Het beste nieuws in 100 jaar 'Licht is beleving' - lightronics.nl

Belicht
BELicht is EEn uitgavE van Lightronics B.v. • jaargang 4 • 2009
nr. 4
LED
Het beste nieuws in 100 jaar
Martin van Spronsen
‘Licht is beleving’
www.lightronics.nl

VOOr wOOrD
Het beste nieuws
in 100 jaar!
Lightronics heeft in samenwerking
met Philips een LED-module voor
openbare verlichting ontwikkeld. Al
op de wereldbeurs Light + Building
in april 2008 toonde Lightronics een
conceptarmatuur met Philips-LED’s.
In nauwe samenwerking met technici
van Philips heeft Lightronics daarna
haar input gegeven om te komen tot
een optimale verbetering van de in
2008 gebruikte Philips-module.
Na ruim een jaar van ontwikkeling
kunnen we zeggen dat onze samenwerking
heeft geleid tot een totaal
nieuwe benadering van LED-verlichting.
De verblinding van de lichtbron
in een armatuur is minimaal. Omdat
Lightronics de LED-module op een
universele unitplaat heeft geplaatst,
is het mogelijk om dit in nieuwe en
bestaande Lightronics-armaturen
met het zogenaamde Unicliq-bevestigingssysteem
toe te passen. Ik denk
dat gezien de ontwikkelingen in onze
sector; dit het beste nieuws is van de
afgelopen 100 jaar. We kunnen nu
een duurzame, energiezuinige en betrouwbare
oplossing bieden op basis
van nieuwe technologie. Technologie
die de komende eeuw zal bepalen.
Hans Joosten
Commercieel Directeur
Lightronics
iNhOUD
8
En verder...
kOrvELsE HOfjEs - PAg 12 / ENExIs LIgHTINg -
PAg 15 / fIETsBrUg - PAg 16 / sPECTrUM ADvIEs &
DEsIgN - PAg 19 / vrIjHEIDsWIjk - PAg 20 / ‘LICHT
Is BELEvINg’ - PAg 22 / frANCk sICOT - PAg 23
BELicht 2 iNhOUD
Het beste nieuws in 100 jaar
Qua lichtbeleving, lichtkleur en intensiteit, is de LED-module vergelijkbaar met
een TC-L lamp van 24 of 36 W. Het energieverbruik van de module is circa 20%
lager, de verwachte levensduur is met twaalf jaar veel langer.
LED is Sense and Simplicity
Met de introductie van de nieuwe LED Outdoor-module zet Lightronics in
samenwerking met Philips Lighting een revolutionaire stap in verlichting.
Nieuwe technologie, waardoor LED opeens bereikbaar is voor de sector.
LEEs vErDEr OP PAgINA 10 >>
Meer comfort, minder energie
In de gemeente Overbetuwe zorgde de hoge leeftijd van de openbare verlichtingsvoorzieningen
voor oplopende onderhoudskosten. De gemeente besloot
tot een grootschalige renovatie over te gaan.
LEEs vErDEr OP PAgINA 18 >>
Colofon
Belicht is een magazine van Lightronics
B.V. • Postbus 150 • 5140 AD Waalwijk
Tel.: 0416 568 600 • Fax: 0416 568 601
info@lightronics.nl • www.lightronics.nl
realisatie: verzameld Werk B.v., vaassen
LightrONicS LED-MODULE:
doorbraak in openbare verlichting
Lightronics introduceert de Lightronics LED-module voor openbare verlichting. De module
is ontwikkeld in samenwerking met Philips Lighting. Qua lichtbeleving, lichtkleur
en intensiteit, is de LED-module vergelijkbaar met een TC-L lamp van 24 of 36 W. In veel
gevallen is met deze module een energiebesparing van 20% haalbaar, de verwachte
levensduur is met twaalf jaar veel langer. Omdat Lightronics de LED-module op een
universele unitplaat heeft geplaatst, is het mogelijk om deze in nieuwe en bestaande
Lightronics-armaturen met het Unicliq-bevestigingssysteem toe te passen. Dat betekent
dat u niet hoeft te investeren in het (ver)plaatsen van nieuwe masten en armaturen.
U gebruikt gewoon uw bestaande mast met bestaand Lightronics-armatuur.
3

Er moet wat gebeuren aan de CO 2 -uitstoot van onze maat-
schappij, daar zijn we het met z’n allen wel over eens. De
afgelopen jaren is ook in de wereld van de openbare verlichting
het besef gegroeid dat er een grote verantwoordelijkheid
ligt. De maatregelen moeten het liefst zo concreet mogelijk,
zeker als het aan de politiek ligt. Het gevolg is dat de
aandacht voor zaken als dynamische verlichting en het gebruik
van Light Emitting Diodes (LED’s) een enorme vlucht
genomen heeft. In de maatschappelijke beleving is vooral
LED het ei van Columbus. Er is een enorm verwachtingspatroon
ontstaan, waarbij de toepassing van LED’s bijna een
doel op zich is geworden.
