Lespakket voor de leerlingen - Jeugd Rode Kruis

Laat malariaslachtoffers niet in de steek!
Trek mee ten strijde tegen de malariamug.
Lespakket voor de leerling

Hallo!
1. De mug
2. Wat zijn muggen en hoe zien ze er uit?
3. Wat eten muggen?
4. Hoe worden muggen geboren?
5. Wist je dat…
6. Wat kun je tegen muggen doen?
7. Vervelende, belangrijke of gevaarlijke muggen?
8. Wat is malaria?
9. Hoe krijg je malaria?
10. Hoe herken je malaria?
11. Waar komt malaria voor?
12. Hoeveel mensen krijgen jaarlijks malaria?
13. Wat kan je doen om geen malaria te krijgen?
14. Music For Life
15. Wat doet het Rode Kruis om malaria te bestrijden?
16. Verhalen uit Burundi
17. Test je malariakennis
18. Meehelpen aan malariabestrijding
Zeggen de woorden malaria of muggennetten je iets? Nee?
Geen probleem! In dit werkboekje kom je er op een leuke
manier meer over te weten. Het is zowel een invulboek als
een doeboek. Schrijf dus snel je naam op de stippellijn, dan is
dit boekje helemaal van jou!
Inhoudstafel van dit pakketje Uitleg pictogrammen
blz. 3
blz. 5
blz. 6
blz. 6
blz. 7
blz. 7
blz. 8
blz. 8
blz. 10
blz. 11
blz. 12
blz. 14
blz. 15
blz. 16
blz. 17
blz. 18
blz. 21
blz. 21
= Denkoefening of
opzoekoefening
= Rekenoefening
= Spreekoefening
= Luisteroefening
= Creatieve oefening
en/of doe-opdracht
2

1 De mug
Waaraan denk je bij het
woord ‘mug’?
mug
We luisteren samen naar het
liedje ‘Mug’ dat door Tommie van
Sesamstraat wordt gezongen.
3

Beantwoord volgende vragen: Hoe ziet een mug er
volgens jou uit?
Heb jij ook al eens slecht geslapen door
het gezoem van een mug? Wat heb je toen
gedaan?
Heb je al eens een muggenbeet gehad?
Wat voelde je dan?
Als je in je klas een microscoop
hebt, kan je proberen een mug
te vangen en ze bekijken onder
de microscoop. Wat zie je?
4

2 Wat zijn muggen en
hoe zien ze er uit?
Muggen zijn insecten. Ze zijn heel klein: niet
groter dan de nagel van je pink. Ze hebben zes
poten en twee vleugels. Ze hebben grote ogen
en een lange snuit. Ze hebben voelsprieten op
hun kop waarmee ze voelen, ruiken en horen.
Duid de vleugels, de ogen, de
voelsprieten, de snuit en de poten
aan op de tekening van de mug.
5

3 4
Wat eten muggen? Hoe worden muggen
geboren?
Muggen zuigen met hun lange snuit nectar uit
bloemen. De vrouwtjesmuggen drinken ook
bloed van mensen of dieren. Ze hebben dat
bloed nodig om eitjes te kunnen maken. Om
aan het bloed te geraken, maakt het vrouwtje
met haar scherpe snuit eerst een gaatje in de
huid van een dier of mens. Dan spuit ze een
vloeistof in die ervoor zorgt dat het bloed niet
stolt als ze ervan drinkt. Die vloeistof zorgt
ervoor dat een muggenbeet jeukt. Daarna zuigt
ze via haar snuit bloed op.
Wat is nectar?
Wat gebeurt er als het
bloed stolt?
De vrouwtjesmug legt een heleboel eitjes
1 op het oppervlak van water. Veel water heeft
ze niet nodig: in een regenplas kan een vrouwtjesmug
per keer tot wel vierhonderd eitjes leggen.
De eitjes blijven drijven op het water.
Na een paar uur komen de eitjes uit: de
2 kleine babymuggen, die larven worden
genoemd, wriemelen zich uit het eitje en zwemmen
weg.
Larven van de mug
De muggenlarven hangen ondersteboven
3 op het wateroppervlak. Ze ademen lucht in
door een lange buis. Als een larve groot genoeg
geworden is, stopt hij met eten en wordt
een pop.
Poppen van de mug
Van binnen verandert de pop langzaam in
4 een volwassen mug. De huid barst open
en er kruipt een mug uit. De mug vliegt meteen
weg.
6

