EXTRA 15 PAGINA'S - Denise Hoogland

TeKST: deniSe hoogLAnd M.M.V.: neuroLoog dr. John LeBBinK VAn de zorggeVeriJ, huiSArTS dr. SYLVie Lo Fo Wong
en huidArTS dr. JeTSKe uLTee. iLLuSTrATieS: deBorAh VAn der SChAAF. BeeLd: iMAgeSeLeCT
EXTRA
15 PAGINA’S
Deze Libelle is
nog lang niet uit!
Sla snel om!
vrouw &
gezondheid
dit moeten we weten over gezond blijven en beter worden
v
gezondheid
>> Waarom vrouwen te lang
doorlopen met hun klachten
>> Van endometriose tot
migraine, migraine van alzheimer
tot rugpijn: de nieuwste
ontwikkelingen en de beste
behandelingen. extra
routeplanner: wat zijn de
meest gespecialiseerde
ziekenhuizen?

ach
dokter,
het is
vast niet
ernstig...
Vrouwen hebben een totaal andere ziektebeleving
dan mannen en dat resulteert er vaak in dat ze hun
klachten niet serieus nemen en op de ‘stresshoop’
gooien. Wat dat betreft zouden we aan mannen nog
een voorbeeld kunnen nemen. Tekst: Denise Hoogland

“Nou ja, dokter, ik heb het natuurlijk ook
gewoon heel druk. Ik moet misschien
eens wat beter eten en heb de laatste
weken erg weinig geslapen…” “Ik voel me
zo uitgeput, maar ja, ik heb wel de zorg
voor mijn zieke moeder en dan die overgang…”
Vrouwen zijn een regelrechte
ramp in de spreekkamer van de huisarts.
Vooral voor zichzelf. Ze komen zelf al
met een verklaring voor hun klachten.
Verontschuldigen zich bijna voor de tijd
die ze innemen. En gooien zonder dat ze
het zelf doorhebben, alles op hun drukke
bestaan met man, baan en kinderen.
Vrouwen zijn er kortom een meester in
om hun klachten te psychologiseren én te
bagatelliseren. En dat maakt het voor artsen
erg moeilijk, maar tegelijkertijd makkelijk,
om niet verder te zoeken. Vooral
mannelijke dokters raken nog weleens
geïrriteerd, omdat ze door de bomen het
bos niet meer zien. Waar de mannelijke
patiënt zegt: ‘Ik ben gevallen en heb pijn
aan mijn enkel’, houdt een vrouw een
uitgebreide verhandeling over hoe ze met
een volle wasmand door het huis rende,
telefoon aan haar oor, luisterend naar
een vervelend verhaal over haar kind op
school, want ach, dokter, daar maakt ze
zich ook al zo lang zorgen over, nou ja en
toen lag er dus wat op de trap en toen…
Niet zo vreemd dat veel klachten bij
werkende vrouwen op de stresshoop belanden.
Of in het putje van de overgang
verdwijnen. Veel reumatische aandoenin
gen en hormonale ziekten worden
bijvoorbeeld gemist. Daar komt bij dat de
verschijningsvorm van ziekten bij vrouwen
heel anders kan zijn. Daar waar hartklachten
zich bij mannen aankondigen
met de klassieke pijn op de borst, zal een
vrouw eerder aangeven dat ze zo duizelig
is, vermoeid en slecht kan slapen. Als ze
dat vervolgens zelf nog eens wegwuift
met drukte en stress, is de kans groot dat
een onderzoek uitblijft. Vooral bij de (vermeende)
mannenziekten loopt een vrouw
het risico niet goed of snel genoeg behandeld
te worden.
Hormonaal pijngevoel
Toch gaan vrouwen uiteindelijk drie keer
zo vaak naar een arts dan mannen. Dat
verschil ontstaat al vanaf de eerste menstruatie.
Ze komen voor vragen over hun
cyclus, anticonceptie, sex, zwangerschappen,
kinderen en later de zorg voor ouders
en andere familieleden. Vrouwen hebben
veel dubbele belastingsproblemen: ze werken
én zorgen. Ze zijn niet kleinzeriger of
overgevoelig, maar van nature bezorgder.
Gevoeliger ook voor stemmingsstoornissen.
En daarbij sensitiever en alerter op
klachten. Mannen merken veel dingen niet
eens op, of ze verdringen het simpelweg.
Het is overigens een fabel (of wishful thinking?)
dat vrouwen een hogere pijngrens
vrouwen hebben veel
dubbele belastingsproblemen:
ze
werken én zorgen
zouden hebben. Er wordt nog weleens
trots beweerd dat als mannen kinderen
zouden moeten baren, de wereldbevolking
allang verdwenen zou zijn. Maar
volgens professor Roger Fillingim van de
Universiteit van Florida ligt de pijndrempel
bij vrouwen juist lager. Uit onderzoek
blijkt dat vrouwen gelijke pijnprikkels als
ernstiger ervaren dan mannen. Ze roepen
bij pijnexperimenten ook eerder dat er
gestopt moet worden. Mogelijk heeft dit
te maken met hormonen: het pijngevoel
varieert tijdens de menstruele cyclus,
maar verandert ook na de overgang. Een
reden kan ook zijn dat vrouwen expressiever
zijn. En uit onderzoek blijkt dat
vrouwen tijdens een pijnprikkel meer aan
de consequenties denken. Dat effect kan
worden aangetoond met hersenscans:
bij een pijnprikkel gebruiken vrouwen het
emotionele gebied in de hersenen meer
dan mannen.
Meer aandacht voor
de sekseverschillen
Wat ziekten betreft lijden vrouwen vaker
aan chronische pijnsyndromen als fybromyalgie,
migraine en een prikkelbare darm
dan mannen. Ook alzheimer, spataderen
en schildklierproblemen komen vaker
voor bij vrouwen. Gelukkig komt er in
de geneeskunde steeds meer aandacht
voor sekseverschillen. Niet alleen voor de
manifestatie van klachten, maar ook voor
de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke
patiënten als het gaat om communiceren,
het omgaan met klachten en de
behandelingen. De opleiding geneeskunde
richt zich nog steeds op de mannelijke
presentatie van klachten, en ook behandelprotocollen
gaan uit van het mannenlijf.
Zo belandt een patiënt met een aneurysma
in principe pas op de operatietafel bij een
zes centimeter verwijding van de aorta.
Maar: bij een man is de lichaamsslagader
in normale toestand zo’n drie centimeter,
bij een vrouw ongeveer de helft. Tegen de
tijd dat die vrouw op zes centimeter zit,
kan het te laat zijn.
Medici gaan dus beter naar vrouwen
kijken. En vrouwen kunnen op hun beurt
heus wel iets van mannen leren. Ze moeten
zichzelf gewoon veel serieuzer nemen.
Een man met pijn aan zijn schouder gaat
thuiszitten. Maar dan ook écht zitten. Een
vrouw niet, het huishouden gaat immers
gewoon door. Daarom lopen vrouwen
veel langer door met klachten aan hun
bewegingsapparaat. Toch moeten vrouwen
vooral bezorgd én alert blijven. Dat kunnen
ze immers als de besten.
Ps
Al sinds de achttiende eeuw leven vrouwen in
europa gemiddeld langer dan mannen. de verklaring
is lang gezocht in biologiosche verschillen,
net als in het drie keer vaker naar een arts
gaan. Maar uiteindelijk is roken de belangrijkste
reden dat mannen eerder sterven.
30-107
VrouW &
gezondheid

