AV2005 - Vlaco
AV2005 - Vlaco
AV2005 - Vlaco
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Vlaamse<br />
Compostorganisatie<br />
vzw<br />
Activiteitenverslag<br />
2005<br />
VLACO vzw
2<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
Inhoud<br />
Woord vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3<br />
VLACO VZW geeft uitvoering aan het beleid inzake<br />
organisch-biologisch afval. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4<br />
Realisaties op het vlak van thuiscomposteren<br />
en afvalarm tuinieren in 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8<br />
Evolutie in inzameling en verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13<br />
Kwaliteitsopvolgingssysteem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15<br />
Afzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />
VLACO VZW promoot het gebruik van compost. . . . . . . . . . . 20<br />
VLACO’s onderzoeksprogramma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21<br />
VLACO-werking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26<br />
Financieel verslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />
Ledenlijst VLACO VZW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Woord vooraf<br />
Van bij de start, anno 1992, staat VLACO VZW voor de productie van kwaliteitsvolle<br />
GFT- en groencompost. Onze producenten brengen topproducten op de markt,<br />
met een hoog gehalte aan stabiele organische stof, gehygiëniseerd, gecontroleerd<br />
van input over verwerking tot eindproduct, uniek in Europa.<br />
Enkele jaren later (1998) hebben we het concept van thuiscomposteren verder<br />
verspreid via een gestructureerde compostmeesterwerking. De bereikte<br />
resultaten lokken buiten Vlaanderen bewondering uit, soms ook ongeloof. Het<br />
concept vindt zijn gelijke niet: de vrijwillige compostmeesters voeren, met<br />
ondersteuning van (inter)gemeentelijke contactpersonen, één van de meest<br />
succesvolle aspecten van het preventiebeleid uit.<br />
Binnen Vlaanderen worden de bereikte resultaten soms als vanzelfsprekend<br />
beschouwd. Maar zonder blijvende inzet, kan je deze topprestaties niet behouden.<br />
Soms ook worden ze in vraag gesteld. Noch het concept van thuiscomposteren,<br />
noch de selectieve inzameling, noch de kwaliteitsvolle verwerking zijn een<br />
verworven recht.<br />
Niets is vanzelfsprekend. VLACO VZW wordt geconfronteerd met bredere, ruimere,<br />
meer omvattende, meer uitdagende, innovatieve, nieuwe activiteiten. We willen<br />
daar op een kwaliteitsvolle manier invulling aan geven. In 2005 zijn we gestart<br />
met een strategische oefening om een lange termijn visie uit te bouwen, met<br />
duurzaamheid en de brede organisch-biologische kringloop als vertrekpunt. De<br />
VLACO-werking wordt verruimd. We evolueren op basis van de bereikte resultaten<br />
naar een verbreding van de werking rond afvalarm tuinieren, groenaanleg en<br />
–beheer, kleinschalige compostering, energetische valorisatie, vergisting en<br />
andere eindproducten zoals digestaat.<br />
Het is moeilijk om een voorafname te doen. Zeker is dat ons belangrijke<br />
uitdagingen en evoluties te wachten staan. In dit Activiteitenverslag 2005<br />
vindt u een stand van zaken en wordt reeds de basis gelegd voor belangrijke<br />
strategische keuzes voor VLACO VZW. Ik wens u veel leesplezier!<br />
Luc Vanacker<br />
Voorzitter VLACO VZW<br />
3
4<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
VLACO VZW geeft uitvoering<br />
aan het beleid<br />
inzake organisch-biologisch afval<br />
De preventie van organisch-biologisch afval<br />
werpt belangrijke vruchten af. De resultaten zijn<br />
spectaculair te noemen. Het succes is in belangrijke<br />
mate te danken aan de compostmeesterwerking,<br />
de nauwe samenwerking tussen<br />
compostmeesters, gemeenten en intergemeentelijk<br />
samenwerkingsverbanden. De<br />
compostmeesterwerking blijft dan ook centraal<br />
staan voor de Cel Thuiscomposteren om de<br />
preventiegedachte rond organisch-biologisch<br />
afval verder uit te dragen. Het Handboek<br />
Compostmeesterwerking geeft aan de<br />
coördinatoren richtlijnen over hoe de werking<br />
kan worden aangepakt. Uitgangspunt, op basis<br />
van onder andere de ervaring te velde, is dat één<br />
succesformule niet bestaat. Het is zoeken naar<br />
een evenwicht en roeien met de riemen die je<br />
hebt. Maar het is een interessante uitdaging om<br />
de kwaliteiten van de compostmeesters optimaal<br />
te benutten en in te zetten om het beleid uit te<br />
voeren.<br />
In 2005 heeft VLACO VZW, in aanwezigheid van<br />
minister Peeters, voor de derde maal een gesmaakt<br />
compostmeesterscongres georganiseerd. Een<br />
uitgebreid verslag vind je bij de activiteiten van<br />
de Cel Thuiscomposteren.<br />
Uit studies blijkt dat het thuiscomposteren voor<br />
de burger als een “opstapje” kan worden gezien<br />
naar het afvalarm tuinieren: eens men vertrouwd<br />
raakt met het thuiscomposteren en de kringloop<br />
van afval tot compost, durft men al snel andere<br />
vormen van de kringloop aan. De activiteiten<br />
van de compostmeesters kunnen in die richting<br />
worden uitgediept. Met het thema van Juni<br />
Compostmaand in 2005 “Afval brengt leven in de<br />
tuin” zijn heel wat nieuwigheden aangeboden die<br />
de bezoekers aangenaam hebben verrast en het<br />
interesseveld hebben verruimd.<br />
Het Vlaamse beleid wordt meer en meer beïnvloed<br />
door Europa. Vaak levert dit voor Vlaanderen een<br />
moeilijke evenwichtsoefening op. Zeker inzake<br />
organisch-biologisch afval hoort Vlaanderen bij de<br />
koptrekkers in Europa. De Europese doelstellingen<br />
zijn meestal minder ambitieus dan de Vlaamse.<br />
Op zich geen probleem, zou je zeggen. Maar we<br />
moeten er zeker over waken dat de Vlaamse<br />
concurrentiepositie niet in het gedrang komt.<br />
Zo zijn in 2005 de criteria voor<br />
het Europese Eco-label herzien.<br />
De idee dat bij een goede<br />
compostering vertrokken<br />
moet worden van goed<br />
ingangsmateriaal, waarbij<br />
verdunning niet is<br />
toegestaan, is algemeen<br />
aanvaard in Vlaanderen, maar<br />
niet zo in Europa. Deze discussie is<br />
volop gevoerd rond het al dan niet<br />
langer uitsluiten van de slibs voor<br />
bodemverbeteraars met Eco-label.
VLACO VZW is van mening dat enkel kwaliteitsvolle<br />
slibs kunnen worden toegelaten. Uiteindelijk<br />
heeft Europa besloten om te werken met een<br />
limitatieve lijst van toegelaten slibs, met daaraan<br />
gekoppeld nog een aantal voorwaarden, zoals<br />
normen voor zware metalen.<br />
Het afblazen van de Europese compost- of bioafvalrichtlijn<br />
illustreert eveneens dat Europa<br />
niet op de Vlaamse golflengte zit. Men lijkt te<br />
opteren voor aanpassingen aan de Kaderrichtlijn<br />
Afval en de IPPC-richtlijn. Is de vrees voor een<br />
vrij verhandelbare compost zonder oog voor<br />
kwaliteitsopvolging of inputcontrole terecht?<br />
Het gaat bergaf met de kwaliteit van de eens<br />
zo geprezen Vlaamse landbouwbodem. De<br />
combinatie van de verstrengde bemestingsnormen<br />
en het veralgemeende gebruik van<br />
meststoffen arm aan organische stof (drijfmest,<br />
chemische mest, kippenmest) heeft als gevolg<br />
dat het humusgehalte van de gemiddelde<br />
Vlaamse landbouwgrond jaar na jaar afneemt.<br />
Deze bodems zijn gevoeliger voor erosie en<br />
uitspoeling van nutriënten, gewassen worden<br />
ziekte- en droogtegevoeliger. De boomkwekerij,<br />
de groenteteelt en de biologische landbouw<br />
ondervinden als eerste sectoren de nadelen. Om<br />
deze negatieve evolutie om te keren dringt een<br />
aanpassing van de bemestingsnormen zich op.<br />
In 2005 heeft Vlaanderen actief gewerkt aan<br />
een nieuw mestdecreet. VLACO VZW heeft, in een<br />
gezamenlijke actie met FEBEM en INTERAFVAL,<br />
overleg gehad met de kabinetten van minister<br />
Peeters en minister Leterme. We hebben er gepleit<br />
om de toepassing van compost, omwille van de<br />
stabiele organische stof, mogelijk te maken buiten<br />
de bemestingslimieten, complementair aan het<br />
gebruik van mest. Dit om land- en tuinbouwers de<br />
mogelijkheid te bieden om de negatieve evolutie<br />
inzake gehalte organische stof in de Vlaamse<br />
vlaco<br />
1 op 2 percelen kampt met een tekort aan<br />
organische stof en is gevoelig voor:<br />
verslemping<br />
erosie<br />
droogtestress<br />
mineralenverlies<br />
Doe er iets aan met VLACO-compost:<br />
de ideale bron van stabiele organische stof<br />
D e k r a c h t v a n c o m p o s t<br />
www.compost.be<br />
051916VLACOPSTR00.indd 1 28-11-2005 14:39:22<br />
landbouwbodems om te buigen. Ons pleidooi<br />
viel niet in dovemansoren. De wetenschappelijke<br />
onderbouwing met studies van zowel VLACO VZW<br />
als anderen heeft indruk gemaakt. Door de<br />
beslissing van de Europese Commissie van 28<br />
november 2005 rond de kwetsbaarheid van<br />
Vlaanderen, wordt er nu vooral werk gemaakt<br />
van een wetenschappelijke onderbouwing van<br />
de bemestingsnormen. De decreetsaanpassing<br />
wordt naar later verschoven.<br />
VLACO VZW stond ook in 2005 in voor de<br />
erkenningsaanvraag in het kader van het besluit<br />
traagwerkende meststoffen. Als gevolg hiervan<br />
kan compost ook gedurende het winterseizoen<br />
2005-2006 uitgereden worden en in het kader<br />
van een teeltrotatie in meerjarige dosissen<br />
worden toegepast.<br />
Eind 2005 is VITO gestart met de herziening van<br />
de BBT-studie Mestverwerking. Het zal een derde<br />
versie van deze BBT-studie worden. De reden<br />
voor de herziening is ondermeer de vraag van<br />
AMV om lozingsnormen voor mestverwerking<br />
5
6<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
Studiedag 25/10/2005 in Malle.<br />
uit te werken. Als extra aandachtspunt zijn de<br />
impact van de coverwerking en aandacht voor<br />
luchtemissies opgenomen. Vooral als betrokkene<br />
bij de coverwerking is VLACO VZW opgenomen in<br />
het begeleidingscomité van de studie.<br />
De BBT-studie voor composterings- en<br />
vergistingsinstallaties werd medio 2005<br />
afgerond. Het is, dankzij de gedegen inbreng<br />
van VLACO VZW, een realistisch, werkbaar en<br />
