Download het gehele vakblad - Handhavingsportaal

Hand
Having
Toename van dumpen
kadavers
Afschieten kanonnen onder
strenge voorwaarden
Meer grip op afvalstromen
van autosloperijen
Blad voor uitvoerders en handhavers
Ruimte | Wonen | Milieu
26e Jaargang Augustus 2010
# 4
1 HandHaving 2010 #4

CURSUSSEN EN TRAININGEN OMGEVINGSRECHT
najaar 2010
hét opleidingsbureau voor handhaving omgevingsrecht
Mibacu bv verzorgt opleidingen, cursussen en trainingen voor overheden op het brede terrein
van omgevingsrecht (milieu, ruimtelijke ordening en veiligheid). Ons aanbod is actueel en
praktijkgericht. Ook verzorgen wij in-company trajecten, waarbij aangesloten wordt bij de
specifi eke opleidingswens van de klant.
In de tweede helft van 2010 organiseert Mibacu bv onder andere de volgende cursussen:
• HAMIL (opleiding Handhaving omgevingsrecht), seizoen 2010-2011 start: september 2010
• Cursusdag brandveiligheid dinsdag 12 oktober 2010
• Basiscursus omgevingsrecht dinsdagen 2 november tot en met 14 december 2010
• Cursusdag Pleiten bij rechtsgedingen donderdag 4 november 2010
• Training Communicatie bij bedrijfsbezoeken dinsdagen 9 en 16 november 2010
• Cursusdag Handhaving APV donderdag 11 november 2010
• Cursus Vergunningverlening agrarische bedrijven donderdagen 18 en 25 november 2010
Het complete overzicht van ons open cursusaanbod met nadere informatie per cursus is te vinden
op onze vernieuwde website www.mibacu.nl.
Onze website wordt regelmatig aangevuld met nieuwe data en producten.
adver tentie
Voor nadere
informatie en
inschrijvingen:
MIBACU BV
Pothuizerweg 2a
3998 NC Schalkwijk
Telefoon: (030) 60 11 893
Fax: (030) 65 90 373
E-mail: info@mibacu.nl
www.mibacu.nl
2 HandHaving 2010 #4

10 BP-ramp op Noordzee onmogelijk
Hoe is het gesteld met de veiligheid van booreilanden in de Noordzee? Die vraag kreeg inspecteur-generaal der Mijnen Jan de
Jong na de explosie op 20 april op de Deepwater Horizon in de Golf van Mexico opvallend vaker gesteld.
14 nVWA onderzoekt gevreesde kadaverdumpingen
Wetterskip Fryslân en Waterschap Veluwe hebben in de eerste maanden van dit jaar een sterke toename van illegaal gedumpte
kadavers geconstateerd. Allebei denken ze dat veehouders willen besparen op de destructiekosten. Die zijn met de afgeschafte
overheidsbijdrage sterk gestegen. De nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit is een landelijke inventarisatie gestart.
29 Grip op autosloperijen
Het Brancheteam Autodemontage heeft een praktisch instrument uitgebracht dat toezichthouders inzicht geeft in alle
afvalstromen en tegelijk de toezichtlast voor bedrijven vermindert.
39 Scherper toezicht in de voordelta
Sinds het afsluiten van de Deltawerken is voor de Zeeuwse en Zuid-Hollandse kust een dynamisch waddengebied ontstaan
waar veel verschillende dieren leven. Bescherming van het gebied tegen recreanten is noodzakelijk. Vanuit verschillende
handhavingsinstanties vindt verscherpt toezicht plaats.
En verder
HH-Journaal 4
Specialist Martine Tieleman 17
Toezicht en handhaving Marker- en
IJsselmeer structureel aangepakt 18
Actie Tankerslag 22
Colofon
Uitgever VROM-Inspectie
Hoofdredacteur Joost Kehrer
Redactie-adres Eebuurt 14, 8911 EV Leeuwarden
tel. 058-2160862, fax 058 2160802
e-mail ingrid@ps-produkties.nl
10
Commissie van advies Voorzitter: Joop Blenkers,
Jolanda Roelofs (VROM-Inspectie), Hans van den Biggelaar
(provincie Groningen), Eric Beerens (VROM-Inspectie),
Bert Kaspers (BLOM/ALOM), Berry Campagne (provincie
Utrecht), Ad Nieuwdorp (Politie Instituut Verkeer en
Milieu), Freerk Jan Medendorp (politie IJsseland), Jaap
Rus (IVW), Frans Danse (KLPD), Patrick van de Heisteeg
(Flevoland), Henk Adema (Wetterskip Fryslân) en Ton ter
Grote (VROM-IOD)
Betere naleving Wecg
door voorlichting 24
VROM-Inspectie toetst toezicht
op verzoek 27
Intergraal Toezichtprotocol 32
Advertenties Tariefkaart op aanvraag.
tel. 058 2160862, fax o58 2160802
Abonnementen Ambtenaren en bestuurders die van
overheidswege betrokken zijn bij de uitvoering en handhaving
ont vangen HandHaving op aanvraag kosteloos.
Aanvragen van abonnementen, adreswijzigingen en
opzeggingen uitsluitend via: www.vrom.nl/handhaving
Productie PS Produkties, Leeuwarden
Vormgeving SD Communicatie, Rotterdam
Basisontwerp Zuiderlicht, Maastricht
Druk DeltaHage, Den Haag
14
Jurisprudentie 35
Handhaven of gedogen? 36
Taaltoezicht 42
Len 44
De in dit blad weergegeven meningen weerspiegelen
niet noodzakelijkerwijs de opvattingen van de
be windslieden van VROM.
ISSN 1381-8767
Coverfoto: Walter Luitwieler, Rob Baars en Hans Winnubst
maken deel uit van het Brancheteam Autodemontage.
Fotografie: FBF.nl
Inhoud # 4
3 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
Journaal
4
De leden van onderzoekcommissie
De Grave. V.l.n.r: Bob Ruers, Frank
de Grave, Joris IJzermans (Nivel).
Foto: Jacques Necker
Falend toezicht in Zoetermeer
Ongehoord en laakbaar. Een milieuvergunning die nooit verleend had mogen
worden. Gebrekkig toezicht op een risicobedrijf dat mede daardoor de gelegenheid
kreeg de voorschriften te overtreden. De onafhankelijke onderzoekcommissie
onder voorzitterschap van Frank de Grave laat weinig heel van de handelswijze
van de gemeente Zoetermeer bij het steriliseerbedrijf Sterigenics.
Sterigenics reinigt ziekenhuiskleding
en - apparatuur. Het stootte
daarbij jarenlang te hoge concentraties
ethyleenoxide uit, een kankerverwekkende
stof. Belangrijke
bedrijfsonderdelen die de uitstoot
hadden moeten tegengaan werkten
niet naar behoren. Dat ontging de
afdeling toezicht en handhaving van
de gemeente. Circa 900 omwonenden
moeten nu verder leven met de
kennis te zijn blootgesteld aan een
kankerverwekkend stof. De gezondheidseffecten
zijn vooralsnog onbekend.
Een grootschalig bevolkingsonderzoek
zal worden gehouden.
Eind 2010 vertrekt het bedrijf uit de
gemeente. Zoetermeer draagt daar
450.000 euro aan bij. De gemeente
Zoetermeer wilde het bedrijf begin
juli sluiten. Maar de Raad van
State heeft bepaald dat het bedrijf
open mag blijven. Volgens de RvS
bestaan tussen de meetgegevens van
Sterigenics en die van het gemeentebestuur
grote verschillen waarvoor
de gemeente geen ‘afdoende verklaring’
heeft.
Tijdens de raadsvergadering van
1 juli bood burgemeester Waaijers
van Zoetermeer zijn excuses
aan namens het hele college van
Zoetermeer. ,,Wij schamen ons
diep. Onze inwoners en werknemers
zijn blootgesteld aan gezondheidsrisico's
en dat had nooit mogen
gebeuren.” Het herstellen van
vertrouwen bij de bewoners is dan
ook een van de belangrijkste onderwerpen
waarmee zowel college als
raad aan de slag gaan. Om daarmee
te beginnen wordt zo snel mogelijk
een begeleidingscommissie ingesteld
waarin zowel bewoners als
experts zitten. Zij gaan zich onder
meer bezig houden met een gezondheidsonderzoek.
Bob Ruers, voormalig Eerste
Kamerlid voor de Socialistische
Partij en als advocaat gespecialiseerd
in letselschade bij asbestslachtoffers,
maakte deel uit van de commissie
De Grave. Eind juni werden de
bevindingen gepresenteerd aan de
gemeenteraad, de opdrachtgever van
het onderzoek. Ruers nam vooral
het deel van vergunningverlening,
toezicht en handhaving voor zijn
rekening.
Hoe heeft het zo mis kunnen gaan?
„De bestuurscultuur van Zoetermeer
zien wij als voornaamste reden. Het
ambtelijk en bestuurlijk apparaat
kon de ontwikkelingen in de groeistad
niet bijbenen. De noodzakelijke
professionalisering bleef achter. In
de jaren negentig deden moderne
managementverschijnselen als zelfsturende
teams hun intrede. Zonder
duidelijke leiding kregen ambtenaren
alle ruimte voor zeer solistisch
optreden. Zo kon het gebeuren dat
in de milieuvergunning van het
bedrijf de emissienorm voor ethyleenoxide
is verhoogd. In strijd met de
‘heilige’ normen uit de Nederlandse
emissierichtlijn en zonder bestuurlijk
fiat.”
De commissie verbaast zich erover
dat het bedrijf na het verlenen van de
vergunning in 2002 van de bestuurlijke
radar is verdwenen. Waarom had het
op de radar moeten blijven?
„Omdat het een van de vijftien risicobedrijven
in de gemeente is. Het
staat bijvoorbeeld op de provinciale
risicokaart. Alleen: het ambtelijk
apparaat informeerde het college
daar niet over. En zo kon het gebeuren
dat tussen 2006 en 2009 zelfs
geen enkele controle heeft plaatsgevonden.
Dat is onacceptabel.”
Toch was er van tijd tot tijd veel
bemoeienis met het bedrijf. Metingen,
onderzoeken, contra-expertises. De
gemeente heeft het RIVM er bijgehaald.
„Dat is inderdaad opvallend. Opeens
was er een opleving van aandacht,
die vervolgens weer wegzakte. Er
werd nooit doorgepakt. Het bleef
bij een incidentele aanpak. Hierbij
moet gezegd dat de bedrijfsleiding
zich onwillig opstelde, overigens een
extra reden er boven op te zitten.
Vreemd genoeg heeft het bedrijf vanwege
goed gedrag een jaar geen controle
gehad, als een soort bonus. Op
persoonlijke titel zeg ik: vertrouwen
is goed, controle beter.”
Ook de toenmalige Inspectie voor de
Milieuhygiëne (IMH), nu VROM-
Inspectie, heeft zich er intensief mee
beziggehouden, constateert de commissie.
„Tot 1995, daarna functioneerde de
IMH meer op afstand van lokale

zaken. Uit een in 2004 gehouden
gemeentebreed onderzoek van de
VROM-Inspectie kwamen ook geen
opmerkelijke zaken naar voren.
Maar dat onderzoek werd gehouden
op basis van papieren dossiers en
niet op basis van bedrijfsbezoeken.”
En nu krijgt de individuele toezichthouder
de schuld?
„Nee, dat is niet de bedoeling. Er
is niet één hoofdschuldige. Het is
een zeer ongelukkige samenloop
van omstandigheden. Zoetermeer is
door het oog van de naald gekropen.
Of juister: als de gezondheidsef-
fecten duidelijk worden, dan kan de
gemeente wel eens een groot probleem
erbij krijgen.”
Wat kunnen andere gemeenten hiervan
leren?
„Leg vast wat je doet, zorg voor continuïteit
en borg die ook. Zoetermeer
nam formeel wel besluiten maar de
uitvoering bleef achterwege. En als
niemand die besluiten blijft agenderen,
zakt de aandacht weg.”
Nadere inlichtingen:
het rapport is te downloaden op
www.zoetermeer.nl/sterigenics
Toezicht op storten van asbest
onder de maat
Het toezicht op het storten van asbest is in Noord-Holland ver onder de maat.
Dat is de voornaamste conclusie van het onderzoeksrapport ‘Asbestketen ontrafeld'
van de provincie, dat begin juli is gepresenteerd.
Uit het onderzoek blijkt dat in 50 tot 80 procent van de gevallen de herkomst
van het gestorte asbest onduidelijk is. De stortingen zijn daarmee illegaal.
Dat komt vooral doordat er voor het verwijderen van asbest vaak geen sloopvergunning
wordt aangevraagd. Op die manier kunnen de ‘vrije jongens’ hun
gang gaan, zo stellen de onderzoekers vast. De onderzoekers pleiten er in
hun rapport voor dat het toezicht op de regels wordt aangescherpt. Justitie, de
milieupolitie en veel Noord-Hollandse gemeenten hebben aan het onderzoek
meegewerkt. In een half jaar tijd zijn vorig jaar ongeveer driehonderd zaken
aan het licht gekomen, waarbij er reden is voor verder onderzoek. Van dat aantal
komt ongeveer de helft in aanmerking voor strafrechtelijk onderzoek, zo
staat in het onderzoeksrapport.
Het onderzoek naar misstanden in de Noord-Hollandse asbestketen is het
eerste concrete project van gemeenten, politie, justitie en de provincie om de
milieuregels beter te handhaven. De betrokken overheden en instanties hebben
daarvoor in 2008 toegezegd meer samen te werken door een betere uitwisseling
van informatie.
In 2008 werd in de polder van Schoorl deze
vuilniszak met asbestafval gedumpt.
Foto: ANP
Opgemerkt
,,Om grootschalige fraude te voorkomen
moet er een toezichthouder komen voor
de vastgoedwereld.” Dat stelt professor
Dirk Brounen, hoogleraar vastgoedbeleggingen
aan de Erasmus
Universiteit Rotterdam in het actualiteitenprogramma
EenVandaag.
Volgens Brounen leent de vastgoedwereld
zich eenvoudig voor fraude,
omdat het ingewikkeld is om de
waarde vast te stellen van grootschalige
kantoorpanden. ,,Je kunt zo miljoenen
laten ontstaan en verliezen op één
dag. Zo kun je veel geld witwassen.”
,,Op elke 60.000 werknemers in de
zorg staat een inspecteur, die erop moet
toezien dat zij hun werk naar behoren
doen. Controle in iedere operatiekamer,
achter iedere deur is dus onmogelijk”,
zegt inspecteur-generaal voor de
Gezondheidszorg Gerrit van der Wal
in dagblad Trouw. ,,In de gezondheidszorg
gaat 80 miljard euro om, terwijl
ons toezicht de burger nog geen kopje
koffie per jaar kost.”
De politiek zou de baten van goed
toezicht beter moeten inzien en niet
alleen willen reduceren, stelt de
voorzitter dan de Inspectieraad Harry
Paul. ,,Natuurlijk is toezicht lastig,
maar als het niet voelbaar en zichtbaar
is, dwingt de overheid ook geen naleving
af. Het niet naleven van de regels kost
de maatschappij geld, denk aan illegaal
afvaltransport en vuilnisstorten. We
willen graag laten zien wat inspectie
oplevert, maar bewijs maar eens dat het
uitblijven van ongelukken door goed toezicht
komt.”
5 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
6
Handleiding voor bestrijding overlast
De VROM-Inspectie heeft een handreiking gemaakt voor gemeenten met daarin
alle mogelijkheden die zij hebben om woonoverlast te bestrijden. Woonoverlast,
hinder in en rond de woning, kan variëren van verloederde tuinen en achterstallig
onderhoud tot extreme overlast door vervallen (drugs-)panden, wietplantages
of escalerende burenruzies.
De gemeente is vanwege haar kennis
over de lokale situatie en haar verantwoordelijkheid
voor de leefbaarheid
en veiligheid van wijken de aangewezen
partij om de regie te voeren
over de aanpak en preventie van
woonoverlast. Maar het is geen eenvoudige
opgave om een ‘verloederde’
buurt weer leefbaar te maken.
De Handreiking aanpak woonoverlast
en verloedering biedt gemeentebesturen
en -ambtenaren praktische
ondersteuning bij het aanpakken
van woonoverlast, gebaseerd op
Volgens Guus Gabriëlse, Coördinator
cluster Industrie en Metingen van
de afdeling Handhaving Natuur en
Milieu van de provincie Zeeland, is
het bedrijf door de dwangsommen
wel wakker geschud. ,,Wij hebben
in samenwerking met de arbeidsinspectie
en Veiligheidsregio Zeeland
het aantal inspecties opgeschroefd
en stemmen de inspecties onderling
ook op elkaar af. Bijna iedere week
ervaringen uit de praktijk. Daarnaast
biedt de handreiking een overzicht
van de juridische en niet-juridische
instrumenten die gemeenten kunnen
inzetten om woonoverlast aan te
pakken.
De Handreiking aanpak woonoverlast
en verloedering bestaat uit:
· Een inventarisatie van veelvoorkomende
woonoverlast-problemen;
· Handvatten voor het voorkomen en
aanpakken van woonoverlast;
· Een overzicht van de wettelijke
Vier dwangsommen voor
fosforproducent Thermphos
Provincie Zeeland heeft fosforproducent Thermphos vier dwangsommen opgelegd,
waarvan drie binnen één maand tijd. Twee werden gegeven voor de overschrijding
van de emissienormen voor zink en cadmium. Eén dwangsom werd
opgelegd omdat het noodplan onvoldoende was en de vierde omdat het veiligheidsbeheersysteem
niet voldoende functioneerde.
controleert één van ons het bedrijf of
is er een gecombineerde inspectie.
We kunnen nu al constateren dat
er binnen het bedrijf maatregelen
in gang gezet zijn om herhaling te
voorkomen.”
Thermphos heeft na de overtredingen
binnen de diverse instanties de
naam van een slechte nalever. ,,Dit
betekent dat zij op dit moment vrij
snel een nieuwe dwangsom opgelegd
Het dumpen van grof vuil is een
veelvoorkomende vorm van woonoverlast.
Foto: Arie Kievit / Hollandse Hoogte
mogelijkheden om woonoverlast
aan te pakken;
· Handvatten voor samenwerking
met andere partijen;
· Stappenplannen voor de uitvoering
van de bestuursrechtelijke aanpak;
· Voorbeeldmateriaal, zoals voorbeeldbrieven
en de wetsteksten van
de meest gebruikte wetten in dit
verband;
· Cases en praktijkvoorbeelden.
De handleiding is te downloaden via
www.vrominspectie.nl, dossier overlast
en verloedering.
kunnen krijgen”, vertelt Gabriëlse.
Om van deze naam af te komen
moet het bedrijf minimaal twee jaar
lang geen ernstige overtredingen
begaan.