Menstruatiestoornissen
in de puberteit en in de overgang heeft
iedere vrouw wel een periode last van een
onregel matige menstruatie. Maar ook in de
jaren daartussen kan de cyclus verstoord
raken. Bijvoorbeeld door een ontsteking
van de baarmoedermond, een chlamydiainfectie,
poliepen of afwijkende cellen.
Vrouwen die veel last ondervinden, wordt
meestal geadviseerd de pil te gebruiken.
ook een hormoonspiraaltje (Mirena) is een
beproefde en populaire methode.
Hevig bloedverlies:
er is wat aan te doen
ongeveer één op de vijf vrouwen verliest
bij menstruatie meer bloed dan normaal.
Bij één op de twintig is sprake van
menor ragie: zij moeten zich minimaal
ieder uur verschonen. deze vrouwen
zijn vaak moe, voelen zich niet lekker en
lijden aan bloedarmoede. Vaak wordt
dan het baarmoederslijmvlies operatief
verwijderd of soms zelfs de gehele
baarmoeder, wat behoorlijk ingrijpend is.
relatief nieuw en populair is de nova­
Sure­methode waarbij een gedoseerde
hoeveelheid energie over het slijmvlies
wordt geleid, dat daardoor wordt verwijderd.
deze behandeling wordt in zestig
ziekenhuizen uitgevoerd.
30-108
piJN eN aFsCHeiDiNg
een blijvende pijn of zwaar
gevoel in de onderbuik, vreemde
afscheiding soms in combinatie
met een onaangename geur zijn
serieuze voortekenen dat de pijn
van de baarmoeder afkomstig
is. Ook pijn bij gemeenschap
kan op een storing of aandoening
wijzen. laat regelmatig een
uitstrijkje doen.
BaarMoeDer
Onvruchtbaar door endometriose
endometriose is een van de meest voorkomende
oorzaken van onvruchtbaarheid.
Bij deze chronische en zeer pijnlijke
ziekte, groeit het weefsel dat normaal de
binnenkant van de baarmoeder bekleedt,
ook op plaatsen daarbuiten. de oorzaak
is nog steeds onduidelijk, maar de meest
gangbare verklaring is het terugvloeien
van menstruatievocht. dit vocht bevat
bloed en levende stukjes van het baarmoederslijmvlies
die zich in de buikholte
hechten en daar beginnen te groeien.
deze zogeheten endometriosehaarden
gaan zich vervolgens als baarmoedertjes
gedragen en bloeden dus mee tijdens
de menstruatie. het bloed komt terecht
op de omliggende organen en weefsels
waardoor irritatie, littekenvorming en
soms verklevingen optreden. Verklevingen
zijn alleen operatief te verwijderen.
ongeveer 60% van De vrouwen
raakt ooit met hpv geÏnfecteerD
POLIePeN: MeeStAL ONSCHULDIG
zo’n 500.000 vrouwen hebben poliepen in de baarmoeder. hiervan ondervinden 150.000
vrouwen daadwerkelijk ongemakken, zoals een pijnlijke menstruatie, tussentijds bloedverlies
en bloedverlies tijden het vrijen. het verschil met myomen is dat ze uit slijmvliesweefsel
bestaan en niet uit spierweefsel. de meeste poliepen zijn goedaardig, maar er bestaat een
kans van één op twintig dat ze kwaadaardig worden. ga bij klachten dus naar de gynaecoloog
voor een onderzoek. deze zal een uitstrijkje maken en eventueel een biopsie doen.
MYoMen KoMen Veel Voor
in nederland hebben bijna 1,8 miljoen
vrouwen myomen, ook wel vleesbomen
genoemd. Van deze groep hebben
350.000 vrouwen daadwerkelijk klachten,
zoals een heftigere menstruatie. Myomen
bestaan uit spierweefsel dat onder invloed
van vrouwelijke hormonen groeit. Kleine
vleesbomen kunnen tegenwoordig met
ultrasoon geluid worden verwijderd.
het ontspoorde weefsel sterft af en het
lichaam ruimt dit vervolgens zelf op.
BAArMOeDerHALSKANKer:
ALLe LeeftIJDeN
Baarmoederkanker komt zelden voor het 50e
jaar voor, maar baarmoederhalskanker kan op
alle leeftijden ontstaan, het meest bij vrouwen
van 35 tot 50 jaar. het humaan papillo ma virus
(hPV) speelt hierbij een rol. ongeveer zestig
procent van alle vrouwen raakt er via sex ooit
mee geïnfecteerd. Vaak wordt het virus door het
lichaam zelf opgeruimd, maar sommige vrouwen
worden drager en kunnen later last krijgen. het
hPV verandert de cellen van de baarmoederhals.
de mate van onrustige cellen wordt zichtbaar
gemaakt volgens de PAP­klasse. Bij een
afwijkende PAP wordt het des betreffende weefsel
(histologisch) onderzocht. Als daadwerkelijk
baarmoederhalskanker wordt geconstateerd,
is de behandeling afhankelijk van het stadium.
Bij stadium 1 hoeft alleen de baarmoederhals
verwijderd te worden. is de kanker verdergevorderd,
dan is een radicalere operatie nodig.
eXtra inFormatie
heel veel ziekenhuizen hebben
tegenwoordig een menopauzespreekuur,
soms is er
zelfs een speciale poli met
groepsconsulten, zoals het
Sint Lucas Andreas ziekenhuis
in Amsterdam.

te WeINIG INSULINe
Bij diabetes maakt de alvleesklier
onvoldoende insuline aan. hierdoor
wordt glucose (suiker) in het bloed
niet goed omgezet in een voor de
spieren bruikbare vorm. de bloedsuikerspiegel
zal daardoor stijgen.
dit heeft nadelige effecten voor
verschillende weefsels en organen.
Bij overgewicht (met name bij veel
buikvet) kan ook ongevoeligheid
ontstaan voor insuline.
seintJes van
Diabetes
Vaak plassen en dorst. de
glucose in de urine onttrekt extra
water aan het bloed. Je moet
vaker plassen, ook ’s nachts.
Vermoeidheid. Als glucose niet
overal in het lichaam komt, krijgen
spieren te weinig brandstof.
Chronische vaginale infecties
bij vrouwen. de glucose zorgt
voor een zoet milieu waar ziekteverwekkers,
zoals bacteriën en
schimmels, goed in gedijen.
Wazig zien. Wanneer de bloedsuikerspiegel
stijgt, worden de
ooglenzen dikker. ze krimpen
weer wanneer deze daalt. hierdoor
wordt het zicht wazig.
Langzaam herstel van wondjes,
tandvlees- en blaasontsteking.
Witte bloedlichaampjes, die helpen
bij wondherstel en het lichaam
verdedigen tegen infecties, werken
niet goed in een zoete omgeving.
infecties juist wel.
Doof en/of pijnlijk gevoel in
voeten of benen. Als dit een van
de klachten is en u hebt ook last
van de andere symptomen, hebt
u waarschijnlijk ongemerkt al een
paar jaar diabetes. Want neuropathie
doet er doorgaans vijf jaar
over om zich te ontwikkelen.
DiaBetes tYPe 2
VerBorGen ePideMie
Wereldwijd hebben meer dan 250 miljoen mensen diabetes.
de verwachting is dat dit aantal de komende twintig jaar bijna
verdubbelt. dat heeft alles te maken met onze ongezonde
leefstijl, want overgewicht en te weinig beweging zijn de
belangrijkste risicofactoren. in nederland hebben bijna 900
duizend mensen de aandoening, van wie 250 duizend dit niet
eens weten. Vandaar ook dat diabetes wel ‘de verborgen
epidemie’ wordt genoemd.
ONgerUst?
laat de bloedsuikerspiegel controleren
bij de huisarts of koop
een zelftest bij de apotheek.
Op www.kijkopdiabetes.nl staat
ook een diabetes­risicotest.
Leven met diabetes
een gezonde leefstijl heeft vaak een zeer positief
effect op diabetes, dus: veel bewegen,
gezond eten, matig zijn met alcohol en sigaretten
en oppassen voor overgewicht. ook
het aantal uren slaap en de kwaliteit ervan
heeft invloed. Minder dan zes uur of meer
dan negen uur slapen per nacht geeft een
gemiddeld twee keer groter risico op diabetes
type 2 of een gestoorde glucosehuishouding.
Als een gezonde leefstijl niet voldoende
is, zijn er tabletten die de alvleesklier meer
insuline laten aanmaken of de lichaams cellen
de insuline beter laten gebruiken. Verder zijn
er dPP­4­remmers, die alleen werken wanneer
het nodig is.
risicofactoren voor
Diabetes: overgewicht
en te weinig
lichaamsbeweging
GeSPeCIALISeerDe CeNtrA
De twee klinieken van Diabeter zijn
gespecialiseerde centra voor jong volwassenen
en kinderen (www.diabeter.nl).
eXtra inFormatie
• Op www.dvn.nl staat een
handige zorgwijzer • Zorgboek
Diabetes van Stichting
September (via de apotheek)
• Patiëntenervaringen: www.
dr­yep.nl en www.zorgkaartnederland.nl
• Kies de juist
zorg, kijk op www.dr­yep.nl
en www.kiesbeter.nl
Weg met buikvet
risicofactoren voor diabetes type 2 zijn een dikke
buik (meer dan 102 cm bij mannen, meer dan 88 cm
bij vrouwen), overgewicht en weinig lichaamsbeweging.
Buikvet vermindert de gevoeligheid voor insuline.
de alvleesklier moet steeds meer van dit hormoon
maken om toch de suiker in het bloed te kunnen omzetten
in een vorm die de spieren kunnen opnemen.
dit put het orgaan uit, waardoor er uiteindelijk een
tekort aan insuline zal ontstaan. het is dus van belang
dat de buikomvang afneemt, maar zorg tegelijkertijd
dat er spieren worden gekweekt. Want bij alleen
gewicht verliezen worden ook spieren afgebroken.
en die verbruiken nu juist veel glucose.
routeplanner
Huisarts: stelt de diagnose. Vervolgens
behandeling volgens behandelrichtlijn
nederlands huisartsen genootschap:
lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek,
netvliesfoto, zo nodig medebehandeling
praktijkondersteuner, diëtist, diabetesverpleegkundige,
podotherapeut, fysiotherapeut,
psycholoog. doorverwijzing
bij moeilijke behandelbaarheid, zwangerschapsdiabetes
en complicaties naar:
>> Internist diabetoloog: vrijwel elk
ziekenhuis heeft wel multidisciplinaire
behandel teams en poliklinieken.
de meeste huisartsenpraktijken hebben
een gespecialiseerde diabetesverpleegkundige
en een zorgprogramma om de
ziekte onder controle te houden.
30-109
VrouW &
gezondheid