pragmatisch document geworden dat de<br />
goedkeuring van de sector kan wegdragen.<br />
In verband met de voorwaarden om voor<br />
kleinschalige composteringen afwijkingen toe te<br />
staan op de verplichting tot een vloeistofdichte<br />
vloer, is gesteld dat deze bespreking niet los<br />
kan worden gezien van een bespreking over<br />
de randvoorwaarden voor kleinschalige<br />
compostering. Verder is er opgenomen dat er een<br />
duidelijke noodzaak bestaat om compostering<br />
en vergisting in VLAREM niet (enkel) vanuit<br />
afvalverwerking te bekijken, maar eerder vanuit<br />
hun eigen specificiteit, ongeacht de juridische<br />
aard van de verwerkte grondstof (afvalstof, mest,<br />
secundaire grondstof of energiegewas).<br />
In het kader van het KB van 14 november 2003<br />
betreffende autocontrole, meldingsplicht<br />
en traceerbaarheid promoot het FAVV de<br />
opmaak van een sectoriële gids. Op die manier<br />
legt de federale overheid echter een tweede<br />
bijkomend autocontrolesysteem op aan onder<br />
andere de composteerbedrijven. Dit gebeurt<br />
zonder rekening te houden met de bestaande<br />
regionale verplichtingen in het kader van<br />
VLAREA. De mogelijkheid wordt onderzocht om<br />
de controletaken tot één instantie te beperken,<br />
namelijk het Vlaamse niveau.<br />
Op basis van de wet van 9 december 2004 met<br />
betrekking tot de financiering van het FAVV zijn alle<br />
bedrijven en sectoren waarvoor het FAVV controles<br />
uitvoert in het kader van het KB “meststoffen en<br />
bodemverbeterende middelen” in de toekomst<br />
– vanaf begin 2006 – een financiële bijdrage<br />
verschuldigd in functie van het verhandeld<br />
productvolume. De bijdrage voor algemene<br />
controles (steekproeven) wordt geregeld via het<br />
KB van 10 november 2005 betreffende heffingen,<br />
bijdrages voor bedrijfsspecifieke controles en<br />
erkenningen via het KB van 10 november 2005<br />
betreffende retributies. VLACO VZW pleit hier voor<br />
een gelijke berechtiging en een gedegen risicoanalyse.<br />
De toepassingsmogelijkheden van de bioplastics<br />
worden steeds ruimer. De GFT-ophaalzakken zijn<br />
in het Vlaamse landschap al langer gekend (en<br />
zijn de laatste jaren toch ook wel performanter<br />
geworden), de bioafbreekbare bloempotjes zijn<br />
tijdens Juni Compostmaand 2004 voorgesteld,<br />
de composteerbare tijdschriftenwikkels worden<br />
al vrij frequent gebruikt en in de zomer van 2004<br />
zijn de composteerbare festivalbekers uitgetest.<br />
De evoluties op de verpakkingsmarkt gaan zeer<br />
snel: schaaltjes, folies, netjes, yoghurtpotjes op<br />
basis van biopolymeren zijn nu al of in de nabije<br />
toekomst zeker mogelijk.<br />
De bioplastics zijn vaak vervaardigd uit organisch<br />
materiaal zoals houtpulp, maïs of tarwe<br />
– natuurlijke, hernieuwbare grondstoffen, die<br />
bovendien ook helpen bij de beperking van de<br />
CO2-uitstoot. De productie bevindt zich echter<br />
vaak ver buiten Europa, waardoor de milieubalans<br />
omwille van het transport toch niet positief<br />
uitdraait. Bovendien bestaan niet alle bioplastics<br />
uit hernieuwbare materialen. Sommigen worden
op petroleumbasis geproduceerd. Er zijn ook<br />
verpakkingen die claimen composteerbaar te zijn,<br />
maar bijvoorbeeld een PE-coating bevatten.<br />
De lancering van de verpakkingen is niet evident.<br />
Ook het openstellen van de GFT-definitie voor<br />
deze verpakkingen is niet zomaar mogelijk.<br />
Vooral de herkenbaarheid van de composteerbare<br />
materialen stelt nog altijd problemen. Op federaal<br />
niveau wordt er momenteel gewerkt aan een<br />
Belgische productnorm. Dit is al een eerste stap.<br />
Blijft ook de dreiging van verontreiniging van<br />
het GFT-afval als de GFT-definitie zou worden<br />
aangepast. Volgens ramingen zou het potentieel<br />
aan bioplastics op de markt voor de komende 10<br />
jaar maximaal 1,5 kg /inw,jaar bedragen. Is het<br />
zinvol om daarvoor onze zuivere GFT-stroom op<br />
het spel te zetten?<br />
Op 25 oktober 2005 heeft VLACO VZW samen met<br />
Biogas-E vzw in Malle een succesvolle studiedag<br />
georganiseerd over anaërobe vergisting van<br />
GFT en de organisch-biologische fractie van<br />
het restafval. IGEAN, IVVO, ITRADEC en OWS<br />
brachten interessante praktijkgetuigenissen van<br />
anaërobe vergisting, met aandacht voor zowel de<br />
exploitatie als het energetische luik. De visie van<br />
de overheid, de inpassing van vergisting in het<br />
totale Vlaamse afvalbeleid en de afzet van een<br />
kwalitatief eindproduct zijn eveneens toegelicht.<br />
Tot slot kon een bezoek worden gebracht aan de<br />
Dranco-installatie van IGEAN in Brecht. Hiermee<br />
zijn we er in geslaagd het totale concept van<br />
vergisting aan bod te laten komen.<br />
In het Vlaams Actieplan Groene Stroom is er een<br />
voorstel gedaan om de minimumwaarde voor<br />
de groenestroomcertificaten te differentiëren<br />
naar technologie. Voor vergisting zou de<br />
minimumwaarde verlaagd worden van € 80 naar<br />
€ 60 per groenestroomcertificaat. Het voorstel<br />
tot vermindering was gebaseerd op de VITOstudie<br />
“Onrendabele toppen van duurzame<br />
elektriciteitsopties in Vlaanderen”, een studie<br />
die heel wat beroering heeft opgewekt omwille<br />
van de onvolledige en beperkte gegevens.<br />
Samen met andere betrokken organisaties<br />
zoals Biogas-E en VCM, heeft VLACO VZW de<br />
nodige en correcte informatie met betrekking<br />
tot vergisting samengebracht en overgemaakt<br />
aan ANRE (ondertussen VIA geworden). Net<br />
voor het jaareinde heeft ANRE gemeld de<br />
nieuwe informatie te aanvaarden en verder te<br />
gebruiken als input voor nieuwe beleidskeuzes<br />
en –voorstellen, wat zal resulteren in een nieuw<br />
energiedecreet.<br />
VLACO VZW is veel gevraagd als spreker op<br />
internationale congressen, zowel voor het<br />
thuiscomposteren en de compostmeesterwerking<br />
als voor de integrale kwaliteitsopvolging. In het<br />
kader van een Twinning-project zal VLACO VZW,<br />
in samenwerking met de OVAM, de gelegenheid<br />
krijgen om kennis en know-how in verband met<br />
organisch-biologisch afval over te dragen naar<br />
Roemenië. Doel is om de nodige kennis over te<br />
brengen zodat regionaal een gepast beleid kan<br />
worden uitgewerkt.<br />
Vergistingsinstallatie van IGEAN.<br />
7
8<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
Realisaties op het vlak van<br />
thuiscomposteren<br />
en afvalarm tuinieren in 2005<br />
Compostmeestercongres 2005<br />
Op 12 maart vond in Hasselt het derde<br />
Compostmeesterscongres plaats. Opnieuw een<br />
groot succes, met meer dan 1 000 compostmeesters,<br />
enkele honderden partners en een<br />
50-tal kinderen. De formule van de congressen<br />
in Antwerpen en Brugge, waarop de<br />
compostmeesters toch wel erg positief hadden<br />
gereageerd, hebben we behouden. Voor de<br />
invulling zoeken we steeds naar een goed<br />
verhaal, een rode draad, afwisseling, verrassing,<br />
herkenbaarheid, vernieuwing, aansluiting bij het<br />
thema van Juni Compostmaand en technische<br />
uitvoerbaarheid. Ook in 2005 was dat weer gelukt.<br />
Het Congres was af. Verbluffend hoeveel positieve<br />
energie er vrijkomt, zowel bij de organisatie als bij<br />
de deelnemers.<br />
Het verrast ons ook telkens weer hoe graag<br />
iedereen zijn medewerking verleent aan een<br />
evenement dat een hart onder de riem wil steken<br />
van alle Vlaamse compostmeesters. De inzet van<br />
Limburg en vooral van AML Afdeling Intercompost<br />
was in 2005 zeer groot en werd ook gesmaakt<br />
door alle aanwezigen.<br />
Limburg heeft iets met compost. Zowel de<br />
professionele compostering als de promotie<br />
voor het thuiscomposteren kennen er een lange<br />
traditie. Dat werd tijdens deze editie van het<br />
congres meer dan duidelijk. De Limburgse inbreng<br />
gaf een heel eigen, gewaardeerd accent aan het<br />
Congres.<br />
De opening was sterk. Ineens viel al het<br />
geroezemoes stil, toen een jongetje van 7 jaar<br />
begon voor te lezen uit Lieske, een verhaal over<br />
toverdiertjes van compostmeester Marie José<br />
Menu uit Stekene. De figuren in dit boek zijn<br />
gevormd van organisch materiaal. Marie José<br />
signeerde later haar boek aan de VLACO-stand.<br />
Rob Lenaers, voorzitter van de raad van bestuur<br />
van het toen nog Intercompost, ging kort in op de<br />
inspanningen rond afvalpreventie. De vrijwillige<br />
compostmeester speelt hierin een centrale rol en<br />
levert werk van onschatbare waarde, benadrukte<br />
hij.<br />
Traditiegetrouw wisselden ludieke momenten<br />
en informatieve onderwerpen elkaar af. Lieve<br />
Ketelsleghers gidste ons door de activiteiten.<br />
‘Afval brengt leven in de tuin’ was het eerste<br />
thema van het Congres en tevens ook het thema<br />
van Juni Compostmaand. De natuur kent geen<br />
afval. De afbraak in de natuur vormt weer een<br />
voedselbron voor ander leven.<br />
Tien jaar Vlaamse compostmeesters en<br />
communicatie waren de thema’s die niet alleen<br />
tijdens de twee salondebatten aan bod kwamen,<br />
maar ook verweven waren in de luchtige<br />
intermezzo’s.<br />
Robin Ibens en Joris Bruyninckx maakten de<br />
compostmeesters op een speelse manier duidelijk<br />
dat het overbrengen van het ‘compostverhaal’<br />
staat of valt met de manier van benaderen van<br />
de toeschouwer. De Limburgse compostmeesters<br />
zongen, onder muzikale begeleiding van Willy<br />
Claes, terwijl op de achtergrond beelden van 10<br />
jaar compostmeesterwerking verschenen.<br />
We konden ook rekenen op de aanwezigheid<br />
van minister Peeters. In een gesprek met Luc<br />
Vanacker, voorzitter van VLACO VZW, heeft minister<br />
Peeters het belang van het thuiscomposteren<br />
en afvalarm tuinieren in zijn beleid benadrukt<br />
en de vrijwillige compostmeesters gefeliciteerd<br />
voor hun inzet. Hem een standbeeld laten<br />
onthullen voor de compostmeesters, leek ons<br />
een gepaste hulde aan 10 jaar vrijwilligerswerk.<br />
Maar een compostmeester voorstellen als iets<br />
onbeweeglijks, dat kon toch niet. Ives Claeys,<br />
compostmeester in Zulte, bracht de oplossing als<br />
“levend standbeeld”.