Vanaf juni 2012 wordt de import van
illegaal hout strafbaar.
Foto: Flip Franssen / Hollandse Hoogte
Intrekking milieuvergunning
Nijhoff Grindmaatschappij
Na jarenlange stelselmatige overtredingen van Nijhoff Grindmaatschappij zien
Gedeputeerde Staten van Overijssel zich genoodzaakt om de milieuvergunning
van het bedrijf met ingang van 4 oktober 2010 in te trekken. Het bedrijf heeft
de afgelopen jaren stelselmatig de wet overtreden door ernstig verontreinigde
grond te verkopen in plaats van deze te storten.
Tot 7 juni kreeg het bedrijf de tijd om
de overtredingen ongedaan te maken.
In die periode is er echter vrijwel niets
aan de overtredingen gedaan en zijn
er zelfs nieuwe overtredingen bijgekomen.
,,Vanaf 2002 hebben wij het
bedrijf al voor enkele miljoenen aan
dwangsommen opgelegd, maar er werden
nog diverse voorschriften overtreden”,
vertelt Henny Puttenstein, juridisch
medewerker repressieve handhaving
van de provincie Overijssel.
,,Hierdoor laten zij ons geen keus en
zien wij ons genoodzaakt de milieuver-
gunning in te trekken.”
Nijhoff Grindmaatschappij moet per
4 oktober de inrichting ontruimd hebben.
Als dat niet het geval is, dan
ontruimt de provincie het bedrijf. De
intrekking van de milieuvergunning
is echter nog niet onherroepelijk. Het
bedrijf heeft namelijk nog de mogelijkheid
om een bezwaarschrift tegen het
besluit in te dienen. Puttenstein: ,,Tot
op heden hebben wij nog niks ontvangen,
dus zoals het nu lijkt wordt de
milieuvergunning per 4 oktober ingetrokken.”
Verdrievoudiging overheidstoezicht
op bedrijven
Het overheidstoezicht op het bedrijfsleven is in de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd
aldus het Financiëel Dagblad. Bij markttoezichthouders samen, waarvan de
grootste de Autoriteit Financiële Markten (AFM) is, werken nu ruim 1800 mensen.
De stijging is met name te zien
bij de AFM (vervijfvoudiging) de
Nederlandse Mededingingsautoriteit
(3,5 zo groot) en de Onafhankelijke
Post en Telecommunicatie Autoriteit
(1,4 maal groter). Daarnaast
zijn nieuwe handhavers in het
leven geroepen, waar onder de
Nederlandse Zorgautoriteit, de
Consumentenautoriteit en de
Nederlandse Emissieautoriteit.
Behalve markttoezichthouders zijn
er ook Rijksinspectiediensten zoals
de Arbeidsinspectie en de Inspectie
Verkeer en Waterstaat. Ook van deze
slaagt slechts een deel erin de toezichtslast
te beperken zoals hun door
de regering is opgedragen. Het is sinds
2006 regeringsbeleid om de toezichtslast
te verminderen. Voor eind 2011
moeten toezicht en inspectie 20% van
de banen schrappen. Daarnaast moet
de toezichtslast die het bedrijfsleven
ervaart met 25% omlaag.
Kort
Infomil heeft een handleiding mer op
haar website gepubliceerd. Sinds 1 juli
van dit jaar is de mer-wetgeving veranderd.
De handleiding is opgesteld door
ARCADIS in 2010 in opdracht van het
ministerie van VROM. De handleiding
wordt beheerd door InfoMil en is
alleen digitaal beschikbaar via de website
van InfoMil, wat het mogelijk
maakt relevante wijzigingen snel door
te voeren.
www.infomil.nl
Voorzitter Annemarie Jorritsma van de
VNG pleit ervoor terughoudend te zijn
bij nieuwe ruimtelijke regels. Ook stelt
zij dat de ‘goede punten uit de Crisis-
en Herstelwet’ moeten worden verankerd.
Zij zei dit op een congres van het
Nederlands Instituut voor de Bouw
(NIB).
Illegaal gekapt hout mag niet meer in
de Europese Unie worden geïmporteerd.
Het Europees Parlement stemde
begin juli met grote meerderheid in
met het wetsvoorstel van de
Commissie, waardoor fout hout vanaf
2012 strafbaar wordt. De bewijslast ligt
bij bedrijven die moeten kunnen aantonen
dat hout uit twijfelachtige gebieden
op legale wijze is gekapt.
7 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
8
Peijs: ‘Kosten naleven regels kunnen
600 miljoen omlaag’
Het Nederlandse bedrijfsleven kan minimaal 600 miljoen euro besparen op
kosten die gemaakt worden bij het naleven van regels. Dat blijkt uit het rapport
'Knelpunten en oplossingsrichtingen nalevingskosten' dat is gemaakt
door de ministeries van Economische Zaken en Financiën, onder leiding van
Karla Peijs. Het rapport is begin juli aangeboden aan Bernard Wientjes, voorzitter
van VNO-NCW.
Onder leiding van Karla Peijs,
Commissaris van de Koningin in de
provincie Zeeland, hebben ministeries,
gemeenten, provincies, uitvoeringsorganisaties
en bedrijfsleven 24
knelpunten uit de dagelijkse praktijk
opgepakt. Een groot probleem is
Nieuwe alcohollimiet voor watersport
De toegestane alcohollimiet voor
watersporters is vanaf 24 juli verlaagd
van 0,8 naar 0,5 promille en
daarmee gelijkgetrokken met de
regels voor wegverkeer. Op de landelijk
grote rivieren was die maatregel
al van kracht maar vanaf eind juli ook
op alle overige wateren. De maatregel
geldt voor alle schippers, ongeacht
plezier- of beroepsvaart.
Op overtreding van de maatregel
staan fikse boetes, overtreders dienen
voor te komen bij de rechtbank. In
de toekomst kan ook het vaarbewijs
worden ingenomen. Het KLPD
heeft aangegeven niet meer te gaan
handhaven. Desondanks was er op
zaterdag 24 juli een grootscheepse
alcoholcontrole op het water tijdens
het drukbezochte Friese evenement,
oprukkende woningbouw op locaties
waar bedrijven gevestigd zijn, die vervolgens
aan allerlei aanvullende eisen
moeten voldoen. Betere onderbouwing
en communicatie van gemeentelijke
bouwplannen en deskundig
advies kan ruim 300 miljoen euro
skûtsjesilen. De politie Fryslân,
de waterpolitie van het KLPD,
Provinciale Waterstaat en It Fryske
Gea werkten samen en voeren met
acht boten uit om toezicht te houden
op en rondom de druk bevaren wateren
bij Grou. Tijdens de controle werden
109 schippers gecontroleerd op
het varen onder invloed van alcohol.
Uiteindelijk bleken negen schippers
te veel te hebben gedronken. Tegen
hen werd proces-verbaal opgemaakt
en zij kregen eveneens een vaarverbod.
Vaarweggebruikers worden de
komende weken geïnformeerd over
de veranderde regels. Rijkswaterstaat
verspreidt een flyer in onder meer de
jachthavens. Bij een aantal regionale
zenders is een radiospotje te horen.
De toegestand alcohollimiet voor
watersporters is verlaagd van 0,8 naar
0,5 promille.
Foto: KLPD
besparing opleveren. Het rapport
roept op tot structureel overleg tussen
toezichthouders en beleidmakers
over de implementatie en uitvoering
van regels en snelle terugkoppeling
daarvan naar de departementen.
Peijs doet eveneens de aanbeveling
om te onderzoeken of het bedrijfsleven
baat heeft bij een 'ombudsman
voor bedrijven' in een conflict met de
overheid. Het rapport, met ook aanbevelingen
om onnodige regeldruk in
de toekomst te voorkomen, is naar de
Tweede Kamer gestuurd.
De jacht op ongewenst gedrag op het
water was al eerder geopend door een
wetsvoorstel van demissionair minister
Camiel Eurlings. Dat geeft de
waterpolitie bevoegdheden geeft om
vaarbewijzen in te trekken. Bij grove
overtredingen of recidive kan ook het
vaartuig in beslag worden genomen.
Mensen die zonder klein vaarbewijs
een pleziervaartuig besturen, lopen
kans door de rechter bestraft te worden.
Het wetsvoorstel ligt momenteel
bij de Raad van State.

PSPORINlG,
FF-SHORE BEDRUVEN
LUKEN HARDLEERS
'Wij zijn nu dan voor de derde
eer keer bij een aantal off-shore berijven
binnen geweest. Maar ik ben
r zeker van dat veel directies in de
kern nog steeds niet in de gaten hebben
waar het eigenlijk om gaat. Men
vindt het lastig dat wij over hun
schouders mee kijken, maar veel
meer dringt er eigenlijk niet door.
Volgens mij verandert dat pas op
het moment dat de Officier van Justitie
met een schikkingsvoorstel komt
van enige tienduizenden guldens of
dat men wordt veroordeeld tot het betalen
van nog forsere boetes. Het is
triest, maar het enige dat daadwerke-
Iijk Iijkt te helpen is ondernemers in
hun portemonnee treffen.'
Hoe gaat het toch met...
IJmondse offshore bedrijven
Offshore bedrijven maakten een potje van de naleving van milieuregels.
Dat valt op te maken uit een artikel in HandHaving 5-1991. Onder de kop
‘Offshorebedrijven blijken hardleers’ wordt een gezamenlijke controleactie
beschreven in het havengebied van IJmond. Bij vijftien van de zeventien
gecontroleerde bedrijven bleek een of meer vergunningvoorschriften te worden
overtreden. Bert Veerman, toen hoofd Bureau technische milieuzaken
bij de gemeente Velsen gaf leiding aan de gecoördineerde actie die liefst drie
dagen in beslag nam.
Bert Veerman, hoofd Bureau technische
milieuzaken van de gemeente
Velsen, constateert het, terugkijkend
op een geslaagde actie waarbij tegen
vijftien van de zeventien bezochte bedrijven
p,-v, werd opgemaakt, min of
meer berustend, Wie niet horen wil,
moet voelen, Wat dat betreft zit Jolien
Kuitert, Officiervan Justitie in het arrondissement
Haarlem en behalve met
narcotica- oak belast met milieuzaken,
op precies dezelfde lijn,
'De intentie is dat aan de processen-verbaal
die nu zijn opgemaakt een
Veerman had de coördinatie van de
controleactie in handen. Twintig
jaar later klinkt hij door de telefoon
aangenaam verrast over de
professionele opzet. „We hadden
het voor die tijd goed voor elkaar”.
Openbaar Ministerie, Rijkswaterstaat,
politie, provincie, Regionale
Inspectie Milieuhygiëne, het
Hoogheemraadschap waren allemaal
van de partij. In totaal twintig handhavers
inspecteerden de offshorebedrijven.
De actie had een opmerkelijk vervolg,
vertelt Veerman. „Via via hoorden we
dat een aantal bedrijven afval loosden
in kelders van de IJmondbunker. Zij
gebruikten een gat in de betonnen
vloer als afvoerput voor ‘mud’, een
restproduct van hun werkzaamheden
op zee. We hebben dit uiteraard
nader onderzocht. In totaal was 9600
kubieke meter mud op deze wijze
verdonkermaand. Een enorm milieuschandaal
waartegen de landsadvocaat
in het geweer kwam.” Veerman
is in deze zaak voor de rechtbank
gehoord als getuige. Op kosten van
de huurder van de IJmondbunker
is de betonnen vloer van een halve
meter helemaal weggeboord en alle
rotzooi opgeruimd.
Veerman: minutieuze planning
/
.~
strafrechtelijke vervolging wordt gegeven,'
zegt zij. 'In de eerste plaats natuurlijk
omdat het vervolgen van strafbare
feiten de taak van het Openbaar
Ministerie is.Ais O.M. kun je bij ernstige
milieudelicten natuurlijk niet stil blijven
zitten. Het O.M. getroost zich grate inspanning
de zaken tot een goed einde
te brengen. Wil je als O.M. het milieubeleid
overtuigend handen en voeten
geven, dan moetje bereid zijn een extra
inspanning te leveren. Voor aile duidelijkheid,
het wettig en overtuigend bewijs
van een strafbaar feit moet vanzelfsprekend
wel te leveren zijn.'
Ais het straks tot veroordelingen
komt, is dat in eerste instantie te danken
aan Bert Veerman. Want hij is de
man die nu al weer gedurende een
reeks van jaren de kar trekt als het in
de gemeente Velsen am milieuwetshandhaving
gaa1,
Projectmatige aanpak
'In het kadervan de MIP-projecten
hebben wij in 1987 en in 1989 al twee
ronden bij off-shore bedrijven gedraaid.
Oat leverde het nu bekende
beeld op. In eerste instantie een zeer
hoog aantal overtredingen. Na het geyen
van voorlichting constateerde je
een verbetering. Maar oak moet je
vaststellen dat er een aantal bedrijven
Het bruggetje naar de huidige functie
van Veerman is niet moeilijk te
maken. Sinds tien jaar werkt hij bij
KIMO, een internationale organisatie
van lokale (kust)gemeenten die zich
inzet voor schone stranden en zeeën
in Europa. Veerman is secretaris van
KIMO Nederland en België en reist
van hot naar her om de doelstellingen
te verwezenlijken. De strijd
richt zich op zichtbaar en onzichtbaar
afval, van zwerfafval achtergelaten
door toeristen tot illegale lozingen
van chemicaliën door de scheepvaart.
‘Zo is vorig jaar
400.000 kilo afval uit de
Noordzee gehaald’
Dreigen met sancties kan KIMO
daarbij niet. Het accent ligt op vergroten
van bewustwording van het probleem,
in gang zetten van gedragsverandering
en op lobbyen bij landelijke
en Europese overheden.
Een succesvol project, aldus een
enthousiaste Veerman, is het project
Fishing for Litter. „ Jaarlijks varen er
is dat zich nergens iets van aantrekt en
gewoon doorgaa1, Daarover verder
denkend is toen media 1990 op initiatief
van het Regionaal Milieu Overleg
IJmond het besluit genomen te komen
tot een gemeenschappelijke intensieve
derde controleronde.'
Veerman: 'Het enige dat
daadwerkeliik bliikt te
helpen is ondernemers in
hun portemonnee treflen'
Een beslissing die vooruitstrevender
is dan op het eerste gezicht lijk1,Immers,
van overheidswege was een punt
gezet achter de MIP-projecten, de
BUGM-regeling (Bijdragebesluit Uitvoering
Gemeentelijk Milieubeleid)
draaide nag nie1,Wilde een gemeente
investeren in handhaving dan zouden
de kosten van een dergelijke actie oak
uit de eigen middelen moeten worden
opgehoes1,
Bert Veerman: 'Er is uitvoerig met
de verantwoordelijke wethouder over
gesproken. Hij was het er mee eens dat
er een vervolg moest worden gegeven
aan de handhavingsactie. Velsen wil
handhaving serieus nemen, was zijn
standpunt, en als dat geld kost dan
moet het maar geld kosten.'
Vanaf het begin stand het voor
Bert Veerman vast dat de actie niet beperkt
moest blijven tot een louter gemeentelijke
aangelegenheid. 'Als je
naar de toekomst kijkt, is het duidelijk
dat een projectmatige, boven-gemeentelijke
aanpak meer en meer opgeld zal
doen. Daarop vooruitlopend wilden wij
er een volledige controle van maken,
waarbij aile betrokken instanties een
actieve rol zouden spelen.' De eerste
contacten met de politie werden gelegd.
Het was wennen aan elkaar, omdat
in eerste instantie twee culturen
botsten. 'Wij waren gewend am een
boze brief te schrijven, maar daarmee
hield het eigenlijk op. De politie zag
minder in overleg en schreef direct een
p.-v. ui1,
Tijdens vele besprekingen groeide
wederzijds begrip en respect en langzaam
maar zeker kreeg de actie meer
280.000 schepen over de Noordzee,
deze dumpen circa 20.000 ton afval
in zee. Het meeste daarvan zakt
naar de bodem van de zee, een deel
blijft zweven en een deel komt op
het strand terecht. In het Fishing
for Litter project krijgen vissers
bigbags mee aam boord, waarin zij
het afval verzamelen dat zij tijdens
het vissen in hun netten krijgen.
De vissers leveren de bigbags af
op de kade, waarna deze worden
ingezameld en geanalyseerd. Zo is
vorig jaar 400.000 kilo afval uit de
Noordzee gehaald.” Grote zorg van
KIMO en andere milieuorganisaties
is de lozing van chemicaliën. „Op de
Noordzee is dat probleem redelijk
onder controle maar op de oceanen
wordt wereldwijd nog heel veel over
boord gegooid. Elk toezicht daarop
ontbreekt.”
~
9 HandHaving 2010 #4
7
HANDHAVING SEPT/OKT 1991

HandHaving 2010 # 4
10

Foto boven: Inspecteur Arthur van Dalen.
Foto: SODM
Foto onder: Een explosie op de Deepwater Horizon in de Golf van Mexico op
20 april roept vragen op hoe het gesteld is met de veiligheid van booreilanden in
de Noordzee.
Foto: ANP
BP-ramp op Noordzee
onmogelijk
Na 20 april ging bij Jan de Jong, inspecteur-generaal der Mijnen, de telefoon
opvallend vaker over. Het Staatstoezicht op de Mijnen mocht, na het ongeluk
op de Deepwater Horizon in de Golf van Mexico, uitleggen wat het doet aan de
veiligheid van booreilanden op de Noordzee. Niet genoeg, meent hoogleraar
Lucas Reijnders van het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica
(Universiteit van Amsterdam).
Verbaasd was Jan de Jong, inspecteurgeneraal
der Mijnen, over de ramp met
olieboorplatform Deepwater Horizon
in de golf van Mexico. ,,Het betreft
een reusachtige firma in een werkveld
waarin allemaal hoogopgeleide en
vakbekwame mensen zijn te krijgen,
maar die op dit boorplatform niet
aanwezig leken te zijn. Bovendien
gebeurde het ongeluk bij een activiteit
die niet nieuw is - diepwaterboringen
vinden honderden keren per jaar
plaats. Er zitten een hoop risico's aan,
maar die kunnen allemaal beheerst
worden. Het kan veilig, maar dat is
niet gebeurd."
In het Haags kantoor van het
Staatstoezicht op de Mijnen (SodM),
foto's van boor- en productieplatforms
voor olie en gas hangen aan de muur,
geeft De Jong tekst en uitleg over de
risico's bij de off shore winning van
olie en gas en het toezicht daarop
door SodM. Zoals hij de laatste maanden
al veel vaker heeft gedaan. Na de
ramp in de golf van Mexico wisten
journalisten, wetenschappers, oudcollega's
en de politiek de kleine toezichtdienst
(57 fte) te vinden. Centrale
vraag: kan zo'n ongeluk met een off
shore platform zich voordoen in het
Nederlandse deel van de Noordzee?
Uitsluiten kan De Jong het niet helemaal,
maar geruststellen kan hij des
te beter. De toezichthouder zit de
boor- en ook productieplatforms zo
dicht op de huid dat deze zich keurig
aan de regels houden, is het beeld dat
De Jong oproept.
Die goede naleving blijkt volgens de
inspecteur-generaal bijvoorbeeld uit
de ongevalcijfers die de SodM in de
boeken schrijft. Deze cijfers geven
een goede indicatie van het veiligheidsniveau.
Het aantal ongevallen
met arbeidsverzuim (de maatstaf die
het Ministerie van SZW gebruikt) is
tussen 1992 en 2009 gedaald van
tien ongevallen per miljoen manuren
naar vier. ,,Ik vergelijk het altijd met
de bouw: daar is het 30. Weliswaar
kan een ongeluk op een boorplatform
veel grotere gevolgen voor de omgeving
hebben dan een ongeluk op een
bouwplaats, maar als de persoonlijke
veiligheidsrisico's zo zijn gereduceerd,
is de kans op een ongeluk zoals in
Amerika toch behoorlijk gereduceerd.”
Ook het aantal pv's vanwege milieuovertredingen
is gering. ,,Vorig jaar
hebben we drie grote spills gehad
waarbij enkele kubieke meters olie in
zee zijn geraakt.” Dat betekent overigens
niet dat er verder geen olie de
zee in verdwijnt. Vorig jaar belandde
vanuit Nederlandse productieplatforms
200 ton olie in de Noordzee. Daarvan
was 37 ton het niet-voorziene gevolg
van slangbreuken en dergelijke. De
rest bestond uit legale lozingen van
productiewater, vervuild met olie. Die
zijn toegestaan, zolang de concentratie
beneden de wettelijke norm van 30
ppm (parts per million) blijft.
Risico's minimaliseren
Ja, het klopt. Boren naar olie en gas
(Nederland telt veel meer gas- dan
olievelden) brengt risico’s met zich
mee, maar om die te minimaliseren
zijn er vier barrières, stelt De Jong:
(1) het juiste spoelinggewicht van de
boorvloeistof in het boorgat zorgt voor
voldoende tegendruk tegen de olie in
het ondergrondse reservoir, (2) een
stevig boorgat, bekleed met staal met
een laag beton er omheen, (3) de blow
out preventer (een voorziening die bij
calamiteiten de olie- of gasbron afsluit)
en (4) competente mensen. ,,Het lijkt
erop alsof de ramp bij BP alle vier
gefaald hebben, wat heel onwaarschijnlijk
is, maar toch is gebeurd.”
Desondanks, áls De Jong al ergens
bang voor is, dan niet voor een ongeluk
à la Deepwater Horizon, maar
voor een groot schip dat een produc-
>>
11 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
12
tieplatform zou raken, waardoor gas
kan ontsnappen dat explodeert en
waarbij mensen omkomen. Weliswaar
is er ook tegen zo'n calamiteit een
beveiliging. ,,Een paar honderd meter
onder de grond zit een voorziening
om de buis af te sluiten als er boven
iets gebeurt. Maar ook daarvan weet
je nooit honderd procent zeker dat het
werkt.” Bij een boorplatform is een
blow out (waarbij olie of gas spontaan
ontsnapt) mogelijk, maar groot zal
die niet zijn. Op de Noordzee heeft
Nederland tien olievelden. Negen daarvan
produceren alleen maar omdat er
gepompt wordt. Zelfs als alles kapot
zou gaan, loopt daar nog geen olie uit.
Uit de tiende komen maximaal 1.800
vaten per dag(1 vat = 159 liter) naar
boven.' Daar komt bij dat de blow out
preventer, de voorziening die het boorgat
in een olie- of gasveld bij calamiteiten
afsluit, niet op de zeebodem zit,
Boorplatform Noble - Piet van Ede.
Foto: SODM
maar op het booreiland, wat ingrijpen
makkelijker maakt.
Hoewel niet weg te nemen zijn risico’s
wel te beheersen, betoogt De Jong.
,,De onderneming moet haar veiligheidsbeheerssysteem
hebben. Risico's
voor veiligheid, gezondheid en milieu
beheers je daarin integraal. In zo'n
systeem zitten audits door externen,
eigen inspecties van het bedrijf, peer
reviews, management reviews en zo
voorts. Wij kijken of dat systeem van
checks and balances functioneert
en bij booreilanden kijken we of die
vier barrières goed geregeld zijn en
onderhouden worden.” Zo lijkt de
controle van de SodM op een audit
van de audits, beaamt De Jong, maar
niet helemaal. ,,Bij een audit gebeurt
er veel op papier, maar wij zien het
nooit los van de plek zelf.” En dus
stappen zijn inspecteurs regelmatig in
de helikopter. In totaal zo'n 120 keer
per jaar voor 158 off shore boor- en
productieplatforms. Dat is minder dan
één inspectie per jaar per platform. ,,Je
moet het zo zien: er zijn acht of negen
maatschappijen. Als we naar een platform
gaan en er is iets mis, dan schrijven
we de directeur een brief en gaan
we er vanuit dat hij ook op zijn andere
platforms dingen in orde brengt. Je
hoeft niet overal heen om dingen te
verbeteren”, is De Jongs ervaring.
Dat betwist hoogleraar Lucas Reijnders
van het Instituut voor Biodiversiteit
en Ecosysteem Dynamica (Universiteit
van Amsterdam). Hij vindt het toezicht
op booreilanden in de Noordzee
onvoldoende. ,,Om te weten hoe het
er aan toegaat, moet je veel inspecteren.
Je ziet dat het aantal inspecties
ten opzichte van 1990 met meer dan
tachtig procent is gedaald. Men is
meer gaan vertrouwen op papieren
verslagen en naar mijn idee is men

