18.09.2013 Views

AV2005 - Vlaco

AV2005 - Vlaco

AV2005 - Vlaco

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Vlaamse<br />

Compostorganisatie<br />

vzw<br />

Activiteitenverslag<br />

2005<br />

VLACO vzw


2<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

Inhoud<br />

Woord vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3<br />

VLACO VZW geeft uitvoering aan het beleid inzake<br />

organisch-biologisch afval. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4<br />

Realisaties op het vlak van thuiscomposteren<br />

en afvalarm tuinieren in 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8<br />

Evolutie in inzameling en verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13<br />

Kwaliteitsopvolgingssysteem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15<br />

Afzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />

VLACO VZW promoot het gebruik van compost. . . . . . . . . . . 20<br />

VLACO’s onderzoeksprogramma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21<br />

VLACO-werking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26<br />

Financieel verslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />

Ledenlijst VLACO VZW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28


Woord vooraf<br />

Van bij de start, anno 1992, staat VLACO VZW voor de productie van kwaliteitsvolle<br />

GFT- en groencompost. Onze producenten brengen topproducten op de markt,<br />

met een hoog gehalte aan stabiele organische stof, gehygiëniseerd, gecontroleerd<br />

van input over verwerking tot eindproduct, uniek in Europa.<br />

Enkele jaren later (1998) hebben we het concept van thuiscomposteren verder<br />

verspreid via een gestructureerde compostmeesterwerking. De bereikte<br />

resultaten lokken buiten Vlaanderen bewondering uit, soms ook ongeloof. Het<br />

concept vindt zijn gelijke niet: de vrijwillige compostmeesters voeren, met<br />

ondersteuning van (inter)gemeentelijke contactpersonen, één van de meest<br />

succesvolle aspecten van het preventiebeleid uit.<br />

Binnen Vlaanderen worden de bereikte resultaten soms als vanzelfsprekend<br />

beschouwd. Maar zonder blijvende inzet, kan je deze topprestaties niet behouden.<br />

Soms ook worden ze in vraag gesteld. Noch het concept van thuiscomposteren,<br />

noch de selectieve inzameling, noch de kwaliteitsvolle verwerking zijn een<br />

verworven recht.<br />

Niets is vanzelfsprekend. VLACO VZW wordt geconfronteerd met bredere, ruimere,<br />

meer omvattende, meer uitdagende, innovatieve, nieuwe activiteiten. We willen<br />

daar op een kwaliteitsvolle manier invulling aan geven. In 2005 zijn we gestart<br />

met een strategische oefening om een lange termijn visie uit te bouwen, met<br />

duurzaamheid en de brede organisch-biologische kringloop als vertrekpunt. De<br />

VLACO-werking wordt verruimd. We evolueren op basis van de bereikte resultaten<br />

naar een verbreding van de werking rond afvalarm tuinieren, groenaanleg en<br />

–beheer, kleinschalige compostering, energetische valorisatie, vergisting en<br />

andere eindproducten zoals digestaat.<br />

Het is moeilijk om een voorafname te doen. Zeker is dat ons belangrijke<br />

uitdagingen en evoluties te wachten staan. In dit Activiteitenverslag 2005<br />

vindt u een stand van zaken en wordt reeds de basis gelegd voor belangrijke<br />

strategische keuzes voor VLACO VZW. Ik wens u veel leesplezier!<br />

Luc Vanacker<br />

Voorzitter VLACO VZW<br />

3


4<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

VLACO VZW geeft uitvoering<br />

aan het beleid<br />

inzake organisch-biologisch afval<br />

De preventie van organisch-biologisch afval<br />

werpt belangrijke vruchten af. De resultaten zijn<br />

spectaculair te noemen. Het succes is in belangrijke<br />

mate te danken aan de compostmeesterwerking,<br />

de nauwe samenwerking tussen<br />

compostmeesters, gemeenten en intergemeentelijk<br />

samenwerkingsverbanden. De<br />

compostmeesterwerking blijft dan ook centraal<br />

staan voor de Cel Thuiscomposteren om de<br />

preventiegedachte rond organisch-biologisch<br />

afval verder uit te dragen. Het Handboek<br />

Compostmeesterwerking geeft aan de<br />

coördinatoren richtlijnen over hoe de werking<br />

kan worden aangepakt. Uitgangspunt, op basis<br />

van onder andere de ervaring te velde, is dat één<br />

succesformule niet bestaat. Het is zoeken naar<br />

een evenwicht en roeien met de riemen die je<br />

hebt. Maar het is een interessante uitdaging om<br />

de kwaliteiten van de compostmeesters optimaal<br />

te benutten en in te zetten om het beleid uit te<br />

voeren.<br />

In 2005 heeft VLACO VZW, in aanwezigheid van<br />

minister Peeters, voor de derde maal een gesmaakt<br />

compostmeesterscongres georganiseerd. Een<br />

uitgebreid verslag vind je bij de activiteiten van<br />

de Cel Thuiscomposteren.<br />

Uit studies blijkt dat het thuiscomposteren voor<br />

de burger als een “opstapje” kan worden gezien<br />

naar het afvalarm tuinieren: eens men vertrouwd<br />

raakt met het thuiscomposteren en de kringloop<br />

van afval tot compost, durft men al snel andere<br />

vormen van de kringloop aan. De activiteiten<br />

van de compostmeesters kunnen in die richting<br />

worden uitgediept. Met het thema van Juni<br />

Compostmaand in 2005 “Afval brengt leven in de<br />

tuin” zijn heel wat nieuwigheden aangeboden die<br />

de bezoekers aangenaam hebben verrast en het<br />

interesseveld hebben verruimd.<br />

Het Vlaamse beleid wordt meer en meer beïnvloed<br />

door Europa. Vaak levert dit voor Vlaanderen een<br />

moeilijke evenwichtsoefening op. Zeker inzake<br />

organisch-biologisch afval hoort Vlaanderen bij de<br />

koptrekkers in Europa. De Europese doelstellingen<br />

zijn meestal minder ambitieus dan de Vlaamse.<br />

Op zich geen probleem, zou je zeggen. Maar we<br />

moeten er zeker over waken dat de Vlaamse<br />

concurrentiepositie niet in het gedrang komt.<br />

Zo zijn in 2005 de criteria voor<br />

het Europese Eco-label herzien.<br />

De idee dat bij een goede<br />

compostering vertrokken<br />

moet worden van goed<br />

ingangsmateriaal, waarbij<br />

verdunning niet is<br />

toegestaan, is algemeen<br />

aanvaard in Vlaanderen, maar<br />

niet zo in Europa. Deze discussie is<br />

volop gevoerd rond het al dan niet<br />

langer uitsluiten van de slibs voor<br />

bodemverbeteraars met Eco-label.