Normen en richtlijnen
succesvolle openbare verlichting moet echter voldoen aan
een behoorlijk groot aantal normen en richtlijnen. voorbeelden
hiervan zijn lichtniveau, gelijkmatigheid, verblinding en
mastafstand. Een rondgang langs pilotprojecten en proeftuinen
laat zien dat het tot nu toe niet meeviel om aan alle
normen en richtlijnen te voldoen.
De omwonenden klagen over de lichtkleur, het vlekkerige
karakter van het licht en verblinding. Het gevolg laat zich
raden: veel verantwoordelijken voor openbare verlichting
trekken de conclusie dat het beter is om het gebruik van
LED-technologie uit te stellen. Dankzij de nieuwe LED-module
die Lightronics en Philips samen ontwikkeld hebben, is
uitstel echter niet meer noodzakelijk.
Samenwerking met Philips
Lightronics houdt zich al jaren bezig met milieuverantwoord
produceren, waardoor de LED-technologie al vroeg op de
agenda stond. Ook de samenwerking met Philips op dit gebied
dateert niet bepaald van gisteren. Zo werd al in april
2008 op de wereldbeurs Light + Building een conceptarmatuur
met Philips-LED’s getoond. In nauwe samenwerking
met technici van Philips heeft Lightronics daarna gewerkt
aan de verbetering van de in 2008 gebruikte Philips-module.
Na ruim een jaar van ontwikkeling kan gesteld worden dat
deze samenwerking heeft geleid tot een totaal nieuwe benadering
van LED-verlichting, die voor een doorbraak zal
zorgen.
Voordelen
- Lichtbeleving vergelijkbaar met TC-L 24/36 W
- Lichtkleur 3000 k (warm wit) of 4000 k (neutraal wit)
- Inzetbaar op plaatsen waar verlichtingsrichtlijnen Nsvv
gelden (wegprofiel-afhankelijk)
- Inzetbaar op plaatsen waar het Politiekeurmerk veilig
Wonen geldt (wegprofiel-afhankelijk)
- geringe verblinding
- Lange levensduur
- Intelligente aansturing (CLO)
- Laag energieverbruik
- kostenbesparing in onderhoud en beheer mogelijk
Lichtbeleving vergelijkbaar met TC-L 24/36 W
De techniek in de nieuwe LED-module van Lightronics zorgt
ervoor dat deze qua lichtbeleving vergelijkbaar is met een
TC-L lamp van 24/36 W. Dit betekent dat zowel de lichttemperatuur
als de lichtkleur prettig zijn en de lichtsterkte goed,
terwijl de verblindende eigenschappen minimaal zijn.
kleurtemperatuur is in buitenverlichting een belangrijke
waarde: het is een vereenvoudigde manier om de kleureigenschappen
van een lichtbron weer te geven. Hoe lager
de kleurtemperatuur, hoe roder en ‘warmer’ het licht. En hoe
hoger de kleurtemperatuur, hoe blauwer en hoe ‘kouder’ het
licht. De kleurtemperatuur wordt in kelvin (k) uitgedrukt.
Het prettige, warm witte licht van een normale gloeilamp
is 2800 k. De nieuwe LED-module van Lightronics produceert
licht met een kleurtemperatuur van 3000 k of 4000
k. De eerste benadert dus de normale gloeilamp, terwijl de
tweede overeenkomt met het neutrale wit van de meeste
huidige straatverlichting.
Voldoet ruimschoots aan Ra waarde
kleurherkenning draagt bij aan de beleving van sociale veiligheid.
Het Politiekeurmerk veilig Wonen (PkvW) geeft in de
meeste gevallen een ra waarde (kleurweergave) van 60 als
ondergrens aan. De ra waarde van de nieuwe Lightronics
LED-module is 75 en zit daar dus ruim boven.
NSVV-Richtlijn
Met de nieuwe LED-module van Lightronics kan lichttechnisch
worden voldaan aan de richtlijnen van de Nsvv s5
(3 Lux gemiddeld met een gelijkmatigheid van 0,2), afhankelijk
van wegprofiel en mastafstand. Zeker op het gebied
van gelijkmatigheid scoort de nieuwe LED-module van
Lightronics goed. Als zodanig is de unit dan ook in staat om
te dienen als vervanging voor een TC-L 24 W of TC-L 36 W
lamp.
Nagenoeg geen verblinding
Door de opbouw van de LED-module is verblinding tot een
minimum beperkt. Het lichtuittredend oppervlak van de
lichtbron is egaal en gelijkmatig, en is ook in die zin vergelijkbaar
met een TC-L lamp. Er is dus geen sprake van de kleine,
verblindende LED-punten die in andere LED-armaturen aanwezig
zijn.
Laag energieverbruik, lange levensduur
In milieutechnisch opzicht biedt de nieuwe LED-module
vele voordelen. De 3000 k-variant kent een opgenomen
vermogen van 28 W, de 4000 k-variant zelfs van 25 W. Ten
opzichte van een TC-L 36 W betekent dit een besparing van
ruim 20% tot 30% op het energieverbruik. De LED-module,
inclusief driver, heeft een verwachte levensduur van 50.000
uur, oftewel 12 jaar bij 4.100 branduren per jaar. Hij is voorzien
van een intelligente aansturing, genaamd Constant
Lumen Over Lifetime (CLO). Deze zorgt ervoor dat de licht
output van de LED’s ook na 12 jaar nog op het oorspronkelijke
niveau is. Om dit mogelijk te maken, zal het opgenomen
vermogen gedurende de levensduur stijgen. Deze stijging
is met enkele Watts echter minimaal en verloopt geleidelijk.