5
6
Wist je dat...
… je rustig in een zwerm ‘dansende’ muggen
kan staan? Dit zijn namelijk altijd mannetjes
en die kunnen niet steken!
… als je muggenbeet jeukt, je er niet aan mag
krabben? Door te krabben stroomt er meer
bloed naar de bult en gaat je muggenbeet
nog erger jeuken!
… azijn goed is tegen de zwelling van een
muggenbeet, maar laat de jeuk en de bult
niet verdwijnen.
Wat kan je tegen
muggen doen?
Probeer volgende woorden in te
vullen in onderstaande tekst:
DEET – tocht – citronella – muggenstekkers
muggenraam – geen lichten
Veel mensen denken dat muggen op licht afkomen,
maar dat is niet waar. Muggen komen
op warmte af, niet op licht. Waarom zie je dan
zo vaak muggen rond een lamp vliegen? Dat is
omdat een brandende lamp warm wordt. Die
warmte vinden de muggen leuk, dus komen ze
naar de lamp. Het is dus toch beter om in
de zomer
aan te doen als je naar bed gaat.
Waar muggen niet van houden is
Zet je deuren en ramen open en laat het lekker
waaien, dan ben je al die muggen zo kwijt.
Je hebt vast wel eens een middeltje op je
lichaam gesmeerd met citroengeur om de
muggen van je weg te houden, of een kaarsje
met citroengeur aangestoken terwijl je ‘s
avonds in de tuin zat. Deze geur is
Muggen houden er niet van: van de sterke
citroengeur raken ze in de war zodat ze niet
meer weten waar jij bent. Je zou dus denken
dat dit middeltje perfect is tegen muggen!
Maar dat is niet waar, jammer genoeg. Na een
paar uur is de mug aan de citroengeur gewend
en raakt zij er niet meer van in de war…
En dan zal ze je toch kunnen steken!
Een goede manier om muggen uit je kamer te
houden is een ,
dat bestaat uit gaas om muggen te weren.
Onderzoekers zeggen dat het beste middel
tegen muggen
is. Dit is een afkorting van een stof met de
moeilijke naam ‘diethyltoluamide’. Producten
op basis van deze stof werken heel goed om
muggen op afstand te houden. Alleen zijn
sommige mensen allergisch voor deze stof.
Als je deze middeltjes gebruikt, moet je goed
uitkijken en er onmiddellijk mee stoppen als je
rare bijwerkingen krijgt.
steek je
in het stopcontact. Onderaan de stekker hangt
een bakje met een soort olie erin. Als je de
stekker aanzet, verspreidt een verstuiver deze
olie door je hele kamer. De geur van die olie
houdt muggen op afstand. Stekkers waarin
DEET zit, helpen beter dan stekkers met
citronella.
7

7 Vervelende,
belangrijke of
gevaarlijke muggen?
De meeste mensen vinden muggen maar
vervelende insecten. Muggen maken een
zoemend geluid waardoor mensen ‘s nacht
niet kunnen slapen. Bovendien jeukt een muggenbeet
heel erg. Toch zijn muggen heel belangrijk,
want ze zijn het voedsel voor heel wat
vogels en andere dieren.
Maar wist je dat een mug ook gevaarlijk kan
zijn? In sommige landen verspreiden muggen
een ziekte. Deze ziekte heet malaria.
8 Wat is malaria?
Malaria is een infectieziekte die veroorzaakt
wordt door eencellige parasieten. Een parasiet
is een levensvorm die zich ten koste van
een ander organisme, de gastheer genoemd,
in stand houdt en vermenigvuldigt. De ziekte
wordt overgebracht van mens tot mens door
de steek van de malariamug.
Wie is de gastheer van de
malariaparasiet? De mug
of de mens?
Ken je nog een ander voorbeeld
van een parasiet bij de mens?
8

Kruiswoordraadsel
1. Dit dier eet muggen.
2. Hiermee kan een mug voelen, ruiken en horen.
3. Levensvorm die zich ten koste van een ander
organisme in stand houdt en vermenigvuldigt.
4. Welke mug steekt ons?
5. Een organisme dat een ander organisme bij zich
draagt.
4
3
2
5
1
9