VLACO VZW is van mening dat enkel kwaliteitsvolle<br />

slibs kunnen worden toegelaten. Uiteindelijk<br />

heeft Europa besloten om te werken met een<br />

limitatieve lijst van toegelaten slibs, met daaraan<br />

gekoppeld nog een aantal voorwaarden, zoals<br />

normen voor zware metalen.<br />

Het afblazen van de Europese compost- of bioafvalrichtlijn<br />

illustreert eveneens dat Europa<br />

niet op de Vlaamse golflengte zit. Men lijkt te<br />

opteren voor aanpassingen aan de Kaderrichtlijn<br />

Afval en de IPPC-richtlijn. Is de vrees voor een<br />

vrij verhandelbare compost zonder oog voor<br />

kwaliteitsopvolging of inputcontrole terecht?<br />

Het gaat bergaf met de kwaliteit van de eens<br />

zo geprezen Vlaamse landbouwbodem. De<br />

combinatie van de verstrengde bemestingsnormen<br />

en het veralgemeende gebruik van<br />

meststoffen arm aan organische stof (drijfmest,<br />

chemische mest, kippenmest) heeft als gevolg<br />

dat het humusgehalte van de gemiddelde<br />

Vlaamse landbouwgrond jaar na jaar afneemt.<br />

Deze bodems zijn gevoeliger voor erosie en<br />

uitspoeling van nutriënten, gewassen worden<br />

ziekte- en droogtegevoeliger. De boomkwekerij,<br />

de groenteteelt en de biologische landbouw<br />

ondervinden als eerste sectoren de nadelen. Om<br />

deze negatieve evolutie om te keren dringt een<br />

aanpassing van de bemestingsnormen zich op.<br />

In 2005 heeft Vlaanderen actief gewerkt aan<br />

een nieuw mestdecreet. VLACO VZW heeft, in een<br />

gezamenlijke actie met FEBEM en INTERAFVAL,<br />

overleg gehad met de kabinetten van minister<br />

Peeters en minister Leterme. We hebben er gepleit<br />

om de toepassing van compost, omwille van de<br />

stabiele organische stof, mogelijk te maken buiten<br />

de bemestingslimieten, complementair aan het<br />

gebruik van mest. Dit om land- en tuinbouwers de<br />

mogelijkheid te bieden om de negatieve evolutie<br />

inzake gehalte organische stof in de Vlaamse<br />

vlaco<br />

1 op 2 percelen kampt met een tekort aan<br />

organische stof en is gevoelig voor:<br />

verslemping<br />

erosie<br />

droogtestress<br />

mineralenverlies<br />

Doe er iets aan met VLACO-compost:<br />

de ideale bron van stabiele organische stof<br />

D e k r a c h t v a n c o m p o s t<br />

www.compost.be<br />

051916VLACOPSTR00.indd 1 28-11-2005 14:39:22<br />

landbouwbodems om te buigen. Ons pleidooi<br />

viel niet in dovemansoren. De wetenschappelijke<br />

onderbouwing met studies van zowel VLACO VZW<br />

als anderen heeft indruk gemaakt. Door de<br />

beslissing van de Europese Commissie van 28<br />

november 2005 rond de kwetsbaarheid van<br />

Vlaanderen, wordt er nu vooral werk gemaakt<br />

van een wetenschappelijke onderbouwing van<br />

de bemestingsnormen. De decreetsaanpassing<br />

wordt naar later verschoven.<br />

VLACO VZW stond ook in 2005 in voor de<br />

erkenningsaanvraag in het kader van het besluit<br />

traagwerkende meststoffen. Als gevolg hiervan<br />

kan compost ook gedurende het winterseizoen<br />

2005-2006 uitgereden worden en in het kader<br />

van een teeltrotatie in meerjarige dosissen<br />

worden toegepast.<br />

Eind 2005 is VITO gestart met de herziening van<br />

de BBT-studie Mestverwerking. Het zal een derde<br />

versie van deze BBT-studie worden. De reden<br />

voor de herziening is ondermeer de vraag van<br />

AMV om lozingsnormen voor mestverwerking<br />

5


6<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

Studiedag 25/10/2005 in Malle.<br />

uit te werken. Als extra aandachtspunt zijn de<br />

impact van de coverwerking en aandacht voor<br />

luchtemissies opgenomen. Vooral als betrokkene<br />

bij de coverwerking is VLACO VZW opgenomen in<br />

het begeleidingscomité van de studie.<br />

De BBT-studie voor composterings- en<br />

vergistingsinstallaties werd medio 2005<br />

afgerond. Het is, dankzij de gedegen inbreng<br />

van VLACO VZW, een realistisch, werkbaar en<br />

pragmatisch document geworden dat de<br />

goedkeuring van de sector kan wegdragen.<br />

In verband met de voorwaarden om voor<br />

kleinschalige composteringen afwijkingen toe te<br />

staan op de verplichting tot een vloeistofdichte<br />

vloer, is gesteld dat deze bespreking niet los<br />

kan worden gezien van een bespreking over<br />

de randvoorwaarden voor kleinschalige<br />

compostering. Verder is er opgenomen dat er een<br />

duidelijke noodzaak bestaat om compostering<br />

en vergisting in VLAREM niet (enkel) vanuit<br />

afvalverwerking te bekijken, maar eerder vanuit<br />

hun eigen specificiteit, ongeacht de juridische<br />

aard van de verwerkte grondstof (afvalstof, mest,<br />

secundaire grondstof of energiegewas).<br />

In het kader van het KB van 14 november 2003<br />

betreffende autocontrole, meldingsplicht<br />

en traceerbaarheid promoot het FAVV de<br />

opmaak van een sectoriële gids. Op die manier<br />

legt de federale overheid echter een tweede<br />

bijkomend autocontrolesysteem op aan onder<br />

andere de composteerbedrijven. Dit gebeurt<br />

zonder rekening te houden met de bestaande<br />

regionale verplichtingen in het kader van<br />

VLAREA. De mogelijkheid wordt onderzocht om<br />

de controletaken tot één instantie te beperken,<br />

namelijk het Vlaamse niveau.<br />

Op basis van de wet van 9 december 2004 met<br />

betrekking tot de financiering van het FAVV zijn alle<br />

bedrijven en sectoren waarvoor het FAVV controles<br />

uitvoert in het kader van het KB “meststoffen en<br />

bodemverbeterende middelen” in de toekomst<br />

– vanaf begin 2006 – een financiële bijdrage<br />

verschuldigd in functie van het verhandeld<br />

productvolume. De bijdrage voor algemene<br />

controles (steekproeven) wordt geregeld via het<br />

KB van 10 november 2005 betreffende heffingen,<br />

bijdrages voor bedrijfsspecifieke controles en<br />

erkenningen via het KB van 10 november 2005<br />

betreffende retributies. VLACO VZW pleit hier voor<br />

een gelijke berechtiging en een gedegen risicoanalyse.<br />

De toepassingsmogelijkheden van de bioplastics<br />

worden steeds ruimer. De GFT-ophaalzakken zijn<br />

in het Vlaamse landschap al langer gekend (en<br />

zijn de laatste jaren toch ook wel performanter<br />

geworden), de bioafbreekbare bloempotjes zijn<br />

tijdens Juni Compostmaand 2004 voorgesteld,<br />

de composteerbare tijdschriftenwikkels worden<br />

al vrij frequent gebruikt en in de zomer van 2004<br />

zijn de composteerbare festivalbekers uitgetest.<br />

De evoluties op de verpakkingsmarkt gaan zeer<br />

snel: schaaltjes, folies, netjes, yoghurtpotjes op<br />

basis van biopolymeren zijn nu al of in de nabije<br />

toekomst zeker mogelijk.<br />

De bioplastics zijn vaak vervaardigd uit organisch<br />

materiaal zoals houtpulp, maïs of tarwe<br />

– natuurlijke, hernieuwbare grondstoffen, die<br />

bovendien ook helpen bij de beperking van de<br />

CO2-uitstoot. De productie bevindt zich echter<br />

vaak ver buiten Europa, waardoor de milieubalans<br />

omwille van het transport toch niet positief<br />

uitdraait. Bovendien bestaan niet alle bioplastics<br />

uit hernieuwbare materialen. Sommigen worden


op petroleumbasis geproduceerd. Er zijn ook<br />

verpakkingen die claimen composteerbaar te zijn,<br />

maar bijvoorbeeld een PE-coating bevatten.<br />

De lancering van de verpakkingen is niet evident.<br />

Ook het openstellen van de GFT-definitie voor<br />

deze verpakkingen is niet zomaar mogelijk.<br />

Vooral de herkenbaarheid van de composteerbare<br />

materialen stelt nog altijd problemen. Op federaal<br />

niveau wordt er momenteel gewerkt aan een<br />

Belgische productnorm. Dit is al een eerste stap.<br />

Blijft ook de dreiging van verontreiniging van<br />

het GFT-afval als de GFT-definitie zou worden<br />

aangepast. Volgens ramingen zou het potentieel<br />

aan bioplastics op de markt voor de komende 10<br />

jaar maximaal 1,5 kg /inw,jaar bedragen. Is het<br />

zinvol om daarvoor onze zuivere GFT-stroom op<br />

het spel te zetten?<br />

Op 25 oktober 2005 heeft VLACO VZW samen met<br />

Biogas-E vzw in Malle een succesvolle studiedag<br />

georganiseerd over anaërobe vergisting van<br />

GFT en de organisch-biologische fractie van<br />

het restafval. IGEAN, IVVO, ITRADEC en OWS<br />

brachten interessante praktijkgetuigenissen van<br />

anaërobe vergisting, met aandacht voor zowel de<br />

exploitatie als het energetische luik. De visie van<br />

de overheid, de inpassing van vergisting in het<br />

totale Vlaamse afvalbeleid en de afzet van een<br />

kwalitatief eindproduct zijn eveneens toegelicht.<br />

Tot slot kon een bezoek worden gebracht aan de<br />

Dranco-installatie van IGEAN in Brecht. Hiermee<br />

zijn we er in geslaagd het totale concept van<br />

vergisting aan bod te laten komen.<br />

In het Vlaams Actieplan Groene Stroom is er een<br />

voorstel gedaan om de minimumwaarde voor<br />

de groenestroomcertificaten te differentiëren<br />

naar technologie. Voor vergisting zou de<br />

minimumwaarde verlaagd worden van € 80 naar<br />

€ 60 per groenestroomcertificaat. Het voorstel<br />

tot vermindering was gebaseerd op de VITOstudie<br />

“Onrendabele toppen van duurzame<br />

elektriciteitsopties in Vlaanderen”, een studie<br />

die heel wat beroering heeft opgewekt omwille<br />

van de onvolledige en beperkte gegevens.<br />

Samen met andere betrokken organisaties<br />

zoals Biogas-E en VCM, heeft VLACO VZW de<br />

nodige en correcte informatie met betrekking<br />

tot vergisting samengebracht en overgemaakt<br />

aan ANRE (ondertussen VIA geworden). Net<br />

voor het jaareinde heeft ANRE gemeld de<br />

nieuwe informatie te aanvaarden en verder te<br />

gebruiken als input voor nieuwe beleidskeuzes<br />

en –voorstellen, wat zal resulteren in een nieuw<br />

energiedecreet.<br />

VLACO VZW is veel gevraagd als spreker op<br />

internationale congressen, zowel voor het<br />

thuiscomposteren en de compostmeesterwerking<br />

als voor de integrale kwaliteitsopvolging. In het<br />

kader van een Twinning-project zal VLACO VZW,<br />

in samenwerking met de OVAM, de gelegenheid<br />

krijgen om kennis en know-how in verband met<br />

organisch-biologisch afval over te dragen naar<br />

Roemenië. Doel is om de nodige kennis over te<br />

brengen zodat regionaal een gepast beleid kan<br />

worden uitgewerkt.<br />

Vergistingsinstallatie van IGEAN.<br />

7


8<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

Realisaties op het vlak van<br />

thuiscomposteren<br />

en afvalarm tuinieren in 2005<br />

Compostmeestercongres 2005<br />

Op 12 maart vond in Hasselt het derde<br />

Compostmeesterscongres plaats. Opnieuw een<br />

groot succes, met meer dan 1 000 compostmeesters,<br />

enkele honderden partners en een<br />

50-tal kinderen. De formule van de congressen<br />

in Antwerpen en Brugge, waarop de<br />

compostmeesters toch wel erg positief hadden<br />

gereageerd, hebben we behouden. Voor de<br />

invulling zoeken we steeds naar een goed<br />

verhaal, een rode draad, afwisseling, verrassing,<br />

herkenbaarheid, vernieuwing, aansluiting bij het<br />

thema van Juni Compostmaand en technische<br />

uitvoerbaarheid. Ook in 2005 was dat weer gelukt.<br />

Het Congres was af. Verbluffend hoeveel positieve<br />

energie er vrijkomt, zowel bij de organisatie als bij<br />

de deelnemers.<br />

Het verrast ons ook telkens weer hoe graag<br />

iedereen zijn medewerking verleent aan een<br />

evenement dat een hart onder de riem wil steken<br />

van alle Vlaamse compostmeesters. De inzet van<br />

Limburg en vooral van AML Afdeling Intercompost<br />

was in 2005 zeer groot en werd ook gesmaakt<br />

door alle aanwezigen.<br />

Limburg heeft iets met compost. Zowel de<br />

professionele compostering als de promotie<br />

voor het thuiscomposteren kennen er een lange<br />

traditie. Dat werd tijdens deze editie van het<br />

congres meer dan duidelijk. De Limburgse inbreng<br />

gaf een heel eigen, gewaardeerd accent aan het<br />

Congres.<br />

De opening was sterk. Ineens viel al het<br />

geroezemoes stil, toen een jongetje van 7 jaar<br />

begon voor te lezen uit Lieske, een verhaal over<br />

toverdiertjes van compostmeester Marie José<br />

Menu uit Stekene. De figuren in dit boek zijn<br />

gevormd van organisch materiaal. Marie José<br />

signeerde later haar boek aan de VLACO-stand.<br />

Rob Lenaers, voorzitter van de raad van bestuur<br />

van het toen nog Intercompost, ging kort in op de<br />

inspanningen rond afvalpreventie. De vrijwillige<br />

compostmeester speelt hierin een centrale rol en<br />

levert werk van onschatbare waarde, benadrukte<br />

hij.<br />

Traditiegetrouw wisselden ludieke momenten<br />

en informatieve onderwerpen elkaar af. Lieve<br />

Ketelsleghers gidste ons door de activiteiten.<br />

‘Afval brengt leven in de tuin’ was het eerste<br />

thema van het Congres en tevens ook het thema<br />

van Juni Compostmaand. De natuur kent geen<br />

afval. De afbraak in de natuur vormt weer een<br />

voedselbron voor ander leven.<br />

Tien jaar Vlaamse compostmeesters en<br />

communicatie waren de thema’s die niet alleen<br />

tijdens de twee salondebatten aan bod kwamen,<br />

maar ook verweven waren in de luchtige<br />

intermezzo’s.<br />

Robin Ibens en Joris Bruyninckx maakten de<br />

compostmeesters op een speelse manier duidelijk<br />

dat het overbrengen van het ‘compostverhaal’<br />

staat of valt met de manier van benaderen van<br />

de toeschouwer. De Limburgse compostmeesters<br />

zongen, onder muzikale begeleiding van Willy<br />

Claes, terwijl op de achtergrond beelden van 10<br />

jaar compostmeesterwerking verschenen.<br />

We konden ook rekenen op de aanwezigheid<br />

van minister Peeters. In een gesprek met Luc<br />

Vanacker, voorzitter van VLACO VZW, heeft minister<br />

Peeters het belang van het thuiscomposteren<br />

en afvalarm tuinieren in zijn beleid benadrukt<br />

en de vrijwillige compostmeesters gefeliciteerd<br />

voor hun inzet. Hem een standbeeld laten<br />

onthullen voor de compostmeesters, leek ons<br />

een gepaste hulde aan 10 jaar vrijwilligerswerk.<br />

Maar een compostmeester voorstellen als iets<br />

onbeweeglijks, dat kon toch niet. Ives Claeys,<br />

compostmeester in Zulte, bracht de oplossing als<br />

“levend standbeeld”.