Ook de kinderen hadden het naar hun zin.<br />
Opgedeeld per leeftijd namen zij deel aan<br />
verschillende kinderateliers: terwijl de kleinsten<br />
zich uitleefden in het schilderatelier, mocht<br />
de tweede groep kunstwerkjes boetseren van<br />
organisch materiaal en de oudste kinderen<br />
maakten prachtige schilderijen met materiaal<br />
uit de tuin. Tijdens het Congres gingen Robin en<br />
Joris, gevolgd door de cameraman, de vorderingen<br />
en de sfeer in de ateliers opsnuiven. Door de<br />
wondere techniek konden de mensen in de zaal<br />
hiervan meegenieten.<br />
Tijdens de ruime lunchpauze kon iedereen<br />
rustig kuieren langs de standjes van bedrijven,<br />
intercommunales en verenigingen die diensten<br />
en producten aanbieden waarmee ze ijveren voor<br />
meer ‘leven in de tuin’.<br />
De dag werd afgesloten met een gevarieerd<br />
namiddagprogramma, waar ook partners en<br />
kinderen van konden meegenieten. Een bezoek aan<br />
het Limburgse mijnverleden, stadswandelingen<br />
in Hasselt of een rondleiding door Alden Biesen.<br />
Er was voor ieder wat wils, alleen wilde het weer<br />
niet mee.<br />
Het Congres is een organisatie van VLACO VZW,<br />
de OVAM en de Vlaamse intergemeentelijke<br />
samenwerkingsverbanden.<br />
Het was een geslaagd Congres. We hebben zeker<br />
opnieuw het groepsgevoel bij de compostmeesters<br />
kunnen stimuleren, onze waardering voor hun<br />
werk kunnen uitspreken. Eens te meer mocht<br />
blijken dat de compostmeesterwerking wordt<br />
gedragen door het ganse beleid, zowel op lokaal<br />
als op Vlaams niveau.<br />
Nationale Compostmeesterontmoeting<br />
Op zondag 24 april 2005 organiseerde het<br />
Comité Jean Pain vzw i.s.m. VLACO VZW, het<br />
Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM),<br />
twee Waalse intercommunales en een<br />
Duitstalige milieuvereniging een ontmoeting<br />
van de compostmeesters uit alle Belgische<br />
gemeenschappen en gewesten. Dit initiatief, met<br />
de steun van het Prins Filip Fonds, was met zijn 70<br />
deelnemers een succes te noemen.<br />
Er kwamen technische thema’s aan bod,<br />
wijkcomposteren, composteren op school en het<br />
afvalbeleid. VLACO-voorzitter Luc Vanacker lichtte<br />
bij de aanvang zowel de werking van VLACO VZW<br />
toe als het Vlaamse afvalbeleid en de rol van het<br />
thuiscomposteren daarin.<br />
Hoewel de opleiding van compostmeesters en<br />
algemeen de promotie van het thuiscomposteren<br />
in Wallonië en Brussel een stuk later op gang<br />
kwam en minder ondersteund is vanuit de<br />
overheid, konden we toch vaststellen dat het<br />
enthousiasme en de middelen er wel degelijk<br />
zijn.<br />
Alle deelnemers waren het er over eens dat een<br />
dergelijk initiatief voor herhaling vatbaar is.<br />
Juni Compostmaand<br />
Eén van de acties van het Uitvoeringsplan<br />
Huishoudelijke Afvalstoffen 2003-2007 van de<br />
OVAM is de preventie van GFT- en groenafval te<br />
promoten bij de particulieren. Om maximaal aan<br />
afvalpreventie te doen, moeten particulieren op<br />
de hoogte gebracht worden van de principes van<br />
afvalarm tuinieren en thuiscomposteren.<br />
Vooropgesteld wordt dat in 2007 40 % van de<br />
bevolking actief aan preventie van alle organisch<br />
9
10<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
afval doet, of 80 % van de bevolking aan preventie<br />
van de helft van zijn organisch afval doet. Juni<br />
Compostmaand is alvast de juiste voorzet.<br />
Anno 2005 concentreerden de OVAM,<br />
VLACO VZW, de Vlaamse gemeenten en<br />
intergemeentelijke samenwerkingsverbanden<br />
en de compostmeesters hun activiteiten op het<br />
thema “Afval brengt leven in je tuin”.<br />
De compostmeester: spilfiguur<br />
tijdens Juni Compostmaand<br />
Tijdens Juni Compostmaand zijn de<br />
compostmeesters een vaste waarde om de<br />
geïnteresseerden tijdens leuke, interactieve<br />
informatiesessies wegwijs te maken in de talrijke<br />
mogelijkheden van afvalarm tuinieren. Ze helpen<br />
tuinbezitters graag op weg met inspiratie,<br />
technieken, adviezen en tips om fauna en flora<br />
binnen de eigen tuin te verzoenen.<br />
Een mediacampagne werd op touw<br />
gezet.<br />
De mediacampagne heeft als doel enerzijds<br />
het bekendmaken van Juni Compostmaand en<br />
anderzijds volk op de been te brengen voor de<br />
lokale activiteiten van de compostmeesters in<br />
Juni Compostmaand. De slogan voor 2005 “Zet<br />
de stap naar slim tuinieren” met het beeld van de<br />
laars is daar een creatieve vertaling van.<br />
Wat is afvalarm tuinieren?<br />
Afvalarm tuinieren betekent niet alleen dat<br />
je op een ecologische manier omspringt met<br />
grondstoffen (planten, hout,...) met als doel de<br />
afvalberg te verkleinen. Je zorgt er tegelijk ook<br />
voor dat je tuin op een eenvoudige manier een<br />
bron van leven wordt door slim gebruik te maken<br />
van je tuinafval.
Om een idee te geven hoe afvalarm of slim<br />
tuinieren je tuinomgeving nog mooier en rijker<br />
kan maken, werden drie leaflets samengesteld. Ze<br />
hebben de vorm van de laars die ook op de affiche<br />
de “slimme stap naar” symboliseert.<br />
Met ‘Afval brengt leven in je tuin!’ is dus een zeer<br />
breed thema aangeboden, dat op verschillende<br />
originele manieren kon worden ingevuld. Eén<br />
belangrijke constante: het vraagt geen zware<br />
inspanning om een gezonde en bloeiende tuin<br />
in te richten. Het resultaat van slim tuinieren<br />
is daarentegen wel groots! Het thema van Juni<br />
Compostmaand 2005 handelde daarom over<br />
eenvoudige technieken om door de verwerking<br />
van tuinafval je tuin opnieuw te doen opleven of<br />
te verlevendigen.<br />
Niet minder dan 150 gemeenten namen deel<br />
aan deze tweede editie van Juni Compostmaand:<br />
honderden activiteiten vonden plaats, naar<br />
schatting 17 000 bezoekers kregen uitleg en heel<br />
wat artikels verschenen in de nationale en lokale<br />
pers.<br />
Het aantal activiteiten lag iets hoger tijdens de<br />
twee eerste weekends van juni. Ook het derde<br />
weekend was nog erg populair, het laatste iets<br />
minder. Ook tijdens de week zagen we het aanbod<br />
vergroten: (avond)markten, informatieavonden<br />
en compostcursussen, buurtcomposteringen die<br />
hun deuren wijd open zetten, een informatiestand<br />
in het gemeentehuis, een vertelnamiddag over<br />
kriebelbeestjes in de jeugdbibliotheek, ...<br />
Opvallend ook hoeveel nieuwe<br />
demonstratieplaatsen officieel geopend werden<br />
tijdens Juni Compostmaand. We konden<br />
ook met veel genoegen vaststellen dat de<br />
samenwerking met de Groene Zomer van de Velt<br />
vzw leidde tot een 13 tal gemeenschappelijke<br />
activiteiten, voornamelijk aanwezigheid van de<br />
compostmeesters in een opengestelde open-Velttuin.<br />
Eveneens opvallend was het om vast te stellen<br />
hoezeer we als compostmeester vasthouden aan<br />
onze compostbakken en –vaten. Vaak letterlijk, als<br />
houvast, bij het geven van uitleg. En hoe moeilijk<br />
het is om weg te komen van onze geliefde compost<br />
om in de hete dagen met de bezoeker even te<br />
kijken hoe mooi vochtig, kruimelig en levendig<br />
de grond blijft onder de mulchlaag ondanks de<br />
dagenlange hitte. Of om die mulchmaaier even<br />
te betrekken in het gesprek over massa’s gras.<br />
Niettemin veel vlechtwerken en takkenwallen<br />
op de demonstratieplaatsen en in een groeiend<br />
aantal tuinen.<br />
Voor het eerst werd er ook een bevraging bij de<br />
bezoekers en de organisatoren van de activiteiten<br />
gehouden. Zo bleek dat de compostmeesters<br />
nood hebben aan een campagne die hen iets<br />
praktisch aanbiedt, met een mooi campagnebeeld<br />
op zich kan men op het terrein niets. Bovendien<br />
bleken de bezoekers nog vooral vragen over het<br />
thuiscomposteren zelf te hebben. Aan de hand<br />
van deze resultaten, is de campagne van 2006<br />
bijgestuurd.<br />
Handboek compostmeesterwerking<br />
Op het Compostmeesterscongres van begin 2005<br />
werd 10 jaar compostmeesterwerking gevierd.<br />
In die tijd is heel wat ervaring vergaard over hoe de<br />
compostmeesters best worden begeleid en hoe ze<br />
samen met gemeente en het intergemeentelijke<br />
samenwerkingsverband promotie kunnen<br />
maken voor het thuiscomposteren en afvalarm<br />
tuinieren.<br />
VLACO VZW bundelde ervaringen en opgedane<br />
kennis in het Handboek Compostmeesterwerking<br />
en gaf deze handleiding aan alle begeleiders van<br />
de compostmeesters.<br />
Naar aanleiding van dit handboek stond in 2006<br />
een studiedag op het programma.<br />
11
12<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
VLACO-lesgevers in Hof Ter<br />
Winkelen.<br />
Compostcursus, opleiding en bijscholing<br />
De opsplitsing van de opleiding in het driedelige<br />
traject compostcursus – inwerkperiode –<br />
opleiding compostmeester, is een schot in de<br />
roos. De aanvragen voor compostcursussen<br />
blijven komen. In 2005 organiseerde VLACO VZW,<br />
in samenwerking met de intergemeentelijke<br />
samenwerkingsverbanden, 63 compostcursussen.<br />
Als je bedenkt dat elke cursus 16 deelnemers<br />
kan tellen, is hiermee ons doel – zoveel<br />
mogelijk mensen aanzetten tot kwaliteitsvol<br />
thuiscomposteren – ook bereikt.<br />
Het aantal opleidingen is gedaald sinds de<br />
komst van de compostcursus, maar levert wel<br />
actieve gemotiveerde compostmeesters op.<br />
In 2005 vonden 15 opleidingen plaats wat ons<br />
compostmeestersbestand uitbreidde met 199<br />
nieuwe compostmeesters.<br />
Terugkomdag VLACO-lesgevers in<br />
Hof Ter Winkelen<br />
Jaarlijks organiseert de Cel Thuiscomposteren<br />
een bijscholings- en ontmoetingsdag voor<br />
alle lesgevers. We vinden het belangrijk dat<br />
onze lesgevers op de hoogte zijn van nieuwe<br />
ontwikkelingen en dat ze het preventieverhaal op<br />
een éénduidige wijze overbrengen.<br />
Het programma was in 2005 opgedeeld in<br />
verschillende werkwinkels met stuk voor<br />
stuk interessante onderwerpen: Compostmeesterwerking<br />
binnen het gemeentelijke<br />
beleid, Kokosvezel als vervangproduct voor turf,<br />
Insectenwand, Interactieve workshop, Vlechten<br />
met snoeihout en de voorstelling van het<br />
onderzoek over een veelbesproken toestel om<br />
compost te bekomen.<br />
Na de werkwinkels was het tijd voor een<br />
afscheidsdrink en om met andere lesgevers<br />
ervaringen uit te wisselen en vooral de<br />
broodnodige en stimulerende banden met<br />
gelijkgestemden aan te halen.