Door de CLO zal ook de depreciatiefactor, de terugvalfactor
die voor lichtberekeningen gebruikt wordt, aanzienlijk gunstiger
zijn dan bij vergelijkbare LED-produkten.
Unicliq-systeem
Er is nog een belangrijke factor die zorgt voor een lagere
belasting van het milieu. Lightronics ziet de LED-module
als een losse lichtbron. Bijna alle Lightronics-armaturen zijn
voorzien van het Unicliq-systeem. Dit is een unitplaat waarop
het voorschakelapparaat, de lamphouders en het optiek
bevestigd zijn. Deze unitplaat kan met een eenvoudige han-
BELicht 4 prODUct iNtrODUctiE BELicht 5 prODUct iNtrODUctiE

LED-MODULE
deling verwijderd worden voor onderhoud of het plaatsen
van een andere unitplaat met een optiek dat bijvoorbeeld
lichthinder naar de bewonerszijde voorkomt. Lightronics
brengt op basis van dit doordachte en flexibele concept
nu ook een Unicliq-unitplaat op de markt, voorzien van de
LED-module. Deze unit is eenvoudig en zonder gereedschap
uit te wisselen met bestaande TC-L unitplaten in bestaande
armaturen. Er kan dus gebruik gemaakt worden van
bestaande behuizingen. Door deze ‘retrofit’ benadering kan
het beslag op grondstoffen duurzaam worden verminderd.
Kostenbesparend in het beheer
Het is een keuze die ook qua beheerkosten grote voordelen
kan opleveren. Aangezien bij het overstappen naar LED alleen
de unit vervangen wordt, hoeven er geen nieuwe armaturen
aangeschaft te worden. Bovendien voorkomt de
verwisselbare LED-module van Lightronics gegarandeerd
dat een armatuur al na enkele jaren technisch achterhaald
is. Lightronics kiest er dus voor om haar armaturen ‘futureproof’
te ontwikkelen zodat de zich snel ontwikkelende LEDtechnologie
geen nadeel maar een voordeel wordt.
Samengevat…
De nieuwe LED-module van Lightronics maakt de hooggespannen
verwachtingen rondom LED-verlichting waar. Hij is
energiezuiniger en goedkoper in het onderhoud. Doordat
hij voldoet aan de gangbare kwaliteitseisen op het gebied
van kleurtemperatuur en kleurweergave, hoeven er geen
lastige discussies met burgers en andere ‘stakeholders’ te
worden gevoerd. Zij krijgen immers wat ze qua lichtbeleving
in de openbare ruimte gewend zijn. De overstapkosten zijn
BELicht 6 prODUct iNtrODUctiE
minimaal. De LED-module van Lightronics voldoet namelijk
uitstekend in een standaard straatprofiel, zodat masten niet
hoeven te worden verplaatst. Bovendien maakt het Unicliqsysteem
de inzet van vele soorten oude en nieuwe armaturen
mogelijk. Te denken valt daarbij aan reguliere kegelarmaturen,
maar ook aan decoratieve armaturen. De ‘retrofit’
benadering zorgt ervoor dat wachten op nog betere prestaties
van LED niet langer nodig is. Uitstellen is daardoor geen
aantrekkelijke optie meer.
De LED-module van Lightronics, met zijn verwachte levens-
duur van 50.000 uur, zijn goede lichtkleuren en gelijkblijvend
lichtniveau, gemonteerd op een Unicliq-systeem, zorgt voor
de doorbraak van LED in de openbare verlichting.
BELicht 7 prODUct iNtrODUctiE

het beste nieuws in 100 jaar…
Qua lichtbeleving, lichtkleur en intensiteit, is de LED-module vergelijkbaar met een TC-L lamp van 24 of 36 W.
Het energieverbruik van de module is circa 20% lager, de verwachte levensduur is met twaalf jaar veel langer.
BELicht 8 prODUct iNtrODUctiE
BELicht 9 prODUct iNtrODUctiE

PHILIPs LIgHTINg
LED iS SEnSE
and Simplicity
Met de introductie van de nieuwe LED Outdoor-module zet Lightronics in samenwerking met Philips Lighting een
revolutionaire stap in verlichting. Nieuwe technologie, waardoor LED opeens bereikbaar is voor de sector. Technologie
die bovendien kostenbesparend en energiezuinig is. Philips Lighting ziet LED als de toekomst, waarvan de
ontwikkeling nog in volle gang is.