daarin doorgeslagen. Bij EZ (het
ministerie van Economische Zaken,
waar SodM onder valt) roept men te
gemakkelijk dat er geen probleem is.
Maar het hebben van boorinstallaties
op de Noordzee is een risico, ook met
blow outs. Dat kun je zien aan een
ongeluk bij Oost-Timor. Dat was op
120 meter diepte en de zee daar lijkt
op de Noordzee. Daar heeft het drie
maanden geduurd voordat het lek
dicht was.”
Daling controles
De Jong wijst erop dat het toezicht in
de loop der jaren sterk is veranderd.
Na het ongeluk met productieplatform
Piper Alpha in 1988, waarbij
167 doden vielen, is er fors gesnoeid
in de regels en kwam de verantwoordelijkheid
voor de veiligheid meer bij
de olie-industrie te liggen. Het aantal
controles ter plekke daalde flink. Toch
verbeterde de veiligheid, stelt hij.
Oliebedrijven moeten ruim voordat
ze gaan boren boorprogramma's overhandigen.
,,Ze moeten dagelijks vertellen
wat er in de afgelopen 24 uur is
gebeurd”, legt hij uit. ,,Die dagelijkse
monitoring is uniek, andere landen
doen dat niet. Ik geloof in intensief
toezicht op veiligheidskritische processen,
zoals het boorproces. Ik zie een
hoop verloop onder mensen die werken
bij oliemaatschappijen. Wij zijn de
constante factor daarin.”
Dat de oliemaatschappijen de zaak
flessen door afwijkingen niet door
te geven, daar gelooft de inspecteurgeneraal,
zelf 23 jaar geleden als baas
van een booreiland werkzaam, niet
in. ,,Dat is niet in hun belang. De
belangrijkste check and balances die je
daarin hebt is die tussen de oliemaatschappij
en de drilling contractor, de
eigenaar van het booreiland. De drilling
contractor heeft een investering
gedaan van tientallen miljoenen. Die
heeft er geen belang bij om het onveilig
te doen.”
Een hand
Reijnders' kritiek richt zich verder op
de organisatie van het Nederlandse
toezicht. ,,Zowel het verlenen van
concessies, de vergunningverlening
en handhaving zijn nu in één hand”,
stelt hij, ,,het ministerie van EZ. Zeer
ongebruikelijk en principieel ongewenst
als het om milieuzaken gaat. In
de VS gaat men dat nu opsplitsen.” De
Jong reageert geprikkeld. ,,Het is als
een plaat die is blijven hangen”, zucht
hij. Concessieverlening, vergunningverlening
en handhaving allemaal in
één hand? ,,Absolute onzin. In de VS
had je Mineral Management Service.
Die inde geld voor concessies, maakte
regels en beleid en hield toezicht. Die
zijn nu gesplitst in drie afdelingen. In
Nederland is het anders geregeld: het
Ministerie van Financiën int het geld,
het Ministerie van EZ maakt beleid en
verleent vergunning en wij doen het
toezicht.” Organisatorisch maakt SodM
deel uit van het ministerie van EZ,
maar het toezicht, benadrukt De Jong,
doet de dienst in opdracht van drie
ministers: VROM (voor milieu), SZ
(voor arbo) en EZ (voor mijnbouwwet).
Ook klachten over de toegankelijkheid
van de vergunningen wijst De Jong
van de hand. Volgens de Amsterdamse
hoogleraar zijn de vergunningen openbaar,
maar staat er niet in wat de veiligheidsvoorzieningen
zijn. Of er bijvoorbeeld
een akoestische voorziening
moet zijn - daarmee kun je luchtbellen
horen die naar boven komen, wat kan
wijzen op het ontstaan van een lek. “Je
kunt niet zien of er een voorziening
is om de pijp af te snijden en dicht te
maken, de laatste beveiliging voor als
het echt misgaat. Dat mes werkte op
de Deepwater Horizon aan één kant
niet. Op veel moderne booreilanden
heb je nog een extra mes. Of dit op
booreilanden op de Noordzee dubbel
is uitgevoerd, is niet te zien.”
,,Dat is allemaal in de wet geregeld.
Ik kan het je laten zien”, reageert
De Jong en hij haalt een dikke klapper
tevoorschijn en bladert naar de
Mijnbouwregeling, Hoofdstuk 8
Boorgaten en putten. 'Kijk hier, paragraaf
8.3.1: beveiliging aanleg boorgat.
Daar staat alles in waar BOP's (Blow
Out Preventer) aan moeten voldoen
en dat ze een keer in de drie weken
getest moeten worden. Die wettelijke
regeling zegt echter niks over dubbele
messen. Daardoor is in openbare stukken
niet te zien of er dubbele messen
aanwezig zijn op een platform. De
Jong: ,,Maar als iemand ons vraagt hoe
de BOP's er bij een bepaalde boring
uitzien, dan kunnen wij het antwoord
zo geven. Daar is niks geheimzinnigs
aan.'
Nadere inlichtingen:
• Jan de Jong, Inspecteur-generaal
Staatstoezicht op de Mijnen
j.w.dejong@minez.nl
(070) 379 84 31
• Lucas Reijnders, hoogleraar Universiteit
van Amsterdam
l.reijnders@uva.nl
(020) 525 62 69
Tekst: Harry Peree
13 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
14

Foto boven: Rendac haalt per jaar bijna 750.000 kadavers op bij 70.000 adressen.
Foto onder: De verwerking van illegaal gedumpte schapen kost het Wetterskip Fryslân ongeveer
350 euro per kadaver. De boer betaalt voor het correct aanbieden iets meer dan 22 euro.
Foto's: Rendac
nVWA onderzoekt
gevreesde kadaverdumpingen
Waterschap Veluwe en Wetterskip Fryslân hebben in de eerste zes maanden
van dit jaar een aanzienlijke stijging van gedumpte schapen geconstateerd. Ze
zien de hogere destructiekosten als de oorzaak. Het ministerie van Landbouw,
Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) heeft de bijdrage voor de vernietiging van
dode dieren dit jaar stopgezet. Veehouders moeten de volledige kosten per 1
januari zelf betalen. Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO Nederland), kadaververwerker
Rendac en de Partij voor de Dieren (PvdD) maken zich grote zorgen.
Om geld te besparen, komen veehouders in de verleiding om hun kadavers
illegaal te dumpen. De nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit (nNWA) is een landelijke
inventarisatie gestart.
Het waterschap in Friesland was vorig
jaar niet blij met het besluit van de
minister om de bijdrage aan de veehouders
stop te zetten. ,,Ik wist meteen
dat het veel ellende ging geven”, zegt
beleidsmedewerker Jan Lobstein van
Wetterskip Fryslân. ,,Een verhoging
van de destructiekosten gaat in deze
moeilijke economische tijd leiden tot
illegale dumping.” Deze vrees lijkt uit
te komen. Recente cijfers in Friesland
zijn verontrustend. Het waterschap trof
van 1 januari tot en met 4 mei 27 dode
schapen aan in haar sloten en weilanden.
In dezelfde periode vorig jaar
ging het nog om elf kadavers, een stijging
van bijna 150 procent. Lobstein:
,,Normaal krijgen we per jaar tussen de
27 en 36 meldingen van dode dieren.
Nu zaten we begin mei al op dit aantal.
Het gaat vooral om schapen. Soms
vonden we ze met drie of vier tegelijk.”
Wetterskip Fryslân constateert een
duidelijk verband met de afgeschafte
bijdrage in de destructiekosten.
Veehouders in Nederland zien zich
dit jaar geconfronteerd met een flinke
toename. Voorheen betaalde het ministerie
van LNV een deel van de kosten,
ongeveer veertien miljoen euro per
jaar. Minister Verburg besloot vorig
jaar om die subsidie stop te zetten.
Ze heeft geen geld meer. De sector
moet daarom zelf opdraaien voor de
kosten. Voor de veehouders betekent
dat gemiddeld een verdubbeling van de
tarieven. Betaalden ze eerst tien euro
voor het ophalen van een kadaver, nu is
dat twintig euro. Daar bovenop komen
de vernietigingskosten, die uiteenlopen
van 1,09 euro voor een geit (was 0,49
euro) tot 25,89 voor een volwassen
rund (was 11,26 euro).
De beslissing om de geldkraan dicht
te draaien, leidde medio 2009 tot
grote zorgen bij LTO-Nederland en
Rendac. Veehouders zouden vaker
hun dode beesten gaan dumpen in
weilanden en het oppervlaktewater.
Met alle gevolgen van dien voor de
volks- en diergezondheid. Ook politiek
Den Haag was er niet gerust op.
Kamerlid Joop Atsma (CDA) stelde in
het najaar Kamervragen aan de minister.
In het belang van de volksgezondheid
moest de overheid de veehouders
blijven ondersteunen. Het afschaffen
zou bovendien een breuk zijn met
een, mede door de CDA’er zelf ingediende,
motie uit 2006. Daarin staat
vastgelegd dat er tussen 2007 en 2011
niet wordt getornd aan de overheidsbijdrage.
Minister Verburg laat Atsma
weten dat ze toch echt geen financiële
middelen meer heeft om dit vol te houden.
Verder heeft de veehouder volgens
de bewindsvrouw zelf een maatschappelijke
verantwoordelijkheid. Daar valt
het deugdelijk afvoeren van kadavers
onder. Marianne Thieme van de PvdD
stelde in augustus ook Kamervragen.
De fractievoorzitter ziet graag dat de
commerciële veehouderij zelf betaalt
voor het afvoeren van kadavers. Deze
bedragen kunnen worden doorberekend
in de kostprijs van het product.
Minister Verburg vindt dit eveneens de
eigen verantwoordelijkheid van de veehouder.
Voor het verzoek van Thieme
om meer toezicht, strengere handhaving
en hogere straffen bij dumping,
ziet Verburg op dat moment geen
aanleiding.
Landelijke inventarisatie
Wetterskip Fryslân stelt in mei de
nVWA op de hoogte van de kadaverdumpingen.
Kort daarop komen
er verontrustende berichten van het
Waterschap Veluwe. Die trof in april
en mei 23 dode schapen aan bij een
stuw. En in maart was er een zak
met vijf dode lammetjes gevonden.
Ook volgens Waterschap Veluwe zijn
de kadavers gedumpt als gevolg van
de afvoerkosten. Om een landelijk
beeld te krijgen van de problematiek,
stuurt de nVWA begin juni een brief
naar gemeenten, waterschappen en
politiekorpsen. Ze worden verzocht
om geconstateerde dumpingen in het
eerste half jaar te melden. Ook wil de
nVWA dat ze een beeld schetsen van
de ontwikkeling in de afgelopen jaren.
,,We proberen zicht te krijgen in een
eventuele toename ten opzichte van
2009”, vertelt briefschrijver Stan van
der Meijs. Hij is adviseur dierlijke
bijproducten van de Nieuwe Voedsel
en Waren Autoriteit. ,,Mocht er inderdaad
sprake zijn van een toename,
dan onderzoeken we of er een verband
gelegd kan worden met de fors gestegen
tarieven voor de aanbieders.” De
eerste reacties zijn binnen, zo laat Van
der Meijs in juli weten. Hij verwacht in
#4 2010
>> 15
HandHaving

HandHaving 2010 # 4
16
het najaar de analyse klaar te hebben.
LTO Nederland is niet te spreken
over de recente ontwikkelingen op
de Veluwe en in Friesland. ,,Dit hadden
we al lang voorzien”, laat een
woordvoerder weten. ,,De dumpingen
vormen een bedreiging voor de volksgezondheid.
Vaak waren de dieren
ook nog eens ziek voor ze stierven.
Dat is dan een dubbel gevaar.” Het
bestuur ontving de laatste tijd zelf ook
al signalen dat het aantal kadaverdumpingen
toenam. ,,Dit hebben meerdere
waterschappen aangegeven”, aldus de
woordvoerder. ,,Soms waren de dieren
letterlijk over een hek gegooid. Wij
denken dat het vooral hobbyboeren
zijn, die er niet hun boterham mee verdienen.
De professionele veehouderij
zal het incalculeren. Desalniettemin is
het schadelijk voor de gehele sector.”
Ook Rendac voorzag vorig jaar al grote
problemen. De kadaververwerker is
daarom niet verrast. ,,Onze vrees was
gebaseerd op eerdere ervaringen”,
zegt directeur Algemene Zaken Sjors
Beerendonk. ,,Wanneer veehouders
geen kadavers meer aanbieden, gaat
dat leiden tot grote maatschappelijke
commotie. We hebben de minister
daarom gevraagd om haar besluit tot
het intrekken van de overheidsbijdrage
te heroverwegen.” Dat de minister wijst
op de eigen verantwoordelijkheid van
de veehouder, is volgens Beerendonk
te kort door de bocht. ,,Het correct en
tijdig aanbieden van dode dieren is
weliswaar een verantwoordelijkheid van
de veehouder, maar ook het ministe-
Tarieven Rendac
rie van LNV draagt een nadrukkelijke
verantwoordelijkheid als invoerder van
de destructiewetgeving.” De PvdD is
het daar mee eens ,,Het is onvoorstelbaar
dat omwille van het kostenaspect
de volksgezondheid in gevaar wordt
gebracht”, aldus Tweede Kamerlid
Esther Ouwehand. ,,Dat de minister
zegt dat de veehouders een maatschappelijke
verantwoordelijkheid hebben,
kan gewoon niet. De overheid moet
zich sterk maken voor de volksgezondheid.”
Afschrikwekkende boetes
Volgens Wetterskip Fryslân is het niet
alleen gezien de volksgezondheid
onwenselijk dat er illegaal kadavers
worden gedumpt. Ook de financiële
gevolgen zijn groot. Het waterschap
moet per kadaver ruim 300 euro aan
ophaalkosten betalen. Lobstein: ,,Dat is
een vaststaand bedrag. Want het ophalen
is vaak lastig. Bijvoorbeeld wanneer
een kadaver in een vaart is gedumpt en
de stroming het heeft meegenomen.
De ophalers moeten soms kilometers
met een bootje gaan zoeken.” De
verwerkingskosten van Rendac daar
nog bij, brengen de totaalkosten voor
het waterschap richting de 350 euro.
,,Een groot verschil met de veehouder
die een paar tientjes per kadaver moet
betalen”, aldus Lobstein. ,,De kosten
voor de gemeenschap worden zo veel
hoger. Het komt uiteindelijk uit de
portemonnee van de burger.” Een
oplossing voor de problematiek vindt
Lobstein lastig te geven. ,,In bijna
Kadavers moeten volgens de Europese destructiewet worden aangegeven bij
een destructiebedrijf. In Nederland is Rendac verplicht om de dode dieren op te
halen en te verwerken. Het bedrijf is gevestigd in het Noord-Brabantse Son. De
monopolist haalt per jaar bijna 750.000 kadavers op bij 70.000 adressen. Rendac
verwerkt ze vervolgens tot biobrandstoffen. Vroeger kregen de veehouders de
kosten voor de vernietiging volledig en later gedeeltelijk vergoed. Maar vorig jaar
bepaalde minister Verburg van het ministerie van LNV dat veehouders vanaf 2010
de volledige ophaal- en verwerkingskosten gaan betalen. De Rendac-tarieven voor
de sector werden daarmee verdubbeld. Het ophalen van een kadaver kost nu 20,13
euro. Tot 2010 was dit 10,11 euro.
De verwerkings- en vernietigingskosten per diersoort in 2010:
Geit: 1,09 euro (was 0,49 euro)
Schaap: 2,07 (was 0,94 euro)
Varken: 7,77 euro (was 3,53)
Pony: 8,29 euro (was 3,76 euro)
Paard: 18,12 euro (was 8,23 euro)
Rund: 25,89 euro (was 11,26 euro)
Overige dieren (bijvoorbeeld ezels): 8,14 euro (was 8,11 euro)
alle gevallen zijn de oormerken van
de dieren afgesneden. Hierdoor is de
eigenaar niet te traceren. Dat maakt
handhaven onmogelijk.” Het weer
volledig vergoeden door de overheid,
zou misschien een oplossing kunnen
zijn volgens Lobstein. Of de kosten
doorrekenen in zaken die boeren echt
nodig hebben voor houden van de dieren.
,,Zoiets wordt ook gedaan met de
kosten voor het afgeven van bilgewater,
een mengsel van water en olie, voor
schepen. Deze zijn verrekend in de
prijs van brandstof, waardoor schippers
het afvalwater zonder extra betaling
kwijt kunnen bij inzamelpunten. Dat
nodigt niet uit tot illegale lozingen.
Een ander voorbeeld is de verwijderingsbijdrage
bij elektrische apparaten.
Maar ik geef toe dat het doorrekenen
heel erg lastig is.”
De PvdD legt zich daar niet bij neer.
Ondanks dat de eigenaar moeilijk is
te traceren, kan er strenger worden
gehandhaafd. Ouwehand: ,,Het mag
gewoon niet lonen om crimineel
gedrag te vertonen. De pakkans is
met het afsnijden van oormerken
klein, maar door harde sancties af te
kondigen kan er wel iets preventiefs
worden gedaan.” Het Kamerlid denkt
aan boetes met een ‘afschrikwekkende
omvang’ van duizenden euro’s. Gezien
de recente kadavervondsten vindt
Ouwehand het jammer dat de minister
in augustus 2009 niet inging op het
voorstel van fractiegenote Thieme om
de handhaving en de strafmaat te vergroten.
,,Je zou risicogebieden in kaart
kunnen brengen en daar de handhaving
op concentreren. Maar daar had
Verburg al veel eerder over moeten
nadenken. Ze had het nooit zover moeten
laten komen.”
Nadere inlichtingen:
• Tom Doomen, VION Ingredients
(Rendac), tel. 0499-364806,
tom.doomen@vionfood.com
• Maarten Leseman, LTO Nederland,
tel. 06-55366856,
maarten.leseman@zlto.nl
• Jan Lobstein, Wetterskip Fryslân,
tel. 058-2922106,
jlobstein@wetterskipfryslan.nl
• Stan van der Meijs, nVWA,
tel. 06-51053154,
c.j.a.m.van.der.meijs@minlnv.nl
• Saskia Menkel, Partij voor de Dieren,
tel. 070-3183460,
partijvoordedieren@tweedekamer.nl
Tekst: Casper Ferwerda