9 Hoe krijg je malaria?
De besmetting van malaria gebeurt
in vier fases. Hieronder
worden de vier fases besproken.
Kan jij de fases in de juiste volgorde
zetten? De tekening hiernaast
kan je hierbij helpen.
De parasieten dringen binnen in de levercellen
en vermenigvuldigen zich.
Een niet-besmette malariamug steekt de
besmette persoon en raakt zo ook besmet.
De mug kan nu een andere persoon
besmetten.
Een vrouwtjesmug is besmet met de
malariaparasiet en steekt een mens. Via
het muggenspeeksel komen parasieten
in het bloed van de mens terecht.
De parasieten komen in het bloed terecht
en zoeken de rode bloedcellen op. Ze
tasten de bloedcellen aan, vermenigvuldigen
zich en zoeken weer nieuwe bloedcellen
op.
1
4
2
3
Lever
Rode bloedcellen
10

10 Hoe herken je
malaria?
Als iemand besmet is met malaria kan hij heel
erg ziek worden. Je kan de symptomen van
malaria vergelijken met griepsymptomen. Een
symptoom is een kenmerk of klacht, behorend
bij een bepaalde ziekte.
Heb jij al eens griep gehad?
Wat kan je dan allemaal voelen?
Waar kan je dan pijn hebben?
Griep
Als malaria niet behandeld wordt, kan dat
dodelijk zijn omdat noodzakelijke organen
dan niet genoeg bloedtoevoer krijgen. Gelukkig
bestaan er wel medicijnen om malaria te
genezen. Deze middelen doden de parasieten
nadat ze in je lichaam zijn binnengedrongen.
Hoe groter, hoe gevaarlijker?
Welke dieren veroorzaken jaarlijks de
meeste dodelijke slachtoffers? Rangschik
de dieren in onderstaand rijtje van weinig
dodelijk naar heel erg dodelijk.
Haai
Krokodil
Malariamug
Olifant
Slang
11

11 Waar komt
malaria voor?
Malaria komt niet meer voor in België en Europa.
Het is dus normaal dat je nog nooit van
de ziekte gehoord hebt. Maar malaria is geen
typisch tropische ziekte. Tot in de twintigste
eeuw kwam de ziekte ook bij ons voor. Na de
ontdekking van de levenscyclus van de parasiet
en de bestrijding van de mug is de ziekte
in de ontwikkelde wereld verdwenen.
Wijs op reis
De verspreiding van
malaria in de wereld
Malaria komt nu vooral voor in gebieden waar
het warm en vochtig is, zoals Afrika, Zuid- en
Midden-Amerika en Azië. De mensen in deze
gebieden zijn vaak arm en beschikken daarom
niet over middelen om malaria te voorkomen
en te behandelen. Malaria komt voor in ongeveer
120 landen.
A. Kijk op de kaart en neem je atlas er bij.
In welke landen komt malaria voor?
Australië
Canada
India
Indonesië
Hoog aantal malariadoden
Beperkt aantal malariadoden
Malaria komt hier bijna niet meer voor
Malariavrije gebieden
Japan
Mexico
Spanje
12

B. Bekijk in de atlas de kaart van Afrika.
Noem minstens 10 landen in Afrika waar
malaria voorkomt.
C. Malaria komt veel voor in Afrika, voornamelijk
in landen die onder de Sahara
liggen. Leg uit waarom in de Sahara geen
malaria voorkomt.
13

12 Hoeveel mensen
krijgen jaarlijks
malaria?
Naar schatting krijgen jaarlijks 250 miljoen
mensen malaria. Een miljoen mensen per jaar
sterft uiteindelijk aan de ziekte.
De ziekte maakt de meeste slachtoffers bij kinderen:
elke dertig seconden sterft er een kind
aan malaria.
Sommige mensen krijgen een keer per jaar
malaria, de pechvogels zelfs twee of drie keer
per jaar.
Vraagstukken
Je weet nu dat er 250 miljoen mensen per
jaar malaria krijgen. In België wonen ongeveer
10 miljoen mensen. Hoeveel keer
moet je die bevolking nemen om te weten
hoeveel mensen jaarlijks malaria krijgen?
Hoeveel kinderen zijn er gestorven aan malaria
tijdens het maken van deze oefening?
14

Ziekte van de armen
Een mug maakt geen onderscheid in wie
ze prikt. Arm of rijk, jong of oud. Toch
wordt malaria ‘de ziekte van de armen’
genoemd. Kan je uitleggen waarom? Noem
minimaal drie redenen.
1
2
3
13 Wat kan je doen
om geen malaria
te krijgen?
Voorlopig bestaat er nog geen vaccin tegen
malaria. De ziekte moet daarom op andere
manieren voorkomen worden. Omdat de malariamug
haar slachtoffers ‘s nachts steekt, is
een met insecticide behandeld muggennet de
beste methode. Een muggennet ziet eruit zoals
op de foto hiernaast.
Het muggennet wordt meestal boven de slaapplek
gehangen. Het met insecticide behandelde
muggennet beschermt niet alleen iedereen
die eronder slaapt, het doodt ook de muggen
die ermee in contact komen.
Gebruik een woordenboek
Wat is een vaccin?
Wat is insecticide?
15