Evolutie in inzameling en verwerking<br />
Groenafval<br />
In 2005 waren 24 groencomposteringsinstal-<br />
laties operationeel in Vlaanderen. Samen hebben<br />
ze 480.000 ton groenafval verwerkt, een stijging<br />
met 7 % ten opzichte van 2004. Dit is deels te<br />
wijten aan enkele nieuwe installaties, zoals van<br />
De Bree Solutions NV in Oostende en Eke.<br />
Begin 2006 komen er nog enkele groencomposteerders<br />
bij. U vindt ze alvast achteraan in dit<br />
Activiteitenverslag, in de ledenlijst.<br />
De selectieve inzameling van groenafval zit in<br />
2004 terug op het niveau van 2002, namelijk<br />
525.000 ton groenafval ofwel 87 kg/inwoner,jaar<br />
(zie Figuur 2). In 2003 was de selectieve inzameling<br />
– vermoedelijk omwille van de droogte – gezakt<br />
tot op 78 kg/inwoner,jaar.<br />
GFT-afval<br />
De 9 installaties voor de verwerking van GFT-afval<br />
hebben in 2005 samen 356.000 ton organischbiologisch<br />
afval verwerkt, waarvan 321.000<br />
ton GFT-afval, 15.000 ton organisch-biologisch<br />
bedrijfsafval en 20.000 ton structuurmateriaal.<br />
Ten opzichte van 2004 betekent dit vooral een<br />
daling in GFT-afval, namelijk met 20.000 ton.<br />
Gemiddeld is er in Vlaanderen 85,5 kg GFT-afval/<br />
inwoner,jaar ingezameld in 2005, ten opzichte<br />
van 91 kg/inwoner,jaar in 2004.<br />
De selectieve inzameling van GFT-afval blijft<br />
variëren (zie Figuur 2). In 2005 komt de verwerkte<br />
en ingezamelde hoeveelheid iets boven de<br />
hoeveelheid van 2003 (zeer droge zomer met<br />
weinig tuinafval) uit en iets onder de hoeveelheid<br />
van 2002. Is deze daling het gevolg van diftar? De<br />
inzamelresultaten van de komende jaren zullen<br />
dit moeten bevestigen.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Figuur 1<br />
Verwerkte hoeveelheden organischbiologisch<br />
afval per installatie in<br />
2005.<br />
Groencompostering IVAREM.<br />
13
14<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Figuur 2<br />
Inzameling en verwerking van organisch-biologisch<br />
afval over de periode<br />
1989-2005.<br />
GFT-compostering INDAVER.<br />
Tabel 1<br />
Vergunde en operationele installaties<br />
voor de biologische verwerking van<br />
organisch-biologisch afval, samen<br />
met mest en energiegewassen – verwerkingscapaciteit<br />
uitgedrukt in ton<br />
(2005).<br />
(Bron: Voortgangsrapportage 2004-<br />
2005 Uitvoeringsplan Organisch-biologisch<br />
Afval - OVAM)<br />
Organisch-biologisch bedrijfsafval<br />
De verwerking van organisch-biologisch<br />
bedrijfsafval wordt in 2005 verder uitgebreid.<br />
Een deel wordt aangeboden aan de GFTinstallaties,<br />
namelijk 15.000 ton. Daarnaast zijn<br />
er ook andere verwerkingseenheden, van zowel<br />
aërobe als anaërobe biologische behandeling, die<br />
belangrijke hoeveelheden organisch-biologisch<br />
afval verwerken. De vergunde capaciteiten zijn<br />
opgenomen in Tabel 1. Exacte cijfers van verwerkte<br />
hoeveelheden organisch-biologisch afval zijn niet<br />
gekend.<br />
Installatie Verwerkingscapaciteit (ton/jaar)<br />
OBA Mest E-teelt Totaal<br />
Vergisting<br />
Biofer NV 30.000 30.000 60.000<br />
BioNoord (IVEB) Max. 25.000 Min. 25.000 50.000<br />
Renders 6.000 6.000 1.200 13.200<br />
Slachthuis De Rese<br />
Co-verwerking<br />
X X 15.000<br />
Op de Beeck X X 100.000<br />
NV Samyn 40.000 136.000 176.000
Onder de kwaliteitsopvolging van VLACO VZW<br />
vallen verschillende activiteiten. Twee grote luiken<br />
zijn enerzijds de uitwerking van lastenboeken,<br />
anderzijds de controle op de toepassing ervan.<br />
Voor een goed begrip, onder lastenboek wordt de<br />
leidraad met normen en eisen voor compost en<br />
digestaat verstaan.<br />
Afgeleide activiteiten betreffen o.a. onderzoek<br />
over kwaliteit en eigenschappen van compost en<br />
digestaat, opvolgen van nieuwe, verbeterde of<br />
alternatieve analysemethoden, ondersteuning bij<br />
interlaboratoriumtesten, ....<br />
Lastenboeken<br />
Kwaliteitsopvolgingssysteem<br />
In een nog recent verleden betrof de<br />
kwaliteitsopvolging enkel GFT- en groencompostering.<br />
Bij die beoordeling werd gebruik<br />
gemaakt van een certificeringsnota. Ondertussen<br />
is het landschap drastisch gewijzigd. Sinds de<br />
inwerkingtreding van VLAREA (Besl. Vl. Reg.<br />
05.12.2003) behoort ook de opvolging van<br />
compost of digestaat van organisch-biologisch<br />
bedrijfsafval tot het takenpakket van VLACO VZW.<br />
Bovendien legt het K.B. autocontrole van 14<br />
november 2003 bijkomende eisen op aan<br />
procesvoering en controle daarop bij producenten<br />
van organische bodemverbeterende middelen en<br />
meststoffen.<br />
De ontwikkeling van lastenboeken is een<br />
antwoord geweest op deze nieuwe uitdagingen.<br />
Met het gebruik ervan beoogt VLACO VZW een voor<br />
iedereen duidelijk en gelijk speelveld te creëren.<br />
Dat dit niet altijd even evident is, mag blijken uit<br />
een summier overzicht van potentiële producten<br />
in het kader van de huidige keuringstaken van<br />
VLACO VZW (Figuur 3).<br />
Twee lastenboeken zijn ontwikkeld en in de loop<br />
van 2005 verder uitgewerkt en aangepast. Eén<br />
voor GFT- en groencompost en één voor OBAcompost<br />
en –digestaat (compost of digestaat<br />
van organisch-biologische bedrijfsafvalstoffen).<br />
In het laatste geval kan er sprake zijn van al<br />
of niet co-verwerking met mest. Alle procesen<br />
productvoorwaarden zijn er uniform in<br />
vastgelegd. De verscheidenheid aan (mogelijke)<br />
producten en producteigenschappen is echter<br />
vrij groot, waardoor een voorafgaandelijke<br />
opdeling in producttypes zich opdrong (Figuur 3).<br />
Per producttype zijn acceptatienormen,<br />
procesvoorwaarden, hygiënisatie-eisen, kwaliteitsnormen<br />
en gebruiksbepalingen vastgelegd.<br />
Aan de hand van ervaringen en wetenschappelijke<br />
kennis, en in overleg met overheden, producenten<br />
en afnemers zal VLACO VZW het lastenboek OBAcompost<br />
en –digestaat verder detailleren.<br />
Jonge<br />
<strong>Vlaco</strong>-compost<br />
O BA-digestaat Type I<br />
O BA-digestaat Type II<br />
Mature<br />
<strong>Vlaco</strong>-compost<br />
<strong>Vlaco</strong>-compost O BA-compost Type I OBA-com post Type II<br />
Compost<br />
Jonge<br />
O BA-com post<br />
Type I<br />
VLAREA<br />
Jonge<br />
OBA-compost<br />
Type II<br />
Biologisch behandeld<br />
organisch<br />
bodemverbeterend middel<br />
OBA-digestaat OBA-meststof<br />
G ecomposteerde<br />
O BA-m eststof<br />
Type I<br />
G ecomposteerde<br />
O BA-meststof<br />
Mature<br />
O BA-compost<br />
Type I<br />
Gecomposteerde<br />
OBA-meststof<br />
Type II<br />
Biologisch<br />
behandelde<br />
O BA-meststof<br />
Biologisch<br />
behandelde<br />
OBA-meststof<br />
Type I<br />
Mature<br />
OBA-compost<br />
Type II<br />
Biologisch behandeld<br />
organisch bodemverbeterend<br />
middel Type I<br />
Biologisch behandeld<br />
organisch bodemverbeterend<br />
middel Type II<br />
Biologisch<br />
behandelde<br />
OBA-meststof<br />
Type II<br />
Figuur 3<br />
Potentiële producten in het kader van<br />
VLACO-kwaliteitsopvolging.<br />
15
16<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
Figuur 4<br />
Foto van de Oxitop® op het schudtoestel:<br />
links de blanco, rechts een<br />
compoststaal.<br />
Kwaliteitscontrole<br />
In het kader van de opvolging van producenten<br />
van GFT- en groencompost werden een 120 à<br />
130 bedrijfsbezoeken afgelegd met meer dan<br />
150 staalnames. VLACO-keuringsattesten werden<br />
enkel daar afgeleverd waar ofwel het vroegere<br />
OVAM-gebruikscertificaat verlopen was, ofwel<br />
waar het een nieuwe aanvraag betrof. Dit betrof<br />
in 2005 8 keuringsattesten. Daarnaast is ook nog<br />
één keuringsattest uitgereikt voor de productie<br />
van digestaat.<br />
Het VLACO-label voor GFT- of groencompost is<br />
in 2005 aan twee locaties uitgereikt: IVM – De<br />
Sutter en De Sutter zelf. Dit bracht het totaal<br />
aantal producenten met VLACO-label eind 2005<br />
op 16. Voor de meest recente situatie verwijzen<br />
we graag naar de website www.vlaco.be.<br />
Ontwikkelingen<br />
Een belangrijke ontwikkeling betreft het gebruik<br />
van Oxitop® als alternatieve stabiliteitsmethode.<br />
Bij de test (Figuur 4) wordt een mengsel van<br />
suspensievloeistof en monster gedurende<br />
een aantal dagen permanent geschud in een<br />
recipiënt. Het recipiënt is afgesloten met een<br />
druksensor. Beschikbaar organisch materiaal<br />
in het monster wordt onder invloed van<br />
microbiële activiteit omgezet in CO2. Daarvoor<br />
wordt zuurstof gebruikt, terwijl het gevormde<br />
CO2 wordt vastgelegd op NaOH-korrels. Het<br />
resultaat is een netto drukdaling in het recipiënt.<br />
De mate van drukdaling staat in verhouding<br />
tot de mate van microbiële activiteit (of m.a.w.<br />
productinstabiliteit).<br />
Over Oxitop® is in 2003 door OWS in opdracht van<br />
VLACO VZW een uitgebreid onderzoek verricht. De<br />
meerwaarde ervan bleek toen voor toepassing<br />
bij (heel) stabiele composten onvoldoende om<br />
invoering ervan (en noodzakelijke ingrijpende<br />
veranderingen in normering en analysemethoden)<br />
te rechtvaardigen.<br />
In het kader van de kwaliteitsopvolging van<br />
nieuwe producttypes (andere compostsoorten,<br />
digestaat, mest,...) bleek die nood in 2005 echter<br />
wel. Daar falen immers de huidige methoden<br />
(nitraatammoniumverhouding, kiemremming en<br />
rijpheidsgraad), zodat de alternatieve Oxitop®methode<br />
daar wel een maximale meerwaarde<br />
biedt. Bovendien is de methode onafhankelijk van<br />
het vochtgehalte van het monster, wat toelaat dat<br />
in principe alle soorten stalen onderzocht kunnen<br />
worden. Op dit ogenblik schuift VLACO VZW daarom<br />
de Oxitop®-methode meer dan ooit naar voren<br />
als de stabiliteitsmethode van de toekomst.<br />
Toekomst<br />
Ten slotte willen we nog een blik werpen op de<br />
toekomst. De ontwikkeling van de verschillende<br />
lastenboeken en groeiend aantal producttypes<br />
leidt tot een toenemende complexiteit.<br />
Vereenvoudiging dringt zich op. Ook onderlinge<br />
afstemming en stroomlijning is noodzakelijk. Met<br />
betrekking tot de verdere ontwikkeling van de<br />
lastenboeken zijn dit meteen ook de voornaamste<br />
doelstellingen voor 2006.