Ook de kinderen hadden het naar hun zin.<br />

Opgedeeld per leeftijd namen zij deel aan<br />

verschillende kinderateliers: terwijl de kleinsten<br />

zich uitleefden in het schilderatelier, mocht<br />

de tweede groep kunstwerkjes boetseren van<br />

organisch materiaal en de oudste kinderen<br />

maakten prachtige schilderijen met materiaal<br />

uit de tuin. Tijdens het Congres gingen Robin en<br />

Joris, gevolgd door de cameraman, de vorderingen<br />

en de sfeer in de ateliers opsnuiven. Door de<br />

wondere techniek konden de mensen in de zaal<br />

hiervan meegenieten.<br />

Tijdens de ruime lunchpauze kon iedereen<br />

rustig kuieren langs de standjes van bedrijven,<br />

intercommunales en verenigingen die diensten<br />

en producten aanbieden waarmee ze ijveren voor<br />

meer ‘leven in de tuin’.<br />

De dag werd afgesloten met een gevarieerd<br />

namiddagprogramma, waar ook partners en<br />

kinderen van konden meegenieten. Een bezoek aan<br />

het Limburgse mijnverleden, stadswandelingen<br />

in Hasselt of een rondleiding door Alden Biesen.<br />

Er was voor ieder wat wils, alleen wilde het weer<br />

niet mee.<br />

Het Congres is een organisatie van VLACO VZW,<br />

de OVAM en de Vlaamse intergemeentelijke<br />

samenwerkingsverbanden.<br />

Het was een geslaagd Congres. We hebben zeker<br />

opnieuw het groepsgevoel bij de compostmeesters<br />

kunnen stimuleren, onze waardering voor hun<br />

werk kunnen uitspreken. Eens te meer mocht<br />

blijken dat de compostmeesterwerking wordt<br />

gedragen door het ganse beleid, zowel op lokaal<br />

als op Vlaams niveau.<br />

Nationale Compostmeesterontmoeting<br />

Op zondag 24 april 2005 organiseerde het<br />

Comité Jean Pain vzw i.s.m. VLACO VZW, het<br />

Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM),<br />

twee Waalse intercommunales en een<br />

Duitstalige milieuvereniging een ontmoeting<br />

van de compostmeesters uit alle Belgische<br />

gemeenschappen en gewesten. Dit initiatief, met<br />

de steun van het Prins Filip Fonds, was met zijn 70<br />

deelnemers een succes te noemen.<br />

Er kwamen technische thema’s aan bod,<br />

wijkcomposteren, composteren op school en het<br />

afvalbeleid. VLACO-voorzitter Luc Vanacker lichtte<br />

bij de aanvang zowel de werking van VLACO VZW<br />

toe als het Vlaamse afvalbeleid en de rol van het<br />

thuiscomposteren daarin.<br />

Hoewel de opleiding van compostmeesters en<br />

algemeen de promotie van het thuiscomposteren<br />

in Wallonië en Brussel een stuk later op gang<br />

kwam en minder ondersteund is vanuit de<br />

overheid, konden we toch vaststellen dat het<br />

enthousiasme en de middelen er wel degelijk<br />

zijn.<br />

Alle deelnemers waren het er over eens dat een<br />

dergelijk initiatief voor herhaling vatbaar is.<br />

Juni Compostmaand<br />

Eén van de acties van het Uitvoeringsplan<br />

Huishoudelijke Afvalstoffen 2003-2007 van de<br />

OVAM is de preventie van GFT- en groenafval te<br />

promoten bij de particulieren. Om maximaal aan<br />

afvalpreventie te doen, moeten particulieren op<br />

de hoogte gebracht worden van de principes van<br />

afvalarm tuinieren en thuiscomposteren.<br />

Vooropgesteld wordt dat in 2007 40 % van de<br />

bevolking actief aan preventie van alle organisch<br />

9


10<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

afval doet, of 80 % van de bevolking aan preventie<br />

van de helft van zijn organisch afval doet. Juni<br />

Compostmaand is alvast de juiste voorzet.<br />

Anno 2005 concentreerden de OVAM,<br />

VLACO VZW, de Vlaamse gemeenten en<br />

intergemeentelijke samenwerkingsverbanden<br />

en de compostmeesters hun activiteiten op het<br />

thema “Afval brengt leven in je tuin”.<br />

De compostmeester: spilfiguur<br />

tijdens Juni Compostmaand<br />

Tijdens Juni Compostmaand zijn de<br />

compostmeesters een vaste waarde om de<br />

geïnteresseerden tijdens leuke, interactieve<br />

informatiesessies wegwijs te maken in de talrijke<br />

mogelijkheden van afvalarm tuinieren. Ze helpen<br />

tuinbezitters graag op weg met inspiratie,<br />

technieken, adviezen en tips om fauna en flora<br />

binnen de eigen tuin te verzoenen.<br />

Een mediacampagne werd op touw<br />

gezet.<br />

De mediacampagne heeft als doel enerzijds<br />

het bekendmaken van Juni Compostmaand en<br />

anderzijds volk op de been te brengen voor de<br />

lokale activiteiten van de compostmeesters in<br />

Juni Compostmaand. De slogan voor 2005 “Zet<br />

de stap naar slim tuinieren” met het beeld van de<br />

laars is daar een creatieve vertaling van.<br />

Wat is afvalarm tuinieren?<br />

Afvalarm tuinieren betekent niet alleen dat<br />

je op een ecologische manier omspringt met<br />

grondstoffen (planten, hout,...) met als doel de<br />

afvalberg te verkleinen. Je zorgt er tegelijk ook<br />

voor dat je tuin op een eenvoudige manier een<br />

bron van leven wordt door slim gebruik te maken<br />

van je tuinafval.


Om een idee te geven hoe afvalarm of slim<br />

tuinieren je tuinomgeving nog mooier en rijker<br />

kan maken, werden drie leaflets samengesteld. Ze<br />

hebben de vorm van de laars die ook op de affiche<br />

de “slimme stap naar” symboliseert.<br />

Met ‘Afval brengt leven in je tuin!’ is dus een zeer<br />

breed thema aangeboden, dat op verschillende<br />

originele manieren kon worden ingevuld. Eén<br />

belangrijke constante: het vraagt geen zware<br />

inspanning om een gezonde en bloeiende tuin<br />

in te richten. Het resultaat van slim tuinieren<br />

is daarentegen wel groots! Het thema van Juni<br />

Compostmaand 2005 handelde daarom over<br />

eenvoudige technieken om door de verwerking<br />

van tuinafval je tuin opnieuw te doen opleven of<br />

te verlevendigen.<br />

Niet minder dan 150 gemeenten namen deel<br />

aan deze tweede editie van Juni Compostmaand:<br />

honderden activiteiten vonden plaats, naar<br />

schatting 17 000 bezoekers kregen uitleg en heel<br />

wat artikels verschenen in de nationale en lokale<br />

pers.<br />

Het aantal activiteiten lag iets hoger tijdens de<br />

twee eerste weekends van juni. Ook het derde<br />

weekend was nog erg populair, het laatste iets<br />

minder. Ook tijdens de week zagen we het aanbod<br />

vergroten: (avond)markten, informatieavonden<br />

en compostcursussen, buurtcomposteringen die<br />

hun deuren wijd open zetten, een informatiestand<br />

in het gemeentehuis, een vertelnamiddag over<br />

kriebelbeestjes in de jeugdbibliotheek, ...<br />

Opvallend ook hoeveel nieuwe<br />

demonstratieplaatsen officieel geopend werden<br />

tijdens Juni Compostmaand. We konden<br />

ook met veel genoegen vaststellen dat de<br />

samenwerking met de Groene Zomer van de Velt<br />

vzw leidde tot een 13 tal gemeenschappelijke<br />

activiteiten, voornamelijk aanwezigheid van de<br />

compostmeesters in een opengestelde open-Velttuin.<br />

Eveneens opvallend was het om vast te stellen<br />

hoezeer we als compostmeester vasthouden aan<br />

onze compostbakken en –vaten. Vaak letterlijk, als<br />

houvast, bij het geven van uitleg. En hoe moeilijk<br />

het is om weg te komen van onze geliefde compost<br />

om in de hete dagen met de bezoeker even te<br />

kijken hoe mooi vochtig, kruimelig en levendig<br />

de grond blijft onder de mulchlaag ondanks de<br />

dagenlange hitte. Of om die mulchmaaier even<br />

te betrekken in het gesprek over massa’s gras.<br />

Niettemin veel vlechtwerken en takkenwallen<br />

op de demonstratieplaatsen en in een groeiend<br />

aantal tuinen.<br />

Voor het eerst werd er ook een bevraging bij de<br />

bezoekers en de organisatoren van de activiteiten<br />

gehouden. Zo bleek dat de compostmeesters<br />

nood hebben aan een campagne die hen iets<br />

praktisch aanbiedt, met een mooi campagnebeeld<br />

op zich kan men op het terrein niets. Bovendien<br />

bleken de bezoekers nog vooral vragen over het<br />

thuiscomposteren zelf te hebben. Aan de hand<br />

van deze resultaten, is de campagne van 2006<br />

bijgestuurd.<br />

Handboek compostmeesterwerking<br />

Op het Compostmeesterscongres van begin 2005<br />

werd 10 jaar compostmeesterwerking gevierd.<br />

In die tijd is heel wat ervaring vergaard over hoe de<br />

compostmeesters best worden begeleid en hoe ze<br />

samen met gemeente en het intergemeentelijke<br />

samenwerkingsverband promotie kunnen<br />

maken voor het thuiscomposteren en afvalarm<br />

tuinieren.<br />

VLACO VZW bundelde ervaringen en opgedane<br />

kennis in het Handboek Compostmeesterwerking<br />

en gaf deze handleiding aan alle begeleiders van<br />

de compostmeesters.<br />

Naar aanleiding van dit handboek stond in 2006<br />

een studiedag op het programma.<br />

11


12<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

VLACO-lesgevers in Hof Ter<br />

Winkelen.<br />

Compostcursus, opleiding en bijscholing<br />

De opsplitsing van de opleiding in het driedelige<br />

traject compostcursus – inwerkperiode –<br />

opleiding compostmeester, is een schot in de<br />

roos. De aanvragen voor compostcursussen<br />

blijven komen. In 2005 organiseerde VLACO VZW,<br />

in samenwerking met de intergemeentelijke<br />

samenwerkingsverbanden, 63 compostcursussen.<br />

Als je bedenkt dat elke cursus 16 deelnemers<br />

kan tellen, is hiermee ons doel – zoveel<br />

mogelijk mensen aanzetten tot kwaliteitsvol<br />

thuiscomposteren – ook bereikt.<br />

Het aantal opleidingen is gedaald sinds de<br />

komst van de compostcursus, maar levert wel<br />

actieve gemotiveerde compostmeesters op.<br />

In 2005 vonden 15 opleidingen plaats wat ons<br />

compostmeestersbestand uitbreidde met 199<br />

nieuwe compostmeesters.<br />

Terugkomdag VLACO-lesgevers in<br />

Hof Ter Winkelen<br />

Jaarlijks organiseert de Cel Thuiscomposteren<br />

een bijscholings- en ontmoetingsdag voor<br />

alle lesgevers. We vinden het belangrijk dat<br />

onze lesgevers op de hoogte zijn van nieuwe<br />

ontwikkelingen en dat ze het preventieverhaal op<br />

een éénduidige wijze overbrengen.<br />

Het programma was in 2005 opgedeeld in<br />

verschillende werkwinkels met stuk voor<br />

stuk interessante onderwerpen: Compostmeesterwerking<br />

binnen het gemeentelijke<br />

beleid, Kokosvezel als vervangproduct voor turf,<br />

Insectenwand, Interactieve workshop, Vlechten<br />

met snoeihout en de voorstelling van het<br />

onderzoek over een veelbesproken toestel om<br />

compost te bekomen.<br />

Na de werkwinkels was het tijd voor een<br />

afscheidsdrink en om met andere lesgevers<br />

ervaringen uit te wisselen en vooral de<br />

broodnodige en stimulerende banden met<br />

gelijkgestemden aan te halen.


Evolutie in inzameling en verwerking<br />

Groenafval<br />

In 2005 waren 24 groencomposteringsinstal-<br />

laties operationeel in Vlaanderen. Samen hebben<br />

ze 480.000 ton groenafval verwerkt, een stijging<br />

met 7 % ten opzichte van 2004. Dit is deels te<br />

wijten aan enkele nieuwe installaties, zoals van<br />

De Bree Solutions NV in Oostende en Eke.<br />

Begin 2006 komen er nog enkele groencomposteerders<br />

bij. U vindt ze alvast achteraan in dit<br />

Activiteitenverslag, in de ledenlijst.<br />

De selectieve inzameling van groenafval zit in<br />

2004 terug op het niveau van 2002, namelijk<br />

525.000 ton groenafval ofwel 87 kg/inwoner,jaar<br />

(zie Figuur 2). In 2003 was de selectieve inzameling<br />

– vermoedelijk omwille van de droogte – gezakt<br />

tot op 78 kg/inwoner,jaar.<br />

GFT-afval<br />

De 9 installaties voor de verwerking van GFT-afval<br />

hebben in 2005 samen 356.000 ton organischbiologisch<br />

afval verwerkt, waarvan 321.000<br />

ton GFT-afval, 15.000 ton organisch-biologisch<br />

bedrijfsafval en 20.000 ton structuurmateriaal.<br />

Ten opzichte van 2004 betekent dit vooral een<br />

daling in GFT-afval, namelijk met 20.000 ton.<br />

Gemiddeld is er in Vlaanderen 85,5 kg GFT-afval/<br />

inwoner,jaar ingezameld in 2005, ten opzichte<br />

van 91 kg/inwoner,jaar in 2004.<br />

De selectieve inzameling van GFT-afval blijft<br />

variëren (zie Figuur 2). In 2005 komt de verwerkte<br />

en ingezamelde hoeveelheid iets boven de<br />

hoeveelheid van 2003 (zeer droge zomer met<br />

weinig tuinafval) uit en iets onder de hoeveelheid<br />

van 2002. Is deze daling het gevolg van diftar? De<br />

inzamelresultaten van de komende jaren zullen<br />

dit moeten bevestigen.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Figuur 1<br />