Doordenkertje
Waarom steekt de mug ‘s nachts?
14 Music For Life
Een muggennet is een heel goed middel om
malaria te voorkomen. Jammer genoeg hebben
niet alle mensen uit landen waar malaria
voorkomt, een net. In Afrika bijvoorbeeld is
maar 26% van de Afrikaanse bevolking beschermd
door een muggennet. Voor veel van
deze mensen is een net te duur of ze weten
niet dat het hen tegen malaria beschermt.
Daarom slaan Rode Kruis-Vlaanderen en
Studio Brussel voor de vierde keer de handen
in elkaar voor Music For Life: een bewustmakings-
en geldinzamelingsactie voor de ‘stille
ramp’ malaria. Malaria is een stille ramp omdat
het een ziekte is die niet vaak bij ons in het
nieuws komt.
Van 18 tot en met 24 december 2009 sluiten
drie presentatoren zich op in het Glazen Huis
voor een radiomarathon. Net als andere jaren
kunnen luisteraars allerlei acties organiseren en
geld bieden om hun favoriete plaat op de radio
te horen. Het ingezamelde bedrag gaat naar
de aanschaf van muggennetten voor de bevolking
in het Afrikaanse land Burundi.
Zet dus tijdens de kerstvakantie zeker je radio
eens op!
Wat is Rode Kruis-Vlaanderen?
Wat doet Rode Kruis-Vlaanderen
allemaal? Wie kan er nog wat meer
vertellen over Music For Life?
Neem eens een kijkje op volgende websites:
www.rodekruis.be
www.musicforlife.rodekruis.be
www.studiobrussel.be
Hou daarna een kort klasgesprek over
Rode Kruis-Vlaanderen en Music For Life.
Als je met je klas ook geld wil inzamelen
voor Music For Life vind je op de websites
tips voor mogelijke acties.
16

15 Wat doet het Rode
Kruis om malaria
te bestrijden?
Om malaria de wereld uit te helpen, is het uitdelen
van muggennetten alleen niet voldoende.
Je kan de mensen best ook vertellen hoe ze de
netten moeten gebruiken! Laat dit nu toevallig
de specialiteit zijn van het Rode Kruis…
De vele enthousiaste vrijwilligers van het Rode
Kruis komen zelfs tot in de meest afgelegen
dorpen van Afrika. Daar vertellen ze de inwoners
hoe ze zich kunnen beschermen tegen
malaria. Ze helpen hen de muggennetten op te
hangen en keren regelmatig terug om er zeker
van te zijn dat de netten op de goede manier
worden gebruikt.
Rode Kruis-Vlaanderen is actief
in Congo, Namibië, Burundi,
Mozambique en Rwanda voor
malariabestrijding. Kan jij deze
landen aanduiden op een kaart
in je atlas?
Malaria movie
We kijken samen naar een filmpje. Daarin
zie je hoe vrijwilligers van het Rode Kruis
via een toneeltje mensen uit Afrika informeren
over malaria. Om het filmpje te
bekijken, surf je naar
www.musicforlife.rodekruis.be/mfl.
net?id=5425
Verdeel de klas in groepjes en maak je eigen
Malaria Movie over wat het Rode Kruis
doet om malaria de wereld uit te helpen. Je
kan jouw filmpje ook op YouTube zetten.
17

16 Verhalen uit
Burundi
Hieronder vind je zeven levensverhalen
van mensen uit Burundi.
De mensen op de foto of hun
familieleden hebben allemaal al
malaria gehad. Kan jij achterhalen
welke foto bij welk verhaal
hoort?
2 3
1
18