Het laatste jaar is er sprake van een enorme versnelling
in de ontwikkeling van LED-technologie, zo stelt
steven j.Q. kang, global Product Marketing Director
Outdoor van de global Business Unit LED retrofit
and Modules van Philips Lighting. “LED is nu beschikbaar
voor tal van toepassingen. Het is een techniek
die in korte tijd enorm gegroeid is. LED is magnifiek
en zorgt voor een revolutie in de markt. De efficiency
van LED is hoog, maar nog niet geschikt voor
alle toepassingen. Wat een jaar geleden echter nog
onmogelijk leek, is nu gerealiseerd. De Outdoor LEDmodule
zoals we die nu introduceren voldoet qua
efficiency ruimschoots als lichtbron in functionele
straat- en terreinverlichting. sterker nog: LED-technologie
heeft zeer veel voordelen in vergelijking tot
conventionele lichtbronnen, zoals energiebesparing,
het is onderhoudsvrij, er is geen verlies van lichtsterkte
in de loop van de levensduur en de kwaliteit
van het licht is beter. Dit alles maakt de nieuwe Outdoor
LED-module zo uniek. Maar de techniek zal nog
verder gaan. Op dit moment zijn we bezig met nog
hogere efficiencyniveaus. De introductie van onze
nieuwe Outdoor LED-module onderstreept onze leidende
positie. We zijn daar ontzettend trots op.”
Nu is het moment
steven kang ziet nog wel de nodige scepsis in de
markt. “Er wordt gewacht en in dit geval is dat onterecht.
De ontwikkelingen gaan zo snel dat als je nu
wacht je te laat bent. Dat geldt voor zowel producenten
als marktpartijen en afnemers. De markt moet nu
reageren. Het is van belang de technologie in huis te
halen; trainingen mee te maken en expertise op te
bouwen, want nieuwe technologie vergt inzicht. je
zult functioneel moeten leren denken over LED, het
toepasbaar moeten maken. voor de eindgebruiker
zal er niet veel veranderen. Het licht zal hetzelfde zijn,
de voordelen zijn echter enorm. Dat maakt het ook
zo uitdagend.”
Green policy
“LED past volledig in de green policy van Philips. Het
product is energiebesparend. Zo geldt voor de nieuwe
Outdoor LED-module, die Lightronics gebruikt in
onder meer haar kegelarmaturen, dat het verbruik 28
Watt is in plaats van 36 Watt die nu gewoon is. Een
behoorlijke energiebesparing. Daarnaast is de CO - 2
uitstoot tijdens de productie aanmerkelijk lager. Tot
slot vergt het systeem nagenoeg geen onderhoud.
BELicht 10 iNtErViEw
De nieuwe Outdoor LED-module die we in samenwerking
met Lightronics hebben ontwikkeld, is goed
voor 50.000 branduren. Dat staat bij een gemiddelde
verlichting gelijk aan een periode van meer dan tien
jaar. je hebt dus een module die hetzelfde resultaat
geeft als een conventionele lamp en ook gedurende
tien jaar niet vervangen hoeft te worden. De lichtopbrengst
blijft gedurende die tien jaar bovendien
gelijk. Dat maakt dat het denken over verlichting en
over LED zal veranderen. We hebben gekozen voor
een modulaire opbouw in een armatuur om er voor
te zorgen dat de installatie van LED eenvoudig is. Het
zorgt er tevens voor dat het armatuur direct klaar is
voor toekomstige ontwikkelingen. Ook hier geldt
onze slogan sense and simplicity. Maak het simpel
voor de gebruiker; zorg ervoor dat hij goed voorbereid
is en dat je direct kunt inspelen op toekomstige
ontwikkelingen. Dat maakt de samenwerking met
Lightronics ook zo uniek. samen hebben we ervoor
gezorgd dat er een platform is ontwikkeld, waardoor
LED op grote schaal toepasbaar wordt.”
BELicht 11 ProjEct iNtErViEwBELicht

BELicht 12 iNtErViEw
kOrvELsE HOfjEs
Eenheid en identiteit creëren
Onlangs rondde woningcorporatie WonenBreburg het groot onderhoud af aan de woningen en maisonnettes
aan het Calandhof, Coehoornhof en Van Eisingahof in Tilburg, ook bekend als de Korvelse hofjes. Architect Ad Roefs
maakte in opdracht van WonenBreburg de plannen. In het nieuwe gezicht van de Korvelse hofjes neemt LEDverlichting
een prominente plaats in. “De LED-lijnverlichting is hufterproof en onderhoudsvriendelijk.”
De korvelse hofjes verrezen eind jaren zeventig op het
voormalige fabrieksterrein van wat eens de oudste en
grootste wollenstoffenfabriek van Tilburg was: van Dooren
& Dams. Ad roefs: “De korvelse hofjes zijn een voorbeeld
van typische jarenzeventigbouw, met hofjes, onderdoorgangen
en overbouwingen à la Piet Blom. Er zijn in totaal
vijf onderdoorgangen, waarvan één hoge waardoor het
autoverkeer de hofjes kan bereiken. Naast het technische
onderhoud, diende de uitstraling van de hofjes opgehaald
te worden. Ook is er een nieuwe, grotere beheerdersruimte
gerealiseerd. van bovenaf gezien grijpen groen en steen als
vingers in elkaar. vanuit dit standpunt kun je ook een diagonale
relatie leggen tussen de onderdoorgangen. Uitgangspunt
in het plan is om die relatie te versterken. De eerste
BELicht 13 iNtErViEw
stap is het maken van een kleurenschema, zodat de gebouwen
herkenbaarder worden ten opzichte van elkaar. Want
voor iemand die voor het eerst in de buurt loopt, lijkt het
allemaal op elkaar.”