Verwerkte hoeveelheden organischbiologisch<br />

afval per installatie in<br />

2005.<br />

Groencompostering IVAREM.<br />

13


14<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Figuur 2<br />

Inzameling en verwerking van organisch-biologisch<br />

afval over de periode<br />

1989-2005.<br />

GFT-compostering INDAVER.<br />

Tabel 1<br />

Vergunde en operationele installaties<br />

voor de biologische verwerking van<br />

organisch-biologisch afval, samen<br />

met mest en energiegewassen – verwerkingscapaciteit<br />

uitgedrukt in ton<br />

(2005).<br />

(Bron: Voortgangsrapportage 2004-<br />

2005 Uitvoeringsplan Organisch-biologisch<br />

Afval - OVAM)<br />

Organisch-biologisch bedrijfsafval<br />

De verwerking van organisch-biologisch<br />

bedrijfsafval wordt in 2005 verder uitgebreid.<br />

Een deel wordt aangeboden aan de GFTinstallaties,<br />

namelijk 15.000 ton. Daarnaast zijn<br />

er ook andere verwerkingseenheden, van zowel<br />

aërobe als anaërobe biologische behandeling, die<br />

belangrijke hoeveelheden organisch-biologisch<br />

afval verwerken. De vergunde capaciteiten zijn<br />

opgenomen in Tabel 1. Exacte cijfers van verwerkte<br />

hoeveelheden organisch-biologisch afval zijn niet<br />

gekend.<br />

Installatie Verwerkingscapaciteit (ton/jaar)<br />

OBA Mest E-teelt Totaal<br />

Vergisting<br />

Biofer NV 30.000 30.000 60.000<br />

BioNoord (IVEB) Max. 25.000 Min. 25.000 50.000<br />

Renders 6.000 6.000 1.200 13.200<br />

Slachthuis De Rese<br />

Co-verwerking<br />

X X 15.000<br />

Op de Beeck X X 100.000<br />

NV Samyn 40.000 136.000 176.000


Onder de kwaliteitsopvolging van VLACO VZW<br />

vallen verschillende activiteiten. Twee grote luiken<br />

zijn enerzijds de uitwerking van lastenboeken,<br />

anderzijds de controle op de toepassing ervan.<br />

Voor een goed begrip, onder lastenboek wordt de<br />

leidraad met normen en eisen voor compost en<br />

digestaat verstaan.<br />

Afgeleide activiteiten betreffen o.a. onderzoek<br />

over kwaliteit en eigenschappen van compost en<br />

digestaat, opvolgen van nieuwe, verbeterde of<br />

alternatieve analysemethoden, ondersteuning bij<br />

interlaboratoriumtesten, ....<br />

Lastenboeken<br />

Kwaliteitsopvolgingssysteem<br />

In een nog recent verleden betrof de<br />

kwaliteitsopvolging enkel GFT- en groencompostering.<br />

Bij die beoordeling werd gebruik<br />

gemaakt van een certificeringsnota. Ondertussen<br />

is het landschap drastisch gewijzigd. Sinds de<br />

inwerkingtreding van VLAREA (Besl. Vl. Reg.<br />

05.12.2003) behoort ook de opvolging van<br />

compost of digestaat van organisch-biologisch<br />

bedrijfsafval tot het takenpakket van VLACO VZW.<br />

Bovendien legt het K.B. autocontrole van 14<br />

november 2003 bijkomende eisen op aan<br />

procesvoering en controle daarop bij producenten<br />

van organische bodemverbeterende middelen en<br />

meststoffen.<br />

De ontwikkeling van lastenboeken is een<br />

antwoord geweest op deze nieuwe uitdagingen.<br />

Met het gebruik ervan beoogt VLACO VZW een voor<br />

iedereen duidelijk en gelijk speelveld te creëren.<br />

Dat dit niet altijd even evident is, mag blijken uit<br />

een summier overzicht van potentiële producten<br />

in het kader van de huidige keuringstaken van<br />

VLACO VZW (Figuur 3).<br />

Twee lastenboeken zijn ontwikkeld en in de loop<br />

van 2005 verder uitgewerkt en aangepast. Eén<br />

voor GFT- en groencompost en één voor OBAcompost<br />

en –digestaat (compost of digestaat<br />

van organisch-biologische bedrijfsafvalstoffen).<br />

In het laatste geval kan er sprake zijn van al<br />

of niet co-verwerking met mest. Alle procesen<br />

productvoorwaarden zijn er uniform in<br />

vastgelegd. De verscheidenheid aan (mogelijke)<br />

producten en producteigenschappen is echter<br />

vrij groot, waardoor een voorafgaandelijke<br />

opdeling in producttypes zich opdrong (Figuur 3).<br />

Per producttype zijn acceptatienormen,<br />

procesvoorwaarden, hygiënisatie-eisen, kwaliteitsnormen<br />

en gebruiksbepalingen vastgelegd.<br />

Aan de hand van ervaringen en wetenschappelijke<br />

kennis, en in overleg met overheden, producenten<br />

en afnemers zal VLACO VZW het lastenboek OBAcompost<br />

en –digestaat verder detailleren.<br />

Jonge<br />

<strong>Vlaco</strong>-compost<br />

O BA-digestaat Type I<br />

O BA-digestaat Type II<br />

Mature<br />

<strong>Vlaco</strong>-compost<br />

<strong>Vlaco</strong>-compost O BA-compost Type I OBA-com post Type II<br />

Compost<br />

Jonge<br />

O BA-com post<br />

Type I<br />

VLAREA<br />

Jonge<br />

OBA-compost<br />

Type II<br />

Biologisch behandeld<br />

organisch<br />

bodemverbeterend middel<br />

OBA-digestaat OBA-meststof<br />

G ecomposteerde<br />

O BA-m eststof<br />

Type I<br />

G ecomposteerde<br />

O BA-meststof<br />

Mature<br />

O BA-compost<br />

Type I<br />

Gecomposteerde<br />

OBA-meststof<br />

Type II<br />

Biologisch<br />

behandelde<br />

O BA-meststof<br />

Biologisch<br />

behandelde<br />

OBA-meststof<br />

Type I<br />

Mature<br />

OBA-compost<br />

Type II<br />

Biologisch behandeld<br />

organisch bodemverbeterend<br />

middel Type I<br />

Biologisch behandeld<br />

organisch bodemverbeterend<br />

middel Type II<br />

Biologisch<br />

behandelde<br />

OBA-meststof<br />

Type II<br />

Figuur 3<br />

Potentiële producten in het kader van<br />

VLACO-kwaliteitsopvolging.<br />

15


16<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

Figuur 4<br />

Foto van de Oxitop® op het schudtoestel:<br />

links de blanco, rechts een<br />

compoststaal.<br />

Kwaliteitscontrole<br />

In het kader van de opvolging van producenten<br />

van GFT- en groencompost werden een 120 à<br />

130 bedrijfsbezoeken afgelegd met meer dan<br />

150 staalnames. VLACO-keuringsattesten werden<br />

enkel daar afgeleverd waar ofwel het vroegere<br />

OVAM-gebruikscertificaat verlopen was, ofwel<br />

waar het een nieuwe aanvraag betrof. Dit betrof<br />

in 2005 8 keuringsattesten. Daarnaast is ook nog<br />

één keuringsattest uitgereikt voor de productie<br />

van digestaat.<br />

Het VLACO-label voor GFT- of groencompost is<br />

in 2005 aan twee locaties uitgereikt: IVM – De<br />

Sutter en De Sutter zelf. Dit bracht het totaal<br />

aantal producenten met VLACO-label eind 2005<br />

op 16. Voor de meest recente situatie verwijzen<br />

we graag naar de website www.vlaco.be.<br />

Ontwikkelingen<br />

Een belangrijke ontwikkeling betreft het gebruik<br />

van Oxitop® als alternatieve stabiliteitsmethode.<br />

Bij de test (Figuur 4) wordt een mengsel van<br />

suspensievloeistof en monster gedurende<br />

een aantal dagen permanent geschud in een<br />

recipiënt. Het recipiënt is afgesloten met een<br />

druksensor. Beschikbaar organisch materiaal<br />

in het monster wordt onder invloed van<br />

microbiële activiteit omgezet in CO2. Daarvoor<br />

wordt zuurstof gebruikt, terwijl het gevormde<br />

CO2 wordt vastgelegd op NaOH-korrels. Het<br />

resultaat is een netto drukdaling in het recipiënt.<br />

De mate van drukdaling staat in verhouding<br />

tot de mate van microbiële activiteit (of m.a.w.<br />

productinstabiliteit).<br />

Over Oxitop® is in 2003 door OWS in opdracht van<br />

VLACO VZW een uitgebreid onderzoek verricht. De<br />

meerwaarde ervan bleek toen voor toepassing<br />

bij (heel) stabiele composten onvoldoende om<br />

invoering ervan (en noodzakelijke ingrijpende<br />

veranderingen in normering en analysemethoden)<br />

te rechtvaardigen.<br />

In het kader van de kwaliteitsopvolging van<br />

nieuwe producttypes (andere compostsoorten,<br />

digestaat, mest,...) bleek die nood in 2005 echter<br />

wel. Daar falen immers de huidige methoden<br />

(nitraatammoniumverhouding, kiemremming en<br />

rijpheidsgraad), zodat de alternatieve Oxitop®methode<br />

daar wel een maximale meerwaarde<br />

biedt. Bovendien is de methode onafhankelijk van<br />

het vochtgehalte van het monster, wat toelaat dat<br />

in principe alle soorten stalen onderzocht kunnen<br />

worden. Op dit ogenblik schuift VLACO VZW daarom<br />

de Oxitop®-methode meer dan ooit naar voren<br />

als de stabiliteitsmethode van de toekomst.<br />

Toekomst<br />

Ten slotte willen we nog een blik werpen op de<br />

toekomst. De ontwikkeling van de verschillende<br />

lastenboeken en groeiend aantal producttypes<br />

leidt tot een toenemende complexiteit.<br />

Vereenvoudiging dringt zich op. Ook onderlinge<br />

afstemming en stroomlijning is noodzakelijk. Met<br />

betrekking tot de verdere ontwikkeling van de<br />

lastenboeken zijn dit meteen ook de voornaamste<br />

doelstellingen voor 2006.