Martine Tieleman,
Een werkgroep voor een doorstart van een netwerk?
,,Ja! Vanuit de gemeenten Dronten, Den Haag, Nijmegen,
Ridderkerk en Westland zijn we daar druk mee bezig. Het
netwerk van en door gemeenten bestond al langer. Het werd
begeleid door het toenmalig Servicecentrum Handhaving.
Nadat het Servicecentrum is overgegaan naar het Centrum voor
Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) bleek een doorstart
noodzakelijk. De werkgroep benadert de eerdere deelnemers en
vraagt of ze weer willen meedoen. De eerste bijeenkomst staat
gepland voor donderdagmiddag 7 oktober aanstaande. Het
CCV in Utrecht biedt ons onderdak. Handhaven in tijden van
bezuinigingen is het thema van de bijeenkomst.”
Wat doet het netwerk?
,,Het netwerk staat open voor handhavingsregisseurs,
werkzaam bij grote of kleine gemeenten. Zij wisselen
informatie uit over alle voorkomende gemeentelijke
handhavingstaken. Niet alleen milieu, ook Algemene
Plaatselijke Verordening, bouwen, omgevingsdiensten,
hennepkwekerijen, noem maar op. Gemeenten wisselen
informatie uit, evenals successen en best practices.”
Doet u nog meer naast het netwerk?
,,Nou en of. Mijn eigenlijke functie is senior
beleidsmedewerker milieuhandhaving bij de
gemeente Westland. Veel glastuinbouw, inderdaad.
De wet- en regelgeving daarvoor is nogal eens aan
wijzigingen onderhevig. Mijn taak is het bijhouden van
milieuontwikkelingen en die vertalen naar de organisatie,
contact onderhouden met team handhaving, bestuurders,
bedrijfsleven en ‘Den Haag’. Natuurlijk zit ik daarbij veel
achter de computer en aan de telefoon. Van tijd tot tijd ga
ik mee met controles. Om uitleg te geven en om voeling te
houden met het team.”
Een spin in het web?
,,Eerlijk gezegd vind ik het leuk mij overal mee te bemoeien,
gevraagd en ongevraagd.”
Meer informatie: mtieleman@gemeentewestland.nl
Tekst: Nicoline Elsink
Foto: Henriëtte Guest
Specialist
lid werkgroep Doorstart netwerk gemeentelijke handhavingsregisseurs
17 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
18
Toezicht en handhaving
Marker- en IJsselmeer
structureel aangepakt
De provincie Flevoland en Noord-Holland hebben de handen ineen geslagen met een convenant over het toezicht en handhaving
van de Natuurbeschermingswet op het Marker- en IJsselmeer. Een deel van de meren valt onder de Provincie Flevoland
en een deel onder Noord-Holland. De Provincie Flevoland neemt het toezicht en de handhaving voor beide wateren, ook het
deel dat onder Noord-Holland valt, voor haar rekening. Naast dit convenant is er ook een samenwerkingsverband opgezet met
andere handhavinginstanties, zoals de regiopolitie, het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) en Rijkswaterstaat (RWS). De
samenwerking staat nog in de kinderschoenen, maar is op meerdere fronten al effectief gebleken.
HandHaving ging mee op pad.
Het Marker- en IJsselmeer vormen
een belangrijk natuurgebied. In de
winter vormen deze gebieden de
belangrijkste zoetwatermeren van
Noord-West Europa voor duikeenden
en zaagbekken. Naast duikeenden
die in het IJsselmeer leven van driehoeksmossels,
bestaat de vogelwereld
van het open water vooral uit
viseters, zoals de aalscholver, grote
zaagbek, visdief en zwarte stern.
Bescherming van deze gebieden is
essentieel en valt daarom onder de
Natuurbeschermingswet die sinds
1998 van kracht is. De uitvoering van
deze wet ligt bij de provincies. De
provincie is bevoegd gezag voor vergunningverlening,
planbeoordeling
en handhaving.
De twee grote zoete wateren vallen
deels onder de provincie Flevoland en
deels onder Noord-Holland. Op grond
van de Natuurbeschermingswet,
voerden voorheen beide provincies
toezicht en handhaving uit op hun
deel. Dat gebeurde van beide kanten
echter maar beperkt. Sinds 17 december
vorig jaar hebben de provincies
Noord-Holland en Flevoland een
convenant voor het structureel uitvoeren
van toezicht en handhaving
van het Marker- en IJsselmeer. Naast
de samenwerking met de provincie
Noord-Holland is de Provincie
Flevoland bezig met het opzetten en
coördineren van een samenwerkingsverband
op de grote zoete wateren
met andere handhavingpartners.
Foto boven: (vlnr) Pat Groebe, Hendrik van Driel en Piet Brandhorst.
De samenwerking staat nog in de kinderschoenen, maar is op
meerdere fronten al effectief gebleken.
Foto onder: De groene handhavers van de Provincie Flevoland hebben
een eigen boot maar gaan ook vaak mee aan boord van de politie of
andersom.
Foto’s: Jolanda Haven
Provincie Friesland is het bevoegd
gezag op het IJsselmeer. Een deel van
het IJsselmeer is Flevolands grondgebied,
hier wordt echter wel door
Provincie Flevoland gehandhaafd.
Steunpunt Marker- en IJsselmeer
Voor het toezicht en de handhaving
van het natuurgebied is vanuit de
provincie Flevoland het Steunpunt
Marker- en IJsselmeer opgericht.
Handhavers water en milieu Hendrik
van Driel en Pat Groebe zijn sinds
een aantal maanden actief op het
water. Ze controleren of vissers de
juiste papieren hebben, maken jacht
op visstroperij en houden toezicht
tijdens evenementen met als doel
beschermde natuurgebieden te >>

19 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
20
behouden en te beschermen. Het
kantoor van de groene handhavers
zit in een pand van RWS aan het
Markermeer in Lelystad waar ook
het KLPD gevestigd is. Op de eerste
verdieping kijken ze uit over het
Markermeer. De speciale waterdichte
pakken liggen klaar om aan te trekken
en het water op te gaan. Met een verrekijker
houdt Van Driel vanuit zijn
kantoor in de gaten wat er op water
gebeurt. Het waait hard, windkracht
zeven. De naweeën van het noodweer
dat half juli over Nederland trok na
een aantal tropische dagen zijn duidelijk
te merken. Door de hoge golven
zijn de vissers aan wal gebleven. Ook
de meeste zeilschepen liggen in de
haven. Voor surfers is het wel ideaal
weer, maar ook zij zijn in geen velden
of wegen te bekennen. Een aantal
jonge zeilers in opleiding waagt het
erop en manoeuvreren erop los. ,,Elke
dag is anders’’, zo vertelt Van Driel.
,,Dat is het leuke van deze baan. Als
we het water op gaan, is het altijd
weer een verrassing wat we tegenkomen.
Maar vandaag is het rustig.’’
De grootste taak van de groene handhavers
op dit moment is partners op
het water leren kennen. ,,Vanuit de
provincie is het een nieuwe functie.
Alles moest opgebouwd worden’’, zo
vertelt Groebe. ,,Doordat we bij RWS
en het KLPD zitten, zijn de lijntjes
kort. Elkaar kennen en weten wat de
ander doet, is belangrijk. Maar ook
weten wat er speelt in dit gebied is
belangrijk om je taken goed uit te
kunnen voeren.’’
Tegengestelde belangen
Bescherming van de natuurwaarden
op en rond het IJssel- en Markermeer
is belangrijk omdat ze naast natuurgebied
ook andere functies vervullen
zoals recreatiegebied, transportweg,
waterbuffer en visserij. Deze verschillende
functies kennen ook tegengestelde
belangen die een bedreiging
kunnen vormen voor de te beschermen
natuurwaarden. Het grootste
probleem op de twee grote meren is
de toename van de recreatiedruk. Er
zijn steeds meer pleziervaartuigen op
het water. Het gehele gebied moet bij
voorkeur minstens één keer per week
in zijn geheel worden gecontroleerd.
Het hele gebied is echter zo groot van
omvang, dat het met één boot niet
kan in een dag. Om toch een goed
toezicht te waarborgen, is samenwerking
met andere toezichthouders in
het gebied noodzakelijk. De verschillende
instanties kunnen ogen en
oren voor elkaar zijn in het gebied.
,,Zodra wij zaken constateren die
voor rekening komen van de politie of
voor RWS melden we dat’’, aldus Van
Driel. En ook andersom krijgen wij
een melding en gaan op onderzoek
uit.’
Onbekend maakt onbemind
De wijze waarop de toezichthouder
optreedt, is afhankelijk van de overtreding
en de overtreder.
Van Driel: ,,Een onbewuste overtreder,
die de regels niet kent zal een waarschuwing
krijgen. Maar een bewuste
overtreder, een sportvisser met vijf
hengels die met levend aas vist bijvoorbeeld,
wordt geverbaliseerd. We
kunnen zowel bestuursrechterlijk als
strafrechtelijk optreden.’’ Daarnaast
kan door de toezichthouder ook
voorlichting worden gegeven aan een
overtreder. Zo worden gedurende
het zomerseizoen de beschermde
natuurgebieden gemarkeerd (met
boeien) om recreanten te wijzen op
het gesloten karakter daarvan. In
samenwerking met andere handhavingsinstanties
worden gericht acties
ondernomen tegen overtredingen. Dit
kan bestaan uit visstroperij, verstoring
van gebieden of toezicht bij grotere
evenementen in de nabijheid van
beschermde natuurgebieden. ,,Veel
mensen die wij op het water tegenkomen
zijn niet op de hoogte van de
Natuurbeschermingswet. Onbekend
maakt onbemind’’, aldus Groebe.
,,Naast voorlichting die wij ze geven,
is het belangrijk dat er ook preventief
wordt opgetreden vanuit de provincie.
Vooraf voorlichting geven aan burgers
voordat het zomerseizoen begint,
zou in samenhang met toezicht en

Hendrik van Driel haalt een illegaal stuk staand net uit het Markermeer.
Foto: Pat Groebe
handhaving een belangrijke aanvulling
kunnen zijn.’’ De maanden dat
Van Driel en Groebe actief zijn op
het water hebben ze al verschillende
overtredingen geconstateerd. ,,Illegale
visnetten met als gevolg dat vogels
en eenden vast kwamen te zitten en
stierven’’, zo vertelt Van Driel.
Samenwerking regiopolitie
Eén van de samenwerkende partners
is de politie. Naast het KLPD
heeft ook de politieregio Flevoland
een belangrijke taak ten aanzien van
openbare orde en veiligheid op de
randmeren. Het watertoerisme heeft
zo zijn eigen aandachtspunten en
veiligheidsregels. Piet Brandhorst is
milieucoördinator bij de politieregio
Flevoland. ,,Drie jaar geleden werd
nieuw leven geblazen in het toezicht
op de randmeren’’, aldus Brandhorst.
In de periode van april tot en met
september surveilleert de politie
dagelijks met drie boten op het water
van de randmeren. Vaartoezicht is
namelijk onderdeel van het algemene
politietoezicht. Naast de regiopolitie
Flevoland zijn ook IJsselland,
Noord- en Oost Gelderland, Utrecht
en Gooi- en Vechtstreek betrokken bij
het toezicht en de handhaving op de
randmeren.
Met de specifieke kennis op bijzondere
wetgeving zijn de groene handhavers
van de provincie een aanvulling
op het algemene toezicht wat de politie
uitoefent. Brandhorst: ,,Het werkt
beter en efficiënter door met verschillende
disciplines op één boot te varen.
Kennis en ervaring wordt op een
goede manier uitgewisseld. Valkuil is
wel dat de groep niet te groot moet
worden. Dan ben je snel het overzicht
kwijt. Op dit moment is het te overzien.
De verschillende partners leren
elkaar steeds beter kennen en kunnen
samen efficiënt optreden. Om alle
betrokken partijen op de hoogte te
brengen van wat er allemaal speelt,
schrijven wij onder andere twee keer
per week een nieuwsbrief.’’
De boten van de politie worden ook
projectmatig ingezet bij opsporing
van visstropers, alcoholcontroles en
gerichte acties op bijvoorbeeld de
overlast van waterscooters en snelle
motorboten. ,,We merken dat onze
inspanningen zijn vruchten afwerpen.
Burgers weten steeds vaker hun
vaarbewijzen te tonen. Vissers hebben
hun papieren in orde en kitesurfers
weten dat wij regelmatig surveilleren.
Ook havenmeesters merken dat het
rustiger wordt’’, zo vertelt Brandhorst.
,,Om de mensen op de hoogte te
brengen van de ver- en geboden op
de zoete wateren geven wij voorlichting
op het water, maar ook is er een
informatieboekje verschenen. Het
boekje is verkrijgbaar in de havens,
VVV-kantoren, informatiepunten en
gemeentehuizen. Ook samenwerkende
partners weten beter wat onze
taken zijn. Voorheen werd bij een
aanvaring op de meren het KLPD
ingeschakeld. Nu worden wij steeds
vaker gealarmeerd bij problemen op
het water. Hoewel we steeds meer
zichtbaar zijn voor zowel samenwerkende
instanties als burgers, zijn
er nog genoeg speerpunten voor de
komende tijd. We willen ons nog
meer richten op criminaliteitspreventie.
Het aantal boten en buitenboordmotoren
dat gestolen wordt, is nog
steeds erg hoog.”
Natura 2000
Er zijn op dit moment belangrijke
ontwikkelingen gaande die gevolgen
zullen hebben voor toezicht, handhaving
en vergunningverlening.
Nederland is verplicht voor bepaalde
natuurgebieden en diersoorten een
‘gunstige staat van instandhouding’
te bereiken en te behouden.
Daarvoor is Natura 2000 in het leven
geroepen. Dit is een samenhangend
netwerk van beschermde natuurgebieden.
Voor Nederland gaat het in
totaal om 162 gebieden. Zo ook het
IJsselmeergebied. Het Beheerplan
Natura 2000 moet voor dit gebied
nader inzicht geven in de instandhoudingdoelstellingen
en de manier
waarop die worden bereikt. 2010 is
het jaar waarin het Beheerplan Natura
2000 voor het IJsselmeergebied zal
worden opgeleverd. Het uitsluitend
opstellen van instandhoudingdoelstellingen
zonder handhaving heeft
geen zin. Handhaving maakt dan
ook een onlosmakelijk onderdeel
uit van het Beheerplan Natura 2000
voor het IJsselmeergebied. Voor het
opstellen van het Beheerplan Natura
2000 voor het IJsselmeergebied is
een projectgroep opgericht (PBNIJ).
Van Driel: ,,Het beheerplan gaat een
leidraad vormen voor het beheer van
het gebied. Op die manier wordt het
voor iedereen duidelijk welke procedures
gevolgd dienen te worden en
wanneer iets vergunningplichtig is
of niet. Dit is nu vaak de vraag waar
wij als handhavers tegen aan lopen.
Soms is het voor ons ook lastig om
daadwerkelijk significante verstoring
waar te nemen. Terwijl ze vaak wel
degelijk aanwezig is, maar een onderzoek
(toetsing) nodig is om dit aan te
tonen. In de toekomst zal het voor de
handhavers dus duidelijker zijn of het
mis is of niet. Terwijl andere partijen
ook meer duidelijkheid hebben waar
ze aan dienen te voldoen.’’
Nadere inlichtingen:
• Patrick van de Heisteeg,
Regisseur Natuur en Landschap,
Provincie Flevoland
Patrick.vandeheisteeg@flevoland.nl
(0320) 265397
• Hendrik van Driel
hendrik.vandriel@flevoland.nl
(06) 55190657
Tekst: Jolanda Haven
21 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
22
Actie Tankerslag: controle
van vervoer en samenstelling
van scheepsbrandstoffen
De actie Tankerslag van het KLPD, Inspectie Verkeer en Waterstaat,
Rijkswaterstaat (RWS) en VROM-Inspectie op 1 en 2 juni was een bundeling
van krachten om illegale menging van scheepsbrandstoffen aan te pakken.
Negentien schepen in het Schelde-Rijnkanaal werden gecontroleerd. Op drie
ervan werd een strafrechtelijke monsterafname gedaan. ,,Het plastic bekertje
met het restant van één van de monsters smolt weg”, aldus initiatiefnemer en
procesvoerder Theo van der Linde van het KLPD.
Stookolie is een heksenbrouwsel.
Dat stelde hoogleraar milieukunde
Lucas Reijnders van de Universiteit
Amsterdam in het televisieprogramma
Zembla. Procesvoerder Theo van der
Linde van de Dienst Waterpolitie van het
KLPD is het hartgrondig met hem eens.
,,Het is een vicieuze en donkere olie.
Door de aard en samenstelling leent het
zich gemakkelijk voor het wegmengen
van vergelijkbare componenten zonder
de parameters die de brandbaarheid
bepalen al te negatief te beïnvloeden.
Het kan daardoor gemakkelijk gebruikt
worden als vuilnisbak voor stoffen die
anders alleen via dure verbranding
als afval verwijderd kunnen worden.”
Mengen of blenden is dus een slimme
manier om van het afval af te komen.
De menging blijft volgens Van der Linde
meestal onopgemerkt omdat scheepsmotoren
niet erg kieskeurig zijn. Maar
deze stoffen kunnen gevaarlijk zijn voor
mens en milieu. Van der Linde noemt
een voorbeeld van een tankschip geladen
met 3000 ton stookolie dat op weg
was van Rotterdam naar Antwerpen.
,,Een opvarende kreeg per ongeluk een
druppel stookolie in zijn mond en was
vervolgens drie dagen ziek.”
Krachtenbundeling
De controle op scheepsbrandstoffen
werd tot nu toe vooral incidenteel en
op kleine schaal gedaan door verschillende
overheden. ,,Je kon niet doorpakken.
Met de actie Tankerslag zijn de
krachten gebundeld. Er zijn koppelingen