LED-lichtlijnen
De blokken in de korvelse hofjes hebben nu ieder een eigen
kleur gekregen, die terugkomt bij de entree, de galerijlijst
en de beglazing in het trappenhuis. Ad roefs kreeg ook
de opdracht om de verlichting van de onderdoorgangen
aan te pakken, vanwege de vatbaarheid voor hangjeugd.
“Ik wilde de eerder gekozen kleuren, rood, geel, oranje en
blauw, versterken door met LED-lichtlijnen te werken. Hier
zie je de diagonale relatie tussen de onderdoorgangen te-

ug. De blauwe entree heeft oranje LED-lijnen gekre-
gen die letterlijk verwijzen naar de oranje entree, en
vice versa. Dit beeld van verwijzende lijnen maakt
dat je eenheid in het gebied creëert. De zijwanden
van de onderdoorgangen zijn wit geverfd, om het
effect nog sterker te maken. In de hoeken van de
onderdoorgangen zijn nog Antego-armaturen geplaatst,
om aan het vereiste lichtniveau te voldoen.”
Toezichthoudende plek
roefs legt uit dat de korvelse hofjes een project is
waar veel zorg aan is besteed. ”De buurt heeft niet
zo’n beste naam. De bewoners vinden de investeringen
en de nieuwe kleuren in hun omgeving prettig.
Het is niet alleen bij nieuwe toiletten gebleven, er
is ook aandacht voor het esthetische.” Een opmerkelijke
plek in het plan is er voor de huismeester. In
de oude situatie was zijn kantoor weggestopt naast
een van de entrees. “Een ruimte met beperkte mogelijkheden”,
weet roefs. “Ik heb ervoor gekozen om
hem als het ware in een glazen doos in de hoge
onderdoorgang voor het verkeer te hangen. resultaat
is dat de huismeester een veel meer toezichthoudende
plek heeft gekregen. Hij kijkt uit op het
verkeer dat de hofjes in- en uitgaat. Die plek maakte
dat we wel wat moesten doen met de grijze muur
tegenover de huismeestersruimte. Daarom hebben
we aan de Tilburgse kunstenaars Ivo van Leeuwen
en stefan de Weert gevraagd om met een voorstel
voor een muurschildering te komen. Tot slot hebben
we de doorgang voor het verkeer aan de bovenkant
voorzien van een LED-schrikstreep, die je ook op de
weg ziet. Zie het als een extra waarschuwing voor
het verkeer dat vanuit de korvelse hofjes de weg op
wil draaien.”
Meedenken
Ad roefs voorzag tijdens de ontwerpfase nog om
met glasdraadverlichting te gaan werken. “Ik raakte
in gesprek met rob van vught van Lightronics, die
voorstelde om in het plan met de meer decoratieve
LED-lijnen te gaan werken. van eerdere projecten
BELicht 14 iNtErViEw
weet ik dat Lightronics goed adviseert over openbare
verlichting bij gebouwen én prijstechnisch
interessant is. Doordat de LED’s in kunsthars zijn gegoten,
zijn ze hufterproof, een belangrijk gegeven
gezien de hangjeugd. verder is het energieverbruik
laag en is het systeem onderhoudsvriendelijk. Dat
zijn ook de eisen die vanuit de gemeente gesteld
zijn. De verlichting is aangesloten op het openbare
verlichtingsnet, wat betekent dat de gemeente
bijvoorbeeld het onderhoud voor haar rekening
neemt. vandaar dat de gemeente ook voorwaarden
stelt. rob heeft ter plaatse gekeken en berekeningen
gemaakt. Zo kwamen we ook tot de conclusie dat
er bij de onderdoorgangen extra Antego-armaturen
nodig waren om aan het vereiste lichtniveau te voldoen.
verder heeft Lightronics voor dit project een
armatuur ontwikkeld om de entrees aan te lichten.
Dat is het fijne van Lightronics: ze denken met je
mee om tot een oplossing te komen en desnoods
ontwerpen ze er speciaal een armatuur voor.”
‘LED Maakt LicHt
op Maat MogELijk’
Laurens Timmermans van Enexis Lighting volgt de ontwikkeling van de LED-technologie op de voet. Hij ziet het
aantal bruikbare toepassingen snel toenemen. “Als je een echt goede duurzaamheidsvergelijking wil maken, moet je
ook de productie en de afvalverwerking van de lichtbronnen en lichtsystemen meenemen.”
Enexis Lighting is een onderdeel van de business
unit Infra Products van Enexis. Het bedrijf is specialist
in oplossingen op het gebied van openbare
verlichting, lichtarchitectuur en verkeersregelsystemen.