In 2005 werd in Vlaanderen ongeveer 340 000<br />

compost geproduceerd. Dit is een kleine daling<br />

(- 30 000 ton) ten opzichte van 2004 tot op het<br />

niveau van 2002 en 2003.<br />

De groencomposteerders verwerkten 480 000 ton<br />

groenafval tot 213 000 ton groencompost. De<br />

GFT-composteerders verwerkten 356 000 ton<br />

GFT-afval tot 122 000 ton GFT-compost.<br />

De compostproducenten zetten ongeveer<br />

342 000 ton compost af in 2005. Dit is iets meer<br />

dan in 2004. Figuur 5 geeft de productie en afzet<br />

van de compost in 2005 weer.<br />

In Vlaanderen wordt heel wat kwaliteitsvolle<br />

compost geproduceerd. Wie zijn de belangrijkste<br />

gebruikers van deze compost? Tabel 2 geeft<br />

een overzicht van de belangrijkste afnemers<br />

van VLACO-compost. Deze gegevens zijn ook in<br />

Figuur 6 weergegeven.<br />

In 2005 is ongeveer 36 % van de VLACO-compost,<br />

of 124 000 ton compost, via grootafnemers<br />

verdeeld. Dit is evenveel als in 2004. Iets meer dan<br />

de helft hiervan is door grondmengers opgekocht<br />

om verbeterde teelaarde te produceren. In de<br />

potgrondsector is 19 000 ton of 6 % van de<br />

compostafzet gebruikt. Dit is iets minder dan in<br />

2004.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Afzet<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

In de groenvoorziening is in 2005 144 000 ton<br />

compost gebruikt. Dit is 42 % van de compostafzet.<br />

In 2004 was dit iets meer, namelijk 48 % van<br />

de afzet. Een kleine helft hiervan (67 000 ton<br />

compost) is door particulieren gebruikt. Openbare<br />

groendiensten namen in 2005 rond de 35 000 ton<br />

compost af. Deze hoeveelheid komt overeen met<br />

10% van de totale afzet in 2005. Tuinaannemers<br />

Afzet<br />

ton %<br />

Grootafnemers 124 000 36<br />

Potgrondfabrikanten 19 000 6<br />

Grondopmengers 72 000 21<br />

Andere grootafnemers 33 000 9<br />

Groenvoorziening 144 000 42<br />

Tuinaannemers 42 000 12<br />

Groendiensten 35 000 10<br />

Particulieren 67 000 20<br />

Land- en tuinbouw 39 200 12<br />

Boomkwekerij en sierteelt 21 000 6<br />

Tuinbouw 3 000 1<br />

Akkerbouw 15 000 5<br />

Fruitteelt 200 0<br />

Export 25 000 7<br />

Andere 10 000 3<br />

Figuur 5<br />

Evolutie van de productie en de afzet<br />

van GFT- en groencompost in 2005.<br />

Tabel 2<br />

Afnemers van VLACO-compost in 2005.<br />

17


18<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

Tabel 3<br />

Afzet van GFT- en<br />

groencompost<br />

in 2005.<br />

Afzet Afzet<br />

GFT-compost groencompost<br />

Ton % ton %<br />

Grootafnemers 30 000 29 94 000 39<br />

Groenvoorziening 60 000 58 85 000 35<br />

Land- en tuinbouw 8 000 8 31 000 13<br />

Export 0 0 25 000 10<br />

Andere 5 000 5 4 000 2<br />

TOTAAL 103 000 239 000<br />

gebruikten 42 000 ton compost, of 12 % van de<br />

afzet. Voor de tuinaannemers is dit een afname,<br />

voor de groendiensten is dit een toename ten<br />

opzichte van 2004.<br />

In 2005 nam de land- en tuinbouwsector ongeveer<br />

40 000 ton compost, of 12 %, af. Dit is bijna het<br />

dubbele van de hoeveelheid in 2004. De toename<br />

is te danken aan een grotere afname van de<br />

boomkwekers en siertelers. In 2004 namen zij<br />

4 500 ton compost af, in 2005 21 000 ton. De<br />

tuinbouwers, akkerbouwers en fruittelers namen<br />

respectievelijk 3 000, 15 000 en 200 ton compost<br />

af. Deze hoeveelheden liggen in dezelfde lijn als<br />

in 2004.<br />

In 2005 is er 25 000 ton compost, of 7 % van de<br />

afzet, uit Vlaanderen geëxporteerd. Dit is minder<br />

dan in 2004. Toen bedroeg de export 31 000<br />

ton. Van de totale afzet rest dan nog 10 000 ton<br />

compost. Die compost is voor andere doeleinden,<br />

zoals bodemsanering, stortafdek, biofilters, ...<br />

gebruikt.<br />

Zijn er verschillen tussen de afzetmarkt voor GFTen<br />

groencompost?<br />

Tabel 3 geeft de verdeling van de afzet van GFTen<br />

groencompost over de verschillende afnemers<br />

weer.<br />

Er is in Vlaanderen ongeveer dubbel zoveel<br />

groencompost als GFT-compost verkocht.<br />

Uit deze cijfers bleek dat meer dan de helft van de<br />

afzet van GFT-compost naar de groenvoorziening<br />

gaat: namelijk 58 % of 60 000 ton GFT-compost.<br />

Voor groencompost is dit 35 %. In absolute cijfers<br />

ging echter meer groencompost dan GFT-compost<br />

naar de groenvoorziening: 85 000 ton.<br />

De belangrijkste afzetmarkt voor groencompost<br />

is de groothandel. Zij namen 39 %, of 94 000 ton<br />

groencompost af. De land- en tuinbouwers<br />

gebruikten veel meer groencompost dan<br />

GFT-compost: 31 000 ton (13%van de afzet)<br />

groencompost ten opzichte van 8 000 ton GFTcompost<br />

(8% van de afzet). Opvallend is ook<br />

dat geen GFT-compost geëxporteerd is terwijl<br />

25 000 ton groencompost op export ging.<br />

Ook in 2005 organiseerde de meerderheid<br />

van de producenten hun eigen verkoop. Via<br />

containerparken is ook dikwijls compost verkocht.<br />

Dat is een goed verkoopskanaal om particulieren<br />

te bereiken. Sommigen doen ook beroep op<br />

groothandelaars. Via tuincentra is geen compost<br />

verkocht.<br />

In 2005 is ongeveer 2 500 ton compost in zakken<br />

verkocht. Dit komt overeen 0,7% van de totale<br />

compostafzet. Dit is iets meer dan in 2004. Toen<br />

is 1 400 ton compost in zakken verkocht of 0,4%<br />

van de afzet. Sommige producenten laten de<br />

compost opzakken. Andere bieden particulieren<br />

de mogelijkheid om zelf zakken compost<br />

op te scheppen. Via VLACO VZW kunnen de<br />

compostproducenten ook demozakjes compost<br />

aankopen. Dit zijn kleine zakjes (6 kg) compost<br />

die op een opendeurdag of bij een activiteit<br />

uitgedeeld kunnen worden.


Figuur 6<br />

Procentuele verdeling<br />

van de afzet van VLACOcompost<br />

over de verschillende<br />

afnemers in 2005.<br />

19


20<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

Nieuwsbrief naar tuinaannemers.<br />

VLACO VZW<br />

promoot het gebruik van compost<br />

In 2005 volgde de marketingcampagne van<br />

VLACO VZW de ingeslagen weg. Via verschillende<br />

kanalen, zoals televisie, websites, advertenties,<br />

beurzen, infomomenten, folders en brochures,<br />

promoot VLACO VZW het gebruik van compost.<br />

Kwaliteit, organische stof, bodemstructuur,<br />

bodemleven, bodemverbetering vormen<br />

sleutelbegrippen in deze campagnes.<br />

VLACO VZW organiseert een aantal keren per<br />

jaar een marketingwerkgroep. Zo hebben<br />

de compostproducenten inspraak in de<br />

marketingcampagnes van VLACO VZW. De<br />

campagnes van de voorbije jaren zijn door de<br />

marketingwerkgroep gunstig geëvalueerd. Wel<br />

wilde deze werkgroep vanaf 2005 wat meer<br />

aandacht voor de professionele gebruikers<br />

van compost: groenvoorziening en land- en<br />

tuinbouw. Daarom werd de direct mail actie<br />

naar particulieren, die een bouwvergunning<br />

aanvragen, stopgezet en vervangen door een<br />

informatiecampagne naar professionelen.<br />

In 2005 startte VLACO VZW met een commercieelinformatieve<br />

nieuwsbrief naar tuinaannemers.<br />

Deze nieuwsbrief werd in februari en november<br />

2005 verzonden naar meer dan 4.500<br />

tuinaannemers en tuinarchitecten. Via deze<br />

nieuwsbrief informeert VLACO VZW hen over<br />

compost en compostgebruik. In iedere nieuwsbrief<br />

laten we ook een tuinaannemer/tuinarchitect<br />

aan het woord.<br />

Heel wat producenten krijgen van landbouwers<br />

de vraag ’Hoe zit het met compost en het<br />

Mestactieplan’. Om de producenten hierin bij te<br />

staan ontwikkelde VLACO VZW in 2005 een folder<br />

‘Compost en het MAP’. Deze folder licht beknopt<br />

de wettelijke verplichtingen van compost binnen<br />

het Mestactieplan toe. Op www.compost.be staat<br />

meer uitgebreide informatie over compost en het<br />

MAP.<br />

In 2005 pakte VLACO VZW ook uit met de<br />

vernieuwde folder ‘De kracht van compost’. Deze<br />

folder geeft land- en tuinbouwers meer info<br />

over compost en compostgebruik. In 2006 zal<br />

deze folder aangevuld worden met teeltfiches<br />

die meer specifieke informatie over compost bij<br />

enkele teelten weergeeft.


VLACO’s onderzoeksprogramma<br />

Aan het gebruik van compost worden heel<br />

wat positieve effecten toegewezen. Ieder jaar<br />

doet VLACO VZW onderzoek om de effecten van<br />

compost wetenschappelijk te kunnen nagaan<br />

en kwantificeren. Hieronder geven we enkele<br />

resultaten van onze onderzoeken in 2005. De<br />

resultaten zijn opgesplitst in 2 onderdelen: het<br />

effect van compost op de bodem en het effect van<br />

compost op het gewas.<br />

Effect van compost op de bodem<br />

Bodemverbeterende waarde van<br />

compost<br />

Verschillende eigenschappen karakteriseren<br />

een bodem: bodemtextuur, bodemstructuur,<br />

bodemfysische eigenschappen, chemische<br />

bodemsamenstelling en bodemleven. Bodemverbeterende<br />

middelen kunnen deze bodemeigenschappen<br />

beïnvloeden. Onder andere op<br />

de bodemstructuur hebben bodemverbeterende<br />

middelen een positief effect.<br />

Een goede bodemstructuur is onontbeerlijk om<br />

bodemdegradatie en bodemerosie te beperken.<br />

Het organisch materiaal in de bodem speelt bij<br />

het opbouwen van een goede bodemstructuur<br />

een prominente rol. Organisch materiaal zorgt<br />

ervoor dat bodemdeeltjes (klei, leem, zand)<br />

aaneenkitten tot aggregaten. Deze aggregaten<br />

geven de bodem een kruimelstructuur. De<br />

aggregaten liggen min of meer los van elkaar.<br />

Tussen en in de aggregaten zitten poriën, die<br />

lucht en water kunnen bevatten. We kunnen 2<br />

soorten bodemporiën onderscheiden. De kleine<br />

poriën zijn in staat water vast te houden. In<br />

droge perioden zorgen zij voor voldoende water<br />

voor de planten. In een bodem met te weinig<br />

kleine poriën hebben de planten bij droogte<br />

sneller watergebrek. De grote poriën zijn meestal<br />

gevuld met lucht. In natte perioden voeren zij<br />

ook het overtollige water snel af. Een bodem<br />

met te weinig grote poriën is slecht water- en<br />

luchtdoorlatend. In dergelijke bodems kunnen<br />

plantenwortels verstikken. Een bodem met een<br />

goede structuur kent een evenwicht tussen kleine<br />

en grote poriën. Voldoende organisch materiaal<br />

in de bodem is belangrijk voor dit evenwicht. Het<br />

organische stofgehalte van de bodem verhogen<br />

is geen gemakkelijke opdracht. Dit kan alleen<br />

door grote hoeveelheden stabiel organisch<br />

21


22<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Figuur 7<br />

Evolutie van het organische koolstofgehalte<br />

van de bodem voor verschillende<br />

compostdosissen.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Figuur 8<br />

De verslempingsindex van de bodem<br />

voor verschillende compostdosissen.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

materiaal aan de bodem toe te voegen. VLACO-<br />

compost is daartoe zeer geschikt, dankzij een<br />

hoog gehalte stabiel organisch materiaal. Toch is<br />

het verhogen van het organische stofgehalte van<br />

de bodem een proces van lange adem. Figuur 7<br />

geeft de evolutie weer van het organische<br />

koolstofgehalte van een leembodem waarbij<br />

verschillende compostdosissen toegepast zijn.<br />

Deze gegevens komen uit een veldproef met een<br />

akkerbouwrotatie.<br />

In 2005 werden op dit proefveld ook enkele<br />

bodemfysische karakteristieken bepaald: de<br />

schijnbare dichtheid, de slempgevoeligheid, het<br />

gravimetrisch vochtgehalte, de poriëndistributie,<br />

de infiltratiecapaciteit, de bodemcompactie en<br />

de aggregaatstabiliteit. De composttoediening<br />

heeft ook op die parameters een positief<br />

effect uitgeoefend. Hieronder geven we enkele<br />

voorbeelden.<br />

De verslempingsindex is een maat voor het<br />

gevaar op dichtslibben van de bodem. Bij een<br />

verslempte bodem kan nog maar weinig water<br />

in de bodem indringen. Verslemping bevordert<br />

bijgevolg bodemerosie. Figuur 8 toont de evolutie<br />

van de slempgevoeligheid van de bodem voor<br />

verschillende compostdosissen. Zonder compost is<br />

de bodem slempgevoelig. Door jaarlijks 15 ton GFTcompost/ha<br />

of 3-jaarlijks 45 ton GFT-compost/ha<br />

toe te dienen is de bodem geëvolueerd tot een<br />

weinig slempgevoelige bodem. Verschillende<br />

jaren hogere compostdosissen (45 ton GFTcompost/ha)<br />

leveren een bodem op die niet meer<br />

slempgevoelig is. De verschillende letters in de<br />

grafiek duiden op statistische verschillen.<br />

De aggregaatstabiliteit is een maat voor<br />

de weerstand van de bodemaggregaten<br />

tegen uitwendige krachten. Hoe lager de<br />

aggregaatstabiliteit, hoe groter de kans dat de<br />

bodemaggregaten bij zware neerslag vernietigd<br />

zullen worden. Vernietiging van de aggregaten<br />

zorgt voor verslemping van de bodem. Compost<br />

had een positief effect op de aggregaatstabiliteit,<br />

maar er konden geen statistische verschillen<br />

waargenomen worden.