In 2005 werd in Vlaanderen ongeveer 340 000<br />
compost geproduceerd. Dit is een kleine daling<br />
(- 30 000 ton) ten opzichte van 2004 tot op het<br />
niveau van 2002 en 2003.<br />
De groencomposteerders verwerkten 480 000 ton<br />
groenafval tot 213 000 ton groencompost. De<br />
GFT-composteerders verwerkten 356 000 ton<br />
GFT-afval tot 122 000 ton GFT-compost.<br />
De compostproducenten zetten ongeveer<br />
342 000 ton compost af in 2005. Dit is iets meer<br />
dan in 2004. Figuur 5 geeft de productie en afzet<br />
van de compost in 2005 weer.<br />
In Vlaanderen wordt heel wat kwaliteitsvolle<br />
compost geproduceerd. Wie zijn de belangrijkste<br />
gebruikers van deze compost? Tabel 2 geeft<br />
een overzicht van de belangrijkste afnemers<br />
van VLACO-compost. Deze gegevens zijn ook in<br />
Figuur 6 weergegeven.<br />
In 2005 is ongeveer 36 % van de VLACO-compost,<br />
of 124 000 ton compost, via grootafnemers<br />
verdeeld. Dit is evenveel als in 2004. Iets meer dan<br />
de helft hiervan is door grondmengers opgekocht<br />
om verbeterde teelaarde te produceren. In de<br />
potgrondsector is 19 000 ton of 6 % van de<br />
compostafzet gebruikt. Dit is iets minder dan in<br />
2004.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Afzet<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
In de groenvoorziening is in 2005 144 000 ton<br />
compost gebruikt. Dit is 42 % van de compostafzet.<br />
In 2004 was dit iets meer, namelijk 48 % van<br />
de afzet. Een kleine helft hiervan (67 000 ton<br />
compost) is door particulieren gebruikt. Openbare<br />
groendiensten namen in 2005 rond de 35 000 ton<br />
compost af. Deze hoeveelheid komt overeen met<br />
10% van de totale afzet in 2005. Tuinaannemers<br />
Afzet<br />
ton %<br />
Grootafnemers 124 000 36<br />
Potgrondfabrikanten 19 000 6<br />
Grondopmengers 72 000 21<br />
Andere grootafnemers 33 000 9<br />
Groenvoorziening 144 000 42<br />
Tuinaannemers 42 000 12<br />
Groendiensten 35 000 10<br />
Particulieren 67 000 20<br />
Land- en tuinbouw 39 200 12<br />
Boomkwekerij en sierteelt 21 000 6<br />
Tuinbouw 3 000 1<br />
Akkerbouw 15 000 5<br />
Fruitteelt 200 0<br />
Export 25 000 7<br />
Andere 10 000 3<br />
Figuur 5<br />
Evolutie van de productie en de afzet<br />
van GFT- en groencompost in 2005.<br />
Tabel 2<br />
Afnemers van VLACO-compost in 2005.<br />
17
18<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
Tabel 3<br />
Afzet van GFT- en<br />
groencompost<br />
in 2005.<br />
Afzet Afzet<br />
GFT-compost groencompost<br />
Ton % ton %<br />
Grootafnemers 30 000 29 94 000 39<br />
Groenvoorziening 60 000 58 85 000 35<br />
Land- en tuinbouw 8 000 8 31 000 13<br />
Export 0 0 25 000 10<br />
Andere 5 000 5 4 000 2<br />
TOTAAL 103 000 239 000<br />
gebruikten 42 000 ton compost, of 12 % van de<br />
afzet. Voor de tuinaannemers is dit een afname,<br />
voor de groendiensten is dit een toename ten<br />
opzichte van 2004.<br />
In 2005 nam de land- en tuinbouwsector ongeveer<br />
40 000 ton compost, of 12 %, af. Dit is bijna het<br />
dubbele van de hoeveelheid in 2004. De toename<br />
is te danken aan een grotere afname van de<br />
boomkwekers en siertelers. In 2004 namen zij<br />
4 500 ton compost af, in 2005 21 000 ton. De<br />
tuinbouwers, akkerbouwers en fruittelers namen<br />
respectievelijk 3 000, 15 000 en 200 ton compost<br />
af. Deze hoeveelheden liggen in dezelfde lijn als<br />
in 2004.<br />
In 2005 is er 25 000 ton compost, of 7 % van de<br />
afzet, uit Vlaanderen geëxporteerd. Dit is minder<br />
dan in 2004. Toen bedroeg de export 31 000<br />
ton. Van de totale afzet rest dan nog 10 000 ton<br />
compost. Die compost is voor andere doeleinden,<br />
zoals bodemsanering, stortafdek, biofilters, ...<br />
gebruikt.<br />
Zijn er verschillen tussen de afzetmarkt voor GFTen<br />
groencompost?<br />
Tabel 3 geeft de verdeling van de afzet van GFTen<br />
groencompost over de verschillende afnemers<br />
weer.<br />
Er is in Vlaanderen ongeveer dubbel zoveel<br />
groencompost als GFT-compost verkocht.<br />
Uit deze cijfers bleek dat meer dan de helft van de<br />
afzet van GFT-compost naar de groenvoorziening<br />
gaat: namelijk 58 % of 60 000 ton GFT-compost.<br />
Voor groencompost is dit 35 %. In absolute cijfers<br />
ging echter meer groencompost dan GFT-compost<br />
naar de groenvoorziening: 85 000 ton.<br />
De belangrijkste afzetmarkt voor groencompost<br />
is de groothandel. Zij namen 39 %, of 94 000 ton<br />
groencompost af. De land- en tuinbouwers<br />
gebruikten veel meer groencompost dan<br />
GFT-compost: 31 000 ton (13%van de afzet)<br />
groencompost ten opzichte van 8 000 ton GFTcompost<br />
(8% van de afzet). Opvallend is ook<br />
dat geen GFT-compost geëxporteerd is terwijl<br />
25 000 ton groencompost op export ging.<br />
Ook in 2005 organiseerde de meerderheid<br />
van de producenten hun eigen verkoop. Via<br />
containerparken is ook dikwijls compost verkocht.<br />
Dat is een goed verkoopskanaal om particulieren<br />
te bereiken. Sommigen doen ook beroep op<br />
groothandelaars. Via tuincentra is geen compost<br />
verkocht.<br />
In 2005 is ongeveer 2 500 ton compost in zakken<br />
verkocht. Dit komt overeen 0,7% van de totale<br />
compostafzet. Dit is iets meer dan in 2004. Toen<br />
is 1 400 ton compost in zakken verkocht of 0,4%<br />
van de afzet. Sommige producenten laten de<br />
compost opzakken. Andere bieden particulieren<br />
de mogelijkheid om zelf zakken compost<br />
op te scheppen. Via VLACO VZW kunnen de<br />
compostproducenten ook demozakjes compost<br />
aankopen. Dit zijn kleine zakjes (6 kg) compost<br />
die op een opendeurdag of bij een activiteit<br />
uitgedeeld kunnen worden.
Figuur 6<br />
Procentuele verdeling<br />
van de afzet van VLACOcompost<br />
over de verschillende<br />
afnemers in 2005.<br />
19
20<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
Nieuwsbrief naar tuinaannemers.<br />
VLACO VZW<br />
promoot het gebruik van compost<br />
In 2005 volgde de marketingcampagne van<br />
VLACO VZW de ingeslagen weg. Via verschillende<br />
kanalen, zoals televisie, websites, advertenties,<br />
beurzen, infomomenten, folders en brochures,<br />
promoot VLACO VZW het gebruik van compost.<br />
Kwaliteit, organische stof, bodemstructuur,<br />
bodemleven, bodemverbetering vormen<br />
sleutelbegrippen in deze campagnes.<br />
VLACO VZW organiseert een aantal keren per<br />
jaar een marketingwerkgroep. Zo hebben<br />
de compostproducenten inspraak in de<br />
marketingcampagnes van VLACO VZW. De<br />
campagnes van de voorbije jaren zijn door de<br />
marketingwerkgroep gunstig geëvalueerd. Wel<br />
wilde deze werkgroep vanaf 2005 wat meer<br />
aandacht voor de professionele gebruikers<br />
van compost: groenvoorziening en land- en<br />
tuinbouw. Daarom werd de direct mail actie<br />
naar particulieren, die een bouwvergunning<br />
aanvragen, stopgezet en vervangen door een<br />
informatiecampagne naar professionelen.<br />
In 2005 startte VLACO VZW met een commercieelinformatieve<br />
nieuwsbrief naar tuinaannemers.<br />
Deze nieuwsbrief werd in februari en november<br />
2005 verzonden naar meer dan 4.500<br />
tuinaannemers en tuinarchitecten. Via deze<br />
nieuwsbrief informeert VLACO VZW hen over<br />
compost en compostgebruik. In iedere nieuwsbrief<br />
laten we ook een tuinaannemer/tuinarchitect<br />
aan het woord.<br />
Heel wat producenten krijgen van landbouwers<br />
de vraag ’Hoe zit het met compost en het<br />
Mestactieplan’. Om de producenten hierin bij te<br />
staan ontwikkelde VLACO VZW in 2005 een folder<br />
‘Compost en het MAP’. Deze folder licht beknopt<br />
de wettelijke verplichtingen van compost binnen<br />
het Mestactieplan toe. Op www.compost.be staat<br />
meer uitgebreide informatie over compost en het<br />
MAP.<br />
In 2005 pakte VLACO VZW ook uit met de<br />
vernieuwde folder ‘De kracht van compost’. Deze<br />
folder geeft land- en tuinbouwers meer info<br />
over compost en compostgebruik. In 2006 zal<br />
deze folder aangevuld worden met teeltfiches<br />
die meer specifieke informatie over compost bij<br />
enkele teelten weergeeft.
VLACO’s onderzoeksprogramma<br />
Aan het gebruik van compost worden heel<br />
wat positieve effecten toegewezen. Ieder jaar<br />
doet VLACO VZW onderzoek om de effecten van<br />
compost wetenschappelijk te kunnen nagaan<br />
en kwantificeren. Hieronder geven we enkele<br />
resultaten van onze onderzoeken in 2005. De<br />
resultaten zijn opgesplitst in 2 onderdelen: het<br />
effect van compost op de bodem en het effect van<br />
compost op het gewas.<br />
Effect van compost op de bodem<br />
Bodemverbeterende waarde van<br />
compost<br />
Verschillende eigenschappen karakteriseren<br />
een bodem: bodemtextuur, bodemstructuur,<br />
bodemfysische eigenschappen, chemische<br />
bodemsamenstelling en bodemleven. Bodemverbeterende<br />
middelen kunnen deze bodemeigenschappen<br />
beïnvloeden. Onder andere op<br />
de bodemstructuur hebben bodemverbeterende<br />
middelen een positief effect.<br />
Een goede bodemstructuur is onontbeerlijk om<br />
bodemdegradatie en bodemerosie te beperken.<br />
Het organisch materiaal in de bodem speelt bij<br />
het opbouwen van een goede bodemstructuur<br />
een prominente rol. Organisch materiaal zorgt<br />
ervoor dat bodemdeeltjes (klei, leem, zand)<br />
aaneenkitten tot aggregaten. Deze aggregaten<br />
geven de bodem een kruimelstructuur. De<br />
aggregaten liggen min of meer los van elkaar.<br />
Tussen en in de aggregaten zitten poriën, die<br />
lucht en water kunnen bevatten. We kunnen 2<br />
soorten bodemporiën onderscheiden. De kleine<br />
poriën zijn in staat water vast te houden. In<br />
droge perioden zorgen zij voor voldoende water<br />
voor de planten. In een bodem met te weinig<br />
kleine poriën hebben de planten bij droogte<br />
sneller watergebrek. De grote poriën zijn meestal<br />
gevuld met lucht. In natte perioden voeren zij<br />
ook het overtollige water snel af. Een bodem<br />
met te weinig grote poriën is slecht water- en<br />
luchtdoorlatend. In dergelijke bodems kunnen<br />
plantenwortels verstikken. Een bodem met een<br />
goede structuur kent een evenwicht tussen kleine<br />
en grote poriën. Voldoende organisch materiaal<br />
in de bodem is belangrijk voor dit evenwicht. Het<br />
organische stofgehalte van de bodem verhogen<br />
is geen gemakkelijke opdracht. Dit kan alleen<br />
door grote hoeveelheden stabiel organisch<br />
21
22<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Figuur 7<br />
Evolutie van het organische koolstofgehalte<br />
van de bodem voor verschillende<br />
compostdosissen.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Figuur 8<br />
De verslempingsindex van de bodem<br />
voor verschillende compostdosissen.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
materiaal aan de bodem toe te voegen. VLACO-<br />
compost is daartoe zeer geschikt, dankzij een<br />
hoog gehalte stabiel organisch materiaal. Toch is<br />
het verhogen van het organische stofgehalte van<br />
de bodem een proces van lange adem. Figuur 7<br />
geeft de evolutie weer van het organische<br />
koolstofgehalte van een leembodem waarbij<br />
verschillende compostdosissen toegepast zijn.<br />
Deze gegevens komen uit een veldproef met een<br />
akkerbouwrotatie.<br />
In 2005 werden op dit proefveld ook enkele<br />
bodemfysische karakteristieken bepaald: de<br />
schijnbare dichtheid, de slempgevoeligheid, het<br />
gravimetrisch vochtgehalte, de poriëndistributie,<br />
de infiltratiecapaciteit, de bodemcompactie en<br />
de aggregaatstabiliteit. De composttoediening<br />
heeft ook op die parameters een positief<br />
effect uitgeoefend. Hieronder geven we enkele<br />
voorbeelden.<br />
De verslempingsindex is een maat voor het<br />
gevaar op dichtslibben van de bodem. Bij een<br />
verslempte bodem kan nog maar weinig water<br />
in de bodem indringen. Verslemping bevordert<br />
bijgevolg bodemerosie. Figuur 8 toont de evolutie<br />
van de slempgevoeligheid van de bodem voor<br />
verschillende compostdosissen. Zonder compost is<br />
de bodem slempgevoelig. Door jaarlijks 15 ton GFTcompost/ha<br />
of 3-jaarlijks 45 ton GFT-compost/ha<br />
toe te dienen is de bodem geëvolueerd tot een<br />
weinig slempgevoelige bodem. Verschillende<br />
jaren hogere compostdosissen (45 ton GFTcompost/ha)<br />
leveren een bodem op die niet meer<br />
slempgevoelig is. De verschillende letters in de<br />
grafiek duiden op statistische verschillen.<br />
De aggregaatstabiliteit is een maat voor<br />
de weerstand van de bodemaggregaten<br />
tegen uitwendige krachten. Hoe lager de<br />
aggregaatstabiliteit, hoe groter de kans dat de<br />
bodemaggregaten bij zware neerslag vernietigd<br />
zullen worden. Vernietiging van de aggregaten<br />
zorgt voor verslemping van de bodem. Compost<br />
had een positief effect op de aggregaatstabiliteit,<br />
maar er konden geen statistische verschillen<br />
waargenomen worden.