Doelstelling is het creëren van een veilige
en comfortabele leefomgeving. Laurens Timmermans
is er hoofd research & Development. Hij
vertelt: “Wij adviseren overheden en particulieren
over hoe zij zo effectief en efficiënt mogelijk hun
verlichting in de openbare ruimte die zij beheren,
kunnen organiseren. Daarnaast creëren we functionele
lichtplannen voor infrastructurele projecten en voor illuminatie in het
kader van stadsverfraaiing. Ook het realiseren van deze lichtplannen behoort
tot onze business. Ten slotte helpen we onze klanten ook bij het beheer van
hun verlichtingssystemen. Als de wethouder het lint feestelijk heeft doorgeknipt,
begint de levenscyclus van een lichtsysteem immers pas. je moet er op
rekenen dat de lichtmast nog zo’n 40 jaar mee moet en de armaturen nog zo’n
20 jaar. In die periode is onderhoud nodig en moeten klachten en problemen
opgelost worden. Daar zijn wij sterk in.”
Tijdsbeeld
Enexis Lighting houdt bij de voorstellen die gedaan worden altijd rekening
met het tijdsbeeld en de te verwachten ontwikkeling daarin. Timmermans:
“Een aantal jaar geleden draaide alles om het Politiekeurmerk veilig Wonen.
vandaag de dag wordt sterk de nadruk gelegd op duurzame toepassingen.
Het kan hype-achtig overkomen, maar dat is het lang niet altijd. Ik verwacht
dat de duurzaamheidstrend in de gehele maatschappij blijvend is.” Mede om
die reden volgt Timmermans de ontwikkeling van de LED-technologie op de
voet. Hij is enthousiast over de snelheid waarmee progressie geboekt wordt.
“De toepassing van LED voor openbare verlichting is een duidelijke mijlpaal
in de geschiedenis van de lichtbrontechnologie. Tot nu toe waren lampen ge-
BELicht 15 iNtErViEw
LAUrENs TIMMErMANs – ENExIs LIgHTINg
baseerd op het gasontladingsprincipe. Dat concept is redelijk uitontwikkeld.
Er zijn geen grote doorbraken op het gebied van energie-efficiency meer te
verwachten. LED-lampen beginnen de prestaties van de conventionele lampen
nu te evenaren. In situaties waarbij vanaf een hoogte van 4 tot ca. 6 meter
belicht wordt, is LED in een aantal situaties nu al prima bruikbaar. vooral als
er geen bijzondere eisen gesteld worden aan de te realiseren lichttechnische
kwaliteiten op een locatie, maar er vooral op functionaliteit gemikt wordt. Dan
hebben we het over woonwijken en kleinere straten. Ik verwacht dat het aantal
toepassingsgebieden waarin LED toegepast kan worden de komende jaren
spectaculair zal groeien.”
Duurzaamheid de trend
Timmermans kijkt altijd met een helikopterview naar een vraagstuk. Naast het
technologische is er ook het bedrijfseconomische aspect. “LED’s kunnen qua
energieverbruik concurreren met conventionele lampen. Ze zijn duurder in
aanschaf, maar vragen veel minder onderhoud. Het is steeds weer de vraag
waar de balans ligt tussen de ‘cost of ownership’ en de aanschafprijs. En het is
de vraag hoe de energieprijzen zich zullen ontwikkelen. Echter, redenen om de
overstap naar LED-verlichting uit te stellen, zijn er wat mij betreft niet. Er komen
steeds meer interessante modulaire en retrofit oplossingen op de markt. En
LED heeft ontegenzeggelijk duurzaamheidsvoordelen. Ze zijn prima te dimmen
en in de basis zeer geschikt voor intelligente aansturingssystemen. je kunt
er ‘licht op maat’ mee creëren. Wie wat duurzaamheid betreft echt een goede
vergelijking wil maken, moet zich ook afvragen in hoeverre de productie en de
verwerking na gebruik het milieu belasten. voor het maken van een conventionele
lamp is meer energie nodig en er zitten veel meer grondstoffen en schadelijke
stoffen in dan in de elektronica van een LED-lamp. Bovendien gaan die
langer mee, zodat je er uiteindelijk veel minder van hoeft te maken en je er ook
in dat opzicht dus minder afval mee creëert. Dit soort duurzaamheidsvergelijkingen
wordt nog veel te weinig gemaakt, goed onderzoek op deze aspecten
zou wel eens grote verrassingen op kunnen leveren.”

BELichtELicht 16 ProjEct BELicht
Strak DESign,
MiniMaLE LicHtHinDEr
De twee nieuwe fiets- en voetgangersbruggen over het Beatrixkanaal bij de Eindhovense
nieuwbouwwijk Meerhoven grenzen aan een groene zone. De vraag van Nutsbedrijf
regio Eindhoven was: hoe kan met een strakke vormgeving het brugdek verlicht worden,
zonder dat dit de plaatselijke vleermuizenpopulatie hindert? De oplossing van Lightronics:
een perfect te richten, extreem slagvaste en energiezuinige LED-rail. Onderhoudsarm én
naadloos bevestigd in de brugleuning.