Een meetploeg neemt een
monster uit de tank.
Foto: Dienst Waterpolitie KLPD
gemaakt tussen autoriteiten, middelen
en kennis”, aldus Van der Linde. ,,Na
een gedegen voorbereiding hadden we
gezamenlijk één gedachte en één doel:
schepen controleren op de samenstelling
van de lading.” Ook Van der Linde
zelf is een gedreven man. Hij kreeg voor
zijn inzet op het gebied van milieucriminaliteit
afgelopen juni zelfs de Politie
Milieustimulans Prijs.
De actie Tankerslag heeft volgens
Van der Linde als belangrijk resultaat
opgeleverd dat het onderwerp op
de kaart is gezet. ,,Zowel het KLPD
als VROM-Inspectie en IVW gaan
zich richten op de problematiek. De
samenwerking leidt tot het uitvoeren
van controles ‘die er toe doen’ en verstrekt
de gezamenlijke diensten een
betere informatiepositie. Daarbij vult
het ieders rol aan. Je kunt naadloos
overstappen van handhaving naar
opsporing en toezicht, daarbij gebruikmakend
van ieders hoedanigheid.”
Door het toepassen van schone technologieën
op het land zijn de emissies
de afgelopen jaren sterk gedaald. De
zeevaartemissies zijn in het zelfde
tijdsbestek fors toegenomen. Van der
linden: ,,Naar schatting leiden scheepvaartemissies
tot meer dan 60.000
vroegtijdige sterfgevallen wereldwijd,
waarvan ongeveer een derde binnen
Europa. Dat blijkt uit een wetenschappelijke
studie van het Journal of the
American Chemical Society.”
Negentien schepen gecontroleerd
Negentien schepen in het gebied tussen
Antwerpen en Rotterdam werden
op 1 en 2 juni gecontroleerd in het
Schelde-Rijnkanaal. Als centrale post
fungeerde het bedieningsgebouw van
RWS op het Kreekraksluizencomplex in
Rilland. Niet alle passerende schepen
werden gecontroleerd. De doelgroep
werd geselecteerd op grond van een
Informatie Gestuurde Politie (IGP)model,
een sturingsmodel dat bedoeld
is om de opsporing te verbeteren. In
dit geval op het gebied van afvalstoffen
en gevaarlijke stoffen. In dit model
wordt onder meer gekeken naar de
herkomst van de lading. ,,En het model
Hoofddoelstellingen van Tankerslag:
• Het vaststellen of de via de Informatie Gestuurde Politie (IGP) methodiek geselecteer-
de stromen op de juiste wijze zijn gedocumenteerd en geclassificeerd op gebied van
gevaarlijke stoffen en afvalstoffen.
• Het vervoer voldoet aan wat daarover in de relevante wetgeving is vastgelegd.
Subdoelstellingen van Tankerslag:
• Het toetsen en testen van het proces op (samen)werking.
• Opleveren van een blauwdruk (procesbeschrijvingen) in het kader van continuïteit en
herhaalbaarheid.
• Het bevorderen van de samenwerking tussen de verschillende instanties door het
delen van kennis en informatie.
• Benoemen en beleggen van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden.
• Ervaring opdoen door het oefenen en evalueren van het proces met de betrokken
instanties zodat verbeterpunten in het proces worden weergegeven.
• De beschikbaar gestelde techniek (ICT-componenten en randapparatuur) in voldoende
mate het proces faciliteren.
Werkwijze controle-eenheden
Tijdens deze actie kennen wij:
• controle-eenheden aan boord van de vaartuigen
• mobiele controle-eenheden in hoofdzaak t.b.v. monstername.
Vanuit de geformuleerde hoofddoelstellingen zijn er drie opeenvolgende werkwijzen. In
opdracht van de CentraalPost (CP) wordt:
• Het geselecteerde schip bezocht door een controle eenheid aan boord van een
patrouillevaartuig. Alle informatie m.b.t. lading en schip wordt daarbij vastgelegd.
• Naar aanleiding van analyse een mobiele monstername eenheid ingezet. Doel is het
nemen van een indicatief monster om een voorlopige impressie te krijgen over de
samenstelling van de lading.
• Door het monstername team overgegaan tot strafrechtelijke monstername.
Analyse en monstername
De analyse en verdeling van informatie wordt uitgevoerd door de kennistafel op de CP.
Als daar aanleiding toe is, wordt overgegaan tot het nemen van een indicatief ladingmonster.
Dit monster wordt onderzocht op per lading vastgestelde indicatoren. Als de uitslag
aanleiding geeft kan worden besloten tot een strafrechtelijke monstername. De CP is
hierin bepalend en legt, in overleg met de controle eenheden, een overdraagbaar dossier
aan en bemiddelt in de uitvoering van de gewenste monstername.
werkte, want alle negentien gecontroleerde
schepen hadden zwarte lading
aan boord”, aldus Van der Linde.
Op negen schepen namen de monsterploegen
van IVW een indicatief monster.
,,Het meest opvallend was een
monster van een brandstof waarvan
een paar druppels een plastic bekertje
deed smelten. Een hoge zuurgraad zal
de oorzaak zijn geweest”, aldus Van der
Linde. Naar aanleiding van de uitslagen
in het mobiele lab werden in drie van
die negen gevallen overgegaan tot een
strafrechtelijke monsterafname. De
strafrechtelijke monsters worden bij het
Nederlands Forensisch Instituut (NFI)
onderzocht. Vier zaken worden volgens
Van der Linde mogelijk opgewerkt
naar een onderzoek. Dat houdt in dat
de informatie wordt geanalyseerd en
bijvoorbeeld de historie van de lading
wordt uitgezocht. Eind oktober krijgt de
actie een vervolg. Dan gaan de partijen
opnieuw controles uitvoeren.
Het controleren van negentien schepen
in twee dagen lijkt volgens Van der Linde
misschien niet veel, maar dat is schijn.
,,Het controleren van een schip is heel
iets anders dan het staande houden van
een vrachtwagen. In een schip zit al snel
2000 tot 3000 ton lading, in een tankwagen
20 tot 40 ton. Daarnaast kun je een
schip niet zomaar overal laten afmeren.
We hadden tijdens de actie dan ook een
aantal afmeerplaatsen geregeld.”
Nadere inlichtingen:
• Theo van der Linde, Dienst Waterpolitie,
Korps Landelijke Politie Diensten
06-21825305
Theo.van.der.linde@klpd.politie.nl
Tekst: Ellen Schat
23 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
24
Bij belegering komt anno 2010 nodige kijken
Betere naleving Wecg door
voorlichting
Argeloos drentelt Jacoba van Beieren met haar gevolg op een zomerse julidag
op de ruime binnenplaats van kasteel Teylingen. Nietsvermoedend van het
Kabeljauws beleg dat weldra gaat beginnen en van het bezoek van de VROM-
Inspectie. De inspectie toonde zich tevreden: de belegering voldoet aan alle
voorschriften van de Wet explosieven civiel gebruik (Wecg).
Mogelijk is dit goed gedrag van de
Hoeken en Kabeljauwen te danken
aan het voorlichtingstraject dat de
VROM-Inspectie heeft ingezet nadat de
naleving van de Wecg een aantal jaren
geleden belabberd bleek. Onbekendheid
met deze wet was grotendeels de reden.
De drie kanonniers bij de Ruïne van
Teylingen in Sassenheim weten wel
van wanten. Ze verzorgen vaker het
kanonsvuur op re-enactment evenementen,
waar historische verenigingen
veldslagen en belegeringen naspelen.
Terwijl de kruitdampen optrekken, vertelt
een van de mannen: ,,Het buskruit
wordt ook op dit terrein achter slot en
grendel bewaard.” Dat constateerde
ook VROM-inspecteur René Bor. En nog
veel meer dan dat. ,,We controleren de
CE-markering op het buskruit, het register
van transacties, de overbrengingsvergunning
- en mogelijke restricties - en
de erkenning die iedereen die werkt met
explosieven moet hebben. Daarnaast
bekijken we de hele situatie: de opslag
van de explosieven, de afzettingen voor
het publiek en de richting waarin de
kanonnen staan.”
De opslag van de munitie behoeft overigens
minder zorg. De handkanonnen
zijn geladen met dotten wol, plukken
gras zorgen voor de druk in de twee
grote kanonnen. Toch blijft bij het afvuren
voorzichtigheid geboden (zie kader).
Veel publiek
De sector Cultuur en Recreatie is een
vreemde eend tussen de branches die
explosieven voor civiele toepassingen
gebruiken. Dat zijn onder meer de
mijnbouw, de olie- en gaswinning, de
bouw, lasbedrijven en de afvalverbranding.
In Nederland betreft het in totaal
acht branches, tweehonderd organisaties
en vijftig ton explosieven per jaar.
Daarmee zijn dus ook zo’n tweehonderd
gemeenten betrokken, aldus Johan van
Ee, projectleider/adjunct inspecteur
van de VROM-Inspectie, programma
Veiligheidstoezicht. ,,Op de sector cultuur
en recreatie zijn we extra alert;
meestal is bij dit soort evenementen veel
publiek aanwezig en vinden deze incidenteel
plaats. Een heel andere situatie dan
het dagelijks in een afgesloten omgeving
met explosieven reinigen van ketels.”
Perspectief van doelgroep
Alle branches die explosieven civiel
gebruiken kunnen in 2011 rekenen op
bijzondere aandacht van de VROM-
Inspectie, kondigt Van Ee aan. Dat is
Tijdens zogenaamde re-enactment
evenementen wordt buskruit gebruikt bij het
afschieten van de kanonnen.
het sluitstuk van een eerder ingezet
voorlichtingstraject. Aanleiding was een
onderzoek in 2007 waaruit bleek dat 90
procent van de gecontroleerde gevallen
niet beschikte over de juiste vergunningen.
In veel gevallen bleek onbekendheid
met de wet de oorzaak. Reden voor
het ontwikkelen van communicatiemateriaal
zoals de ‘Handreiking explosieven’
en de ‘Circulaire opslag ontplofbare
stoffen’, die beide in 2009 verschenen.
Met de Handreiking wil de inspectie
handvatten bieden voor de beoordeling,
de vergunningverlening en -intrekking
en de handhaving. Specifieke situaties
worden vanuit het perspectief van een
bepaalde doelgroep beschreven, ondersteund
door stappenplannen, voorbeelden
en praktijksituaties. Onder meer de
ruimtelijke inpassing van de opslag van
explosieven, de overbrengingsvergunning
en de erkenning komen aan bod.
Bij de ontwikkeling van de publicaties
waren diverse instanties betrokken. Van
Ee: ,,Bedrijven willen graag meewerken,
om een vinger in de pap hebben, maar
ook om bij te dragen aan een bruikbare,
praktische handreiking. De politie heeft
de module over de erkenning voor haar
rekening genomen.”
Uit handen derden
Voorkomen van calamiteiten door
onjuiste handelingen of ondeugdelijk
materiaal is een belangrijk doel van de
Wecg. Maar het belang van beveiliging
van explosieven om misbruik te voorko

men is na de terroristische aanslagen in
de Verenigde Staten en Europa flink toegenomen.
Van Ee: ,,Inmiddels hangt 90
procent van de eisen in de Wecg samen
met security en 10 procent met safety.”
De veiligheidseisen - bijvoorbeeld de
schokveiligheid – moeten de veiligheid
bij gebruik, transport en opslag
garanderen, terwijl de beveiligingseisen
moeten voorkomen dat explosieven in
de handen van derden vallen. Het meest
cruciale onderdeel is de ontsteking.
,,Ontstekingen zijn het lastigste om te
Explosie in plaats van implosie
fabriceren. Aan explosieven is gemakkelijk
te komen en kleine hoeveelheden
zijn al voldoende. Kunstmest (het stikstof
erin) is een bekend explosief.”
Met wet uit de voeten
De missie van de VROM-Inspectie om de
Wecg toegankelijker te maken loopt bijna
ten einde. In oktober staat nog een voorlichtingsbijeenkomst
voor overheden en
bedrijven op het programma. De helpdesk
wordt op 1 oktober overgedragen aan
InfoMil. Alle partijen moeten dan met de
Incidenten moeten niet de enige graadmeter zijn voor beleid en handhaving, stelt
projectleider Johan van Ee van de VROM-Inspectie. Ongelukken bij civiel gebruik
van explosieven zijn echter wel een signaal om explosieven serieus te nemen. Ter
lering twee Nederlandse voorbeelden. Bij de Nieuwjaarsduik 2010 in Oldenzaal
werd een wethouder getroffen door een kanonskogel uit een haperend kanon dat
bij de start werd gebruikt. Door de losse flodder, een prop papier, liep de wethouder
die op korte afstand stond een diep gat in zijn been op.
In juli 2008 mislukte de sloop van een bunker in Bilthoven. De beoogde implosie
ging mis. Het puin viel niet in de bunker, maar brokstukken belandden in de
omliggende wijk en beschadigden woningen en auto's. Uit onderzoek bleek dat bij
het installeren van het elektronisch ontstekingsmechanisme delen van de bedrading
werden beschadigd, met als gevolg kortsluiting waardoor een aantal ontstekingen
niet afging.
wet uit de voeten kunnen, vindt de inspectie.
In 2011 zal zij daarop streng toezien.
Jacoba, kanonniers, vergunningverleners
en handhavers moeten echter ook
daarna bij de tijd blijven, want Van Ee
verwacht dat de Wceg uiterlijk 2014
wordt herzien. Dat is volgens hem ook
nodig, omdat destijds de Europese
regels in korte tijd in de Nederlandse
wetgeving geïmplementeerd moesten
worden, waarbij de uitvoerbaarheid
onder druk is komen te staan. Aan de
herziene wet zal onder meer een onderdeel
beveiliging worden toegevoegd en
een aantal onduidelijkheden erin zullen
worden opgehelderd. ,,In artikel 11, lid
3 wordt bijvoorbeeld over ‘specifieke
beveiligingseisen’ gesproken. Omdat dit
begrip niet nader is gedefinieerd, vragen
gemeenten welke eisen ze moeten stellen
en waarom.”
Nadere inlichtingen:
• Johan van Ee, VROM-Inspectie,
regio Oost, Directie Uitvoering
#4
Veiligheidstoezicht,
2010
johanvan.ee@minvrom.nl,
(026) 3528400.
Tekst en foto: Heidi van de Marel 25 HandHaving

HandHaving 2010 # 4
26

Foto boven: Op met name het Industrieterrein Moerdijk worden veel stoffen opgeslagen
die vallen onder het Besluit Risico’s Zware Ongevallen.
Foto: RMD
Foto onder: Het industrieterrein Moerdijk biedt onderdak aan veel bedrijven die vallen onder de
BRZO-wetgeving.
Foto: Havenschap Moerdijk
VROM-Inspectie toetst
toezicht op verzoek
Een jaar geleden ontving de VROM-Inspectie de vraag of zij het toezicht op
risicovolle bedrijven door de Regionale Milieudienst West-Brabant (RMD) wilde
doorlichten. De VROM-Inspectie ging akkoord met dit bijzondere verzoek.
Bijzonder, want verzoeken van geïnspecteerden zelf zijn geen dagelijkse kost.
Beide partijen zijn enthousiast over het experiment. ,,RMD kan met het advies
hun organisatie verbeteren en de VROM-Inspectie gaat de leerpunten op landelijk
niveau verspreiden.”
,,RMD is op weg om de kwaliteit van
het toezicht op de uitvoering van het
Besluit Risico’s Zware Ongevallen
(BRZO) op een hoog niveau te leggen”,
leest een verheugde Ron Ooms voor
uit de eindconclusie van de VROM-
Inspectie. De teamleider handhaving
bij RMD uit Roosendaal is tevens coördinator
van het zeskoppige team dat
toeziet op bedrijven met een verhoogd
risico op (milieu)ongevallen in midden-
en west-Brabant. De milieudienst
wilde een objectief oordeel over hun
prestaties en vroeg de VROM-Inspectie
om een onderzoek. ,,De RMD is uitgegroeid
tot een belangrijke speler”,
legt Ooms uit. ,,Behalve voor onze
eigenaargemeenten, voeren we sinds
vorig jaar ook een deel van het BRZOtoezicht
van de provincie uit. We
controleren inmiddels 38 van de 74
BRZO-bedrijven in Noord-Brabant. Als
organisatie is het dan belangrijk om
te weten waar je staat. Voor RMD én
voor onze opdrachtgevers. Deze bedrijven
werken met gevaarlijke stoffen en
meestal ook met complexe chemische
processen, dus er is altijd een risico
op incidenten met ernstige gevolgen
voor medewerkers en omwonenden.
Het toezicht heeft daarom terecht veel
prioriteit, ook politiek gezien.”
Kijkje over schouders
De VROM-Inspectie deelt deze prioriteit.
Volgens Caroline Altena, adjunct
inspecteur, was dat één van de redenen
om op het bijzondere verzoek van
RMD in te gaan. ,,Het BRZO is voor
ons een belangrijk onderwerp, waar
wij nauw bij betrokken willen blijven.
Dit onderzoek bood ons de mogelijkheid
om bij RMD over de schouders te
kijken: wat gaat goed en minder goed
in de praktijk? Beide partijen leren
daar van. De RMD kan werkprocessen
en organisatie verbeteren en wij
kunnen de leerpunten op landelijk
niveau verspreiden. Dat bevordert de
naleving van VROM wet- en regelgeving.”
De VROM-Inspectie heeft als
interbestuurlijk toezichthouder de
afgelopen jaren al eerder onderzoek
gedaan naar verschillende aspecten
van het BRZO, waaronder de handhaving
en de samenwerking tussen
de drie BRZO-inspectiepartners:
brandweer, Arbeidsinspectie en
milieubeheer. Reden voor RMD om de
VROM-Inspectie te benaderen. Ooms:
,,De VROM-Inspectie is kundig, heeft
ervaring met toezicht op lokale overheden
en is objectief. Daardoor kon in
beperkte tijd een gedegen onderzoek
verricht worden, dat inhoudelijk veel
verder gaat dan een audit van een willekeurig
adviesbureau.”
Keerzijde van de medaille is dat de
adviezen van de VROM-Inspectie niet
vrijblijvend zijn. Altena geeft aan dat
zij de voortgang van het verbeterplan
van RMD in de gaten houdt. ,,We hebben
er tijd en aandacht in gestoken,
dat mag niet voor niets geweest zijn.”
Omdat dit onderzoek een pilot is,
wordt de inzet van Altena en haar collega
niet doorberekend aan RMD. Dat
kan in de toekomst anders zijn. ,,We
zullen nieuwe projectaanvragen steeds
individueel beoordelen. Zowel qua
inhoud: is het voor ons een prioriteit
en bevordert het de naleving? Als ook
qua kosten”, geeft Altena aan. ,,Zodra
de VROM-Inspectie een volledige
baten-lastendienst is, en niet meer
#4 2010
>> 27
HandHaving

