Voor opdrachtgever de Hogeschool Utrecht samen met de Gemeente
Utrecht afdeling Monumentenzorg, werken wij als projectteam aan een
praktijkopdracht. Het gaat hierbij om het pand aan de Boothstraat 7.
Cultuurhistorisch onderzoek
Het pand aan de Boothstraat 7 is in gebruik van de Evangelische
Gemeente Utrecht. Het kerkgebouw is gelegen in het oude centrum van
de stad Utrecht. Dit stadsdeel behoort tot één van de oudste gedeeltes
van de stad. Tussen 1027 en 1054 valt de plek van de huidige
Boothstraat onder de immuniteit van de Sint Jan. Rond die tijd was er
nog geen echte straat aanwezig, maar was het een onbebouwd stuk
grond. Dit stuk grond veranderde in 1659 toen de Boothstraat werd
aangelegd. Het blok waar de Boothstraat 7 deel van uit maakt bestond
begin 12 e eeuw uit lang uitgerekt percelen. In de eeuwen hierna is het
blok vele malen verkaveld. Lange tijd blijft het stuk grond dus, waar we
nu de Boothstraat 7 is te vinden, onbebouwd. Dit blijft tot na de
verkaveling in 1894, als in 1899 in opdracht van de Nederlandse
Protestantenbond, een kerkgebouw wordt gebouwd door de Utrechtse
Architect Albert Nijland. Nu is het pand dus in gebruik door de
Evangelische Gemeente Utrecht.
Figuur 1 Originele plattegronden uit 1899
Uit het onderzoek is gebleken dat er voor het gebied tussen het
Janskerkhof, Drift, Voorstraat en Boothstraat een hoge culturele waarde
geldt. Voornamelijk door de rijke geschiedenis van de immuniteit en
claustrale woningen die het blok met zich meeneemt is de waardering
hoog. Vanaf het ontstaan tot op heden is de structuur ervan nog heel
duidelijk zichtbaar, namelijk de verkaveling die ervoor heeft gezorgd dat
de opbouw nog zeer duidelijk kenmerkend is.
Bouwhistorische verkenning
Het pand bestaat uit een voorgebouw met daarachter een kerkzaal. Het
voorgebouw van de kerk behoorde tot de van de koster met zijn gezin.
De kerkzaal zelf ligt als het ware verscholen achter het voorgebouw en
heeft dan ook wel wat weg van een schuilkerk of huiskerk.
Het pand telt vier bouwlagen. Deze bestaan uit de kelder, begane grond,
verdieping en de zolder. Hierbij bestaat de kelder uit maar een klein deel
van de plattegrond. Het pand heeft een rechthoekige vorm. Toch zijn het
voorste gedeelte (wat vroeger het woonhuis was) verschoven naast het
achterste gedeelte van het pand (de kerkzaal).
Exterieur
Het gebouw is in zijn geheel uit schoon metselwerk opgetrokken. De
buitengevels zijn anderhalfsteens muren en zijn opgebouwd met een
metselwerk in kruisverband. De bakstenen hebben een formaat van
100x50x210 mm. Er is bij dit pand dus gebruik gemaakt van het
waalformaat bakstenen.
De voorgevel is verder symmetrisch en is vijf traveeën breed. Het
middelste travee is witgeschilderd, dit is tevens de risaliet van de gevel.
Deze bevat de entree in een pilasterstelling met een rondboog, en deze
eindigt in een topgevel. Het zwik van deze rondboog heeft een graffito-
versiering. Verder is de goot afgewerkt met een kroonlijst. Deze wordt
ondersteund door middel van consoles.
In de voorzijde van het pand is er gebruik gemaakt van houten
schuiframen (3x2). Boven de ramen bevinden zich segmentbogen. Deze
bogen worden ondersteund door aanzetstenen en afgesloten in het
midden door een sluitsteen. Het boogveld is opgevuld door metselwerk
in siervlechting.
Figuur 2 Voorgevel Boothstraat 2008
Ook de gevel van de kerkzaal is in zijn geheel opgetrokken uit schoon
metselwerk. In tegenstelling tot het voorste gedeelte van het pand,
heeft deze kerkzaal andere vensters. De gietijzeren vensters bestaan uit
rondbogen. Er is in de kerkzaal gebruik gemaakt van verschillende
kleuren glasvlakken. De buitenste rand is rood van kleur, tussenin is het
geel en binnenin is het blauw van kleur. In tegenstelling tot de zijgevels
bestaan de vensters van de achtergevel uit maar één kleur glas. Deze
achtergevel heeft een flauwe tuitgevel.
Interieur
De meeste wanden in het pand zijn afgewerkt met een pleisterlaag. Het
plafond is eerst bedekt met rieten matten, waarna tevens het plafond is
gestuukt. Opmerkelijk zijn de hoge plinten die door het hele pand
aanwezig zijn. In het pand is een veelvuldig kleurgebruik te zien. Deze
worden op de lambrisering en deuren met kozijnen gekenmerkt door de
gele, groene en oranje tinten. Het is de vraag of deze kleuren origineel
bij het pand horen.