Ook de infiltratiesnelheid is door de compost-<br />

toediening verbeterd. Figuur 9 geeft de waarden<br />

voor de verschillende behandelingen weer. De<br />

verschillende letters in de grafiek duiden op<br />

statistische verschillen. Jaarlijks een compostdosis<br />

van 45 ton GFT-compost/ha zorgt voor een<br />

significante verhoging van de infiltratiesnelheid<br />

van de bodem.<br />

Bemestende waarde van compost<br />

Heel wat proeven volgen de N-mineralisatie<br />

uit compost in de loop van het jaar op. Deze<br />

mineralisatie blijkt in de meeste gevallen zeer<br />

laag te zijn.<br />

Uit een akkerbouwproef met compost blijkt geen<br />

extra vrijstelling van stikstof door de toediening<br />

van 50 ton GFT-compost/ha. Figuur 10 geeft de<br />

evolutie van de minerale N in de zone 0 – 90 cm<br />

van het bodemprofiel over de periode 2005. De<br />

GFT-compost heeft dus niet voor een verhoging<br />

van de minerale stikstof in de bodem gezorgd.<br />

Een proef met verschillende compostsoorten<br />

(groencompost, GFT-compost en GFTcompost<br />

van vergisting met nacompostering)<br />

in de groenteteelt toont eveneens een lage<br />

mineralisatie van compost. Van de verschillende<br />

compostsoorten worden jaarlijks 15 tot 20 ton/ha<br />

toegepast. Door deze beperkte mineralisatie kan<br />

een landbouwer die compost gebruikt weinig<br />

besparen op de minerale stikstof. Toch heeft het<br />

gebruik van compost voor het MAP een zeer<br />

grote invloed op de mestbalans. Het huidige<br />

MAP houdt rekening met stikstof en fosfor,<br />

niet met de hoeveelheid organisch materiaal<br />

in de bodem. Terwijl die organische stof in de<br />

bodemvruchtbaarheid een belangrijke rol speelt.<br />

VLACO VZW kaart dit probleem aan in het kader<br />

van de opmaak van een nieuw MAP. Meer info<br />

over het MAP vindt u ook bij het onderdeel beleid<br />

in dit activiteitenverslag.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

a<br />

b<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Figuur 9<br />

De infiltratiesnelheid van de bodem<br />

voor verschillende compostdosissen.<br />

<br />

<br />

ab<br />

a<br />

<br />

Figuur 10<br />

Verloop van de minerale N in de zone 0-<br />

90 cm van het bodemprofiel.<br />

23


24<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

Het effect van compost op het gewas<br />

Hierboven gaven we al enkele effecten van<br />

compost op de bodemeigenschappen weer.<br />

Aan de hand van enkele lange termijnproeven<br />

gaan we ook het effect van compost op<br />

verschillende teelten na. We hebben onderzoek<br />

in de akkerbouw, groenteteelt, fruitteelt en in de<br />

groenvoorziening.<br />

Hieronder enkele interessant vaststellingen.<br />

Akkerbouw<br />

Ook in 2005 zijn verschillende lange termijnproeven<br />

met compost in de akkerbouw<br />

verdergezet. In 2005 werd maïs en wintertarwe<br />

geteeld.<br />

Uit een onderzoek met compost in een<br />

monocultuur maïs blijkt de combinatie mengmest<br />

en jaarlijks compost voor een goede opbrengst<br />

te zorgen. Naast deze bemestingen bleek geen<br />

extra minerale bemesting met stikstof, fosfor en<br />

kalium nodig.<br />

Ook bij wintertarwe zorgt compost voor positieve<br />

resultaten. Compost zorgt zowel voor een<br />

verhoging van de opbrengst als voor een betere<br />

kwaliteit. De vastgestelde verschillen waren niet<br />

significant verschillend.<br />

Groenteteelt<br />

Verspreid over Vlaanderen zijn er verschillende<br />

proefcentra voor de groenteteelt. Ieder proefcentrum<br />

is representatief voor een bepaalde<br />

regio. VLACO VZW doet onderzoek naar het gebruik<br />

van compost op drie proefcentra: Sint-Katelijne-<br />

Waver, Kruishoutem en Beitem. In 2005 werden in<br />

de proeven prei, bloemkool en wortelen geteeld.<br />

In het verleden werden er al verschillende keren<br />

positieve effecten van compostgebruik op bloemkool<br />

en prei vastgesteld. In 2005 is weer het effect<br />

van verschillende compostsoorten op deze teelten<br />

bekeken (Kruishoutem en Sint-Katelijne-Waver).<br />

De goede resultaten zijn in 2005 bevestigd. De<br />

verschillende soorten compost leverden een<br />

hogere opbrengst op dan de minerale bemesting.<br />

Opvallend zijn ook de goede resultaten van<br />

Humotex op beide teelten. Humotex zorgt zowel<br />

bij prei als bij bloemkool voor een significant<br />

hogere opbrengst in vergelijking met minerale<br />

bemesting.<br />

In de lange termijn proef met groencompost in<br />

de groenteteelt (Beitem) werden in 2005 voor de<br />

tweede keer wortelen geteeld.<br />

Voor alle compostbehandelingen zijn goede<br />

opbrengsten bekomen. Er werden meer wortelen<br />

geoogst dan met de minerale bemesting. Net<br />

zoals in 2001 werd de hoogste opbrengst bekomen<br />

bij het object waar het vorige jaar (respectievelijk<br />

2000 en 2004) 30 ton groencompost/ha<br />

gebruikt was. In 2005 zorgde dit object voor een<br />

significante meeropbrengst van 8 % ten opzichte<br />

van de minerale bemesting. op het vlak van<br />

kwaliteit werden weinig verschillen vastgesteld.<br />

De compost net voor het zaaien (1 dag) inwerken<br />

blijkt minder interessant. In 2005 werden zo iets<br />

minder rechte wortelen bekomen. Het is dus<br />

aan te raden wat meer tijd te laten tussen het<br />

inwerken van de compost en het zaaien van de<br />

wortelen.<br />

Fruitteelt<br />

Een belangrijke fruitteelt in Vlaanderen is appel.<br />

Sinds 2000 doet VLACO VZW onderzoek naar het<br />

gebruik van compost op de zwarte strook bij<br />

appel (Delbard Estival). 2005 was het zesde en<br />

laatste proefjaar van dit onderzoek. Een groot<br />

deel van het proefveld is erg aangetast door<br />

muizenschade en uitval. Deze zijn verspreid


over de verschillende behandelingen. Er is geen<br />

relatie met de compost te vinden. Omdat de proef<br />

dus niet meer representatief is, zal hij dus niet<br />

meer verder opgevolgd worden. In 2005 zijn de<br />

resultaten van de vorige proefjaren bevestigd.<br />

Veel boomgaarden lijden onder een laag gehalte<br />

organische stof. Uit deze proef blijkt dat een<br />

zwarte strookbehandeling met compost een<br />

oplossing kan bieden. Oppervlakkig compost<br />

gebruiken, heeft een positief effect op de<br />

bodemvruchtbaarheid. Na 6 jaar is het verschil<br />

in organische stofgehalte in de bodem tussen<br />

de behandelingen duidelijk. Figuur 12 geeft<br />

het percentage koolstof in de bodem voor de<br />

verschillende behandelingen weer.<br />

Zoals de voorgaande jaren heeft compost ook een<br />

positief effect op de opbrengst: zowel het aantal<br />

vruchten per boom als de diameter van de appels<br />

werden door compost positief beïnvloed. Op<br />

de kwaliteit en bewaarbaarheid heeft compost<br />

weinig effect.<br />

Groenvoorziening<br />

Een belangrijke afzetmarkt voor VLACOcompost<br />

is de groenvoorziening. Uit contacten<br />

met tuinaannemers, particulieren, openbare<br />

groendiensten, ... blijken vele gebruikers van<br />

VLACO-compost zeer tevreden over de resultaten<br />

van compost. Toch wil VLACO VZW proberen nog<br />

meer mensen van de positieve eigenschappen van<br />

VLACO-compost te overtuigen. In 2005 deden we<br />

daarom een tweetal demoproeven met compost<br />

in de groenvoorziening.<br />

Tuinen van Hoegaarden. Vrijbroekpark Mechelen.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

In het provinciaal groendomein het Vrijbroekpark<br />

in Mechelen werd in 2005 compost gebruikt bij<br />

begonia’s, dahlia’s en canna’s.<br />

De groendienst die het domein onderhoudt, is zeer<br />

tevreden van de compost en zal waarschijnlijk in<br />

2006 ook bij andere planten compost gebruiken.<br />

In de Tuinen van Hoegaarden, werd compost<br />

gebruikt bij de aanleg van een gazon. Ook tussen<br />

de rozen werd compost gemulcht.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Figuur 12<br />

Het percentage koolstof (op<br />

24/11/2005) in de bodem voor de verschillende<br />

compostbehandelingen.<br />

25


26<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

Leden Raad van Bestuur van VLACO VZW.<br />

Medewerkers en leden Algemene<br />

Vergadering van VLACO VZW.<br />

De algemene vergadering van 2005 ging door<br />

in De Mote in Izegem. Na een toelichting bij<br />

de activiteiten van 2004 en de geëigende<br />

formaliteiten rond goedkeuring jaarrekening,<br />

begroting en kwijting aan de bestuurders en<br />

de rekeningtoezichters, werd de jaarvergadering<br />

besloten met een gesmaakte toelichting door<br />

dhr. Luc De Rooster van het Proefstation voor<br />

de groenteteelt vzw – Sint Katelijne Waver.<br />

Hij illustreerde het nut van het gebruik van<br />

compost aan de hand van de resultaten van de<br />

meerjarige proeven in de intensieve groenteteelt.<br />

Ondertussen heeft hij reeds 10 jaar ervaring<br />

met het gebruik van compost bij sla, andijvie,<br />

bloemkool, prei en Chinese kool. De bevindingen<br />

zijn dan ook gestoeld op degelijk onderzoek en<br />

uitgebreide ervaring:<br />

• Compost geeft vaak een betere kwaliteit en/of<br />

opbrengst<br />

• De mineralisatie van stikstof is beperkt<br />

• De pH waarde en het zoutgehalte stijgen<br />

weinig<br />

• Men kan maar weinig besparen op de minerale<br />

stikstofbemesting<br />

VLACO-werking<br />

Onder een mooi zonnetje hebben we enkele<br />

foto’s kunnen maken van Raad van Bestuur en<br />

Algemeen Vergadering.<br />

De dagelijkse werking bij VLACO VZW wordt<br />

verzekerd door een team van zeven leden.<br />

Kristel Vandenbroek is algemeen coördinator en<br />

coacht het team doorheen de werking. Zij doet<br />

de eindredactie van alle publicaties. Kristel is<br />

tevens verantwoordelijk voor de uitvoering en<br />

voorbereiding van het beleid inzake organischbiologisch<br />

afval.<br />

Ward Devliegher is ingenieur kwaliteit en<br />

onderzoek. Hij trekt de kwaliteitsopvolging en<br />

begeleidt verschillende onderzoeksprojecten<br />

inzake composteringstechnieken.<br />

Pieter Vanthiegem is verantwoordelijke staalname<br />

en staat Ward bij voor de kwaliteitsopvolging.<br />

Gerrit Van Dale is de spilfiguur van de<br />

Cel Thuiscomposteren. Hij coördineert de<br />

compostmeesterwerking, het Compostmeesterscongres<br />

en Juni Compostmaand. Daarnaast<br />

verleent Gerrit advies inzake thuiscomposteren<br />

en afvalarm tuinieren en verzorgt hij allerhande<br />

publicaties van de Cel Thuiscomposteren,<br />

waaronder DE COMPOSTMEESTER.<br />

Elfriede Anthonissen is medewerkster Cel<br />

Thuiscomposteren. Zij verzorgt de cursussen,<br />

opleidingen en bijscholingen, neemt een groot<br />

deel van de redactie van DE COMPOSTMEESTER<br />

voor haar rekening en beheert de websites rond<br />

thuiscomposteren.<br />

Elke Vandaele is verantwoordelijke marketing en<br />

communicatie. Ze stelt de marketingcampagne<br />

op voor de promotie van de compostafzet.<br />

Elke verzorgt de redactie van het ledenblad<br />

VLACOVARIA, De Nieuwsbrief en beheert de<br />

VLACO-websites. Daarnaast volgt zij ook de<br />

onderzoeken naar het gebruik van compost op.<br />

Marianne Goossens zorgt voor de administratieve<br />

ondersteuning en is de contactpersoon voor onder<br />

andere de compostinfotheek.


