Cultuurhistorische inventarisatie centrum Coevorden - Planviewer

Cultuurhistorische inventarisatie centrum Coevorden; gemeente Coevorden (provincie Drenthe)
RAAP-rapport 968 / eindversie 07-01-2004
R A A P
schoutambt over Drenthe uitoefenen. Reeds in 1229 wist Rudolf het kasteel
Coevorden opnieuw in bezit te krijgen. Toen hij echter in 1230 valselijk naar
Hardenberg werkt gelokt, werd hij door bisschoppelijke soldaten gevangen genomen
en vervolgens terechtgesteld (Tromp, 1985). In de jaren daarop volgend bleef de
strijd tussen de verschillende partijen voortduren totdat Bisschop Otto III (1233-
1249) vrede tot stand wist te brengen. Volgens Tromp (1985) werd echter gedurende
de rest van de 13e eeuw en ook in de 14e eeuw weinig of geen bisschoppelijke
(grafelijke) macht in Drenthe uitgeoefend. In de loop van de 14e eeuw wisten de
kasteleins van Coevorden hun positie enorm te verstevigen, zodanig dat Reinoud IV
van Coevorden op kon treden als de belangrijkste persoon in Drenthe en zijn moeder
zich ‘vrouwe van Drenthe’ noemde (Tromp, 1985: 192-193). Met het aantreden
van de Bisschop Frederik van Blankenheim kwam aan deze machtige positie echter
een eind. Frederik wilde Coevorden en Drenthe weer onder zijn gezag brengen,
maar Reinoud IV stribbelde tegen. Daarom ging de bisschop in 1395 over tot
het beleg voor de stad Coevorden, veroverde deze en tenslotte ook het kasteel.
In 1402 deed Reinoud IV definitief afstand van zijn rechten (Tromp, 1985) en
daarmee ook van het kasteel als zijn verblijfplaats.
Het kasteel
Volgens Van Kalveen (1985) was het kasteel aanvankelijk in hout opgetrokken en
werd het in 1412 vervangen door steenbouw, waarbij ook een stenen ringwal
werd aangelegd. Hij baseert zich op Janssen (1972), die echter het jaartal 1402
voor deze ingrijpende wijziging noemt op basis van een inscriptie in een steen
die tijdens de restauratie van het kasteel is aangetroffen. Dat er tot 1412 een
houten kasteel zou hebben gestaan, lijkt echter zeer onwaarschijnlijk. Reeds in
de 12e en 13e eeuw werden verdedigbare woontorens in steen (tufsteen en na
1150 vooral baksteen) opgetrokken (het kasteel van de bisschoppelijke dienstman
in de stad Groningen bestond in de 13e eeuw reeds uit baksteen, evenals zovele
steenhuizen van lokale machthebbers in de provincies Groningen en Friesland) en
het is bijna ondenkbaar dat een belangrijk en machtig kasteel als dat te Coevorden
tot 1412 uit hout zou hebben bestaan. Bovendien zijn in het kasteel in haar
huidige vorm nog de resten van een rechthoekige woontoren aanwezig die op
grond van het gebruikte baksteenformaat (aangetroffen zijn: 31,5x7,5 cm, 31x8
cm, 30x8 cm en 29x8 cm; de breedte kon niet worden vastgesteld maar zal rond
de 15 cm schommelen) uit de 13e eeuw dateren. (In de nabij Coevorden gelegen
motte de Klinkenberg te Gees zijn wel sporen van een houten gebouw gevonden;
een tufsteenfase en baksteenfase heeft dit gebouw vervolgens niet gekend (Van
Doesburg, in voorbereiding en mondelinge mededeling) De desbetreffende motte
is echter in omvang en status niet vergelijkbaar met die te Coevorden.) De
vroegste vermelding van het Coevorder kasteel dateert uit 1143. Een bakstenen
gebouw is dan nog (net) niet te verwachten, maar een tufstenen gebouw is wel
goed mogelijk. Tufsteen is echter voor zover bekend niet tijdens de archeologische
onderzoeken (zie § 2.2), noch tijdens de restauratie van het huidige gebouw
aangetroffen. Hetzelfde geldt voor houtbouw: er zijn tijdens de archeologische
onderzoeken geen sporen van een houtbouwfase van het Coevorder kasteel
gevonden.
[11]