BELicht 17 ProjEct BELicht

MEEr coMfort,
MinDEr EnErgiE
In de gemeente Overbetuwe zorgde de hoge leeftijd van de openbare verlichtingsvoorzieningen
voor oplopende onderhoudskosten. De gemeente besloot
tot een grootschalige renovatie over te gaan. Marnix Lieffijn (Spectrum Advies
& Design) deed een voorstel waarbij zowel esthetisch als lichttechnisch een optimale
situatie ontstond. Lieffijn: “Door te kiezen voor meer lichtcomfort kan mogelijk
volstaan worden met minder licht en valt het energieverbruik dus lager uit.”
Lightronics leverde de Luz-kegelarmaturen, het nutsbedrijf verzorgde, na aanbesteding,
de installatie.
‘wE StaaN aaN
HEt bEginpunt’
Marnix Lieffijn van Spectrum Advies & Design adviseert overheden, projectontwikke-
laars en aannemers met betrekking tot openbare verlichting. Naar zijn mening staat de
LED-techniek nog maar in de kinderschoenen. “De komende vijf jaar gaat er heel veel
gebeuren.”
De in Ede gevestigde onderneming spectrum Advies & Design
B.v. is nog jong. Twee jaar geleden pas werd er een start
gemaakt met de activiteiten. Het bedrijf vult onmiskenbaar
een behoefte op de markt in, binnen twee jaar groeide het
personeelsbestand namelijk van twee naar tien mensen. “Bij
spectrum adviseren we overheden, projectontwikkelaars
en aannemers met betrekking tot openbare verlichtingsvraagstukken”,
vertelt senior adviseur Marnix Lieffijn. “Daarbij
hebben we een behoorlijk sterke maatschappelijke drive.
Duisternis is iets waar we zuinig op moeten zijn. Dat inzicht
gaat hand in hand met energiebesparing. We gaan hier bij
spectrum voor een bewuste, kritische benadering en denken
graag ‘out of the box’. Dat vraagt soms wat moed richting
onze opdrachtgevers, maar daar schrikken we niet voor terug.”
Nabije toekomst
Marnix Lieffijn is tegelijk enthousiast en licht sceptisch met
betrekking tot de LED-verlichting die steeds meer in de sector
aangeboden wordt. “veel mensen denken dat LED het
einde is, maar zover zijn we nog niet. De markt voor openbare
verlichting is een conservatieve. In de beleving van veel
beslissingnemers kost design alleen maar geld. Daarnaast is
het zo dat in nog lang niet alle situaties LED de ideale oplossing
vormt. PLL-lampen zijn nog altijd zeer concurrerend als
het gaat om kosten, levensduur en energieverbruik. Anderzijds
ben ik er wel van overtuigd dat LED in de zeer nabije
toekomst nog veel meer mogelijkheden gaat bieden.”
Hitte als bottleneck
De eerste auto’s waren niet veel meer dan een traditionele
koets met een motor. De echte ontwikkelingen, tot de auto’s
die we nu kennen, volgden pas later. volgens Lieffijn moeten
we op dezelfde manier kijken naar de ontwikkeling die de
BELicht 18 ProjEct BELicht BELicht 19 iNtErViEw
MArNIx LIEffIjN – sPECTrUM ADvIEs & DEsIgN B.v.
LED-techniek doormaakt. “We staan echt nog aan het beginpunt.
De producenten krijgen de bottleneck van de LED, het
verwerken van de vrijkomende warmte, steeds beter onder
controle. Ook de lichttinten worden met nieuwe technieken
steeds homogener. Binnen nu en vijf jaar verwacht ik nog
heel veel grote stappen in de ontwikkeling. Ik denk wel dat
Lightronics de goede weg heeft ingeslagen met hun LEDarmaturen.
Die worden op sommige plekken bijna ongemerkt
ingezet. In deze enigszins conservatieve markt is dat
dé manier.”
Geen lichtvervuiling
Licht blijft ook na vele dienstjaren een uitdagend en fascinerend
onderwerp voor Lieffijn. “je kunt aan lichtplannen rekenen
wat je wilt, uiteindelijk moet je toch zien hoe iets in de
praktijk uitwerkt. Eén van de voordelen van LED-verlichting
is bijvoorbeeld dat je de lichtstralen uitstekend kunt richten.
Lichtvervuiling is dus prima te voorkomen. Er wordt echter
nog wel eens vergeten dat je soms een beetje lichtvervuiling
nodig hebt. Een beetje licht op de gevels is in stedelijke omgevingen
bijvoorbeeld bijzonder prettig om je goed te kunnen
oriënteren. Dat zijn absoluut zaken om rekening mee te
houden bij de keuze voor verlichtingstechniek.”

niEuwE uitStraLing,
bEtErE LEEfkwaLitEit
saai en geestdodend. Zo lieten twee flats van Woonfriesland aan het Pilotenespel
in de vrijheidswijk in Leeuwarden zich nog het best omschrijven. sacon Archi-
tecten uit Zwolle tekende voor een renovatie. gekozen werd voor decoratie met
meer dan 100 meter aan LED-lines van Lightronics: strak, duurzaam, vandalisme-
bestendig én onderhoudsarm. Belangrijk, want op 42 meter hoogte is onderhoud
gecompliceerd. Piet de vries Installatietechniek droeg zorg voor de installatie. Het
resultaat is indrukwekkend: een nieuwe uitstraling, een betere leefkwaliteit.