Ook de infiltratiesnelheid is door de compost-<br />
toediening verbeterd. Figuur 9 geeft de waarden<br />
voor de verschillende behandelingen weer. De<br />
verschillende letters in de grafiek duiden op<br />
statistische verschillen. Jaarlijks een compostdosis<br />
van 45 ton GFT-compost/ha zorgt voor een<br />
significante verhoging van de infiltratiesnelheid<br />
van de bodem.<br />
Bemestende waarde van compost<br />
Heel wat proeven volgen de N-mineralisatie<br />
uit compost in de loop van het jaar op. Deze<br />
mineralisatie blijkt in de meeste gevallen zeer<br />
laag te zijn.<br />
Uit een akkerbouwproef met compost blijkt geen<br />
extra vrijstelling van stikstof door de toediening<br />
van 50 ton GFT-compost/ha. Figuur 10 geeft de<br />
evolutie van de minerale N in de zone 0 – 90 cm<br />
van het bodemprofiel over de periode 2005. De<br />
GFT-compost heeft dus niet voor een verhoging<br />
van de minerale stikstof in de bodem gezorgd.<br />
Een proef met verschillende compostsoorten<br />
(groencompost, GFT-compost en GFTcompost<br />
van vergisting met nacompostering)<br />
in de groenteteelt toont eveneens een lage<br />
mineralisatie van compost. Van de verschillende<br />
compostsoorten worden jaarlijks 15 tot 20 ton/ha<br />
toegepast. Door deze beperkte mineralisatie kan<br />
een landbouwer die compost gebruikt weinig<br />
besparen op de minerale stikstof. Toch heeft het<br />
gebruik van compost voor het MAP een zeer<br />
grote invloed op de mestbalans. Het huidige<br />
MAP houdt rekening met stikstof en fosfor,<br />
niet met de hoeveelheid organisch materiaal<br />
in de bodem. Terwijl die organische stof in de<br />
bodemvruchtbaarheid een belangrijke rol speelt.<br />
VLACO VZW kaart dit probleem aan in het kader<br />
van de opmaak van een nieuw MAP. Meer info<br />
over het MAP vindt u ook bij het onderdeel beleid<br />
in dit activiteitenverslag.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
a<br />
b<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Figuur 9<br />
De infiltratiesnelheid van de bodem<br />
voor verschillende compostdosissen.<br />
<br />
<br />
ab<br />
a<br />
<br />
Figuur 10<br />
Verloop van de minerale N in de zone 0-<br />
90 cm van het bodemprofiel.<br />
23
24<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
Het effect van compost op het gewas<br />
Hierboven gaven we al enkele effecten van<br />
compost op de bodemeigenschappen weer.<br />
Aan de hand van enkele lange termijnproeven<br />
gaan we ook het effect van compost op<br />
verschillende teelten na. We hebben onderzoek<br />
in de akkerbouw, groenteteelt, fruitteelt en in de<br />
groenvoorziening.<br />
Hieronder enkele interessant vaststellingen.<br />
Akkerbouw<br />
Ook in 2005 zijn verschillende lange termijnproeven<br />
met compost in de akkerbouw<br />
verdergezet. In 2005 werd maïs en wintertarwe<br />
geteeld.<br />
Uit een onderzoek met compost in een<br />
monocultuur maïs blijkt de combinatie mengmest<br />
en jaarlijks compost voor een goede opbrengst<br />
te zorgen. Naast deze bemestingen bleek geen<br />
extra minerale bemesting met stikstof, fosfor en<br />
kalium nodig.<br />
Ook bij wintertarwe zorgt compost voor positieve<br />
resultaten. Compost zorgt zowel voor een<br />
verhoging van de opbrengst als voor een betere<br />
kwaliteit. De vastgestelde verschillen waren niet<br />
significant verschillend.<br />
Groenteteelt<br />
Verspreid over Vlaanderen zijn er verschillende<br />
proefcentra voor de groenteteelt. Ieder proefcentrum<br />
is representatief voor een bepaalde<br />
regio. VLACO VZW doet onderzoek naar het gebruik<br />
van compost op drie proefcentra: Sint-Katelijne-<br />
Waver, Kruishoutem en Beitem. In 2005 werden in<br />
de proeven prei, bloemkool en wortelen geteeld.<br />
In het verleden werden er al verschillende keren<br />
positieve effecten van compostgebruik op bloemkool<br />
en prei vastgesteld. In 2005 is weer het effect<br />
van verschillende compostsoorten op deze teelten<br />
bekeken (Kruishoutem en Sint-Katelijne-Waver).<br />
De goede resultaten zijn in 2005 bevestigd. De<br />
verschillende soorten compost leverden een<br />
hogere opbrengst op dan de minerale bemesting.<br />
Opvallend zijn ook de goede resultaten van<br />
Humotex op beide teelten. Humotex zorgt zowel<br />
bij prei als bij bloemkool voor een significant<br />
hogere opbrengst in vergelijking met minerale<br />
bemesting.<br />
In de lange termijn proef met groencompost in<br />
de groenteteelt (Beitem) werden in 2005 voor de<br />
tweede keer wortelen geteeld.<br />
Voor alle compostbehandelingen zijn goede<br />
opbrengsten bekomen. Er werden meer wortelen<br />
geoogst dan met de minerale bemesting. Net<br />
zoals in 2001 werd de hoogste opbrengst bekomen<br />
bij het object waar het vorige jaar (respectievelijk<br />
2000 en 2004) 30 ton groencompost/ha<br />
gebruikt was. In 2005 zorgde dit object voor een<br />
significante meeropbrengst van 8 % ten opzichte<br />
van de minerale bemesting. op het vlak van<br />
kwaliteit werden weinig verschillen vastgesteld.<br />
De compost net voor het zaaien (1 dag) inwerken<br />
blijkt minder interessant. In 2005 werden zo iets<br />
minder rechte wortelen bekomen. Het is dus<br />
aan te raden wat meer tijd te laten tussen het<br />
inwerken van de compost en het zaaien van de<br />
wortelen.<br />
Fruitteelt<br />
Een belangrijke fruitteelt in Vlaanderen is appel.<br />
Sinds 2000 doet VLACO VZW onderzoek naar het<br />
gebruik van compost op de zwarte strook bij<br />
appel (Delbard Estival). 2005 was het zesde en<br />
laatste proefjaar van dit onderzoek. Een groot<br />
deel van het proefveld is erg aangetast door<br />
muizenschade en uitval. Deze zijn verspreid
over de verschillende behandelingen. Er is geen<br />
relatie met de compost te vinden. Omdat de proef<br />
dus niet meer representatief is, zal hij dus niet<br />
meer verder opgevolgd worden. In 2005 zijn de<br />
resultaten van de vorige proefjaren bevestigd.<br />
Veel boomgaarden lijden onder een laag gehalte<br />
organische stof. Uit deze proef blijkt dat een<br />
zwarte strookbehandeling met compost een<br />
oplossing kan bieden. Oppervlakkig compost<br />
gebruiken, heeft een positief effect op de<br />
bodemvruchtbaarheid. Na 6 jaar is het verschil<br />
in organische stofgehalte in de bodem tussen<br />
de behandelingen duidelijk. Figuur 12 geeft<br />
het percentage koolstof in de bodem voor de<br />
verschillende behandelingen weer.<br />
Zoals de voorgaande jaren heeft compost ook een<br />
positief effect op de opbrengst: zowel het aantal<br />
vruchten per boom als de diameter van de appels<br />
werden door compost positief beïnvloed. Op<br />
de kwaliteit en bewaarbaarheid heeft compost<br />
weinig effect.<br />
Groenvoorziening<br />
Een belangrijke afzetmarkt voor VLACOcompost<br />
is de groenvoorziening. Uit contacten<br />
met tuinaannemers, particulieren, openbare<br />
groendiensten, ... blijken vele gebruikers van<br />
VLACO-compost zeer tevreden over de resultaten<br />
van compost. Toch wil VLACO VZW proberen nog<br />
meer mensen van de positieve eigenschappen van<br />
VLACO-compost te overtuigen. In 2005 deden we<br />
daarom een tweetal demoproeven met compost<br />
in de groenvoorziening.<br />
Tuinen van Hoegaarden. Vrijbroekpark Mechelen.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
In het provinciaal groendomein het Vrijbroekpark<br />
in Mechelen werd in 2005 compost gebruikt bij<br />
begonia’s, dahlia’s en canna’s.<br />
De groendienst die het domein onderhoudt, is zeer<br />
tevreden van de compost en zal waarschijnlijk in<br />
2006 ook bij andere planten compost gebruiken.<br />
In de Tuinen van Hoegaarden, werd compost<br />
gebruikt bij de aanleg van een gazon. Ook tussen<br />
de rozen werd compost gemulcht.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Figuur 12<br />
Het percentage koolstof (op<br />
24/11/2005) in de bodem voor de verschillende<br />
compostbehandelingen.<br />
25
26<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
Leden Raad van Bestuur van VLACO VZW.<br />
Medewerkers en leden Algemene<br />
Vergadering van VLACO VZW.<br />
De algemene vergadering van 2005 ging door<br />
in De Mote in Izegem. Na een toelichting bij<br />
de activiteiten van 2004 en de geëigende<br />
formaliteiten rond goedkeuring jaarrekening,<br />
begroting en kwijting aan de bestuurders en<br />
de rekeningtoezichters, werd de jaarvergadering<br />
besloten met een gesmaakte toelichting door<br />
dhr. Luc De Rooster van het Proefstation voor<br />
de groenteteelt vzw – Sint Katelijne Waver.<br />
Hij illustreerde het nut van het gebruik van<br />
compost aan de hand van de resultaten van de<br />
meerjarige proeven in de intensieve groenteteelt.<br />
Ondertussen heeft hij reeds 10 jaar ervaring<br />
met het gebruik van compost bij sla, andijvie,<br />
bloemkool, prei en Chinese kool. De bevindingen<br />
zijn dan ook gestoeld op degelijk onderzoek en<br />
uitgebreide ervaring:<br />
• Compost geeft vaak een betere kwaliteit en/of<br />
opbrengst<br />
• De mineralisatie van stikstof is beperkt<br />
• De pH waarde en het zoutgehalte stijgen<br />
weinig<br />
• Men kan maar weinig besparen op de minerale<br />
stikstofbemesting<br />
VLACO-werking<br />
Onder een mooi zonnetje hebben we enkele<br />
foto’s kunnen maken van Raad van Bestuur en<br />
Algemeen Vergadering.<br />
De dagelijkse werking bij VLACO VZW wordt<br />
verzekerd door een team van zeven leden.<br />
Kristel Vandenbroek is algemeen coördinator en<br />
coacht het team doorheen de werking. Zij doet<br />
de eindredactie van alle publicaties. Kristel is<br />
tevens verantwoordelijk voor de uitvoering en<br />
voorbereiding van het beleid inzake organischbiologisch<br />
afval.<br />
Ward Devliegher is ingenieur kwaliteit en<br />
onderzoek. Hij trekt de kwaliteitsopvolging en<br />
begeleidt verschillende onderzoeksprojecten<br />
inzake composteringstechnieken.<br />
Pieter Vanthiegem is verantwoordelijke staalname<br />
en staat Ward bij voor de kwaliteitsopvolging.<br />
Gerrit Van Dale is de spilfiguur van de<br />
Cel Thuiscomposteren. Hij coördineert de<br />
compostmeesterwerking, het Compostmeesterscongres<br />
en Juni Compostmaand. Daarnaast<br />
verleent Gerrit advies inzake thuiscomposteren<br />
en afvalarm tuinieren en verzorgt hij allerhande<br />
publicaties van de Cel Thuiscomposteren,<br />
waaronder DE COMPOSTMEESTER.<br />
Elfriede Anthonissen is medewerkster Cel<br />
Thuiscomposteren. Zij verzorgt de cursussen,<br />
opleidingen en bijscholingen, neemt een groot<br />
deel van de redactie van DE COMPOSTMEESTER<br />
voor haar rekening en beheert de websites rond<br />
thuiscomposteren.<br />
Elke Vandaele is verantwoordelijke marketing en<br />
communicatie. Ze stelt de marketingcampagne<br />
op voor de promotie van de compostafzet.<br />
Elke verzorgt de redactie van het ledenblad<br />
VLACOVARIA, De Nieuwsbrief en beheert de<br />
VLACO-websites. Daarnaast volgt zij ook de<br />
onderzoeken naar het gebruik van compost op.<br />
Marianne Goossens zorgt voor de administratieve<br />
ondersteuning en is de contactpersoon voor onder<br />
andere de compostinfotheek.