Een opvallend interieur element van het gebouw is de kerkzaal. Het
orgel 1 in de kerkzaal bevind zich, sinds 1948, aan de oostgevel van de
kerkzaal en is ontworpen in 1910 door J. de Koff & Zn. Naast het orgel
bevond zich ook de kansel, deze is echter in 1996 gesloopt. De
orgelpijpen zijn op dit moment nog wel te bewonderen, maar zijn niet
meer in gebruik. Naast de kerkzaal zijn er in het voorhuis ook nog enkele
interieur elementen te vinden die origineel in het pand horen, zoals een
keukenblok met gootsteen en de trap van de kosterwoning naar de
zolder.

Figuur 3 Interieur hal
Figuur 4 Interieur kerkzaal
Waardestelling
Na de bouwhistorische verkenning is er een waardestelling van het pand
gemaakt. Er is hierbij gekeken naar de bouwhistorische waarden van het
pand. Wat te zien is in volgende tekeningen, is dat de buitengevels die
stammen uit de oorspronkelijke bouwtijd, een hoge monumentale
waarde hebben. Het interieur is minder belangrijk. Hierin hebben veel
wanden een positieve en indifferente waarde gekregen.
Figuur 5 Plattegronden waardering
Bouwtechnische opname
Voordat het pand herbestemt kan gaan worden, moet er eerst gekeken
worden naar de technische staat va het gebouw. Tijdens het
bouwtechnisch onderzoek is er gekeken naar eventuele vochtplekken,
scheuren en naar de constructieve onderdelen van het pand. Belangrijke
gebreken die zijn geconstateerd zijn: afbladdering van verf op wanden
en plafond, gaatjes en scheuren in de pleisterlaag, sterk verweerd
houtwerk van de kozijnen, loslatende stopverf van de kozijnen en
vochtschade. Tijdens het herbestemmen zal er met deze gebreken
rekening gehouden moeten worden.
Herbestemmingsplan
Voordat het herbestemmingsplan is opgesteld is er een
haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd. Tijdens dit onderzoek is er gekeken
naar de verkeersontsluiting rondom het pand aan de Boothstraat 7. Er is
gekeken naar welke functies de buurt al heeft, en welke deze nog nodig
heeft. Naast de buurt is er tevens gekeken naar het bestemmingsplan
van de gemeente Utrecht. Uit het onderzoek is gebleken dat de kerk de
beste functie voor het pand is, gevolgd door een functie voor het
universiteitscluster en een kantoorfunctie. Na contact te hebben gehad
met de Universiteit Utrecht is gebleken dat deze partij geen interesse
meer heeft in het pand. Om het herbestemmingsplan uit te werken is er
gekozen om een oplossing te vinden voor de Evangelische Gemeente
Utrecht, die op dit moment ruimtegebrek hebben. Naast deze oplossing
voor de kerk wordt er een nieuw herbestemmingsplan gemaakt voor
een kantoorfunctie in het pand, mocht de kerk gaan verhuizen.
Tijdens het herbestemmingsplan voor de kantoorfunctie zal er een
restauratieplan worden opgesteld waarin er wordt gedacht aan
‘behouden gaat voor vernieuwen’. Originele onderdelen van het pand
zullen zoveel mogelijk worden behouden zoals de granito vloer, de
lambrisering, de entree trap en de binnendeuren en kozijnen.
Onderdelen van de restauratie zijn;
Reparatie voor houten kozijnen
Reparatie voor glas-in-lood
Voorzetbeglazing
Isolatie van de gevel
Herstellen houten vloeren
Er is onvoldoende kleuronderzoek gedaan om de authentieke kleuren te
herstellen. Er is gekozen om voornamelijk lichte tinten toe te passen.
Veel witkleuren wat zorgt voor een rustige en neutrale uitstraling. Qua
inrichting zal er veel glas en roestvrij staal worden gebruikt. In de
kerkruimte worden er ruimtes gecreëerd door middel van
bovengenoemde materialen. Voor het meubilair komen veel strakke
accenten terug. Dit past bij het kleurgebruik en de genoemde
materialen.
Figuur 6 3D impressie kantoorfunctie
Een advies voor de opdrachtgever, de Gemeente Utrecht, is om de
onderdelen die tijdens bovenstaande onderzoeken nog niet aan bod zijn
gekomen, alsnog te onderzoeken. Dit zal belangrijk zijn, dat er bij de
restauratie en herbestemming geen fouten worden gemaakt, en dat er
geen monumentale waarde over het hoofd worden gezien. Dit zou
zonde zijn voor zo’n origineel kerkgebouw als deze op de Boothstraat 7!
2