HandHaving 2010 # 4
28
uitsluitend in opdracht van het eigen
ministerie werkt, ontstaat mogelijk
ruimte om betaalde opdrachten voor
andere partijen uit te voeren. Dit project
is daartoe een eerste test.” Volgens
Altena sluit het BRZO-onderzoek ook
aan bij de nieuwe rol van de landelijke
inspectiedienst. ,,De voormalige breed
georiënteerde gemeente- en provincieonderzoeken
zijn vervangen door risicogestuurde
themaonderzoeken. Zoals
het toezicht op risicovolle bedrijven.
Als er een tijdje geen grote incidenten
zijn geweest, dreigt aandacht voor
veiligheid te verslappen. Bedrijven
en toezichthouders moeten daar voor
waken”, benadrukt Altena.
Oren en ogen minister
Een andere bijzonderheid aan de
keuze voor de VROM-Inspectie als
onderzoeker, is de pet die zij op heeft.
,,Hoewel wij bij de RMD als deskundigen
op bezoek kwamen, blijven wij
altijd oren en ogen van de minister”,
aldus Altena. ,,Ongeoorloofde praktijken
moeten wij aanpakken.” Ooms
was zich daar van bewust. ,,Wij hebben
de VROM-Inspectie juist uitgenodigd
omdat wij onze BRZO-taak
zeer serieus nemen en verder willen
groeien”, vertelt Ooms. ,,Ik was niet
bang voor lijken in de kast. Mocht er
toch iets urgents boven komen drijven,
dan willen wij dat trouwens net zo
snel oplossen als de VROM-Inspectie.”
Het onderzoeksrapport is echter alles
behalve negatief over RMD. ,,Het
BRZO-team is erg ambitieus, wil uitblinken
en probeert zichzelf telkens
te verbeteren”, concludeert Altena
na een uitgebreid dossieronderzoek
en diverse interviews. ,,Dat zagen we
terug in alle stukken, van notulen tot
bestuurlijk inspectieplan. En dat bleek
uit gesprekken met inspecteurs, coördinator
en afdelingshoofd.”
Ooms neemt de leerpunten uit het
onderzoek ter harte. ,,We hebben
advies gekregen hoe we snel en eenvoudig
winst kunnen boeken. Met
name bij de borging van werkprocedures
en verantwoordelijkheden.” Bij
dat laatste constateert Altena dat in
enkele contracten die RMD met haar
zeven opdrachtgevers heeft afgesloten,
onderdelen van het BRZO-toezicht
ontbreken. Zoals de separate beoordeling
van een Veiligheidsrapport. In
een Veiligheidsrapport beschrijft een
bedrijf welke technische en organisatorische
maatregelen zijn genomen om
de kans op en de schade van een zwaar
ongeval te beperken. Dit document is
een belangrijke basis voor inspecties.
,,Wanneer de opdrachtgever zelf het
Veiligheidsrapport beoordeelt, is het
mogelijk dat het tot een ander oordeel
over een bedrijf en de risico’s komt
dan de RMD, die vervolgens de inspecties
voor hem uitvoert. Je kunt als
Toezicht en uitvoering goed uitbesteden
De Regionale Milieudienst West-Brabant voert sinds 1994 voor een aantal
overheden milieutaken uit. RMD vroeg de VROM-Inspectie om de kwaliteit van
hun toezicht op risicovolle bedrijven te onderzoeken. Enkele aanbevelingen uit het
onderzoek:
• Breng alle onderling samenhangende werkzaamheden bij één organisatie onder.
Ook handhaving hoort daar bij.
• Maak onderling expliciete afspraken over kwaliteitsborging. Zorg dat continue
verbetering als kwaliteitsdoel voldoende geborgd is. Bijvoorbeeld door een
kwaliteitszorgsysteem, collegiale toetsing, het monitoren van (inspectie)
termijnen en intervisiebijeenkomsten met toezichthouders uit andere regio’s en
organisaties. De focus op declarabele uren kan impliciet een drijfveer zijn om
vooral te sturen op kwantiteit, ten koste van kwaliteit.
• Beschrijf als opdrachtnemer in de jaarlijkse terugkoppeling naar de
opdrachtgever(s) alle uitgevoerde werkzaamheden en niet alleen de
inspectieresultaten.
• Blijf investeren in kennis en deskundigheid om ontwikkelingen bij bedrijven bij
te kunnen houden. Een opleidingsplan helpt daarbij.
Het rapport ‘Het toezicht getoetst, BRZO-toezicht door de RMD West-Brabant’
kunt u downloaden op www.vrominspectie.nl door in de zoekmachine de
artikelcode in te vullen: 0231.
RMD dan erg ambitieus zijn, maar liggen
de ambities wel binnen het bereik
van de opdracht?”, schetst Altena het
dilemma. ,,Hetzelfde geldt voor het
handhavingstraject. Omdat de RMD
geen mandaat heeft voor het afhandelen
van overtredingen, kan dit door
iedere gemeente op een andere manier
aangepakt worden.” Altena beveelt
Ooms daarom aan te streven naar contracten
die alle relevante werkzaamheden
van het BRZO bevatten.
Regionale uitvoeringsdiensten
Wanneer de evaluatie positief is over
dit eerste project in opdracht van een
derde partij, gaat de VROM-Inspectie
kijken welke andere interessante verzoeken
binnenkomen. ,,Bijvoorbeeld
van gemeenteraden of provincies die
benieuwd zijn naar de uitvoering van
bouw- of milieuregelgeving in hun
regio. Of, wie weet, in de toekomst ook
van de regionale uitvoeringsdiensten”,
vertelt Altena. ,,We staan altijd open
voor een gesprek.” Ooms raadt ambitieuze
overheden aan om dit aanbod
niet zomaar voorbij te laten gaan: ,,Je
wordt als organisatie gedwongen om
je werkzaamheden kritisch tegen het
licht te houden. Dat werkt erg verfrissend.”
Nadere inlichtingen:
• Caroline Altena, VROM-Inspectie,
tel. (023) 515 07 50,
caroline.altena@minvrom.nl
• Ron Ooms, Regionale Milieudienst
West-Brabant,
tel. (0165) 58 20 00,
r.ooms@rmd.nl
Tekst: Walter Oudshoorn

Vlnr: Hans Winnubst, Rob Baars en Walter Luitwieler.
Grip op autosloperijen
Massabalans geeft toezichthouders inzicht
in afvalstromen
Autosloperijen worden door verschillende overheden nauwlettend in de gaten
gehouden. Niet voor niets: illegale handel in wrakken en gesjoemel met
afval en gebruikte auto-onderdelen leveren veel geld op. Het Brancheteam
Autodemontage heeft dit voorjaar een praktisch instrument uitgebracht dat toezichthouders
inzicht geeft in alle afvalstromen en tegelijk de toezichtlast voor
bedrijven vermindert. ,,Met de massabalans kan een toezichthouder vanachter
het bureau binnen tien minuten inschatten of een sloperij de zaken op orde
heeft.”
,,Bij het woord ‘autosloperij’ denken
veel mensen aan een grasveld met
torenhoge stapels autowrakken”, beseft
Hans Winnubst. Volgens de inspecteur
en coördinator van het handhavingsteam
van Provincie Noord-Holland
bestaan dergelijke ‘ambachtelijke’
bedrijven nog steeds, maar dat zijn de
uitzonderingen. ,,Regelgeving op het
gebied van milieu en afval is de laatste
jaren strenger geworden. De vloer
onder autowrakken moet bijvoorbeeld
vloeistofdicht zijn. Het Besluit beheer
autowrakken vereist dat alle gevaarlijke
vloeistoffen, zoals olie en benzine, binnen
tien dagen uit het wrak worden
gehaald. En dat een autowrak voor
85 procent gerecycled wordt, in 2015
zelfs 95 procent”, legt Winnubst uit.
,,Bedrijven die niet met deze strengere
regels konden meekomen, zijn inmiddels
verdwenen. Het gros van de huidige
autosloperijen zijn professionele
bedrijven die de sloopauto’s binnen
enkele dagen uit elkaar halen en bruikbare
onderdelen netjes gerubriceerd
en gelabeld in een magazijn opslaan
29
HandHaving 2010 # 4

HandHaving 2010 # 4
30
voor de verkoop. Afval levert geld op.
Daarom worden nog maar weinig
sloopauto’s gedumpt.”
Accudoppen in weiland
Toch loopt niet alles op rolletjes in de
branche. Winnubst: ,,Ik kwam afgelopen
strenge winter bij een ondernemer
een grote gietijzeren kachel tegen
die hij stookte op afgewerkte olie uit
sloopauto’s. Dat kan natuurlijk niet.
Bijzonder slecht voor de luchtkwaliteit
en dus in strijd met de voorschriften
uit de milieuvergunning.” Ook illegale
handel komt nog steeds voor.
,,Afgedankte accu’s leveren geld op vanwege
het aanwezige lood. De opbrengst
wordt hoger als het lood niet bij een
erkende verwerker eruit wordt gehaald,
maar illegaal in een afgelegen schuurtje.
Zo werden een keer tientallen accudoppen
in een weiland aangetroffen, de
accuzuur had men regelrecht de grond
in laten lopen.” Naast schade aan het
milieu veroorzaken deze praktijken
ook oneerlijke concurrentie. Net als de
illegale opslag van Duitse sloopauto’s,
waarover in het vorige nummer van
HandHaving werd bericht. Winnubst:
,,Wel de slooppremie voor drieduizend
auto’s incasseren, maar geen
enkel voertuig slopen. En bovendien
de auto’s, compleet met koelvloeistof,
olie en benzine, in een weiland stallen
zonder enige milieu- en veiligheidsvoorziening.”
Om dit soort excessen op te sporen,
heeft het Brancheteam Autodemontage
in mei een instrument uitgebracht:
de ‘Massabalans Autodemontage’.
Het hulpmiddel voor het toezicht op
autosloperijen laat de verhouding
zien tussen het aantal gedemonteerde
voertuigen en de uitgaande (gevaarlijke)
afvalstromen. Waar tot dusver
alleen gecontroleerd kon worden of
afvalstoffen naar de juiste verwerker
zijn afgevoerd, kan een toezichthouder
nu ook per bedrijf controleren of de
juiste hoeveelheden afgevoerd zijn. De
massabalans vergelijkt gegevens over
afgemelde auto’s van de Rijksdienst
voor Wegverkeer (RDW) met afvalgegevens
van het Landelijk Meldpunt
Met de massabalans kan een toezichthouder vanachter het bureau binnen tien minuten inschatten of een sloperij de zaken op orde heeft.
Bij afwijkende percentages is het raadzaam om een kijkje ter plaatse te nemen.

Afvalstoffen (LMA). ,,Iedere afgemelde
auto bevat ondermeer olie en brandstof,
een katalysator en metaal. Via een
omrekenfactor resulteert dat in een
gemiddeld aantal liters of kilo’s aan
afvalstoffen en onderdelen per autowrak”,
legt Winnubst uit. ,,De massabalans
geeft vervolgens aan of deze
gegevens in evenwicht zijn. Dat is een
eerste indicatie of een bedrijf zich aan
de wet- en regelgeving houdt. Kleine
cijfervariaties zijn mogelijk, maar bij
een afwijking van twintig procent of
meer moeten alle alarmbellen rinkelen.
Er is dan niet persé altijd sprake
van illegale praktijken. Misschien
heeft de ondernemer een plausibele
verklaring, maar een kijkje ter plaatse
is raadzaam.”
Belangrijkste risico’s
Het Brancheteam Autodemontage
is twee jaar geleden ontstaan uit
een periodiek handhavingsoverleg
van provinciale toezichthouders met
Autorecycling Nederland (ARN), de
stichting die toeziet op de recycling
van auto’s. ,,Het werd tijd om deze
nuttige samenwerking een formeel en
structureel karakter te geven”, vertelt
Walter Luitwieler, beleidsmedewerker
Handhaving bij Provincie Flevoland
en branchemanager Autodemontage.
,,Het team is veranderd van ‘praatclub’
naar ‘doeclub’ en richt zich op de
belangrijkste risico’s bij toezicht en
handhaving op de vijfhonderd bedrijven
die landelijk auto's demonteren:
fraude en illegaliteit, zoals illegale
handelingen met gevaarlijke afvalstoffen.
Beide misstanden zijn nauw verweven:
een illegale autosloperij of handelaar
werkt doorgaans niet volgens
de milieuregels”, aldus Luitwieler.
Alle relevante partijen nemen aan het
brancheteam deel. Van overheidszijde
zijn dat alle provincies, Dienst Milieu
en Bouwtoezicht Amsterdam, DCMR
Milieudienst Rijnmond en het ministerie
van VROM. Maar ook de Stiba,
de brancheorganisatie van autodemontagebedrijven,
RDW, Belastingdienst
en het Landelijk informatiecentrum
voertuigcriminaliteit (LIV). Het
Brancheteam Autodemontage valt, als
één van de vier brancheteams afval,
onder het Programma Vernieuwing
Toezicht van de rijksinspecties.
Het team geeft op praktische wijze
invulling aan de doelstellingen van
Vernieuwing Toezicht: uniform professioneel
toezicht en minder toezichtlast
voor bedrijven. De massabalans
is daar een sprekend voorbeeld van.
Luitwieler: ,,Een toezichthouder kan
vanachter het bureau met de massabalans
binnen tien minuten inschatten
of een sloperij de zaken qua afvalstromen
op orde heeft.” Daardoor kunnen
meer sloperijen gecontroleerd worden
dan voorheen, zonder goedwillende
ondernemers ‘lastig te vallen’. ,,Als bij
een sloperij drie opeenvolgende jaren
is geconstateerd dat alle accu’s netjes
in een accubak staan, durf ik het
vierde jaar wel aan te nemen dat dit
weer in orde zal zijn”, stelt Luitwieler.
De selecte groep bedrijven waar de toezichthouder
wel ter plaatse controleert,
kan samengesteld worden op basis van
informatie uit de massabalans. Door
deze nieuwe werkwijze verandert ook
de focus van het toezicht. ,,Ik vind
dat een goede zaak”, zegt Luitwieler.
,,Toezichthouders krijgen een breder
en beter beeld van de handel en wandel
van gevaarlijke afvalstoffen: komen
die allemaal bij erkende verwerkers
terecht of verdwijnen ze op mysterieuze
wijze? Dat vermindert de kans
dat we straks weer ergens een berg
accudoppen vinden.”
Verplichte kost
De hoge verwachtingen van Luitwieler
blijken niet ongegrond. In een pilot
vorig jaar zijn direct successen met
de massabalans geboekt. ,,Bij een vergelijking
van de balans met gegevens
van de Belastingdienst bleek dat meer
bedrijven met autodemontage bezig
zijn dan bekend is bij de provincie.
Daarnaast werd ontdekt dat een sloperij
mogelijk met de boekhouding van
ingekochte autowrakken heeft gesjoemeld,
waardoor ze onterecht meer
geld van de belasting kon aftrekken.
Het onderzoek loopt nog.” Winnubst
en vice-branchemanager Rob Baars
hebben de massabalans en uitkomsten
van de pilot aan de handhavingsmanagers
van het IPO gepresenteerd.
Die vonden dat reden genoeg om de
massabalans landelijk in te voeren.
Winnubst: ,,Dit jaar moet de balans bij
de helft van alle inspecties gehanteerd
worden, in 2011 is dat bij alle inspecties
verplichte kost.” Hij denkt dat de
massabalans ook interessant is voor
andere takken van sport. ,,Bijvoorbeeld
voor het toezicht op sorteerbedrijven
en puinbrekers. De massabalans kan
daarvoor makkelijk worden omgebouwd."
Luitwieler waarschuwt wel voor onrealistische
verwachtingen. ,,De massabalans
geeft bijzonder waardevolle
informatie, maar het is slechts een
instrument. Voordat je echt kunt handhaven
blijft een inspectie op locatie
noodzakelijk.” Daarnaast komen niet
alle overtredingen boven water. Als
een ondernemer bijvoorbeeld aangeeft
sloopauto’s te importeren, dan zijn die
auto’s niet zichtbaar in het systeem
van de RDW. ,,Dat vertekent de massabalans.
Je bent dan afhankelijk van
een veldinspectie en de boekhouding
van het betreffende bedrijf.” Het brancheteam
gaat daarom ook op andere
manieren illegaliteit aanpakken.
Daartoe verschijnt dit najaar een landelijk
toezichtplan en een draaiboek
aanpak illegaliteit.
Nadere inlichtingen:
• Walter Luitwieler, Provincie Flevoland,
tel. (0320) 26 54 05,
walter.luitwieler@flevoland.nl
• Hans Winnubst, Provincie Noord-
Holland, tel. (023) 514 33 19,
winnubstj@noord-holland.nl
• Rob Baars, Provincie Gelderland,
tel. (026) 359 87 12,
r.baars@prv.gelderland.nl
Tekst: Walter Oudshoorn
Foto's: FBF.NL
31 HandHaving 2010 #4

Integraal Toezichtprotocol:
van 3000 regels
naar 100 controlepunten
De Wabo treedt per 1 oktober in werking. De integrale vergunningverlening van
het Gebruiksbesluit, Bouwbesluit, Activiteitenbesluit en groene regelgeving is
daarmee een feit. Integraal toezicht en handhaving loopt daar een paar passen
achteraan. Drie vakverenigingen (milieu, bouw en brandweer) hebben de
handschoen opgepakt en een Integraal Toezichtprotocol ontwikkeld. Drieduizend
regels zijn ‘door de trechter gehaald’ waarna honderd toetselementen overbleven.
Eén toezichthouder kan nu met een checklist op maat de voorschriften van bouw,
milieu en brandpreventie controleren.
Het accent van de invoering van de
Wabo ligt tot nu toe op vergunningverlening,
de ‘voorkant’ van de éénloketgedachte.
Aan de ‘achterkant’, het
toezicht en handhaving, wordt minder
aandacht besteed. Dit commentaar
viel op te tekenen tijdens een van de
verdiepingsdagen van de Wabo en het
Integraal Toezichtprotocol, ditmaal
gehouden in Amsterdam. Tijdens de
verdiepingsdagen wordt de bedoeling
en werking van het Integraal
Toezichtprotocol toegelicht aan inspecteurs
en beleidsmedewerkers van
gemeenten.
Een flinke inhaalslag is nodig om het
gemeentelijk handhavingsbeleid op
tijd op orde te krijgen. Dagvoorzitter
Romke van der Wal, afdelingshoofd
afdeling Noord van de VROM-
Inspectie, presenteerde de resultaten
van de Wabo-monitor, een enquête
onder 250 gemeenten. Eenderde gaf
aan in juli 2010 niet het handhavingsbeleid
van de Wabo te hebben vastgesteld.
Er is dus werk aan de winkel.
Het Integraal Toezichtprotocol kàn
daarbij helpen. Op de verdiepingsdag
klonk herhaaldelijk de opmerking dat
het protocol een hulpmiddel is. Het
is niet verplicht. Elke handhavende
organisatie moet zich wel bewust zijn
van de wettelijk vastgelegde kwaliteiteisen
van het handhavingsbeleid. Dat
zijn geen geringe eisen, benadrukte
Wico Ankersmit, projectleider van
het Integraal Toezichtprotocol, nog
maar eens: handhavingsprogramma,
-strategie en - bevoegdheden: het moet
allemaal vastliggen, afgestemd en transparant
zijn.
In 2006 moest in allerlijl een appartementencomplex
boven de parkeergarage aan het Bos en
Lommerplein in Amsterdam worden ontruimd
wegens scheuren in de muren. Een integraal toezicht
protocol had kunnen helpen.
Foto: ANP
Checklist op maat
In de optimale uitvoering voldoet het
Integraal Toezichtprotocol aan de kwaliteiteisen.
Dat is ook het oordeel van
de VROM-Inspectie. De geïnspecteerden
– bedrijven en burgers- merken
er ook wat van. De kans is groot dat
slechts één inspecteur langs komt.
Milieu controleert voor brandpreventie
en bouw. Of andersom. De inspecteur
doet dit door voorafgaand aan de controle
een selectie te maken van alle
relevante toetselementen: niet alleen
van milieu maar ook van bouw of
sloop, en brandpreventie. De vakverenigingen
hebben in totaal drieduizend
artikelen weten terug te brengen
tot honderd te controleren punten. Dat
is nog steeds veel, zei men op de verdiepingsdag,
maar het helpt wel bij de
selectie van punten tot een checklist
op maat.
Tijdens een oefening werd duidelijk
hoe een checklist tot stand komt.
Afhankelijk van het te controleren
object, selecteert de inspecteur de
voorschriften. Hij weegt daarbij af: kan
ik dit alleen af of neem ik een collega
mee van een andere vakdiscipline?
Is het een kwestie van nagaan van

keuringsdata van de blusmiddelen of
gaat het om een brandmeldinstallatie
met doormelding? De geselecteerde
voorschriften worden geprint of opgeslagen
in een pda, op de locatie afgevinkt
en op kantoor verwerkt in een
basisbestand.
Dat het Integraal Toezichtprotocol
ook de verslaglegging van de controle
meeneemt, is een groot voordeel.
Op een steenworp afstand van de
bijeenkomst in Amsterdam ligt het
stadsdeel Bos en Lommer. Enige jaren
geleden deed zich daar een ernstig
incident voor in een parkeergarage
onder een woongebouw. In het beton
trad scheurvorming op. De woningen
moesten met spoed worden ontruimd.
De hersteloperatie duurde maanden.
De stadsdeelvoorzitter vertelde op
een videoboodschap dat de afdeling
bouwtoezicht tijdens de bouw van het
complex wel degelijk de funderingen
had gecontroleerd. Het stadsdeel kon
echter niet aantonen wanneer dat was
geweest en wat geconstateerd was.
Tekst: Nicoline Elsink
Integraal Toezichtprotocol in het kort
De vereniging BWT Nederland heeft in samenwerking met de vakverenigingen
voor milieu (Platform milieuhandhaving grote gemeenten), brandweer (Landelijk
Netwerk Brandpreventie van brandweerorganisatie NVBR) en het ministerie van
VROM een Integraal Toezichtprotocol ontwikkeld. Dit protocol is een praktisch
werkinstrument voor handhaving van de Wabo.
Het toezicht voor milieu, brandweer en bouw- en woningtoezicht wordt uniform
in een gezamenlijke checklist beschreven. Het protocol beschrijft transparant en
objectief wat een inspecteur moet controleren. Kenmerkend is een keuze voor
prioriteiten: belangrijke zaken krijgen veel aandacht. Het bestuur kan zelf de
prioriteiten bepalen. De integrale checklist verbetert de wederzijdse 'oog en oor'functie
en vermindert tegenstrijdige toezichtsignalen.
Het protocol is modulair opgebouwd. Aan de ene kant vanuit de vakdisciplines
en aan de andere kant vanuit de realisatie, gebruiks- en sloopfase. De negen
modulen worden gevuld met vakspecifieke aandachtspunten of toetselementen
per projectfase. Het protocol onderscheidt vier niveaus van vereist specialisme van
toezicht.
Zie ook: www.toezichtprotocol.nu
>>
#4 2010
33 HandHaving HandHaving

