NR 15 | ApRil 2013 - Ravon

Verspreidingonderzoek Reptielen en Amfibieën | Meetnet Beek- en poldervissen | Meetnet Reptielen | Meetnet Amfibieën
Poelkikker (Foto: Jelger Herder)
Een nieuw begin: 2012-2017
Zoals je hiervoor al hebt kunnen lezen is in 2012 de nieuwe
periode van start gegaan. Dit betekent dat de teller in 2012
weer op nul is gezet en de complete verspreiding van de
doelsoorten opnieuw geactualiseerd moet worden. Zo kunnen
de periodes later vergeleken worden waarbij veranderingen in
het verspreidingsbeeld inzichtelijk worden. Na het eerste jaar
is er reeds 58 procent van de te onderzoeken hokken afgerond.
Naast een groot aantal hokken waarvan nagenoeg jaarlijks
verspreidingsgegevens binnen komen, zijn er ook een groot
aantal hokken geactualiseerd die nog open stonden uit de eerste
periode. Zo maakt de knoflookpad door de environmental DNA
studie een vliegende start en staan ook andere soorten er reeds
rooskleurig voor.
Afgelopen jaar is er bewust voor gekozen om in de kaartmodule
op de website niet alle hokken meteen opnieuw aan te bieden
Update kaartmodule website
De kaartmodule op de website waarop je kunt zien welke hokken
reeds geactualiseerd zijn en welke nog onderzocht dienen te worden,
is weer geüpdate. De hoogste prioriteit hebben de hokken gekregen
die in voorgaande periode niet geactualiseerd zijn. De overige nog te
actualiseren hokken hebben een normale prioriteit gekregen. Daarnaast
is de kaartmodule ook in een nieuw jasje gestoken. De verschillende
soorten zijn nu zowel te selecteren door op het plaatje van de soort
bovenaan te klikken, als via het uitklapmenu. Tot slot is de module
geïntegreerd in de nieuwe RAVON-website. Neem snel een kijkje op
www.ravon.nl/verspreidingsonderzoek om te kijken welke hokken er bij
jou in de buurt nog geactualiseerd moeten worden.
maar eerst de hokken waarvoor het in de eerste periode niet
gelukt is deze te actualiseren. Dit zijn namelijk de hokken die
het lastigst zijn gebleken om te inventariseren. Juist dit zijn
de hokken die het meeste bijdragen aan het signaleren van
veranderingen in het verspreidingsbeeld van soorten. In de
kern van het verspreidingsgebied komt een soort vaak in hoge
dichtheden voor waardoor deze hokken relatief eenvoudig zijn te
actualiseren. Bij een toe- of afname van een soort zie je dat juist
als eerste aan de randen van het verspreidingsgebied. Bij een
afname verdwijnen als eerste de marginale populaties terwijl bij
een uitbreiding van het verspreidingsgebied soorten in het begin
vaak nog in lage dichtheden voorkomen. In beide gevallen gaat
het om lage dichtheden en daarom lastig te actualiseren hokken.
Maar zeg nou eerlijk, het geeft toch een veel grotere voldoening
om een soort waar te nemen in een gebied waar de soort al heel
lang niet meer gezien is of zelfs nog nooit is waargenomen?
14 nieuwsbrief RAVON | NR 15 | ApRil 2013 RAVON | NR 15 | ApRil 2013
15 nieuwsbrief
Environmental DNA zet de
knoflookpad terug op de kaart
Voor de knoflookpad zijn in 2012 alle 10x10 km-hokken
die nog open stonden voor actualisatie van het landelijke
verspreidingsbeeld onderzocht met behulp van eDNA. Bij deze
methode worden watermonsters genomen die
vervolgens worden getest op de aanwezigheid van DNA van de
knoflookpad. Onderzoek heeft laten zien dat DNA in
het water binnen drie weken afbreekt. Het vinden van DNA in
watermonsters wijst dus op recente aanwezigheid van
de knoflookpad (zie www.environmental-dna.nl voor meer
informatie).