4
6
5
7
19

Janvier heeft zeven kinderen. Hij heeft
geen thuis en krijgt onderdak van een
weldoener. Zijn jongste kinderen Joyce
en Odilon hebben malaria en hebben
regelmatig last van hoge koorts. Door ondervoeding
zijn ze verzwakt en vatbaarder
voor malaria.
Thierry is 14 jaar en werkt met zijn
papa op het veld. Plots voelde hij zich
niet zo goed. Hij kon bijna niet meer op
zijn benen staan en moest gaan liggen. Hij
rilde en moest overgeven. De vader van
Thierry bracht zijn zieke zoon naar het ziekenhuis.
Omdat Thierry te zwak was om te
stappen, zette zijn papa hem op de fiets.
Aangekomen bij de hulppost onderzoekt
de dokter Thierry. Hij heeft malaria! Gelukkig
is de ziekte met medicijnen te genezen.
Als je er op tijd bij bent, tenminste...
Met het doktersvoorschrift gingen Thierry
en zijn vader naar de apotheek.
Capitoline is een 75-jarige weduwe.
Ze woont samen met drie weeskinderen:
Albertine (21), Olive (15) en Vera
(7). Ze zorgt al jaren voor hen. Twee jaar
geleden stortte haar huis in waardoor ze
gewond raakte. Omdat ze geen geld had
voor de behandeling van haar wonden,
zijn die niet goed genezen. Ze wordt zwakker
en krijgt meer en meer malaria de laatste
tijd. Haar weeskinderen verzorgen haar
nu. Ze heeft nooit een muggennet gehad.
De 65-jarige Euphrasie is een weduwe
die vaak malaria krijgt. Ze kreeg
ooit een muggennet dat nu verouderd
is en niet goed meer werkt. Hoewel ze
meestal ziek is, heeft ze vier jonge weeskinderen
te voeden.
Concilie en Bosco, beide 24 jaar oud
wonen in de heuvels van Buramata.
Twee weken geleden is Concilie bevallen
van hun eerste kind. Concilie was slechts
7 maanden zwanger op dat moment,
maar als gevolg van malaria had ze valse
weeën. Gelukkig is hun zoon nu gezond.
Sinds kort hebben ze ook een muggennet.
Sarah is 21 jaar en was al vijf keer
zwanger. Omdat ze malaria heeft,
heeft ze al vaak een miskraam gehad.
Haar enige zoon, Trésor, kreeg malaria
toen hij nog een baby was en is heel vaak
ziek. Omdat de man van Sarah werkloos
is, hebben ze geen geld voor medicatie
of een muggennet. Op het moment dat
de foto werd genomen, was Sarah terug
zwanger maar ze verwachtte opnieuw een
miskraam.
Anna is 45 jaar. Ze woont samen
met haar man en kinderen. Haar
man is gehandicapt en zij is dus de enige
die geld verdient voor het gezin. Op het
moment dat de foto werd genomen had
ze al weer twee weken malaria en lag ze
ziek in bed.
20

17 18
Test je
malariakennis
Zijn de volgende stellingen waar
of niet waar?
1. Alleen mannetjes van de
malariamug kunnen malaria
overbrengen.
2. Je kunt malaria heel vaak
krijgen.
3. Als je in Afrika door een mug
wordt gestoken krijg je altijd
malaria.
4. Elk half uur sterft er een kind
aan malaria.
5. Mensen die wonen in dorpen
met een waterleiding hebben
minder kans op malaria.
6. Het Rode Kruis zet zich voornamelijk
in om mensen te
helpen door medicijnen uit te
delen.
Waar
Niet waar
Meehelpen aan
malariabestrijding
Voorlichten is beter
dan genezen
Vorm groepjes van vijf leerlingen. Bedenk
met je groepje een voorlichtingscampagne
en werk deze ook uit. Schrijf je een toneelstuk
waarmee vrijwilligers de dorpen langs kunnen
gaan? Maak je een leuke voorlichtingsposter
met foto’s of tekeningen die zo duidelijk zijn dat
mensen uit alle landen (ook mensen die niet
kunnen lezen) de poster begrijpen? Schrijf je
een songtekst of rap? Presenteer je campagne
aan de klas.
Wereldreizigers of
wereldverbeteraars?
Afrika trekt jaarlijks veel toeristen. Zij komen
voor de mooie natuur en de wilde dieren.
Toeristen uit westerse landen hebben genoeg
geld om zichzelf te beschermen tegen malaria,
maar de mensen die in Afrika wonen hebben
dit vaak niet.
Hoe zouden toeristen kunnen meehelpen aan
het voorkomen van malariabesmetting bij de
Afrikaanse bevolking? Bedenk iets creatiefs,
het hoeft niet veel geld te kosten. Bijvoorbeeld
‘elke toerist moet verplicht een muggennet
meenemen op reis en dit achterlaten als hij/zij
naar huis gaat’.
21

2009_279
V.U. Philippe Vandekerckhove,
Motstraat 40, 2800 Mechelen
Foto’s Bob Van Mol