De statutaire doelstelling van VLACO VZW is de<br />

begeleiding, uitvoering en voorbereiding van de<br />

uitvoeringsplannen inzake organisch-biologisch<br />

afval.<br />

De financiële middelen van VLACO VZW zijn<br />

afkomstig van enerzijds de lidmaatschapsbijdrage<br />

en anderzijds de werkingsbijdragen, van<br />

zowel de OVAM, de intergemeentelijke<br />

samenwerkingsverbanden<br />

verwerkers.<br />

en de privé-<br />

Financieel verslag<br />

De kosten van de Cel Thuiscomposteren worden<br />

– met uitzondering van de personeelskosten<br />

– volledig gedekt door enerzijds de werkingsbijdrage<br />

van de Cel Thuiscomposteren en<br />

anderzijds bijdragen uit studiedagen, publicaties<br />

en andere. In 2005 is er voor de 3de keer een<br />

Compostmeesterscongres georganiseerd. De<br />

bijdragen van de leden en de inkomsten van de<br />

standhouders zijn vervat in de rubriek “bijdragen<br />

studiedagen en andere”.<br />

De werkingsbijdrage van de 30 producenten dekt<br />

de uitgaven voor marketing, labo-analyses en<br />

onderzoek.<br />

Tabel 4<br />

Resultatenrekening 2005.<br />

KOSTEN (in Euro) OPBRENGSTEN (in Euro)<br />

(Loon)administratie 18.086 Lidmaatschapsbijdrage 115.789<br />

Personeel (bezoldigingen, ...) 372.799 Werkingsbijdrage klasse 1 (OVAM) 316.224<br />

Personeelsonkosten 15.512 Werkingsbijdrage klasse 2 en 3 + toegetreden leden (producenten) 325.321<br />

Kantoor + materiaal 52.777 Werkingsbijdrage Cel Thuiscomposteren 101.415<br />

Technische uitrusting 10.989<br />

Marketing 122.304<br />

Externe deskundigen 5.002<br />

Labo-analyses 70.103<br />

Onderzoek 102.528 Bijdragen studiedagen & andere 30.455<br />

Preventie thuiscomposteren 134.767 Publicaties 8309<br />

Communicatie 15.441 Financiële opbrengsten 3.098<br />

Andere kosten 889 Overdracht 2004 25.434<br />

Totaal 921.197 Totaal 926.045<br />

27


28<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

Gemeente AALTER<br />

Europalaan 22<br />

9880 AALTER<br />

Tel: 09 325 22 05<br />

Fax: 09 325 22 40<br />

Werf: Composteringspark<br />

Durmelaan<br />

Tel: 09 226 39 74<br />

AML Afdeling INTERCOMPOST<br />

Dhr. L. Crommen<br />

(ondervoorzitter)<br />

Eikaart 4<br />

3740 BILZEN<br />

Tel: 089 41 39 35<br />

Fax: 089 41 82 25<br />

AML Afdeling IVVVA<br />

Industrieterrein Onder de Berg<br />

Kringloopstraat 1<br />

3630 MAASMECHELEN<br />

Tel: 089 65 85 26<br />

Fax: 089 65 93 39<br />

AML Afdeling REGIONALE<br />

MILIEUZORG<br />

Administratieve zetel<br />

Grote Baan 176<br />

3530 HOUTHALEN<br />

Tel: 011 52 36 36<br />

Fax: 011 52 55 56<br />

Stad ANTWERPEN<br />

Grote Markt 1<br />

2000 ANTWERPEN<br />

Tel: 03 220 82 11<br />

Fax: 03 220 86 57<br />

AMACRO n.v.<br />

Heideveld 54B<br />

1654 HUIZINGEN<br />

Tel: 02 356 96 27<br />

Fax: 02 361 09 25<br />

Gemeente BRASSCHAAT<br />

Bredabaan 182<br />

2930 BRASSCHAAT<br />

Tel: 03 650 02 00<br />

Fax: 03 652 08 72<br />

Werf: Ploegsebaan 275<br />

Tel:03 663 39 48<br />

Ledenlijst VLACO VZW (dd 1.05.06)<br />

De leden in het vet afgedrukt zijn compostproducenten en nemen deel aan de certificeringsprocedure.<br />

De producenten die het label ontvangen hebben worden met het label aangeduid.<br />