aLzHeiMer
explosieve stijging
nederland telt op dit moment 235.000 mensen met dementie. door de vergrijzing
en het ouder worden van de bevolking zal dit aantal in de toekomst
explosief stijgen: in 2050 zullen ruim een half miljoen mensen lijden aan deze
ziekte. een op de vijf mensen zal uiteindelijk dement worden. Voor vrouwen ligt
dit percentage zelfs op dertig procent. omdat vrouwen ouder worden dan mannen,
is de kans dat vrouwen getroffen worden door alzheimer sowieso groter.
Maar waarom de ziekte zich vaker manifesteert bij vrouwen dan bij mannen is
niet helder. Andere risicofactoren voor het ontstaan van dementie zijn erfelijke
factoren en leefstijlgewoonten als roken.
AlZheiMer oF deMentie
Alzheimer en dementie worden vaak door
elkaar gebruikt. Toch is het niet hetzelfde.
Alzheimer is de meest voorkomende oorzaak
van dementie, maar dat wil niet zeggen dat
wanneer je dementeert, je altijd de ziekte van
Alzheimer hebt. Bij de ziekte van Alzheimer
gaan geleidelijk steeds meer hersencellen
verloren. Wat precies misgaat, is onduidelijk.
Wel is bekend dat bij ouderen, en in het bijzonder
ouderen met de ziekte van Alzheimer,
de afbraak van een bepaald eiwit (amyloïd)
in de hersenen niet goed verloopt. in hun
hersenen zijn zogeheten eiwitplaques te zien.
routeplanner
>> Huisarts: stelt de eerst diagnose.
doorverwijzing naar:
>> Neuroloog: specialist ouderengeneeskunde,
geriater of geheugenpolikliniek.
Lichamelijk onderzoek,
bloedonderzoek, röntgenonderzoek,
Mri­scan hersenen, eeg (hersenfilmpje),
uitgebreid geheugenonderzoek en
eventueel ruggenprik.
30-110
De OMgeViNg
VaCCiN
er wordt hard gewerkt aan
de ontwikkeling van een
vaccin tegen alzheimer.
Het vaccin bevat een stukje
van het eiwit amyloïd. Door
inenting zal het afweersysteem
antilichamen vormen.
De gedachte is dat deze de
eiwitophopingen in de
hersenen zullen opruimen.
Maar het zal nog zeker een
aantal jaren duren voordat
het vaccin op de markt is.
thuiszorg kan een deel van de praktische zorg
overnemen. Daarnaast zijn er dagbehandelingen
die de zorg tijdelijk of periodiek kunnen overnemen.
goede informatie kan de mantelzorg enorm
verlichten. Door sommige situaties anders aan te
pakken, kunnen frustraties of werk bespaard blijven.
Gespecialiseerde centra
nederland heeft vijftig geheugenpoliklinieken. in deze
poli’s – vaak verbonden aan een ziekenhuis – houdt
een team van gespecialiseerde medewerkers zich
bezig met geheugenproblemen. de adressen zijn te
vinden op www.geheugenpoli.com. er zijn ook gespecialiseerde
teams vanuit de ggz (geestelijke gezondheidszorg)
en verpleeghuiszorg. nederland heeft
daarnaast vier Alzheimercentra, waar een geheugenpolikliniek
gekoppeld is aan de wetenschap: in
Amsterdam, nijmegen, groningen en Maastricht.
goeDe informatie
kan De mantelzorg
ronDom De
alzheimer-patiËnt
enorm verlichten
Ga op tijd naar de huisarts
gewone vergeetachtigheid verstoort het dagelijkse leven niet. Je kunt nog
steeds je eigen huishouden doen, bankzaken regelen of op pad gaan. Maar
bij dementie wordt dit snel moeilijker. Mensen die dementeren, raken ook
gedesoriënteerd en verliezen hun vermogen om logisch na te denken. Hierdoor
worden dagelijkse handelingen als aankleden, boodschappen doen of
werken steeds meer een probleem. Mensen die dementeren, zijn niet gek.
ze merken zelf vaak heel goed dat er dingen misgaan, maar begrijpen niet
precies wat er aan de hand is. Vaak roept dit angst op, wat kan leiden tot
boosheid, somberheid of pessimisme, wat weer kan leiden tot spanningen
en irritaties. Soms kunnen psychotherapie en medicijnen helpen.
eXtra inFormatie
• www.alzheimer­nederland.nl • www.memory.uva.nl/
geheugentest • patiëntenervaringen via www.dr­yep.nl
en www.zorgkaartnederland.nl • zorgmap dementie
stichting September (via de apotheek)