De statutaire doelstelling van VLACO VZW is de<br />
begeleiding, uitvoering en voorbereiding van de<br />
uitvoeringsplannen inzake organisch-biologisch<br />
afval.<br />
De financiële middelen van VLACO VZW zijn<br />
afkomstig van enerzijds de lidmaatschapsbijdrage<br />
en anderzijds de werkingsbijdragen, van<br />
zowel de OVAM, de intergemeentelijke<br />
samenwerkingsverbanden<br />
verwerkers.<br />
en de privé-<br />
Financieel verslag<br />
De kosten van de Cel Thuiscomposteren worden<br />
– met uitzondering van de personeelskosten<br />
– volledig gedekt door enerzijds de werkingsbijdrage<br />
van de Cel Thuiscomposteren en<br />
anderzijds bijdragen uit studiedagen, publicaties<br />
en andere. In 2005 is er voor de 3de keer een<br />
Compostmeesterscongres georganiseerd. De<br />
bijdragen van de leden en de inkomsten van de<br />
standhouders zijn vervat in de rubriek “bijdragen<br />
studiedagen en andere”.<br />
De werkingsbijdrage van de 30 producenten dekt<br />
de uitgaven voor marketing, labo-analyses en<br />
onderzoek.<br />
Tabel 4<br />
Resultatenrekening 2005.<br />
KOSTEN (in Euro) OPBRENGSTEN (in Euro)<br />
(Loon)administratie 18.086 Lidmaatschapsbijdrage 115.789<br />
Personeel (bezoldigingen, ...) 372.799 Werkingsbijdrage klasse 1 (OVAM) 316.224<br />
Personeelsonkosten 15.512 Werkingsbijdrage klasse 2 en 3 + toegetreden leden (producenten) 325.321<br />
Kantoor + materiaal 52.777 Werkingsbijdrage Cel Thuiscomposteren 101.415<br />
Technische uitrusting 10.989<br />
Marketing 122.304<br />
Externe deskundigen 5.002<br />
Labo-analyses 70.103<br />
Onderzoek 102.528 Bijdragen studiedagen & andere 30.455<br />
Preventie thuiscomposteren 134.767 Publicaties 8309<br />
Communicatie 15.441 Financiële opbrengsten 3.098<br />
Andere kosten 889 Overdracht 2004 25.434<br />
Totaal 921.197 Totaal 926.045<br />
27
28<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
Gemeente AALTER<br />
Europalaan 22<br />
9880 AALTER<br />
Tel: 09 325 22 05<br />
Fax: 09 325 22 40<br />
Werf: Composteringspark<br />
Durmelaan<br />
Tel: 09 226 39 74<br />
AML Afdeling INTERCOMPOST<br />
Dhr. L. Crommen<br />
(ondervoorzitter)<br />
Eikaart 4<br />
3740 BILZEN<br />
Tel: 089 41 39 35<br />
Fax: 089 41 82 25<br />
AML Afdeling IVVVA<br />
Industrieterrein Onder de Berg<br />
Kringloopstraat 1<br />
3630 MAASMECHELEN<br />
Tel: 089 65 85 26<br />
Fax: 089 65 93 39<br />
AML Afdeling REGIONALE<br />
MILIEUZORG<br />
Administratieve zetel<br />
Grote Baan 176<br />
3530 HOUTHALEN<br />
Tel: 011 52 36 36<br />
Fax: 011 52 55 56<br />
Stad ANTWERPEN<br />
Grote Markt 1<br />
2000 ANTWERPEN<br />
Tel: 03 220 82 11<br />
Fax: 03 220 86 57<br />
AMACRO n.v.<br />
Heideveld 54B<br />
1654 HUIZINGEN<br />
Tel: 02 356 96 27<br />
Fax: 02 361 09 25<br />
Gemeente BRASSCHAAT<br />
Bredabaan 182<br />
2930 BRASSCHAAT<br />
Tel: 03 650 02 00<br />
Fax: 03 652 08 72<br />
Werf: Ploegsebaan 275<br />
Tel:03 663 39 48<br />
Ledenlijst VLACO VZW (dd 1.05.06)<br />
De leden in het vet afgedrukt zijn compostproducenten en nemen deel aan de certificeringsprocedure.<br />
De producenten die het label ontvangen hebben worden met het label aangeduid.<br />
DE BREE SOLUTIONS n.v.<br />
Werf: Krommewege 31G<br />
9990 MALDEGEM<br />
Tel: 050 71 27 92<br />
Fax: 050 71 75 71<br />
Werf: Klokhofstraat 2A<br />
8400 OOSTENDE<br />
Werf: Sluis 1A<br />
9810 Eke<br />
De Kruisberg NV<br />
Lusthoven 94<br />
2370 ARENDONK<br />
Tel: 014 67 99 14<br />
Fax: 014 67 24 65<br />
DE SUTTER<br />
Werf De Sutter:<br />
Ringlaan 58<br />
9900 EEKLO<br />
Tel: 09 377 34 24<br />
Fax: 09 377 90 45<br />
Werf IVM-De Sutter:<br />
Ringlaan 56<br />
9900 EEKLO<br />
Tel: 09 377 33 76<br />
Fax: 09 377 33 76<br />
DE WINTER Bruno<br />
Werf: Bijlokstraat 67<br />
3020 HERENT<br />
Tel: 016 23 93 72<br />
Fax: 016 23 25 87<br />
Werf: Nijverheidslaan 4026<br />
3800 SINT-TRUIDEN<br />
DRANCO<br />
Dok Noord 4<br />
9000 GENT<br />
Tel: 09 233 02 04<br />
Fax: 09 233 28 25<br />
ECOWERF<br />
Aarschotsesteenweg 210<br />
3012 WILSELE<br />
Tel: 016 284 300<br />
Fax: 016 235 012<br />
ESSENT MILIEU n.v.<br />
i.s.m. IVBO en IVLA<br />
Industriegebied Zuid II<br />
Regenboog 11<br />
2800 MECHELEN<br />
Tel: 015 40 01 81<br />
Fax: 015 40 01 83<br />
Werf IVBO: Pathoekeweg 186<br />
8000 BRUGGE<br />
Tel: 050 32 25 21<br />
Werf IVLA: Klein Frankrijk 5<br />
9600 RONSE<br />
EUROCOMPOST<br />
GROENRECYCLING<br />
i.s.m. Regionale Milieuzorg<br />
Europark 1603<br />
3530 HOUTHALEN<br />
Tel: 011 52 18 94<br />
Fax: 011 60 28 73<br />
HAVILAND<br />
Brusselsesteenweg 617<br />
1731 ASSE (ZELLIK)<br />
Tel: 02 466 51 00<br />
Fax: 02 466 49 81<br />
IBOGEM<br />
Schaarbeekstraat 27<br />
9120 BEVEREN (MELSELE)<br />
Tel: 03 253 16 64<br />
Fax: 03 253 01 15<br />
Werf: Molenweg 5 (Haven 1942)<br />
9130 Beveren<br />
Tel: 03 575 00 75<br />
IDM<br />
Zelebaan 42<br />
9160 LOKEREN<br />
Tel: 09 348 43 97<br />
Fax: 09 349 07 94<br />
IGEAN Milieu en Veiligheid<br />
Doornaardstraat 60<br />
2160 WOMMELGEM<br />
Tel: 03 350 08 11<br />
Fax: 03 353 34 10<br />
Werf: Oostmallebaan z/n<br />
2960 BRECHT<br />
Tel: 03 330 19 20<br />
Verkooopsplaats:<br />
Doornstraat 145<br />
2650 EDEGEM
ILVA<br />
3de Industriezone<br />
Industrielaan 2<br />
9320 AALST (EREMBODEGEM)<br />
Tel: 053 83 88 48<br />
Fax: 053 83 44 22<br />
IMOG<br />
Dhr. J. Soenens<br />
(ondervoorzitter)<br />
Kortrijksesteenweg 264<br />
8530 HARELBEKE<br />
Tel: 056 71 61 17<br />
Fax: 056 71 09 85<br />
Werf : Sint-Pietersbruglaan 1<br />
8552 MOEN<br />
Tel: 056 45 65 85<br />
INCOVO<br />
C. Buyssestraat 5<br />
1800 VILVOORDE<br />
Tel: 02 251 90 66<br />
Fax: 02 251 74 05<br />
INDAVER (ALLPA)<br />
i.s.m. IVVO/IBOGEM<br />
Dijle 17a<br />
2800 MECHELEN<br />
Tel:015 28 80 00<br />
Fax: 015 28 80 50<br />
Werf Grimbergen:<br />
Westvaartdijk 111<br />
1850 GRIMBERGEN<br />
Tel: 02 253 11 07<br />
INTERRAND<br />
J. B. Charlierlaan 78<br />
1560 HOEILAART<br />
Tel: 02 658 95 41<br />
Fax: 02 658 95 50<br />
INTERZA<br />
Hoogstraat 185<br />
1930 ZAVENTEM<br />
Tel: 02 721 07 31<br />
Fax: 02 725 37 78<br />
IOK Afvalbeheer<br />
Antwerpseweg 1<br />
2440 GEEL<br />
Tel: 014 58 09 91<br />
Fax: 014 58 97 22<br />
Werf: Oosteneinde<br />
2340 BEERSE<br />
Tel: 014 61 49 92<br />
ISVAG<br />
Boomsesteenweg 1000<br />
2610 WILRIJK<br />
Tel: 03 887 80 36<br />
Fax: 03 887 09 28<br />
IVAGO<br />
Proeftuinstraat 43<br />
9000 GENT<br />
Tel: 09 240 81 11<br />
Fax: 09 240 81 99<br />
IVAREM<br />
Schoutetstraat 2<br />
2800 MECHELEN<br />
Tel: 015 28 77 50<br />
Fax: 015 28 77 61<br />
Werf: Mechelsesteenweg 285<br />
2500 LIER<br />
Tel: 03 491 07 70<br />
IVBO<br />
Pathoekeweg 41<br />
8000 BRUGGE<br />
Tel: 050 45 63 11<br />
Fax: 050 45 63 63<br />
IVIO<br />
Lodewijk de Raetlaan 9<br />
8870 IZEGEM<br />
Tel: 051 31 17 96<br />
Fax: 051 31 67 39<br />
IVLA<br />
Bourgondiëstraat 9<br />
9700 OUDENAARDE<br />
Tel: 055 30 27 13<br />
Fax: 055 30 27 59<br />
IVM o.v.<br />
Markt 34<br />
9900 EEKLO<br />
Tel: 09 377 82 11<br />
Fax: 09 378 18 44<br />
IVOO<br />
Klokhofstraat 2<br />
8400 OOSTENDE<br />
Tel: 059 55 27 30<br />
Fax: 059 80 12 03<br />
IVVO<br />
Bargiestraat 6<br />
8900 IEPER<br />
Tel: 057 230 880<br />
Fax: 057 23 08 90<br />
Werf: Bargiestraat 6<br />
8900 IEPER<br />
Tel: 057 23 08 80<br />
Fax: 057 23 08 90<br />
Gemeente KNOKKE-HEIST<br />
Alfred Verweeplein 1<br />
8300 KNOKKE-HEIST<br />
Tel: 050 63 01 00<br />
Fax: 050 63 01 59<br />
LAVAERT bvba<br />
Triloystraat 41<br />
8930 MENEN – REKKEM<br />
Tel: 056 421 318<br />
Fax: 056 415 256<br />
LESAGE René bvba<br />
i.s.m. IVIO<br />