DE BREE SOLUTIONS n.v.<br />

Werf: Krommewege 31G<br />

9990 MALDEGEM<br />

Tel: 050 71 27 92<br />

Fax: 050 71 75 71<br />

Werf: Klokhofstraat 2A<br />

8400 OOSTENDE<br />

Werf: Sluis 1A<br />

9810 Eke<br />

De Kruisberg NV<br />

Lusthoven 94<br />

2370 ARENDONK<br />

Tel: 014 67 99 14<br />

Fax: 014 67 24 65<br />

DE SUTTER<br />

Werf De Sutter:<br />

Ringlaan 58<br />

9900 EEKLO<br />

Tel: 09 377 34 24<br />

Fax: 09 377 90 45<br />

Werf IVM-De Sutter:<br />

Ringlaan 56<br />

9900 EEKLO<br />

Tel: 09 377 33 76<br />

Fax: 09 377 33 76<br />

DE WINTER Bruno<br />

Werf: Bijlokstraat 67<br />

3020 HERENT<br />

Tel: 016 23 93 72<br />

Fax: 016 23 25 87<br />

Werf: Nijverheidslaan 4026<br />

3800 SINT-TRUIDEN<br />

DRANCO<br />

Dok Noord 4<br />

9000 GENT<br />

Tel: 09 233 02 04<br />

Fax: 09 233 28 25<br />

ECOWERF<br />

Aarschotsesteenweg 210<br />

3012 WILSELE<br />

Tel: 016 284 300<br />

Fax: 016 235 012<br />

ESSENT MILIEU n.v.<br />

i.s.m. IVBO en IVLA<br />

Industriegebied Zuid II<br />

Regenboog 11<br />

2800 MECHELEN<br />

Tel: 015 40 01 81<br />

Fax: 015 40 01 83<br />

Werf IVBO: Pathoekeweg 186<br />

8000 BRUGGE<br />

Tel: 050 32 25 21<br />

Werf IVLA: Klein Frankrijk 5<br />

9600 RONSE<br />

EUROCOMPOST<br />

GROENRECYCLING<br />

i.s.m. Regionale Milieuzorg<br />

Europark 1603<br />

3530 HOUTHALEN<br />

Tel: 011 52 18 94<br />

Fax: 011 60 28 73<br />

HAVILAND<br />

Brusselsesteenweg 617<br />

1731 ASSE (ZELLIK)<br />

Tel: 02 466 51 00<br />

Fax: 02 466 49 81<br />

IBOGEM<br />

Schaarbeekstraat 27<br />

9120 BEVEREN (MELSELE)<br />

Tel: 03 253 16 64<br />

Fax: 03 253 01 15<br />

Werf: Molenweg 5 (Haven 1942)<br />

9130 Beveren<br />

Tel: 03 575 00 75<br />

IDM<br />

Zelebaan 42<br />

9160 LOKEREN<br />

Tel: 09 348 43 97<br />

Fax: 09 349 07 94<br />

IGEAN Milieu en Veiligheid<br />

Doornaardstraat 60<br />

2160 WOMMELGEM<br />

Tel: 03 350 08 11<br />

Fax: 03 353 34 10<br />

Werf: Oostmallebaan z/n<br />

2960 BRECHT<br />

Tel: 03 330 19 20<br />

Verkooopsplaats:<br />

Doornstraat 145<br />

2650 EDEGEM


ILVA<br />

3de Industriezone<br />

Industrielaan 2<br />

9320 AALST (EREMBODEGEM)<br />

Tel: 053 83 88 48<br />

Fax: 053 83 44 22<br />

IMOG<br />

Dhr. J. Soenens<br />

(ondervoorzitter)<br />

Kortrijksesteenweg 264<br />

8530 HARELBEKE<br />

Tel: 056 71 61 17<br />

Fax: 056 71 09 85<br />

Werf : Sint-Pietersbruglaan 1<br />

8552 MOEN<br />

Tel: 056 45 65 85<br />

INCOVO<br />

C. Buyssestraat 5<br />

1800 VILVOORDE<br />

Tel: 02 251 90 66<br />

Fax: 02 251 74 05<br />

INDAVER (ALLPA)<br />

i.s.m. IVVO/IBOGEM<br />

Dijle 17a<br />

2800 MECHELEN<br />

Tel:015 28 80 00<br />

Fax: 015 28 80 50<br />

Werf Grimbergen:<br />

Westvaartdijk 111<br />

1850 GRIMBERGEN<br />

Tel: 02 253 11 07<br />

INTERRAND<br />

J. B. Charlierlaan 78<br />

1560 HOEILAART<br />

Tel: 02 658 95 41<br />

Fax: 02 658 95 50<br />

INTERZA<br />

Hoogstraat 185<br />

1930 ZAVENTEM<br />

Tel: 02 721 07 31<br />

Fax: 02 725 37 78<br />

IOK Afvalbeheer<br />

Antwerpseweg 1<br />

2440 GEEL<br />

Tel: 014 58 09 91<br />

Fax: 014 58 97 22<br />

Werf: Oosteneinde<br />

2340 BEERSE<br />

Tel: 014 61 49 92<br />

ISVAG<br />

Boomsesteenweg 1000<br />

2610 WILRIJK<br />

Tel: 03 887 80 36<br />

Fax: 03 887 09 28<br />

IVAGO<br />

Proeftuinstraat 43<br />

9000 GENT<br />

Tel: 09 240 81 11<br />

Fax: 09 240 81 99<br />

IVAREM<br />

Schoutetstraat 2<br />

2800 MECHELEN<br />

Tel: 015 28 77 50<br />

Fax: 015 28 77 61<br />

Werf: Mechelsesteenweg 285<br />

2500 LIER<br />

Tel: 03 491 07 70<br />

IVBO<br />

Pathoekeweg 41<br />

8000 BRUGGE<br />

Tel: 050 45 63 11<br />

Fax: 050 45 63 63<br />

IVIO<br />

Lodewijk de Raetlaan 9<br />

8870 IZEGEM<br />

Tel: 051 31 17 96<br />

Fax: 051 31 67 39<br />

IVLA<br />

Bourgondiëstraat 9<br />

9700 OUDENAARDE<br />

Tel: 055 30 27 13<br />

Fax: 055 30 27 59<br />

IVM o.v.<br />

Markt 34<br />

9900 EEKLO<br />

Tel: 09 377 82 11<br />

Fax: 09 378 18 44<br />

IVOO<br />

Klokhofstraat 2<br />

8400 OOSTENDE<br />

Tel: 059 55 27 30<br />

Fax: 059 80 12 03<br />

IVVO<br />

Bargiestraat 6<br />

8900 IEPER<br />

Tel: 057 230 880<br />

Fax: 057 23 08 90<br />

Werf: Bargiestraat 6<br />

8900 IEPER<br />

Tel: 057 23 08 80<br />

Fax: 057 23 08 90<br />

Gemeente KNOKKE-HEIST<br />

Alfred Verweeplein 1<br />

8300 KNOKKE-HEIST<br />

Tel: 050 63 01 00<br />

Fax: 050 63 01 59<br />

LAVAERT bvba<br />

Triloystraat 41<br />

8930 MENEN – REKKEM<br />

Tel: 056 421 318<br />

Fax: 056 415 256<br />

LESAGE René bvba<br />

i.s.m. IVIO<br />

Zuidhoekstraat 4<br />

8888 Ledegem<br />

Tel: 056/50 03 76<br />

Fax.: 056/50 43 78<br />

MIROM Menen<br />

Industrielaan 30<br />

8930 MENEN<br />

Tel: 056 52 81 30<br />

Fax: 056 51 97 59<br />

MIROM Roeselare<br />

Oostnieuwkerksesteenweg 121<br />

8800 ROESELARE<br />

Tel: 051 26 03 50<br />

Fax: 051 26 03 52<br />

MIWA<br />

Vlyminckshoek 12<br />

9100 ST-NIKLAAS<br />

Tel: 03 776 72 50<br />

Fax: 03 780 68 56<br />

OVAM<br />

Dhr. L. Vanacker<br />

(voorzitter)<br />

Tel: 015 284 160<br />

Mevr. A. Braekevelt<br />

(secretaris)<br />

Tel: 015 284 190<br />

Stationsstraat 110<br />

2800 MECHELEN<br />

Fax: 015 20 32 75<br />

Roosen Borgh<br />

Mgr. Kerkhofslaan 33<br />

3770 RIEMST<br />

Tel: 012 45 70 31<br />

Fax: 012 45 53 97<br />

Werf: Mennestraat z/n<br />

3770 RIEMST<br />

Stad Sint-Niklaas<br />

Grote Markt 1<br />

9100 SINT-NIKLAAS<br />

Tel: 03 760 92 14<br />

Werf: Industriepark 60A<br />

9100 SINT-NIKLAAS<br />

Tel: 03 760 90 77<br />

STERCOMPOST<br />

Graankaai 3<br />

8800 ROESELARE<br />

Tel: 051 22 72 20<br />

Fax: 051 24 02 39<br />

SEDE BENELUX n.v.<br />

i.s.m. IVOO<br />

Burgemeester Maenhoutstraat 60<br />

9820 MERELBEKE<br />

Tel: 09 272 53 53<br />

Fax: 09 272 53 54<br />

Werf: Klokhofstraat 2<br />

8400 OOSTENDE<br />

VERKO<br />

Bevrijdingslaan 201<br />

9200 DENDERMONDE<br />

Tel: 052 21 39 91<br />

Fax: 052 20 01 42<br />

WIPS<br />

i.s.m. ILVA<br />

Dagmoedstraat 105<br />

9506 SCHENDELBEKE<br />

Tel: 054 43 76 76<br />

Fax: 054 43 76 74<br />

WESTCOMPOST<br />

i.s.m. IVVO en IVRO<br />

Rozendaalstraat 60<br />

8900 IEPER<br />

Tel: 057 21 69 16<br />

Fax: 057 21 74 16<br />

Lid - afnemer<br />

VAN ISRAEL<br />

Gaverstraat 41<br />

9500 GERAARDSBERGEN<br />

Tel: 054 41 43 70<br />

Fax: 054 41 03 92<br />

29


30<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

C o m p o s t e r e n i n V l a a n d e r e n<br />

ESSENT MILIEU<br />

De Regenboog 11<br />

Industriegebied Mechelen Zuid II<br />

2800 MECHELEN<br />

Tel.: 015 40 01 81<br />

Fax: 015 40 01 83<br />

Werf: IVBO: Pathoekeweg 186- BRUGGE<br />

Tel.: 050 32 25 21<br />

Werf: IVLA: Klein Frankrijk 5 - RONSE<br />

SEDE BENELUX n.v.<br />

Burgemeester Maenhoutstraat 60<br />

9820 MERELBEKE<br />

Tel: 09 272 53 53<br />

Fax: 09 272 53 54<br />

Werf: Klokhofstraat 2<br />

8400 OOSTENDE<br />

IVVO<br />

Bargiestraat 6<br />

8900 IEPER<br />

Tel.: 057 230 880<br />

Fax: 057 23 08 90<br />

WESTCOMPOST<br />

Rozendaalstraat 60<br />

8900 IEPER<br />

Tel.: 057 21 69 16<br />

Fax: 057 21 74 16<br />

LAVAERT<br />

LAVAERT bvba<br />

Triloystraat 41<br />

8930 REKKEM-MENEN<br />

Tel.: 056 42 13 18<br />

Fax: 056 41 52 56<br />

LESAGE René bvba<br />

Zuidhoekstraat 4<br />

8888 LEDEGEM<br />

Tel.: 056 50 03 76<br />

Fax: 056 50 43 78<br />

DE BREE SOLUTIONS n.v.<br />

Werf: Krommewege 31G<br />

STERCOMPOST<br />

Graankaai 3<br />

8800 ROESELARE<br />

Tel.: 051 22 72 20<br />

Fax: 051 24 02 39<br />

DE BREE<br />

9990 MALDEGEM<br />

Tel.: 050 71 27 92<br />

Fax: 050 71 75 71<br />

Werf: Klokhofstraat 2A<br />

8400 OOSTENDE<br />

Werf: Sluis 1A<br />

9810 EKE<br />

<br />

cleaning n.v.<br />

DE SUTTER<br />

Werf: Ringlaan 58, 9900 EEKLO<br />

Tel.: 09 377 34 24<br />

Werf: IVM-DESUTTER<br />

Ringlaan 56, 9900 EEKLO<br />

Tel.: 09 377 33 76<br />

GEMEENTE AALTER<br />

Europalaan 22, 9880 AALTER<br />

Tel.: 09 325 22 05<br />

Werf: Durmelaan<br />

Tel.: 09 226 39 74<br />

IMOG<br />

Kortrijksesteenweg 264<br />

8530 HARELBEKE<br />

Tel.: 056 71 61 17<br />

Fax: 056 71 09 85<br />

Werf : Sint-Pietersbruglaan 1<br />

8552 MOEN<br />

Tel.: 056 45 65 85<br />

STAD SINT-NIKLAAS<br />

Grote Markt 1<br />

9100 SINT-NIKLAAS<br />

Tel.: 03 760 92 14<br />

Werf: Industriepark 60A<br />

9100 SINT-NIKLAAS<br />

Tel.: 03 760 90 77<br />

VERKO<br />

Bevrijdingslaan 201<br />

9200 DENDERMONDE<br />

Tel.: 052/21 39 91<br />

Fax: 052/20 01 42<br />

WIPS<br />

Dagmoedstraat 105<br />

9506 SCHENDELBEKE<br />

Tel.: 054 43 76 76<br />

Fax: 054 43 76 74


IBOGEM<br />

Molenweg 5 (Haven 1942)<br />

9130 BEVEREN (KALLO)<br />

Tel.: 03 568 48 55<br />

AMACRO NV<br />

Heideveld 54B<br />

1654 HUIZINGEN<br />

Tel.: 02 356 96 27<br />

Fax: 02 361 09 25<br />

INDAVER (ALLPA)<br />

Dijle 17 A<br />

2800 MECHELEN<br />

Tel.: 015 28 80 00<br />

Fax: 015 28 80 50<br />

Werf:<br />

Westvaartdijk 111 GRIMBERGEN<br />

Tel.: 02 253 11 07<br />

IVAREM<br />

Schoutetstraat 2<br />

2800 MECHELEN<br />

Tel.: 015 28 77 50<br />

Fax: 015 28 77 61<br />

Werf:<br />

Mechelsesteenweg 285 - LIER<br />

Tel.: 03 491 07 70<br />

Brasschaat<br />

GEMEENTE<br />

BRASSCHAAT<br />

Ploegsebaan 275<br />

2930 BRASSCHAAT<br />

Tél.: 03 663 39 49<br />

Fax: 03 652 08 72<br />

EUROCOMPOST<br />

GROENRECYCLING NV<br />

KRINGLOOP<br />

I N T E R L E U V E N<br />

016 /23 93 72<br />

GROENRECYCLERING<br />

DE WINTER B.<br />

Werf: Bijlokstraat 67<br />

3020 HERENT<br />

Tel.: 016 23 93 72<br />

Fax: 016 23 25 87<br />

Werf St.-Truiden:<br />

Nijverheidslaan 4026<br />

3800 ST.-TRUIDEN<br />

IGEAN Milieu en veiligheid<br />

Doornaardstraat 60<br />

2160 WOMMELGEM<br />

Tel.: 03 350 08 11<br />

Fax: 03 353 34 10<br />

Werf:<br />

Oostmalse baan - BRECHT<br />

Werf:<br />

Doornstraat 145 - EDEGEM<br />

Tel.: 03 821 45 00<br />

Fax: 03 830 03 11<br />

R E G I O 3<br />

I V V V A<br />

KRINGLOOP<br />

I N T E R L E U V E N<br />

KRINGLOOP<br />

I N T E R L E U V E N<br />

R E G I O 3<br />

I V V V A<br />

ECOWERF<br />

Brouwerstraat 6<br />

3000 LEUVEN<br />

Tel.: 016 23 58 36<br />

Fax: 016 20 42 36<br />

De Kruisberg NV<br />

Lusthoven 94<br />

2370 ARENDONK<br />

Tel.: 014 67 99 14<br />

Fax: 014 67 24 65<br />

IOK Afvalbeheer<br />

Antwerpseweg 1<br />

2440 GEEL<br />

Tel.: 014 58 09 91<br />

Fax: 014 58 97 22<br />

Werf: OOSTENEINDE - BEERSE<br />

Tel.: 014 61 49 92<br />

EUROCOMPOST<br />

GROENRECYCLING NV<br />

EUROCOMPOST<br />

GROENRECYCLING nv<br />

Europark 1603<br />

3530 HOUTHALEN<br />

Tel.: 011 52 18 94<br />

Fax: 011 60 28 73<br />

R E G I O 3<br />

I V V V A<br />

IVVVA<br />

Kringloopstraat 1<br />

3630 MAASMECHELEN<br />

Tel.: 089 65 85 26<br />

Fax: 089 65 93 39<br />

Roosen Borgh<br />

Mgr. Kerkhofslaan 33<br />

3770 RIEMST<br />

Tel.: 012 45 70 31<br />

Fax: 012 45 33 97<br />

Werf: Mennestraat z/n<br />

AML Afdeling<br />

INTERCOMPOST<br />

Eikaart 4<br />

3740 BILZEN<br />

Tel.: 089 41 39 35<br />

Fax: 089 41 82 25<br />

016 /23 93 72<br />

GROENRECYCLERING<br />

EUROCOMPOST<br />

GROENRECYCLING NV<br />

EUROCOMP<br />

GROENRECYC<br />

016 /23 93 72<br />

GROENRECYCLERING<br />

31


32<br />

Vlaamse<br />

compost organisatie vzw<br />

Colofon<br />

Mei 2006<br />

Uitgave van de Vlaamse Compostorganisatie vzw<br />

Aan deze uitgave werkten mee:<br />

Elfriede Anthonissen<br />

Ann Braekevelt<br />

Ward Devliegher<br />

Marianne Goossens<br />

Luc Vanacker<br />

Elke Vandaele<br />

Gerrit Van Dale<br />

Kristel Vandenbroek<br />

Pieter Vantieghem<br />

Illustraties en foto’s:<br />

VLACO-diatheek tenzij anders vermeld<br />

Vormgeving:<br />

Reclamebureau Mink<br />

Druk:<br />

Jansen bvba Hoeselt<br />

Deze uitgave wordt toegestuurd aan de leden van<br />

VLACO VZW. Geïnteresseerden vinden deze publicatie<br />

op de website www.vlaco.be of kunnen een exemplaar<br />

aanvragen.<br />

Overname artikelen:<br />

Geheel of gedeeltelijk overnemen van artikels is<br />

toegelaten mits bronvermelding.<br />

Redactie-adres:<br />

VLACO VZW<br />

Kan. De Deckerstraat 37<br />

B 2800 Mechelen<br />

Tel: 015 451 370<br />

Fax: 015 218 335<br />

info@vlaco.be<br />

www.vlaco.be<br />

Gelieve dit activiteitenverslag na gebruik aan<br />

collega’s door te geven en achteraf aan uw<br />

bibliotheek toe te voegen.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!