MiGraine
Heftige hoofdpijn
Migraine is een kloppende of bonzende hoofdpijn
die tot drie volle dagen kan duren. Meestal zit
de pijn aan één kant van het hoofd. Licht en geluid
worden meestal slecht verdragen en vaak is
er misselijkheid of braken. een migraineaanval
kondigt zich vaak aan in een of twee stappen.
in de eerste fase hebben mensen last van een
stijve nek en van een veranderende stemming.
vrouwen hebben een
Drie keer grotere kans op
migraine Dan mannen
eXtra inFormatie
• www.hoofdpijnpatienten.nl • Zorgboek
hoofdpijn stichting September (via de
apotheek) • Patiëntenervaringen: www.
dr­yep.nl en www.zorgkaartnederland.nl
sCHiLDkLier
Productie van hormonen
in nederland hebben ongeveer een miljoen
mensen in meer of mindere mate schildklierproblemen;
vrouwen zeven keer vaker dan mannen.
de schildklier produceert hormonen die onder
andere zorgen voor de regulering van de hartslag
en de bloeddruk, de verbranding van vetten, de
groei en energieverbruik.
slaNk OF Dik
Het is een misverstand
dat slanke mensen altijd
een snel werkende
schildklier hebben en
dikke mensen een
trage. Meestal gaat het
om iemands eetpatroon.
te SNeL
een te snel werkende
schildklier komt vooral
voor bij vrouwen tussen
de 25 en 50 jaar.
de symptomen zijn zo
divers dat schilklierproblemen
vaak heel laat
worden opgemerkt.
HOrMONeN eN pil
De oorzaak van migraine is waarschijnlijk
een combinatie van erfelijkheid/
aanleg met gevoeligheid voor bepaalde
stressfactoren, die voor iedere patiënt
anders zijn. Denk aan onregelmatig
slapen en eten, spanning of juist
ontspanning en bepaalde voedingsmiddelen,
de menstruatiecyclus en de pil.
BehAndelinG
Migraine dient ‘op maat’ behandeld
te worden. Iedere patiënt heeft een
‘eigen’ vorm van migraine. Samen
met de huisarts en/of neuroloog kan
een behandeling ‘op maat’ worden
gegeven: • Analyse­hoofdpijnkalenders
• Voorlichting • Leefstijlaanpassingen
(is altijd de eerste stap) • Aanvalsbehandeling
met medicijnen • Onderhoudsbehandeling
met medicijnen
te LANGZAAM
de klachten van een te langzaam werkende
schildklier: vermoeidheid, gewichtstoename,
vergeetachtigheid, concentratieproblemen,
somberheid, vocht vasthouden, het snel koud
hebben en tintelingen. Van de mensen die in
eerste instantie depressief leken, blijkt 25%
achteraf een schildklieraandoening te hebben.
routeplanner
>> hebt u net te horen gekregen dat
uw schildklier niet goed werkt? op
www.schildklier.nl van de Schildklier
Stichting staat veel nuttige informatie.
u kunt ook bellen met de Schildkliertelefoon:
0900­899 88 66.
routeplanner
>> Huisarts: stelt de eerste diagnose.
Bij moeilijk te behandelen vormen,
verdenking van een andere oorzaak
van de pijn doorverwijzing naar:
>> Neuroloog: aanvullend onderzoek
(bijvoorbeeld bloedonderzoek,
Mri­scan hersenen), preciezere diagnose,
eventuele doorverwijzing naar:
>> Gespecialiseerde centra. Let
bij deze centra op de mate van specialisatie:
is er een gespecialiseerde
(poli)kliniek of multidisciplinair team,
maakt de neuroloog extra tijd vrij
voor hoofdpijnpatiënten of betreft het
een geautomatiseerde ‘intake’ met
een verpleegkundige, weinig tijd van
de specialist en direct een recept?
is er aandacht voor leefstijlaanpassingen
en langetermijnbegeleiding?
zijn er bijzondere hulpmiddelen en
faciliteiten? Kijk op de website www.
hoofdpijnkliniek.nl of op www.hoofdpijncentra.nl
voor de hoofdpijnpoli’s
van de Vereniging van nederlandse
hoofdpijn Centra.
BehAndelinG
Blijkt uit bloedonderzoek dat iemand
een te snel werkende schildklier heeft,
dan zullen meestal eerst medicijnen
worden voorgeschreven die de werking
en daarmee de hormoonaanmaak
afremmen. ook kan worden gekozen
voor de ‘slok’: het toedienen van
radio actief jodium. de schildklier zal
dan stoppen met werken. na inname
is een à twee dagen isolatie nodig,
onder andere omdat de urine en ontlasting
tijdelijk radioactief zijn. nadeel
van deze behandeling is dat de schildklier
later vaak juist te langzaam gaat
werken, waardoor je alsnog medicijnen
nodig hebt. in enkele gevallen is een
operatie nodig.
30-111
VrouW &
gezondheid

Ook bij jonge vrouwen
Borstkanker komt helaas ook
bij jonge vrouwen voor. Van de
borstkankerpatiënten is 75 procent
50 jaar of ouder. omdat de
huidige screenings methode niet
geschikt is voor jonge vrouwen
met dikker klierweefsel, krijgen
alleen vrouwen van 50 tot 75 jaar
elke twee jaar een uitnodiging
voor het bevolkingsonderzoek
borstkanker. Aangezien tegenwoordig
bijna alle borstfoto’s
digitaal worden gemaakt én
omdat foto’s van vrouwen tussen
de 45 en 49 jaar digitaal beter
te beoordelen zijn, wordt nu wel
onderzocht of die beginleeftijd
omlaag kan.
MONitOr
BOrstkaNkerzOrg
Hoe is de zorg voor patiënten
geregeld in Nederland?
Welk ziekenhuis biedt welke
behandeling en wat zijn de
ervaringen van patiënten?
Op www.borstkanker.nl van
de Borstkanker Vereniging
Nederland draait sinds een
jaar de Monitor Borstkankerzorg.
Deze kan patiënten
helpen om een gemotiveerde
keuze te maken voor een
bepaald ziekenhuis.
1000 tot 1500
borstkankergevallen
zouDen voorkomen
kunnen worDen als
vrouwen meer bewegen
30-112
Borstkanker
De 9 symptomen
Ga direct naar de huisarts bij de
volgende klachten:
>> een knobbeltje in de borst.
>> een verdikt strengetje naar de tepel.
>> deukjes of kuiltjes in de huid.
>> een sinds kort ingetrokken tepel.
>> een verandering van de tepel zoals
roodheid, schilfertjes of een soort eczeem.
>> Vochtuitscheiding uit de tepel.
>> Voortdurend pijn in (een van) de
borsten, op een plek waar ook het
klierweefsel anders aanvoelt.
>> Borst voelt warm aan en is rood
verkleurd.
>> een wondje op de huid dat niet geneest.
Bron: KWF Kankerbestrijding
Lymfeklieren niet meer
standaard verwijderd
Vroeger werden bij vrouwen die
een borstkankeroperatie moesten
ondergaan, ook standaard de
lymfeklieren in de oksel verwijderd.
daarmee werden eventuele uitzaaiingen
in de kiem gesmoord,
maar de gevolgen waren vervelend:
een blijvend dikke arm
door lymfoedeem. Tegenwoordig
wordt eerst de zogenaamde
schildwachtklierprocedure toegepast.
Met behulp van een speciale
techniek worden de klieren in
de oksel opgespoord, die als eerste
lymfe opvangen uit de borst.
Tumorcellen die zich via de lymfe
verspreiden worden vrijwel altijd
als eerste in deze zogenaamde
schildwachtklier aangetroffen.
is de schildwachtklier schoon,
dan kan met redelijke zekerheid
worden vastgesteld dat er geen
uitzaaiingen zijn en dat de lymfeklieren
dus niet hoeven worden
verwijderd.
Verschillende soorten
er bestaan verschillende soorten borsttumoren die allemaal een andere behandelvorm
hebben. Tweederde van de patiënten heeft een hormoongevoelige borstkanker.
Bij 20% is sprake van een zogenaamde her2­neu positieve borstkanker.
daarnaast is er nog de hormoon­ongevoelige kankervorm.
het is nog onduidelijk waardoor borstkanker ontstaat. de belangrijkste risicofactor
is erfelijke aanleg waarbij er sprake is van een mutatie in het zogeheten BrCA1­
of BrCA2­gen. Bij 5 tot 10% van de vrouwen met borstkanker is hier sprake van.
in families waar deze erfelijke vorm voorkomt, hebben gezinsleden in de eerste lijn
60 tot 85% kans om de ziekte te ontwikkelen. deze groep zal zich dan ook vanaf
het 25e levensjaar regelmatig moeten laten screenen.
inmiddels is vast komen te staan dat ook leefstijl een rol kan spelen. een gezond
gewicht, voldoende beweging, matig alcoholgebruik en het geven van borstvoeding
verlagen het risico met liefst 40%. Als vrouwen voldoende zouden bewegen, zouden
per jaar 1000 tot 1500 borstkankergevallen voorkomen kunnen worden.