Om de methode te verifiëren zijn er vier controle wateren
bemonsterd waarvan de knoflookpad bekend was. In drie
van de vier controle wateren (75%) lukte het met eDNA de
aanwezigheid van knoflookpad aan te tonen. Aanvullend zijn
er in 23 leefgebieden in totaal 33 eDNA monsters genomen (zie
tabel). Het ging hierbij om locaties waar de soort al geruime
tijd niet meer was gevonden. In maar liefst zes leefgebieden
zijn knoflookpadden aangetoond met eDNA. Het gaat om de
Rande, de Ziele, Diffelen-Schalmmaat, Hattem, Leuvenheim
en het Roderveld. De eDNA waarneming uit de Rande is in het
zelfde jaar al bevestigd door vrijwilliger Peter Waterlander die
daar knoflookpadden heeft gehoord met een hydrofoon. Op de
andere locaties zal in 2013 vervolg onderzoek plaats vinden. In
de leefgebieden van Hattem, Diffelen-Schalmmaat, de Ziele en
de Rande is in het verleden voortplanting van de knoflookpad
vastgesteld, eDNA bevestigd dus dat ze er nog steeds zitten.
In zowel leefgebied Leuvenheim als het Roderveld is er in het
verleden een enkele waarneming gedaan op land die nooit
bevestigd kon worden. Het aantonen van knoflookpadden in het
water op deze locaties is dus bijzonder te noemen. Het Roderveld
was aangedragen door Martin Albers die het gebied goed kent
en er zijn monitoringsronde voor het Meetnet Amfibieën loopt.
De oude waarneming was uit 1991. Meer dan twintig jaar zijn er
geen knoflookpadden gezien maar de soort blijkt dus toch nog
aanwezig op het Roderveld!
Door de inzet van eDNA is de complete verspreiding van de
knoflookpad op 10x10 km-hok niveau geactualiseerd. Verfijning
binnen deze 10x10 km-hokken is nog wel nodig. De zes locaties
waar de knoflookpad toch weer gevonden is betroffen stuk voor
stuk gebieden die min of meer waren opgegeven voor de soort.
Het totaal aantal leefgebieden waar nog knoflookpad voorkomt
stijgt daarmee met maar liefst 17 procent tot 41 locaties.
Knoflookpad (Foto: Jelger Herder)
Leefgebied Provincie Knoflookpad
aangetoond met eDNA
Babberich Gelderland Nee
Bergen Limburg Nee
Boshoverheide Limburg Nee
De Ziele Gelderland Ja
Diffelen - Schalmmaat Overijssel Ja
Eeserveen Drenthe Nee
Gennep Limburg Nee
Groot Meer Noord-Brabant Nee
Hattem Gelderland Ja
Klein Noorddijk Gelderland Nee
Kruisbergsche Bossen Gelderland Nee
Leuvenheimse Heide Gelderland Ja
Marshoek Overijssel Nee
Masterveld Gelderland Nee
Rande Overijssel Ja
Roderveld Overijssel Ja
Roeterinksbroek Gelderland Nee
Staphorst Overijssel Nee
Teesselink Gelderland Nee
Uiterwaarden Cortenoever Gelderland Nee
Weerdinge Drenthe Nee
Zieuwent Gelderland Nee
Zwaluwbunders Noord-Brabant Nee
Controle locaties Provincie Knoflookpad
aangetoond met eDNA
Ewijk Gelderland nee
Gastel Noord-Brabant Ja
Gorssel Overijssel Ja
Wierden - Barvoorde Overijssel Ja
De tabel geeft een overzicht van de oude leefgebieden en bekende
controle locaties die met eDNA onderzocht zijn op het voorkomen
van de knoflookpad. De laatste kolom geeft aan of er DNA van de
knoflookpad is aangetroffen in het leefgebied.