HandHaving 2010 # 4
34
Bos en Lommerplein.
Het Integraal Toezichtprotocol in Ede
Het Integraal Toezichtprotocol is nog niet af. Voorschriften
voor de bouw- en gebruikfase zijn verwerkt. De invulling van
de ‘sloopfase’ wacht op afronding. Aan Martien Meekes,
hoofd Handhaving in de gemeente Ede mede de taak de
vaart erin te houden. Hij is vanuit de vakvereniging Platform
milieuhandhaving grote gemeenten (PMGG) projectleider
voor het milieudeel van het Integraal toezicht protocol.
„Het protocol is opgebouwd vanaf de werkvloer. Voor een
heel klein prijsje als je het vergelijkt met 65 miljoen die de
invoering van de Wabo tot nu toe heeft gekost en waarvan
het merendeel is gegaan naar de ontwikkeling van het
Omgevingsloket Online (OLO). Een impuls van VROM om
toezicht en handhaving en de verdere ontwikkeling van het
toezichtprotocol mogelijk te maken, is zeer welkom.”
Eigenlijk is geld niet eens wat de ervaren Meekes het
meeste dwars zit. Dat is de beperkte aandacht voor toezicht
en handhaving in het proces van de totstandkoming van
Wabo. „De meeste energie is gaan zitten in de ‘voorkant’
van de Wabo, de integrale vergunningverlening. Met de
vakverenigingen zijn we twee jaar geleden, als goedwillende
enthousiastelingen, begonnen. Het lijkt alsof gemeenten
vergeten dat na een controle van die ene integrale
vergunning er ook één integrale brief de deur uit moet. In
die ene brief moeten alle aspecten van relevante regelgeving
zijn opgenomen. Dat vergt toch ook afstemming van de
inspecties, net als bij vergunningverlening.”
Uiteraard is Meekes een warm pleitbezorger van het Integraal
Toezichtprotocol. Veel gemeenten vinden echter allemaal
hun eigen wiel uit. Dat blijkt uit het ontstaan van allerlei
checklisten en in eigen beheer ontwikkelde werkprocessen.
„Daar heb ik natuurlijk niets op tegen”, zegt Meekes. „Maar
het toezichtprotocol biedt toch wel grote voordelen. Om te
beginnen is het vrijwel gratis en bijna klaar voor gebruik. Wie
het goed gebruikt voldoet aan de kwaliteiteisen. Dankzij de
input van de vakverenigingen zit er een check op de inhoud.”
Cultuurverschillen
De gemeente Ede experimenteert volop met integrale
handhaving. Bouw- en milieu-inspecteurs nemen, indien
gewenst en mogelijk, voorschriften van elkaar mee. De
brandweer doet volop mee. Ja, dat is wel wennen, lacht
Meekes. „De cultuur tussen vakspecialisten bouw en
milieu is echt anders. Is voor een milieuoverleg een uur
gepland, dan duurt dat overleg ook een uur, zo niet langer.
Bouw- en woningtoezichtinspecteurs zijn altijd eerder klaar
dan gepland. De verklaring ligt voor een deel in het werk.
Milieu-inspecteurs doen zaken met de vergunninghouder.
Bouwinspecteurs zijn vooral in contact met de uitvoerder
van een bouwwerk. Zelden met een vergunninghouder. De
communicatie verloopt heel anders.”
De ideale integrale toezichthouder bestaat dan ook niet,
weet Meekes na elf jaar leidinggeven. „En dat hoeft ook
helemaal niet. Om terug te komen op het toezichtprotocol:
dat maakt onderscheid in vier niveaus die de mate van
specialistische kennis aangeven. Het kan heel goed dat er
juist wel drie vakspecialisten gezamenlijk op pad gaan. De
luchtemissiemetingen die hier in Ede bij Groenlabelstallen
worden uitgevoerd, is echt specialistenwerk. Het
toezichtprotocol maakt die taakverdeling vooraf duidelijk.”
Het toezichtprotocol moet niet gezien worden als een
bezuiniging. Integendeel, besluit Meekes: „Het kan in
sommige gemeenten juist een tekort pijnlijk duidelijk maken.
Het bestuur mag dan besluiten waar de prioriteiten liggen,
wat de toezichthouder wel doet en wat niet.”
Nadere inlichtingen: m.meekes@ede.nl

Openbare emissiegegevens of
geheime onderliggende gegevens
Emissie-eisen of onderliggende gegevens, dat is de vraag die bedrijven en overheden
zich regelmatig zullen stellen. Emissie-eisen zijn openbaar. Voor onderliggende
gegevens kan dat anders liggen.
De Stichting Natuur en Milieu (SNM) had
de Dienst Centraal Milieubeheer Rijnmond
(DCMR) gevraagd om openbaarmaking
van de concentratie- en debietgegevens
in de IPPC-informatiedocumenten
van de raffinaderijen Shell Nederland
Raffinaderij B.V., Esso Nederland B.V.,
Kuwait Petroleum Europoort B.V. en
BP Raffinaderij Rotterdam B.V.. Kuwait
Petroleum Europoort B.V. had het complete
IPPC-informatiedocument inmiddels aan
SNM verstrekt. De concentratie- en debietgegevens
worden per installatie gemeten
en geregistreerd door de raffinaderijen.
DCMR hield de gegevens geheim. De
rechtbank oordeelde in beroep tot openbaarmaking.
In hoger beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State betoogden
DCMR en de Vereniging Nederlandse
Petroleum Industrie (VNPI) dat de concentratiegegevens
niet mogen worden
aangemerkt als emissiegegevens. Het zou
gaan om onderliggende gegevens, die niet
zelf als emissiegegevens kunnen worden
beschouwd. Het gaat om (meet)methoden
inclusief de materiële invulling (input) van
de methoden die de kwalitatieve onderbouwing
vormen van de emissiegegevens.
Dat concentratiegegevens meetresultaten
zijn, maakt volgens DCMR en VNPI niet
dat deze niet tevens de inputgegevens zijn
voor de methode om emissies te onderbouwen.
De concentratiegegevens zijn daarom
onderliggende gegevens, die na een belan-
genafweging vertrouwelijk kunnen worden
gehouden, aldus DCMR en VNPI.
De Afdeling bestuursrechtspraak denkt
daar anders over. De emissiegegevens van
de raffinaderijen, uitgedrukt in vrachten
per installatie, betreffen stikstofoxiden
(NOx) en zwaveldioxide (SO2). De vraag is
niet of deze gegevens zijn aan te merken
als milieu-informatie die betrekking heeft
op emissies in het milieu, zoals bedoeld
in artikel 10, vierde lid, eerste volzin, van
de Wob. De vraag is of de in de IPPCinformatiedocumenten
van de raffinaderijen
opgenomen concentratiegegevens
eveneens moeten worden aangemerkt als
milieu-informatie die betrekking heeft
op emissies in het milieu, als bedoeld in
artikel 10, vierde lid, eerste volzin, van
de Wob, of als overige milieu-informatie,
als bedoeld in de tweede volzin van deze
bepaling, de zogenoemde onderliggende
gegevens.
In een uitspraak van 28 oktober 2009
(200901021/1/H3) had de Afdeling al
geoordeeld dat zogenoemde onderliggende
gegevens geen emissiegegevens
zijn als bedoeld in artikel 10, vierde lid,
van de Wob. Dit volgt uit het in deze
bepaling gemaakte onderscheid tussen
milieu-informatie die betrekking heeft op
emissies in het milieu en overige milieuinformatie.
Indien ook milieu-informatie
die ten grondslag ligt aan emissies in
het milieu aangemerkt moet worden als
milieu-informatie die betrekking heeft op
emissies in het milieu zou dit onderscheid
immers zinledig zijn. Die uitspraak had
echter betrekking op gegevens over het
brandstofverbruik van raffinaderijen op
installatie- en bronniveau.
In de zaak van DCMR en VNPI ging het
echter om concentratiegegevens van de uitstoot
per installatie. De concentratie is de
hoeveelheid stof, in dit geval stikstofoxiden
(NOx) en zwaveldioxide (SO2), die in een
bepaald volume, uitgedrukt in milligram
per kubieke meter lucht aanwezig is. Deze
gegevens zijn volgens de Afdeling niet
gelijk te stellen met gegevens over brandstofverbruik
op installatie- en bronniveau.
Gegevens over brandstofverbruik aan het
begin van en gedurende het raffinageproces
hebben slechts indirect betrekking
op de uitstoot. Concentratiegegevens zijn
gegevens die direct betrekking hebben op
de uitstoot van een stof uit de schoorsteen
en voldoen daarmee aan de definitie van
emissie ingevolge artikel 1.1 van de Wm.
Dat de concentratie het inputgegeven is dat
met het debiet leidt tot de feitelijke emissie
uitgedrukt in vrachten, maakt niet dat dit
niet tevens een emissiegegeven kan zijn
in de zin van artikel 10, vierde lid, eerste
volzin, van de Wob.
De conclusie is dat niet alleen de emissie
uitgedrukt in vracht, maar ook concentratiegegevens
moeten worden aangemerkt
als milieu-informatie die betrekking heeft
op emissies in het milieu, als bedoeld in
artikel 10, vierde lid, eerste volzin, van de
Wob. Het hoger beroep is ongegrond. De
gegevens zijn openbaar (ABRvS 4 mei
2010, nummer 200907818/1/H3).
Jurisprudentie
35 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
36
Handhaven of gedogen,
dat is de vraag
Moet elk milieudelict meteen worden bestraft met een zware sanctie? Bij zware criminaliteit is het opleggen van een
dwangsom en een proces verbaal vanzelfsprekend. Maar wat als een overtreding onbedoeld is gemaakt? Voor het kiezen
van de beste benadering heeft de regio Rotterdam-Rijnmond in 2009 een sanctiestrategie opgesteld. Daarin gaat het niet
alleen om de ernst van het feit maar eveneens om het gedrag van de overtreder. Ook in Overijssel wordt inmiddels gewerkt
met een nieuwe handhaving- en gedoogstrategie.
Op 10 juli 2008 overhandigde de
Commissie Herziening handhavingstelsel
VROM-regelgeving haar eindrapport
'De Tijd is Rijp' aan de Tweede
Kamer. Onder leiding van oud-burgemeester
Jan Mans doet de door VROM
ingestelde commissie verslag van zijn
onderzoek naar de houdbaarheid van
het bestaande handhavingstelsel. De
commissie concludeert onder meer
dat er gepast opgetreden moet worden
naar gelang het motief voor een
overtreding. Meer zaken kunnen zo
bestuursrechtelijk worden opgelost. En
het strafrecht kan dan zoveel mogelijk
worden toegepast op zwaardere
milieudelicten.
In de lijn van deze aanbeveling ontwikkelde
de DCMR Milieudienst
Rijnmond in 2009 een nieuwe handhavingstrategie.
Meedenken als het
kan, handhaven als het moet. In de
nieuwe strategie van het Openbaar
Ministerie (OM), de Zeehavenpolitie,
DCMR en de provincie Zuid-Holland
gaat het niet alleen om de ernst van de
overtreding, maar ook om het gedrag
van de overtreder. Welke aanpak is
gezien de twee pijlers het beste om
een eind aan de overtreding te maken
en herhaling van een overtreding te
voorkomen? Dat kan bijvoorbeeld een
proces verbaal en/of een dwangsom
zijn. Maar bij een lichter vergrijp past
wellicht eerder een open houding,
waarbij samen met de overtreder
wordt gezocht naar de oorzaak van
het milieudelict. Daarna kan de verantwoordelijke
de eigen fout herstel-

De DCMR heeft in het Rijnmondgebied proefgedraaid met de nieuwe sanctiestrategie.
Foto: DCMR Milieudienst Rijnmond
len en zien handhavers erop toe dat
de corrigerende maatregelen worden
ingevoerd.
Nuanceringen
,,Hoe ernstiger het feit en hoe bewuster
de overtreding, des te meer zal er
strafrechtelijk worden opgetreden”,
aldus milieuofficier Rob de Rijck van
het Functioneel Parket in Rotterdam.
Volgens De Rijck bleek de afgelopen
jaren dat de oude aanpak tekort
schoot. ,,Er was een aantal nadelen. Zo
hield de strategie geen rekening met
de omstandigheden van een milieudelict.
Er was weinig ruimte voor
nuanceringen en het was praktisch
minder toepasbaar.” Gedeputeerde
Erik van Heijningen van de provincie
Zuid-Holland en voorzitter van
de DCMR Milieudienst Rijnmond
is het daar mee eens. ,,De meerderheid
van de overtredende bedrijven is
welwillend. Je moet overtreders niet
meteen als een crimineel behandelen.
Dat werkt averechts. Dan gaan
ze met de hakken in het zand staan
en stellen ze zich heel formeel op;
spreek maar met mijn advocaat.”
Volgens Van Heijningen komt dit
niet ten goede aan het vertrouwen in
de overheid. André Vervooren van de
Zeehavenpolitie herkent de woorden
van Van Heijningen. ,,Het is belangrijk
om in gesprek te komen en niet
meteen te dreigen met sancties. Dan
denken ze al snel dat ze een crimineel
zijn. Je moet ze uitleggen dat ze worden
gezien als verdachte en niet als
dader.”
Professionalisering
De sanctiestrategie van Rotterdam-
Rijnmond gaat uit van vier typen overtreders.
Overtreder A heeft onbedoeld
de regels overtreden. Hij is goedwillend,
pro-actief en geneigd om de
regels te volgen. Overtreder B is onverschillig.
De overtreding moet kunnen
in zijn ogen. Het collectief belang telt
minder. Bij overtreder C is sprake van
een bewuste overtreding. Hij is bere-
Ernst van de
overtreding
4
3
2
1
Sanctiematrix Rotterdam-Rijnmond
Bron: DCMR Milieudienst Rijnmond
A B C D
Gedrag van de
overtreder
kenend in zijn daden, neemt risico’s
en belemmert het werk van de controleurs.
De echt zware crimineel is
overtreder D. Hij houdt zich bezig met
fraude en oplichting. Aan de vier typeringen
wordt de ernst van de overtreding
gekoppeld. Deze kan vrijwel nihil
zijn, beperkt, dreigend of aanzienlijk
en onomkeerbaar. De twee pijlers, de
ernst van de situatie en het gedrag van
de overtreder, tezamen in een matrix
levert het beste instrument voor de
handhavers: bezoeken van de overtreder,
aanschrijving, bestuurlijke sanctie,
opsporing en/of Bibob. Daarbij zijn
wel verzachtende en verzwarende
omstandigheden mogelijk. Zoals een
spoedeisend karakter van een incident,
een verhoogd risico op een verergerde
situatie of wanneer een overtreder
initiatieven neemt om voorvallen in de
toekomst te voorkomen. Deze kunnen
invloed hebben op de matrix en een
iets andere aanpak voorstellen.
Naast een kleinere kans op herhaling
van een milieu-incident zorgt
de nieuwe sanctiestrategie volgens
de initiatiefnemers ook voor verdere
professionalisering en een betere rolverdeling
tussen de verschillende partijen.
,,De kwaliteit van de handhaving
wordt beter”, stelt Van Heijningen. ,,De
effectiviteit van de oude strategie liet te
wensen over. De strategie was minder
duidelijk en ik constateerde dat er veel
op de automatische piloot ging. Ook
was het regelmatig niet duidelijk wie
welke rol heeft. Soms konden in één
zaak heel veel partijen betrokken zijn.”
Doordat de overtreder meer verantwoordelijkheid
krijgt bij het oplossen
van het delict, kan het OM zich meer
concentreren op zwaardere vormen van
criminaliteit. Een betere afstemming
tussen de partijen is daarom nodig
volgens de gedeputeerde. ,,De core
business van de politie en justitie is om
boeven te vangen. Het bestuur moet
zorgen voor adequate vergunningen en
naleving hiervan. Een gestructureerd
overleg het hele jaar door is wenselijk.
Ook aan de voorkant. Elkaars strategie
moet worden benoemd en afgestemd.
Gelukkig hebben we in Rotterdam-
Rijnmond de luxe dat de partijen elkaar
goed kennen. De contacten zijn nauw.” >>
37 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
38
Er wordt een
overtreding
geconstateerd
c.q. dreigt te
ontstaan
Ja
Aantoonbaar
verwijtbaar handelen
en/of mogelijk gevaar
Ja
Overtreding met
accuut gevaar en/of
onomkeerbaar en/of
veiligheidsgevolgen?
Ja
Nee
Nee
Handhavingstrategie in Overijssel
In Overijssel wordt sinds dit jaar
gewerkt met een nieuwe handhavings-
en gedoogstrategie voor de fysieke
leefomgeving. Deze is afgestemd op
de nieuwe Waterwet en de Wet algemene
bepalingen omgevingsrecht
(Wabo). Handhavers uit de werkvelden
Bouw- en Woningtoezicht (BWT) en
Algemene Plaatselijke Verordening
(APV) werden bij de totstandkoming
betrokken. De opzet lijkt op de nieuwe
sanctiestrategie van Rotterdam-
Rijnmond. Wanneer de handhaver
een overtreding constateert, moet hij
zich twee vragen stellen. In de eerste
plaats of er sprake is van aantoonbaar
verwijtbaar handelen en/of mogelijk
gevaar. Zo kan de overtreder al eens
eerder zijn aangesproken op verwijtbaar
gedrag. De tweede vraag is of er
een acuut gevaar en/of onomkeerbaar
en/of veiligheidsgevolgen bestaan.
Daarbij kan het gaan om explosie- of
instoringsgevaar. De antwoorden op de
twee vragen vormen de beslissingsmomenten
die leiden tot een specifieke
aanpak.
In de projectgroep van de nieuwe
sanctiestrategie zaten naast de provin-
Handhavings- en gedoogstrategie Fysieke
Leefomgeving Overijssel
Bron: Provincie Overijssel
1
2
3
Na eerste bezoek
• Bezoekrapport of ambtelijke waarschuwing met hierin
opgenomen de hersteltermijn
Na tweede bezoek
• Bestuurlijke waarschuwing met hersteltermijn
Na derde bezoek
• Beschikking met hierin opgenomen de begunstigingstermijn
• Melden aan partner strafrecht en/of bestuurlijke
strafbeschikking of bestuurlijke boete
Na vierde bezoek
• Beschikking feitelijk uitvoeren
Na eerste bezoek
• Bestuurlijke waarschuwing met hierin opgenomen de
hersteltermijn
Na tweede bezoek
• Beschikking met hierin opgenomen de begunstigingstermijn
• Melden aan partner strafrecht en/of bestuurlijke
strafbeschikking of bestuurlijke boete
Na derde bezoek
• Beschikking feitelijk uitvoeren
Na eerste bezoek
• Beschikking (meestal bestuursdwang) direct van kracht en
uitvoeren
• Melden aan partner strafrecht en/of bestuurlijke strafbeschikking
cie onder meer vertegenwoordigers
van vier gemeenten, het waterschap
Regge en Dinkel, de politie Twente,
het OM en het Seph. Edwin Lange
van de provincie Overijssel was de
projectleider. ,,De betrokken partijen
hebben in 2000 afspraken gemaakt en
deze vastgelegd in een handhavingsstrategie
voor milieuregelgeving. Die
hebben we in 2008 weer geëvalueerd.
Het bleek dat er veel onduidelijkheid
bestond rondom de kernvoorschriften.
Er werd ook verschillend gehandhaafd,
onder andere vanuit onbekendheid.”
Als andere reden voor de verschillende
uitkomsten noemt hij de starheid van
de oude strategie.
Het schema van de oude handhavingsstrategie
bestond uit vijf blokken met
verschillende aanpakken, de nieuwe
uit drie. Het nieuwe model is daardoor
eenvoudig, helder en meer praktijkgericht.
De nieuwe strategie maakt
ook gemotiveerd gedogen mogelijk.
Mits op de juiste manier ingezet.
Handhaven is goed, maar preventie
is beter. Gedogen kan volgens de initiatiefnemers
zorgen voor flexibiliteit
die soms noodzakelijk is, bijvoorbeeld
bij overmacht- en overgangssituaties.
In het laatste geval kan het gaan om
overtredingen in een situatie waarin
nieuwe regelgeving wordt voorbereid
waarmee het incident op korte termijn
legaal is. ,,We houden meer rekening
met de overtreder”, zegt Lange. ,,Maar
hebben daar wel een bepaald doel bij
voor ogen. Wil je iets bereiken, dan is
het soms goed om af te zien van handhaving.”
Nadere inlichtingen:
• Pascale van Knippenberg, DCMR
Milieudienst Rijnmond,
tel. 010-2468151,
pascale.vanknippenberg@dcmr.nl
• Edwin Lange, Provincie Overijssel,
tel. (038)-4997449,
ebj.lange@overijssel.nl
Tekst: Casper Ferwerda