psyCHOlOgisCHe
ONDersteUNiNg
Borstkanker brengt nogal wat
teweeg. Hoe ga je ermee om?
Op www.ipso.nl staat een landelijk
overzicht van inloophuizen
en therapeutische centra.
Amputatie of chemo?
Bij een kleine borsttumor bestaat de mogelijkheid
voor een borstsparende operatie gevolgd door
bestraling. er zijn ook vrouwen die het een veiliger
gevoel geeft de borst te laten amputeren met directe
reconstructie. de overlevingskansen van beide
behandelingen zijn even groot. Bij meer dan tachtig
procent van de vrouwen volgt overigens na een
operatie nog een aanvullende behandeling, zoals
chemotherapie, hormoontherapie en/of immunotherapie.
Bij grotere tumoren kan ervoor gekozen
worden om eerst chemo­ of hormoontherapie te
geven om de tumor te laten slinken en daarna een
borstsparende behandeling te doen.
steeDs meer ziekenhuizen hebben
speciale mammapoli’s waar alle onDerzoeken
op ÉÉn Dag kunnen plaatsvinDen
eXtra inFormatie
MAMMAPrINt
de MammaPrint is een diagnostische
test die op basis van
genenonderzoek heel nauwkeurig
voorspelt hoe groot het risico is
dat de kanker terugkomt. is de
kans op uitzaaiingen klein, dan
kan onnodige chemo therapie
worden voorkomen. Anders om
geldt ook: het ondervangt de
gevallen die normaal gesproken
geen chemotherapie zouden
krijgen, maar waarbij het wel nodig
blijkt te zijn. de MammaPrint
is een dure test, zo’n € 2675,­,
waarvan de waarde voor de
patiënt momenteel in Europees
verband wordt onderzocht. in het
in kanker gespecialiseerde Antoni
van Leeuwenhoek ziekenhuis
wordt de methode in het kader
van onderzoek aan patiënten
aangeboden. Maar ook andere
ziekenhuizen gebruiken de test.
de MammaPrint zit nog niet in
het basispakket, maar gelukkig
zijn er steeds meer verzekeringen
die ’m vooruitlopend op de
onder zoeksresultaten vergoeden.
• www.borstkanker.nl/www.borstkankervereniging.nl
• ervaringslijn: tel. 030­291 72 20 • Het borstkankerboek
(Oldenburg et al, 2008) • patiëntervaringen: www.dr­yep.nl
en www.zorgkaartnederland.nl • www.bevolkingsonderzoekborstkanker.nl
• www.borstkanker.net • www.brca.nl
• www.levenmetborstkanker.nl • www.lymfoedeem.nl
• Kies de beste zorg: www.dr­yep.nl, www.kiesbeter.nl
nieUWe ontWiKKelinGen
het uMC utrecht onderzoekt of tepelvocht
aanwijzingen kan geven over
foute genen nog voordat sprake is van
kanker. ook zijn er nieuwe technieken
in ontwikkeling waarbij kanker cellen met
speciaal licht nóg beter in beeld kunnen
worden gebracht. nieuwe vormen van
radiotherapie (bestraling) die gerichter
werken en het omliggende weefsel
minder beschadigen moeten in de toekomst
chemotherapie vervangen. en
verder worden nieuwe operatietechnieken
onderzocht waarbij de tumor niet
hoeft te worden weggesneden, maar
kan worden weggebrand. de vijfjaarsoverleving
bij borstkanker ligt op dit
moment op tachtig procent. Verwacht
wordt dat door de ontwikkelingen het
percentage verder kan laten stijgen.
routeplanner
>> Huisarts: stelt de eerste diagnose,
na zelfonderzoek of bevolkingsonderzoek.
Aanvullend onderzoek:
bloedonderzoek, echo­onderzoek
en/of mammografie borst. Door verwijzing
naar:
>> Mammapolikliniek: steeds meer
ziekenhuizen hebben speciale poli’s
waar alle onderzoeken op één dag
kunnen plaatsvinden. er is een gespecialiseerd
behandelteam met meer
ervaring en een snellere werkwijze,
waarbij er gewerkt wordt volgens
landelijke richtlijnen.
>> Gespecialiseerde kankercentra:
Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis
in Amsterdam, Daniël den Hoed
Kliniek in rotterdam, utrecht Cancer
Center van het UMC Utrecht en VU/
Mc Cancer Center Amsterdam (CCA).
30-113
VrouW &
gezondheid

staar
Slijtage aan de ooglens
Met zo’n 140.000 staaroperaties is het de meest voorkomende
ingreep in nederland. niet zo vreemd als je bedenkt dat de ogen
het als eerste laten afweten bij het ouder worden. Staar ontstaat
door slijtage aan de ooglens. de lens vertroebelt, waardoor
kleuren minder goed worden waargenomen. Slecht zien bij minder
licht is vaak het eerste signaal. gaandeweg wordt het zicht
steeds minder en uiteindelijk kan zelfs blindheid ontstaan.
WAnneer
oPereren?
Tegenwoordig wordt er
ingegrepen wanneer het
zicht nog zo’n dertig tot
veertig procent is. Bovendien
is inmiddels vast komen
te staan dat opereren
niet altijd nodig is. Voor
iemand die nooit een boek
leest, autorijdt of achter
de computer zit, kun je je
afvragen hoe urgent het is.
Mensen die tussen de zestien
en vijftig procent zicht
hebben als gevolg van staar
kunnen als tussenoplossing
ook kiezen voor een bioptische
bril. in deze bril zit
boven in het glas een soort
loepje die het zicht verbetert.
er is overigens wel een
aparte cursus nodig om met
zo’n bril aan het verkeer
deel te mogen nemen.
eXtra inFormatie
Betrouwbare informatie is te
vinden op www.oogartsen.nl
of de website van de beroepsvereniging
voor oogartsen
(nog), www.oogheelkunde.org.
30-114
slecht zien
biJ minDer
licht is vaak
het eerste
signaal
sterreN VOOr staarOperatie
KUNStLeNS: NOOIt
Meer eeN BrIL?
een nieuwe lens is meestal
gericht op scherp zien van van
grotere afstand. Voor dichtbij
kijken, zoals lezen, heeft de
patiënt dan nog vaak een
bril nodig omdat de kunstlens
niet zelf kan scherpstellen
(accommoderen).
er bestaan inmiddels al wel
multifocale implantlenzen,
voor veraf en dichtbij kijken.
uit onderzoek blijkt dat tachtig
procent van de patiënten
dan geen bril meer nodig
zou hebben. nadeel van
deze lenzen is echter een
wazig zicht op de tussenafstanden,
bijvoorbeeld
wanneer je naar een computerscherm
kijkt. Multifocale
lenzen zijn daarom niet voor
iedereen geschikt.
De Dr. yep Jaargids 2011 geeft sterren aan de
behandeling van staaroperatie per ziekenhuis.
Daarnaast is er het overzicht per provincie van de
speciale oogklinieken. zie ook: www.dr­yep.nl.
Multifocale implantlens
Bij een moderne staaroperatie wordt een minuscuul
sneetje gemaakt in het oog. de troebele lens wordt
vervolgens met geavanceerde apparatuur kapot
getrild en afgezogen. Met een dunne naald wordt
tenslotte de nieuwe, opgerolde kunstlens in het
wondje gebracht. deze ontvouwt zich in het lenszakje.
het oog heeft ongeveer een maand nodig om te
herstellen. daarom worden nooit twee ogen tegelijk
gedaan. een staaroperatie wordt in bijna alle gevallen
uitgevoerd onder plaatselijke verdoving. dat kan met
verdovende oogdruppels of met een prikje naast het
oog. dit laatste vinden veel mensen vaak een griezelig
idee. Maar omdat patiënten bij druppelanesthesie
in staat moeten zijn hun oog heel stil te houden,
kiezen de meeste artsen toch voor een prikje.
routeplanner
>> Gespecialiseerde centra: de
staaroperatie is voor iedere oogarts
een routineoperatie. Wel is het zo
dat bepaalde ziekenhuizen en
zelfstandige oogklinieken zich gespecialiseerd
hebben via efficiënte
‘cataract zorgpaden’. dat wil
zeggen dat de efficiency, informatievoorziening,
de operatie zelf, de
communicatie met de patiënt, de
veiligheid en de nazorg doordacht
en goed georganiseerd zijn. Bij
iedere operatie geldt: hoe vaker
een oogarts de operatie doet, hoe
beter de resultaten kunnen zijn.
>> Aandachtspunten keuze
ziekenhuis/oogkliniek:
• Wat is de mate van specialisatie?
Vraag naar aantallen operaties
per jaar en de complicaties, ter
vergelijking.
• Kunnen alle onderzoeken voor de
operatie op één dag plaatsvinden?
is er pre­operatief onderzoek, wat
zijn de risico’s?
• Doet de oogarts die u onderzoekt
ook de operatie en nazorg?
• Minder ervaren oogartsen scoren
in het algemeen meer complicaties.
dat kan een overweging zijn in academische
ziekenhuizen, waar u te
maken kunt krijgen met minder ervaren
arts­assistenten in opleiding.
• Is de oogkliniek geaccrediteerd?
dat is een kwaliteitsbeoordeling
zoals hKz, iSo, niAz, zKn.
• Vraag om voorlichtingsmateriaal
als voorbereiding, dit zegt ook iets
over de aandacht die men schenkt
aan patiënten.
• Kies bij algehele narcose of
mogelijk complicerende ziektes een
algemeen ziekenhuis of oogkliniek
binnen/bij een ziekenhuis vanwege
de opvang en faciliteiten bij acute
problemen.