Zuidhoekstraat 4<br />
8888 Ledegem<br />
Tel: 056/50 03 76<br />
Fax.: 056/50 43 78<br />
MIROM Menen<br />
Industrielaan 30<br />
8930 MENEN<br />
Tel: 056 52 81 30<br />
Fax: 056 51 97 59<br />
MIROM Roeselare<br />
Oostnieuwkerksesteenweg 121<br />
8800 ROESELARE<br />
Tel: 051 26 03 50<br />
Fax: 051 26 03 52<br />
MIWA<br />
Vlyminckshoek 12<br />
9100 ST-NIKLAAS<br />
Tel: 03 776 72 50<br />
Fax: 03 780 68 56<br />
OVAM<br />
Dhr. L. Vanacker<br />
(voorzitter)<br />
Tel: 015 284 160<br />
Mevr. A. Braekevelt<br />
(secretaris)<br />
Tel: 015 284 190<br />
Stationsstraat 110<br />
2800 MECHELEN<br />
Fax: 015 20 32 75<br />
Roosen Borgh<br />
Mgr. Kerkhofslaan 33<br />
3770 RIEMST<br />
Tel: 012 45 70 31<br />
Fax: 012 45 53 97<br />
Werf: Mennestraat z/n<br />
3770 RIEMST<br />
Stad Sint-Niklaas<br />
Grote Markt 1<br />
9100 SINT-NIKLAAS<br />
Tel: 03 760 92 14<br />
Werf: Industriepark 60A<br />
9100 SINT-NIKLAAS<br />
Tel: 03 760 90 77<br />
STERCOMPOST<br />
Graankaai 3<br />
8800 ROESELARE<br />
Tel: 051 22 72 20<br />
Fax: 051 24 02 39<br />
SEDE BENELUX n.v.<br />
i.s.m. IVOO<br />
Burgemeester Maenhoutstraat 60<br />
9820 MERELBEKE<br />
Tel: 09 272 53 53<br />
Fax: 09 272 53 54<br />
Werf: Klokhofstraat 2<br />
8400 OOSTENDE<br />
VERKO<br />
Bevrijdingslaan 201<br />
9200 DENDERMONDE<br />
Tel: 052 21 39 91<br />
Fax: 052 20 01 42<br />
WIPS<br />
i.s.m. ILVA<br />
Dagmoedstraat 105<br />
9506 SCHENDELBEKE<br />
Tel: 054 43 76 76<br />
Fax: 054 43 76 74<br />
WESTCOMPOST<br />
i.s.m. IVVO en IVRO<br />
Rozendaalstraat 60<br />
8900 IEPER<br />
Tel: 057 21 69 16<br />
Fax: 057 21 74 16<br />
Lid - afnemer<br />
VAN ISRAEL<br />
Gaverstraat 41<br />
9500 GERAARDSBERGEN<br />
Tel: 054 41 43 70<br />
Fax: 054 41 03 92<br />
29
30<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
C o m p o s t e r e n i n V l a a n d e r e n<br />
ESSENT MILIEU<br />
De Regenboog 11<br />
Industriegebied Mechelen Zuid II<br />
2800 MECHELEN<br />
Tel.: 015 40 01 81<br />
Fax: 015 40 01 83<br />
Werf: IVBO: Pathoekeweg 186- BRUGGE<br />
Tel.: 050 32 25 21<br />
Werf: IVLA: Klein Frankrijk 5 - RONSE<br />
SEDE BENELUX n.v.<br />
Burgemeester Maenhoutstraat 60<br />
9820 MERELBEKE<br />
Tel: 09 272 53 53<br />
Fax: 09 272 53 54<br />
Werf: Klokhofstraat 2<br />
8400 OOSTENDE<br />
IVVO<br />
Bargiestraat 6<br />
8900 IEPER<br />
Tel.: 057 230 880<br />
Fax: 057 23 08 90<br />
WESTCOMPOST<br />
Rozendaalstraat 60<br />
8900 IEPER<br />
Tel.: 057 21 69 16<br />
Fax: 057 21 74 16<br />
LAVAERT<br />
LAVAERT bvba<br />
Triloystraat 41<br />
8930 REKKEM-MENEN<br />
Tel.: 056 42 13 18<br />
Fax: 056 41 52 56<br />
LESAGE René bvba<br />
Zuidhoekstraat 4<br />
8888 LEDEGEM<br />
Tel.: 056 50 03 76<br />
Fax: 056 50 43 78<br />
DE BREE SOLUTIONS n.v.<br />
Werf: Krommewege 31G<br />
STERCOMPOST<br />
Graankaai 3<br />
8800 ROESELARE<br />
Tel.: 051 22 72 20<br />
Fax: 051 24 02 39<br />
DE BREE<br />
9990 MALDEGEM<br />
Tel.: 050 71 27 92<br />
Fax: 050 71 75 71<br />
Werf: Klokhofstraat 2A<br />
8400 OOSTENDE<br />
Werf: Sluis 1A<br />
9810 EKE<br />
<br />
cleaning n.v.<br />
DE SUTTER<br />
Werf: Ringlaan 58, 9900 EEKLO<br />
Tel.: 09 377 34 24<br />
Werf: IVM-DESUTTER<br />
Ringlaan 56, 9900 EEKLO<br />
Tel.: 09 377 33 76<br />
GEMEENTE AALTER<br />
Europalaan 22, 9880 AALTER<br />
Tel.: 09 325 22 05<br />
Werf: Durmelaan<br />
Tel.: 09 226 39 74<br />
IMOG<br />
Kortrijksesteenweg 264<br />
8530 HARELBEKE<br />
Tel.: 056 71 61 17<br />
Fax: 056 71 09 85<br />
Werf : Sint-Pietersbruglaan 1<br />
8552 MOEN<br />
Tel.: 056 45 65 85<br />
STAD SINT-NIKLAAS<br />
Grote Markt 1<br />
9100 SINT-NIKLAAS<br />
Tel.: 03 760 92 14<br />
Werf: Industriepark 60A<br />
9100 SINT-NIKLAAS<br />
Tel.: 03 760 90 77<br />
VERKO<br />
Bevrijdingslaan 201<br />
9200 DENDERMONDE<br />
Tel.: 052/21 39 91<br />
Fax: 052/20 01 42<br />
WIPS<br />
Dagmoedstraat 105<br />
9506 SCHENDELBEKE<br />
Tel.: 054 43 76 76<br />
Fax: 054 43 76 74
IBOGEM<br />
Molenweg 5 (Haven 1942)<br />
9130 BEVEREN (KALLO)<br />
Tel.: 03 568 48 55<br />
AMACRO NV<br />
Heideveld 54B<br />
1654 HUIZINGEN<br />
Tel.: 02 356 96 27<br />
Fax: 02 361 09 25<br />
INDAVER (ALLPA)<br />
Dijle 17 A<br />
2800 MECHELEN<br />
Tel.: 015 28 80 00<br />
Fax: 015 28 80 50<br />
Werf:<br />
Westvaartdijk 111 GRIMBERGEN<br />
Tel.: 02 253 11 07<br />
IVAREM<br />
Schoutetstraat 2<br />
2800 MECHELEN<br />
Tel.: 015 28 77 50<br />
Fax: 015 28 77 61<br />
Werf:<br />
Mechelsesteenweg 285 - LIER<br />
Tel.: 03 491 07 70<br />
Brasschaat<br />
GEMEENTE<br />
BRASSCHAAT<br />
Ploegsebaan 275<br />
2930 BRASSCHAAT<br />
Tél.: 03 663 39 49<br />
Fax: 03 652 08 72<br />
EUROCOMPOST<br />
GROENRECYCLING NV<br />
KRINGLOOP<br />
I N T E R L E U V E N<br />
016 /23 93 72<br />
GROENRECYCLERING<br />
DE WINTER B.<br />
Werf: Bijlokstraat 67<br />
3020 HERENT<br />
Tel.: 016 23 93 72<br />
Fax: 016 23 25 87<br />
Werf St.-Truiden:<br />
Nijverheidslaan 4026<br />
3800 ST.-TRUIDEN<br />
IGEAN Milieu en veiligheid<br />
Doornaardstraat 60<br />
2160 WOMMELGEM<br />
Tel.: 03 350 08 11<br />
Fax: 03 353 34 10<br />
Werf:<br />
Oostmalse baan - BRECHT<br />
Werf:<br />
Doornstraat 145 - EDEGEM<br />
Tel.: 03 821 45 00<br />
Fax: 03 830 03 11<br />
R E G I O 3<br />
I V V V A<br />
KRINGLOOP<br />
I N T E R L E U V E N<br />
KRINGLOOP<br />
I N T E R L E U V E N<br />
R E G I O 3<br />
I V V V A<br />
ECOWERF<br />
Brouwerstraat 6<br />
3000 LEUVEN<br />
Tel.: 016 23 58 36<br />
Fax: 016 20 42 36<br />
De Kruisberg NV<br />
Lusthoven 94<br />
2370 ARENDONK<br />
Tel.: 014 67 99 14<br />
Fax: 014 67 24 65<br />
IOK Afvalbeheer<br />
Antwerpseweg 1<br />
2440 GEEL<br />
Tel.: 014 58 09 91<br />
Fax: 014 58 97 22<br />
Werf: OOSTENEINDE - BEERSE<br />
Tel.: 014 61 49 92<br />
EUROCOMPOST<br />
GROENRECYCLING NV<br />
EUROCOMPOST<br />
GROENRECYCLING nv<br />
Europark 1603<br />
3530 HOUTHALEN<br />
Tel.: 011 52 18 94<br />
Fax: 011 60 28 73<br />
R E G I O 3<br />
I V V V A<br />
IVVVA<br />
Kringloopstraat 1<br />
3630 MAASMECHELEN<br />
Tel.: 089 65 85 26<br />
Fax: 089 65 93 39<br />
Roosen Borgh<br />
Mgr. Kerkhofslaan 33<br />
3770 RIEMST<br />
Tel.: 012 45 70 31<br />
Fax: 012 45 33 97<br />
Werf: Mennestraat z/n<br />
AML Afdeling<br />
INTERCOMPOST<br />
Eikaart 4<br />
3740 BILZEN<br />
Tel.: 089 41 39 35<br />
Fax: 089 41 82 25<br />
016 /23 93 72<br />
GROENRECYCLERING<br />
EUROCOMPOST<br />
GROENRECYCLING NV<br />
EUROCOMP<br />
GROENRECYC<br />
016 /23 93 72<br />
GROENRECYCLERING<br />
31
32<br />
Vlaamse<br />
compost organisatie vzw<br />
Colofon<br />
Mei 2006<br />
Uitgave van de Vlaamse Compostorganisatie vzw<br />
Aan deze uitgave werkten mee:<br />
Elfriede Anthonissen<br />
Ann Braekevelt<br />
Ward Devliegher<br />
Marianne Goossens<br />
Luc Vanacker<br />
Elke Vandaele<br />
Gerrit Van Dale<br />
Kristel Vandenbroek<br />
Pieter Vantieghem<br />
Illustraties en foto’s:<br />
VLACO-diatheek tenzij anders vermeld<br />
Vormgeving:<br />
Reclamebureau Mink<br />
Druk:<br />
Jansen bvba Hoeselt<br />
Deze uitgave wordt toegestuurd aan de leden van<br />
VLACO VZW. Geïnteresseerden vinden deze publicatie<br />
op de website www.vlaco.be of kunnen een exemplaar<br />
aanvragen.<br />
Overname artikelen:<br />
Geheel of gedeeltelijk overnemen van artikels is<br />
toegelaten mits bronvermelding.<br />
Redactie-adres:<br />
VLACO VZW<br />
Kan. De Deckerstraat 37<br />
B 2800 Mechelen<br />
Tel: 015 451 370<br />
Fax: 015 218 335<br />
info@vlaco.be<br />
www.vlaco.be<br />
Gelieve dit activiteitenverslag na gebruik aan<br />
collega’s door te geven en achteraf aan uw<br />
bibliotheek toe te voegen.