Scherper toezicht in de Voordelta
Coen Ladrak hijst zich in zijn overlevingspak. ,,Op zee wil je geen risico lopen”,
zegt de handhaver van de provincie Zuid-Holland. Samen met Hans Lammers
van Rijkswaterstaat Noordzee en Mike Posthuma van de Zeehavenpolitie, gaat
hij op inspectietocht langs de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden. Op de ruim
een meter hoge golven staan witte schuimkopjes en er staat een stevig windje.
,,Je weet nooit wat je tegenkomt”, zegt Ladrak. ,,Vorig jaar zijn 340 overtredingen
geconstateerd. Tot 1 september 2009 hebben we alleen gewaarschuwd en
folders uitgedeeld. Sindsdien maken we voor elke overtreding proces-verbaal
op. Bijvoorbeeld als mensen kitesurfen dwars door een vogelrustgebied of met
motorbootjes rustende zeehonden verstoren. Sommige mensen varen vanaf de
trailerhelling bij de Brouwersdam linea recta naar de zeehonden toe.”
Na het afsluiten van de Deltawerken
is voor de Zeeuwse en Zuid-
Hollandse kust een dynamisch waddengebied
ontstaan, met geulen en
zandplaten, schorren, slikken en
jonge duintjes. Dit is de Voordelta.
Zeehonden zijn hier steeds vaker
te zien. Bij laagwater zoeken tienduizenden
schelpdieretende vogels,
zoals zwarte zee-eenden en eidereenden
hun kostje bij elkaar. Ook
rosse grutto’s, bonte strandlopers,
lepelaars en talloze andere vogelsoorten
foerageren op de droogvallende
zandplaten. Vanwege de grote
natuurwaarden is het kustgebied ten
zuiden van de Tweede Maasvlakte tot
aan Westkapelle op Walcheren eind
2008 aangewezen als Natura 2000
gebied. Natura 2000 is een netwerk
van natuurgebieden in Europa.
Rijkswaterstaat Noordzee had het
voortouw bij het opstellen van het
eerste Natura 2000 beheerplan (2008
- 2014) voor de Voordelta. Het plan
schetst de huidige situatie, gewenste
ontwikkelingen en concrete maatregelen
om natuurwaarden de komende
zes jaar te behouden of te versterken.
En uitgangspunten voor de vergunningverlening.
Gezamenlijk toezicht
De afdeling Handhaving van de
provincie Zuid-Holland is regisseur
van de handhaving in de Voordelta,
ook voor het Zeeuwse deel. In het
Platform Handhaving Voordelta werken
handhavers van Rijkswaterstaat,
provincie Zuid-Holland, provincie
Zeeland, terreinbeherende organisaties
en de verschillende gemeenten
samen. De provincies Zuid-Holland
en Zeeland hebben hun eigen toezichtboten,
de Skua en de Branta.
,,Beroepsvissers hebben een black
box met GPS-systeem aan boord”,
vertelt Ladrak. “Hun positie wordt
bij het Kustwachtcentrum in Den
Helder automatisch uitgelezen en
zodra een schip zich in verboden
gebied bevindt, gaat daar een signaal
over.” Op het land houden
bijzondere opsporingsambtenaren
van de Groenservice Zuid-Holland,
het Zuid-Hollands Landschap en
Natuurmonumenten toezicht op
recreatieve verstoring. Zij controleren
dagelijks op zaken als betreding van
de rustgebieden vanaf het strand, loslopende
honden op plekken waar dat
niet is toegestaan en kitesurfers die
voorbij boeien en palen het vogelrustgebied
in varen.
Door het in zee opspuiten van de
Tweede Maasvlakte, een uitbreiding
van de Rotterdamse haven, is kwetsbare
zeenatuur verloren gegaan. Ter
compensatie krijgt de Voordelta nu
extra goede bescherming. Bij wijze
van compensatiemaatregel zijn vijf
rustgebieden aangewezen en met
gele boeien gemarkeerd. Zoals de
vogelrijke Slikken van Voorne en
de Hinderplaat en de Bollen van de
Ooster waar vaak zeehonden liggen.
,,In de Voordelta worden jaar-rond
zo’n 385 gewone en grijze zeehonden
geteld”, vertelt Jaap van der Hiele van
de regionale milieupolitie Zeeland.
,,De Zeeuwse rustgebieden liggen
zo’n vijf kilometer uit de kust. Bij verstoring
krijgen wij een seintje van de
vuurtorenwachter.” De jongen van de
grijze zeehond worden geboren met
een dikke, wollige vacht en moeten
de eerste twee tot drie weken op het
droge blijven. Als ze in paniek hun
moeder achterna het water ingaan,
kunnen ze verdrinken of sterven aan
onderkoeling. Gewone zeehonden
krijgen hun jongen midden in de
zomer en zijn in de zoogperiode, vier
weken lang zeer, gevoelig voor verstoring.
Jaap van der Hiele brengt regelmatig
‘huilers’, zeehondenpups die
hun moeder zijn kwijtgeraakt, naar
de zeehondencrèche in Pieterburen.
Van der Hiele: ,,Voor de zeehonden
zou het beter zijn als alle platen en
slikken als rustgebieden worden aangewezen.
Ik zie regelmatig mensen
van het naaktstrand op de zandplaten
met de zeehonden spelen.”
Risicoanalyse
Een groot deel van het Natura 2000
gebied is aangewezen als bodembeschermingsgebied,
waar beroepsvissers
en baggeraars de bodem met
rust moeten laten. Activiteiten die de
bodem sterk verstoren, zijn hier verboden.
Beroepsvissers mogen alleen
met een vergunning, onder voorwaarden,
op mosselzaad en garnalen vissen.
Zware boomkorvisserij, waarbij
de bodem met kettingen wordt omgewoeld,
is bijvoorbeeld niet toegestaan.
Wie wil vissen met fuiken, moet een
vergunning aanvragen. ,,Voor de
schelpdiervisserij is LNV het bevoegd
gezag, voor overige activiteiten zijn
dat de provincies Zuid-Holland en
Zeeland, elk voor hun eigen gebiedsdeel”,
vertelt Coen Ladrak van de
provincie Zuid-Holland. ,,De beroepsvissers
houden zich goed aan de
gemaakte afspraken, want ze weten
dat hun vergunning anders kan worden
ingetrokken.”
Voor het gezamenlijke handhavingsplan
is eerst een risicoanalyse
>>
39 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
40

Foto boven: Sinds het afsluiten van de Deltawerken zijn in Zeeland steeds vaker Zeehonden te zien.
Foto: Geert-Jan Tuin
Foto onder: Kitesurfscholen leggen hun cursisten tegenwoordig het belang van het natuurgebied goed uit.
Er is echter altijd een categorie die zich daar niets van aantrekt
Foto: ANP
gemaakt. Om te zorgen dat mensen
de regels kennen, is een communicatiecampagne
opgezet met folders, die
onder meer via strandtenten worden
verspreid. Op tachtig plaatsen langs
de strandopgangen zijn informatieborden
geplaatst met de spelregels
voor recreanten in de Voordelta. Een
slim toezichtplan moet zorgen dat de
toezichthouders op het juiste moment
op de juiste plek zijn om de pakkans
voor overtreders zo groot mogelijk te
maken. Ladrak: ,,We houden in het
zomerseizoen zowel in het weekeind
als op doordeweekse dagen toezicht.
Bovendien vaart de zeehavenpolitie
elke dag, op het Haringvliet of op de
Voordelta, al naar gelang de recreatiedruk.
Daarnaast houdt ook het
politieteam van de regio Rotterdam-
Rijnmond met een team van elf mensen
toezicht op de recreatie.”
Beter beschermd
Regiohoofd Hans Visser van het
Zuid-Hollands Landschap constateert
dat de Voordelta nu in grote lijnen
inderdaad beter beschermd wordt dan
vroeger. ,,Dankzij het toetsingskader
van de Natuurbeschermingswet moeten
bestaande en nieuwe activiteiten
nu eerst getoetst worden. Dat is een
extra slag ten opzichte van de oude
situatie.” Voor allerlei evenementen –
variërend van strandfeesten en kanotochten
tot strandopspuitingen door
Rijkswaterstaat – moet een vergunning
worden aangevraagd. Zulke activiteiten
zijn aan strikte voorwaarden
gebonden. Vooral kitesurfers zorgen
voor veel verstoring in de aangewezen
rustgebieden. Dat is niet allemaal
onwil, het ligt ook aan het spel van
wind, water en stroming. ,,Als ze net
op het randje kiten, roep je ze eerst
een waarschuwing toe”, vertelt toezichthouder
Jan Alewijn Dijkhuizen
van Het Zuid-Hollands Landschap.
,,Maar tegen kitesurfers die keer op
keer echt met opzet het vogelrustgebied
ingaan maken we procesverbaal
op. Het rustgebied is duidelijk
gemarkeerd.” Andere overtreders
zijn wadlopers, die dwars tussen de
borden door het gebied inlopen. ,,Nu
een deel van de Maasvlakte als recreatiestrand
is afgesloten, zie je heel
veel Rotterdammers hier parkeren die
dan via de Slikken van Voorne alsnog
naar het Maasvlaktestrand proberen
te lopen”, zegt Dijkhuizen. ,,En ook
mensen die hun hond over het schor
laten rennen en vogels opjagen, krijgen
een bekeuring. Dat is een overtreding
onder de Flora- en Faunawet.”
Dijkhuizen erkent dat het voor zo’n
groot gebied behoorlijk ingewikkeld
is om goed aan te geven wat op welke
plek en in welk seizoen wel of niet
mag. ,,De handhaving is uiteindelijk
geen doel op zich maar een middel
om mensen in het gareel te krijgen.
Er was hier een klein groepje mensen
die hardnekkig hun hond in het
vogelrustgebied lieten loslopen. Dat
is nu dankzij gerichte acties, ook ’s
morgens in alle vroegte, aardig onder
controle. Maar het gebeurt nog te
vaak dat mensen met bootjes op de
zeehonden afgaan.”
Kitesurfers
Groot handhavingsprobleem op
de Slikken van Voorne blijven de
actieve watersporters, zoals kitesurfers
en waterscooters. Dijkhuizen:
,,Kitesurfscholen leggen hun cursisten
tegenwoordig heel goed uit wat
het belang van dit natuurgebied is.
Maar je houdt een groep vrije jongens
en meiden die overal doorheen scheuren
en zich nergens iets van aantrekken.
In de Voordelta leeft veel minder
dan bij de Waddenzee het gevoel
dat je je als recreant in een heel
uniek, kostbaar en kwetsbaar gebied
bevindt, waar niet alles zomaar kan.
Dat bewustzijn moet nog groeien.”
Om obstinate kitesurfers aan te pakken,
moeten handhavers liefst samen
optrekken. ,,Ze hebben nooit identiteitspapieren
bij zich. Daarvoor moet
je met ze meelopen naar hun auto
en dan moeten ze hun spullen op het
strand achterlaten. Dat wekt agressie
op en andere kitesurfers gaan
zich ermee bemoeien. Ik word wel
eens moedeloos als ik hele ladingen
kitesurfers het vogelrustgebied in
zie varen. Maar er zijn gelukkig ook
dagen dat iedereen zich keurig aan de
regels houdt.”
,,We zouden wel wat lichter materieel
willen hebben om op de kitesurfers
af te gaan. De boot van de provincie
steekt te diep voor het ondiepe
water van de Slikken,” zegt bijzonder
opsporingsambtenaar Tom Visser
van Natuurmonumenten. Hij draait
diensten mee als toezichthouder in
de handhavingspool van de Voordelta.
,,Mijn indruk is wel dat mensen
dankzij de voorlichting de regels
steeds beter doorkrijgen.”
,,We moesten vandaag weer eens
lijdzaam toezien hoe tien van de circa
150 kitesurfers consequent voorbij
de markering tot ver in het vogelrustgebied
voeren”, vertelt Ladrak na
afloop van zijn varende controle. ,,We
probeerden dichterbij te komen, maar
het water is daar zo ondiep dat we
aan de grond liepen. Samen met de
Nederlandse Kitesurfvereniging, die
negentig procent van de kiters vertegenwoordigt,
proberen we duidelijk
te maken dat de paar kiters die de
afspraken niet nakomen, het verpesten
voor de rest. Als de rust voor de
vogels niet geborgd kan worden, zou
kitesurfen op die locatie helemaal
verboden kunnen worden. Daarnaast
moeten gerichte handhavingacties een
einde maken aan de verstoringen.”
Bij de Bollen van de Ooster bekeurde
het inspectieschip vier kiters op de
zandplaat, precies op de plaats waar
vaak zeehonden liggen. Ladrak:
,,Kiters snappen niet dat dat verstorend
werkt, omdat ze er rechtstreeks
naartoe gevaren waren. De oudere
zeehonden lagen in het water naar ze
te kijken, maar intussen zijn er ook
nog jonge zeehonden, die al die aandacht
niet op prijs stellen.”
Nadere inlichtingen:
• Coen Ladrak,
handhaver provincie Zuid-Holland
cj.ladrak@pzh.nl
(070) 4418660
Tekst: Marion de Boo
41 HandHaving 2010 #4

HandHaving 2010 # 4
42
Gewichtigdoenerij
Taaltoezicht
Welke indruk wek je als je schrijft: ‘Bij gebreke van andersluidende informatie
uwerzijds gaan wij er vooralsnog vanuit dat u niet bereid bent om de geconstateerde
gebreken te verhelpen?'
Of: ‘Volgens artikel 46, lid 1, van de Woningwet zijn wij verplicht binnen twaalf
weken na ontvangst te beslissen omtrent de aanvraag?' Het lijkt erop dat de lezer
sowieso niet deugt en zich al in de handen mag wrijven dat de schrijver het woord
tot hem richt.
Geen gewichtigdoenerij
Lezers zien die toon en dergelijke formuleringen
al snel als gewichtigdoenerij
van handhavers die niet controleren,
maar ‘een controlebezoek uitvoeren’,
vergunningverleners die vergunningen
niet willen verlenen, maar ‘voornemens
zijn’ dat te doen, en beleidsmedewerkers
die geen regels stellen, maar
‘kaders scheppen’. Dat wekt irritatie en
kan de relatie onnodig op scherp zetten.
Hoe breng je je boodschap helder over
zonder de lezer voor het hoofd te stoten?
Ten eerste door een zakelijke maar
vriendelijke toon aan te slaan. Ten
tweede door belangrijk aandoende uitweidingen
over ‘de van toepassing zijnde
regelgeving’, procedures en beleid
te beperken tot wat relevant is voor de
lezer. Een vuurwerkbedrijf ontving een
anderhalve pagina lange brief van een
provincie na afloop van een ‘vuurwerkevenement’
(dat keurig was gemeld).
Na een uitgebreide beschrijving van
de regelgeving en het controlebezoek
voelde de ondernemer de bui al bijna
hangen. En toen stond er ineens: ‘De
toezichthouder heeft tijdens dit evenement
geconstateerd dat u overeenkomstig
de melding hebt gewerkt.’
In een gemeentelijke brief stond onder
de streng ogende kop ‘Wetgeving
koel-/vriesinstallaties’: ‘Met betrekking
tot de aanwezige koelinstallaties zijn
tijdens het bezoek geen overtredingen
geconstateerd van de bepalingen die
zijn gesteld in het Besluit ozonlaagafbrekende
stoffen Wms 2003 (CFK’s
en HCFK’s) of Besluit broeikasgassen
Wms 2003 (uitsluitend HFK’s).’ Hier
had gewoon kunnen staan: ‘Uw koelinstallaties
voldoen aan de regels.’ In
beide gevallen was alles dus in orde,
maar zorgde de brief voor onrust – en
de overheid kwam over als iemand die
zichzelf belangrijk maakt.
Subtiel stimuleren
Lezers schrikken ook vaak van zinnetjes
als ‘In het kader van regionale
handhavingsafspraken sturen wij een
afschrift van deze brief aan de politie
en de Officier van Justitie.’ Leg in
zulke gevallen dus even uit welke taken
die partijen hebben en dat je hebt afgesproken
elkaar op de hoogte te stellen
van overtredingen.
Een al te zelfverzekerde slotzin wekt
soms ook irritatie: ‘Wij gaan ervan uit u
hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.’
‘Hopen’ klinkt al meer bescheiden.
Maar je kunt hem meestal gewoon
weglaten en volstaan met: ‘Wilt u meer
informatie? Neem dan contact op met...’
En natuurlijk is ‘Met vriendelijke groet’
vriendelijker dan ‘Hoogachtend’.
Iedere ouder weet het: fouten benadrukken
werkt averechts. Zo is het,
na een integrale controle waarbij
vijftig punten in orde waren en twee
niet, handig om te beginnen met een
complimentje en daarna in te gaan
Taaltoezichthouder Joost Swanborn let op de taal van
de handhaver, vergunningverlener en beleidsmaker. Dit
keer: hoe voorkom je irritatie?
Ook behoefte aan een kritische blik op uw teksten?
Mail ze naar ingrid@ps-produkties.nl onder vermelding
van 'Taaltoezicht'. Per post mag ook:
Redactie HandHaving, t.a.v. I. Spijkers, postbus 2649,
8901 AC Leeuwarden.
op die twee aspecten. En door je wens
subtiel te verpakken in een advies kun
je ook nog eens iets gedaan krijgen
wat geen wettelijke plicht is: ‘Als u
uw koelinstallaties afdekt, bespaart
u geld. Wij geven u daarover graag
advies.’ Ook een bedankje kan wonderen
doen. Maar het moet niet doorslaan.
Reageren op een brief van een
boze ondernemer die aankondigt een
rechtszaak te beginnen met ‘Dank u
wel voor uw brief. Hiermee helpt u
ons onze dienstverlening te verbeteren’,
is teveel van het goede. Teksten
in gewone, heldere taal schelen veel
irritatie en besparen op jaarbasis al
snel duizenden euro’s, door minder
onnodige telefoontjes (zo’n 5 euro per
keer), brieven (ongeveer 100 euro) en
procedures (tot 1200 euro per keer). En
dat is een sterk argument tegen de wel
erg gemakkelijke bezuinigingsdrift van
zowel linkse als rechtse politici op ‘het
ambtenarenapparaat’.
Epibreren
Hét voorbeeld van ambtenarentaal is
het werkwoord ‘epibreren’. De term
werd in 1954 geïntroduceerd door
Simon Carmiggelt. De betekenis: het
verrichten van niet nader gespecificeerd
werk dat heel voornaam lijkt,
maar desondanks helemaal niets
voorstelt. Zo kun je tijdens een vergadering
zeggen dat je ‘een en ander zult
epibreren’, of dat de stukken ‘nog moeten
worden geëpibreerd’. Carmiggelt
beschreef een lastige, gehaaste heer
aan een loket. De lokettist zei nog een
weekje nodig te hebben om de zaak te
epibreren. ‘En het werkte uitnemend:
de man ging getroost heen.’
Tekst: Joost Swanborn

Nieuw: Kennisbank
Handhaving voor
buitengewoon
opsporingsambtenaren
Stapel & De Koning, dé specialist op het gebied
van openbare orde en veiligheid, lanceert
voor buitengewoon opsporingsambtenaren
de Kennisbank Handhaving. Met deze
praktijkgerichte kennisbank beschikt u over
een complete informatiebron die naadloos
aansluit op de procedures en werkprocessen
van uw vakgebied. Kijk voor meer informatie op
www.watvalthiertehandhaven.nl
• Wet- en regelgeving,
incl. lokale verordeningen
• Jurisprudentie
• Alle handhavingsonderwerpen
helder beschreven
• Deskundige redactie
• Praktische tools
Het handhavingsvak inzichtelijk.

HandHaving 2010 # 4 030805/01-05 VROM 3294
Len Munnik
Aanvragen van abonnementen, adreswijzigingen en opzeggingen uitsluitend via: www.vrom.nl/handhaving