BeHANDeL MOGeLIJKHeDeN
Bewezen effectieve behandelingen
bij chronische rugpijn zijn: lichaamsbeweging
en oefentherapie,
anti depressiva, rugscholen, gedragstherapie
en mogelijk lichte manipulatie
van de rugwervels ofwel therapeutische
massage. Veel mensen
zoeken hun heil in alternatieve
behandelingen, acupunctuur of
bijvoorbeeld locale injecties in de
wervelgewrichtjes. Van deze behandelingen
is het effect echter nooit
wetenschappelijk aangetoond.
eXtra inFormatie
• www.nvvr.nl • patiëntenervaringen:
www.dr­yep.nl en www.
zorgkaartnederland.nl • Kies de
juiste zorg via www.dr­yep.nl en
www.kiesbeter.nl
rUGPiJn
rugpijn en stress
uit tal van onderzoeken blijkt dat mensen die klagen over rugpijn
vaak ook andere problemen problemen hebben, vooral op psychisch gebied.
Mensen met chronische rugklachten lijden niet zelden zelden aan depressieve
gevoelens. gevoelens. omdat de aanhoudende pijn ook weer een negatieve invloed
heeft op de gemoedstoestand, ontstaat een negatieve spiraal.
hoewel bewegen heilzaam zou zijn, gaan mensen die zich neerslachneerslachtig voelen juist minder bewegen met nog meer klachten tot gevolg.
ZO VOOrKOMt U rUGPIJN
• Voorkom overgewicht.
• roken blijkt het verouderingsproces van
de wervelkolom te versnellen, stoppen dus!
• Vermijd tillen van zware objecten.
• til met een rechte rug, vanuit de knieën.
• zorg voor een goed matras.
• Wissel voldoende van houding tijdens werk.
• Vermijd zitten zo veel mogelijk.
• train uw rug­ en buikspieren.
80% kriJgt ooit te
maken met rugpiJn. meestal
gaat het vanzelf over
Vrouwen hebben meer klachten
uit onderzoek blijkt dat vrouwen tien keer zo vaak
onder rugklachten hebben als mannen. dit is volgens
onderzoekers onder meer te wijten aan de verschillen
in anatomie. Vrouwen hebben een meer gekantelde
bekkenstand en relatief kortere bovenbenen dan mannen.
hierdoor draaien heupen en dijen bij vrouwen
meer naar binnen en neigen de benen naar een Xstand.
ook is het verschil in spierkracht een oorzaak.
GeSPeCIALISeerDe KLINIeKeN
• Bergman kliniek voor Houding en Beweging,
Naarden, www.bergmankliniek.nl (MtD)
• kliniek Viasana, Mill, www.viasana.nl (MtD)
• Medinova kliniek klein rosendael,
roozendaal, www.medinova.com (MtD)
• Nedspine, ede, www.nedspine.nl (MtD)
• rugkliniek iprenburg, Veenhuizen,
www.rugkliniek­iprenburg.nl (pteD)
• park Medisch Centrum, rotterdam (pteD)
Hernia: afgeknelde zenuwen
een hernia is een uitstulping van de
tussenwervelschijf die de zenuwen
afknelt. Meestal gaat dat vanzelf weer
over, anders wordt u doorgewezen
naar een specialist. er wordt dan bekeken
of een operatie nodig is. hierbij
wordt (een stuk van) de uitpuilende
tussenwervelschijf weggenomen. na
een operatie duurt het ongeveer één
tot twee maanden tot u hersteld bent.
Jaarlijks worden zo’n 11.000 herniaoperaties
uitgevoerd.
routeplanner
>> Huisarts: stelt de eerste diagnose.
>> Doorverwijzing naar de medisch
specialist bij: zeer hevige uitstralende
(been)pijnklachten, uitvalsverschijnselen
(verlamming beenspieren, doofheid
huid, problemen met plassen/ontlasting)
of wanneer klachten na zes weken
onvoldoende verbeteren. neuroloog:
zal een lichamelijk onderzoek doen, een
röntgenonderzoek en een Mri­scan maken
van de onderrug. Bij bovengenoemde
klachten is een hernia meestal de
oorzaak. zo niet, wordt nader onderzoek
verricht. de neuroloog kan andere specialisten
inschakelen, zoals een fysiotherapeut
en ergotherapeut. Bij advies voor
een operatie wordt u doorverwezen naar
een neurochirurg/orthopedisch chirurg.
naast de klassieke grotere herniaoperaties,
worden in toenemende mate kleinere
operaties gedaan in dagopname,
met een klein sneetje en een ‘scope’
(MTd of PTed). Vraag of het team ervaring
heeft met MTD/PTED.
>> Gespecialiseerde centra: diverse
ziekenhuizen hebben een rugpolikliniek
en/of een ‘LSRS (uitstralende beenpijn)poli’.
diverse algemene ziekenhuizen
doen de klassieke evenals de moderne
operatietechnieken (MTD/PTED), informeer
hier goed naar.
30-115
VrouW &
gezondheid

Vóór de overgang
beschermd
Tot de overgang lijken
vrouwen een bescherming
te hebben tegen hart­ en
vaatziekten. of dat door de
vrouwelijke hormonen komt,
is nog onduidelijk. in ieder
geval hebben vrouwen op
jongere leeftijd minder vernauwingen
in de vaten dan
mannen. daarom is de kans
op een hartinfarct of een
beroerte voor de overgang
klein. Maar na de overgang
neemt het risico op een
hart­ of vaataandoening sterk
toe. Veel vrouwen krijgen na
de overgang een te hoge
bloeddruk of een te hoog
cholesterolgehalte. Maar ook
jongere vrouwen kunnen een
hart­ of vaatziekte krijgen.
het is daarom belangrijk om
risicofactoren als roken, hoge
bloeddruk, hoog cholesterolgehalte
en overgewicht aan
te pakken.
stekeN Op De BOrst
korte steken op de borst die níet het gevolg zijn van
inspanning, wijzen vrijwel nooit op hartklachten. De pijn
kan van spieren, ribben of zenuwen afkomstig zijn. Ook
treedt dit soort pijn soms op bij ademhalingsstoornissen,
zoals hyperventilatie. Maak wel een afspraak met uw
huisarts om uw klachten te bespreken.
30-116
De feiten
een hoge bloeDDruk is De
grootste, maar meest
onDerschatte risicofactor
van hart-en vaatziekten
Hart- en
In Nederland overlijden elke dag 57 vrouwen
en 51 mannen aan een hart- en vaatziekte
>> Bij vrouwen zijn hart­ en vaatziekten inmiddels
doodsoorzaak nummer 1
>> Vrouwen overlijden vaker aan een beroerte en hartfalen
>> Mannen sterven vaker aan een acuut hartinfarct
Hoge bloeddruk
ouder worden is de belangrijkste oorzaak van het stijgen van
de bloeddruk. de vaten worden stijver, het hart moet harder
kloppen om het bloed rond te pompen en daarmee stijgt de
bloeddruk. dat is niet ongevaarlijk, want door een voortdurende
hoge spanning op de wanden raken de vaten beschadigd. Bij
eenmaal beschadigde vaten wordt het proces van aderverkalking
versterkt, waardoor het op den duur moeilijker wordt voor
het hart om het bloed rond te pompen.
Speciaal vrouwenspreekuur
in nederland zijn er inmiddels verschillende
cardiologen die zich inzetten
voor het vrouwenhart. Pionier op dit
gebied is dr. Angela Maas, zij startte
een speciale vrouwenpoli bij de isala
Klinieken in zwolle. daarvoor ontving
ze verschillende prijzen. isala Klinieken,
locatie Kampen, polikliniek 10,
tel. 038­424 68 37.
LAAt eeN MetING DOeN
eén op de drie vrouwen boven
de vijftig heeft een te hoge bloeddruk;
boven de zestig is dat zelfs
één op de twee. Meer dan de
helft van de mensen met een te
hoge bloeddruk wordt niet behandeld
en van de mensen die
wél behandeld worden, gebeurt
dit in de helft van de gevallen niet
voldoende. Klachten komen soms
overeen met overgangssymptomen:
hoofdpijn, duizeligheid,
vermoeidheid, opvliegers, vocht
vasthouden, niet goed plassen en
in sommige gevallen niet goed op
de linkerzij kunnen liggen. herkenbaar?
Vraag dan de huisarts
om een bloeddrukmeting.
Verschillen tussen
mannen en vrouwen
de meeste hart­ en vaatziekten ontstaan
door slagaderverkalking. Mannen hebben
vaak de klassieke vorm, waarbij de
plaques of vernauwingen opeengehoopt
zitten in een grotere tak van de kransslagaders,
de vaatjes die het hart voorzien
van zuurstofrijk bloed. Bij vrouwen
zijn deze vaatjes meestal over een grotere
lengte en tot in de kleine uitlopers
vernauwd. dit wordt microvasculair
syndroom genoemd. ook in de manier
waarop hartklachten zich uiten, bestaan
er nogal wat verschillen tussen mannen
en vrouwen. de klassieke stekende pijn
in de borst met uitstraling naar de armen
waarmee mannen zich bij de dokter
melden, blijft bij vrouwen vaak uit. zij
zijn moe, duizelig en misselijk of slapen
slecht. en is zo’n vrouw rond de vijftig,
dan valt al snel het woord overgang.
daar komt nog bij dat vrouwen zelf hun
drukke leven de schuld geven, waardoor
een arts de klachten ten onrechte
als stress afdoet. hart­ en vaatziekten
worden daarom bij vrouwen lang niet
altijd opgemerkt.
eXtra inFormatie
• www.kennisnetwerkcva.nl
• www.beroerte.info
• www.dehartenvaatgroep.nl
• www.hersenstichting.nl
• www.hartstichting.nl

vaatziekten
>> Drukkende beklemmende pijn
drukkende pijn op de borst na een stuk fietsen tegen de
wind in, bij heftige emoties of de overgang van warm naar
koud, kan wél duiden op hartproblemen. Pijn, die kan
uitstralen naar de kaken, armen, schouderbladen, armen
of polsen, ontstaat omdat het hart tijdelijk te weinig
zuurstof krijgt als gevolg van vernauwingen in de kransslagaders.
dit wordt angina pectoris genoemd. Soms zijn
er minder duidelijke signalen, zoals onbegrepen moeheid,
kortademigheid, misselijkheid, zweten en slecht slapen.
deze a­typische signalen komen vaker voor bij vrouwen
dan bij mannen. Als er sprake is van angina pectoris,
krijgt u met de volgende onderzoeken te maken:
• lichamelijk onderzoek • hartfilmpje (ECG) • bloedonderzoek
• inspanningstest (fietstest) • echocardiogram
• isotopenonderzoek • hartkatheterisatie
>> Behandeling
de behandeling bestaat in eerste instantie uit een gezonde
leefstijl en medicijnen als nitraten, bètablokkers,
calciumantagonisten en bloedverdunners. Wanneer een
gezonde leefstijl en medicijnen de klachten onvoldoende
verhelpen, kan gekozen worden voor een dotter­ of stentbehandeling
of bypassoperatie. Kijk voor een overzicht
van de wachtlijsten op www.hartstichting.nl.
Nieuwe behandelingen
er zijn twee nieuwe behandelvormen
die bij een beroerte
worden toegepast:
1 Trombolyse: sterke oplossers
van bloedstolsels die via
een infuus worden toegediend.
in enkele centra vindt inmiddels
ook al intra­arteriële trombolyse
plaats. Als de ‘gewone’ trombolyse
onvoldoende resultaat
heeft, wordt een bloedoplossend
middel via een catheter
op de plek van het stolsel ingespoten.
dit moet binnen zes uur
na het begin van de klachten
plaatsvinden.
2 Hypothermie: bij patiënten
die een hartstilstand hebben
gehad, blijkt koelen aantoonbaar
effectief ter voorkoming van
hersenschade.
BerOerte Of tIA
CVA staat voor Cerebro Vasculair
Accident (ongeluk in de
bloedvaten van de hersenen) en
wordt in de volksmond ook wel
beroerte genoemd. Bij een beroerte
kan een bloedvat verstopt
zijn (leidend tot een herseninfarct)
of een bloedvaatje knappen
(hersenbloeding). Bij een
infarct wordt een gedeelte van
de bloedtoevoer naar de hersenen
geblokkeerd. hierdoor kunnen
uitvalsverschijnselen ontstaan
zoals minder goed praten,
verlamming, minder goed zien
of verwardheid. Wanneer deze
verschijnselen kort duren (minder
dan 24 uur, maar meestal
zelfs korter dan een half uur)
spreken we van een TiA. ofwel
een Transient ischemic Attack.
Maar een TiA kan een voorbode
zijn voor een infarct. dat gebeurt
in 15% van de gevallen.
wist u Dat…
... per jaar zo’n 41.000 personen voor
het eerst worden getroffen worden door
een beroerte.
… dat meer dan 100 mensen per dag zijn.
… jaarlijks nog eens 7.000 mensen voor
de tweede keer een beroerte krijgen.
… in nederland zo’n 190.000 mensen
leven met de gevolgen van een beroerte.
… een beroerte de belangrijkste oorzaak
van invaliditeit is.
… meer mensen in nederland invalide raken
door een beroerte dan door een ongeval.
… beroerte de vierde doodsoorzaak is.
tia of cva:
het is hoe Dan ook
zaak om snel
te hanDelen
De tOekOMst:
Massaal aaN ? De pOlypil
er wordt momenteel veel
onderzoek verricht naar de
zogeheten polypil. Deze pil
bevat kleine hoeveelheden
van verschillende medicijnen,
zoals een bloedverdunner,
cholesterolverlager
en bloeddrukverlager. Het
idee is om zo veel mogelijk
mensen deze pil te laten
slikken, waardoor het risico
op hart­ en vaatziekten
zou dalen.
routeplanner
Klachten passend bij een TiA of CVA
zijn medisch urgent, ook voor
ambulance personeel. Wacht dus niet
op een huisarts, telefonist of assistent
bij het vermoeden van een beroerte
en bel direct 112. de meeste ziekenhuizen
hebben tegen woordig een
TIA­poli waar patiënten snel en uitgebreid
onderzocht kunnen worden.
CVA­patiënten zijn het beste af in een
zogeheten gespecialiseerde Stroke
Care unit. dat is een speciale afdeling
met een gespecialiseerd team waar
mensen razendsnel opgenomen en
behandeld kunnen worden. in noodsituaties
is er natuurlijk geen tijd om
eerst eens rustig te bekijken welke
ziekenhuis het beste is. Maar dat hoeft
ook niet, want het ambulancepersoneel
weet welk ziekenhuis over een
Stroke Care unit beschikt.
30-117
VrouW &
gezondheid

AAntAstinG VAn de lUchtWeGen
CoPd (Chronic obstructive Pulmonary disease)
is een verzamelnaam voor chronische bronchitis
en longemfyseem. Bij chronische bronchitis zijn de
luchtwegen ontstoken. Bij longemfyseem zijn zowel
de luchtwegen, de longblaasjes als het steunweefsel
aangetast. de ziekte is vaak gerelateerd aan langdurig
roken, maar ook jarenlange blootstelling aan schadelijke
stoffen en erfelijkheid kunnen een rol spelen.
COpD risiCOtest
er zijn in Nederland ruim 300.000
mensen met een groot risico op
COpD zonder dat ze dat weten. Het
astmafonds heeft daarom een risicotest
beschikbaar. Ben je veertig jaar
of ouder, rook je, hoest je regelmatig
en ben je wel eens benauwd? Doe
dan de test op www.astmafonds.nl.
8X stoppen met roken
zo’n 4 miljoen mensen in nederland roken.
daarvan is 56% man en 44% vrouw. zo’n
80% zou graag stoppen; 90% wil dit om
gezondheidsredenen. ongeveer eenderde
gebruikt hulpmiddelen. de kans op succes
is twee tot vier keer groter met ondersteunende
programma’s of hulpmiddelen.
Dit zijn de mogelijkheden
1 Zelfhulp: nicotinepleisters of kauwgom.
2 Telefonische hulp: Stivoro biedt gratis
hulp bij stoppen. dit kan telefonisch
(0900­93 90) of online via www.stivoro.nl.
de methode heeft bewezen effect.
3 Ondersteuning: de Pak­je­kans­training
(via Thuiszorg of ggd) en cognitieve
gedragstherapie (via www.vgct.nl) hebben
bewezen effect.
30-118
eXtra inFormatie
CoPD
eXPLOSIeVe StIJGING
er zijn in nederland zo’n 350.000 mensen
met CoPd, maar het werkelijke
aantal zal veel hoger liggen. Mannen
zijn vooralsnog in de meerderheid, maar
doordat vrouwen meer zijn gaan roken,
zullen er steeds meer vrouwen met deze
longziekten komen. CoPd wordt door
de Wereldgezondheidsorganisatie beschouwd
als de vierde meest dodelijke
aandoening. Het aantal patiënten stijgt
bovendien explosief.
GeSPeCIALISeerDe CeNtrA
• astmabehandelcentrum salem, ermelo: www.astmacentrum­ermelo.nl
• astmacentrum Heideheuvel, Hilversum: www.kbcz.nl
• Centrum voor integrale revalidatie Orgaanfalen, Horn: www.ciro­horn.nl
• Centrum voor (long)revalidatie Beatrixoord, groningen: www.beatrixoord.nl
• Centrum voor (long)revalidatie schoondonck, Breda: www.rcbreda.nl
• Nederlands astmacentrum Davos, Davis, zwitserland: www.nad.ch
• Universitair Centrum voor Chronische ziekten Dekkerswald,
groesbeek: www.ucczd.nl
4 E-health: op www.destopsite.nl kunnen
rokers gratis van hun verslaving proberen af
te komen. de werkzaamheid is aangetoond.
5 Medicijnen: de middelen zyban en
Champix zijn op recept te verkrijgen via de
huisarts, specialist of apotheek.
6 Cursus: voor € 250,­ is er de cursus de
opluchting of de Allen Carr­training. de effecten
zijn niet wetenschappelijk bewezen.
7 Multidisciplinair: er is een aantal Stoppen
met roken Poliklinieken in regionale
ziekenhuizen. de kosten worden vergoed
en het effect is bewezen.
8 Alternatieve methoden: er zijn verschillende
mogelijkheden, zoals acupunctuur,
laseren en hypnose. het is niet wetenschappelijk
bewezen dat ze ook werken.
• www.astmafonds.nl • patiëntenervaringen: www.
dr­yep.nl en www.zorgkaartnederland.nl • Kies de
juiste zorg via www.dr­yep.nl en www.kiesbeter.nl
Het verschil met astma
Astma begint meestal op jonge leeftijd,
CoPd begint vaak na het veertigste jaar.
Bij astma is de longfunctie overwegend
normaal en een eventuele vermindering
is nog omkeerbaar. Bij CoPd is de
longfunctie blijvend verminderd. iemand
met astma heeft soms last van hoesten,
kortademigheid of een piepende ademhaling;
iemand met CoPd heeft áltijd last
van deze klachten. roken is de belangrijkste
oorzaak van CoPd.
routeplanner
>> Huisarts: bij klachten als piepende
ademhaling, ophoesten van slijm, benauwdheid
bij lichte inspanning, terugkerende
infecties longwegen. Lichamelijk
onderzoek en zo nodig: bloedonderzoek,
longslijm, röntgenonderzoek hart en
longen, piekstroommeting, longfunctieonderzoek
en allergietestjes.
>> Longarts: bij onzekerheid diagnose,
moeilijke behandelbaarheid, complicaties.
Het accent op zelfmanagement
Bijna alle huisartsenpraktijken bieden een
CoPd zorgprogramma. daarbij ligt het
accent op meer bewegen, afvallen, goede
voeding en stoppen met roken. ook voor
dat laatste kun je tegenwoordig bij iedere
huisarts terecht. op deze manier lukt het
dertig procent van de rokers blijvend te
stoppen. gespecialiseerde afkickklinieken
bestaan nog niet voor rokers.

osacea
rosacea is een van de meest voorkomende
huidproblemen van deze tijd.
naar schatting een op de vijf blanke
vrouwen heeft er last van. Toch heeft
78% van de mensen er nog nooit van
gehoord. ook door (huis)artsen wordt
de aandoening vaak niet goed herkend.
hebt u een gevoelige huid en last van
puistjes vooral aan weerszijden van
de neus? hebt u op de fiets of na een
glaasje wijn binnen de kortste tijd rode
wangen? Prikt uw huid bij het aanbrengen
van cosmetica en hebt u last van
couperose? de kans is groot dat u rosacea
hebt.
>> Behandeling
Vaak voorkomende triggers zijn zon,
warmte, kou, alcohol, gekruid eten, lichamelijke
inspanning en stress. Verder
is rosacea sterk gerelateerd aan roken,
het is dus verstandig hiermee te stoppen.
Kies verder voor ongeparfumeerde
producten. Cosmetische ingrediënten
waarvan bewezen is dat ze rosacea kunnen
verbeteren zijn niacinamide en vitamine
C. Aangezien mensen met rosacea
een lagere hoeveelheid antioxidanten in
hun huid hebben, is het belangrijk om
deze aan te vullen. een arts kan middelen
voorschrijven als metronidazol of
azalaïnezuur in een crème. ook kan
er gedurende een periode van enkele
maanden doxycycline geslikt worden.
goede resultaten worden behaald met
een combinatie van lokale middelen en
laser­ en lichttherapie om de rosacea
tot rust te brengen.
HUiD
eXtra inFormatie
Meer over huidproblemen, vooral
bij vrouwen, is te vinden op de site
van Libelle’s ‘eigen’ huiddeskundige
dr. Jetske ultee: www.jetskeultee.nl.
>> Acne
hoewel acne op puberleeftijd vaker
voorkomt bij jongens, zijn het vanaf
een jaar of twintig vooral vrouwen
die er last van hebben. doordat de
mannelijke hormoonspiegel relatief
snel stijgt, gaat de talgproductie
omhoog waardoor poriën sneller
verstoppen en ontstoken raken.
>> Behandeling
Bij acne is het belangrijk de huid
met milde producten te verzorgen.
Veel middelen die te koop zijn bij
de drogist zijn veel te agressief en
verergeren de klacht juist. Producten
met salicylzuur hebben een
bewezen werking. Bij matige tot
ernstige acne kun je bij de apotheek
benzoylperoxide kopen (hoeft
niet op recept). ga niet scrubben,
uitknijpen, uitdrogende of juiste vette
cosmeticaproducten gebruiken.
Voor iedereen met een onzuivere
huid is het aan te raden regelmatig
een peeling met een hoge concentratie
salicylzuur of glycolzuur te
onder gaan. Verder zijn er diverse
laser­ of lichtbehandelingen die de
acne sterk kunnen verbeteren.
ALOPeCIA AreAtA
oftewel plotselinge haaruitval door een ontstekingproces van de haarfollikels.
dit is zeer waarschijnlijk een auto­immuunreactie en acht tot
tien procent van de mensen wordt er zelfs echt kaal van. het kan ook bij
mannen voorkomen, maar je ziet het vaker bij vrouwen. hoewel bij veel
mensen de haargroei uiteindelijk spontaan herstelt, willen de meeste
mensen hier niet op wachten. Wat kan helpen: lichttherapie, corticosteroïden
en in ernstige gevallen plaatselijke immuuntherapie.
vraag ’t Dr. yep
Dit gezondheidsdossier is
tot stand gekomen in samenwerking
met de nieuwe
zorggids Dr. Yep 2011. Deze
‘Michelingids van de zorg’
geeft informatie over meer
dan 32 gezondheidsonderwerpen,
alle ziekenhuizen
en privé­klinieken met sterren
en kwaliteitsinformatie. speciaal
voor libelle­lezeressen
is de gids met korting te
bestellen op www.dr­yep.nl.
Met vermelding van de code
liBelle kost de gids slechts
€ 7,50 in plaats van € 12,50.
30-119
VrouW &
gezondheid