BELichtELicht 20 ProjEct BELicht
BELicht 21 ProjEct BELicht

‘licht is beleving’
Martin van Spronsen mag dan zoetjesaan richting de pensioengerechtigde leeftijd
gaan, hij geniet nog elke dag van zijn vak. Als adviseur openbare verlichting bij de
gemeente Deventer verwacht hij veel van de tweede generatie LED-lampen. “Gelukkig
zijn er ook leveranciers, zoals Lightronics, die LED realistisch benaderen.”
Adviseur openbare verlichting bij de gemeente Deventer,
docent en auteur van cursusmateriaal voor Elsevier opleidingen
voor openbare verlichting, lid van het Intergemeentelijk
Overleg Openbare verlichting, commissievoorzitter dynamische
verlichting en dan ook nog een eigen bedrijf onder de
naam sociaal veilig verlicht advies… bent u er nog? Eén
ding is duidelijk: het leven van Martin van spronsen staat
volledig in het teken van openbare verlichting. Het is een
vak dat hem veel voldoening verschaft, ook nu hij langzaam
maar zeker de pensioengerechtigde leeftijd nadert. “Licht is
niet zomaar licht”, stelt hij. “Licht is beleving. kijk maar naar
de filmindustrie en de discotheken. Ook daar draait de beleving
grotendeels om het spelen met licht. In de openbare
ruimte is dat eigenlijk niet anders. kleurtemperatuur speelt
een belangrijke rol, net als schaduwplekken. Ik zeg altijd: verlichting
moet zowel ’s nachts als overdag mooi zijn. voor het
straatbeeld bij daglicht vind ik ritmiek in de positionering
van de lantaarnpalen bijvoorbeeld heel belangrijk.”
Vaker buiten in het donker
van spronsen heeft de behoefte aan licht in de openbare
ruimte de afgelopen tien jaar zien veranderen. “Net wat vaker
’s avonds naar een restaurant of het theater, de toegenomen
zakelijke activiteiten volgend uit de zich langzaam
maar zeker ontwikkelende vierentwintiguurseconomie… of
neem nou het uitgaansgedrag van de jeugd. Toen ik jong
was, gingen we uit van 8 tot 1, nu gaan ze van 11 tot 4 uur
’s nachts. Al met al zijn we gewoonweg vaker buiten als het
donker is. Daar moeten we als verantwoordelijken voor de
openbare verlichting op inspelen, want of het nu gaat om
iemand van 85 of van 25, iedereen moet altijd met een veilig
gevoel over straat kunnen.”
Total cost of ownership
Als adviseur openbare verlichting bij de gemeente Deventer
beoordeelt van spronsen de plannen van projectontwikkelaars.
Daarnaast laat de gemeente zelf renovatieprojecten
uitvoeren in oudere wijken. Niet alleen wordt in beide ge-
BELichtELicht 22 iNtErViEw
vallen consequent gecontroleerd of er voldaan wordt aan
het Politiekeurmerk veilig Wonen, maar ook wordt bekeken
hoe het zit met de stof- en waterafdichting van de lampen,
of de kleurtemperatuur passend is en of de hoogte van en
de afstand tussen de masten toereikend zijn. “Maar ook de
onderhoudskosten en het energieverbruik spelen een belangrijke
rol”, vertelt van spronsen. “Wij kijken naar de total
cost of ownership. En het mooie is: er valt echt een wereld te
winnen. Een investering in openbare verlichting is vaak een
investering voor twintig jaar of meer. En aangezien er vroeger
veel minder interesse was in dit onderwerp, zijn er in een
stad als Deventer en de omliggende dorpen veel plekken
aan te wijzen waar forse verbeteringen door te voeren zijn.
Dat is ook onze verantwoordelijkheid als gemeente.”
Realistische benadering
Eén van de mogelijkheden die bij nieuwbouw of renovatie
steevast de revue passeert, is LED-verlichting. van spronsen
heeft zich tot nu toe behoudend opgesteld. “Een aantal aanbieders
heeft de eerste generatie LED-verlichting onzorgvuldig
in de markt gezet. Te snel en te agressief, denk ik. Er
werden productclaims neergelegd die nauwelijks te controleren
zijn. En energiebedrijven kwamen terecht in opstand
tegen de grote hoeveelheid blindstroom. Al bij al heeft het
voor veel onrust gezorgd. gelukkig zijn er ook leveranciers,
zoals Lightronics, die de zaak wél realistisch benaderen.
Om een weloverwogen afweging te kunnen maken is dat
echt noodzakelijk. je moet de levensduur en de prestaties
van LED-lampen kunnen garanderen, anders kom je gegarandeerd
in de knel met de kosten. Het is immers een
heel verschil of je een LED-module van pak ‘m beet tachtig
euro voortijdig moet vervangen, of een nieuw compactfluorescentielampje
van drie euro. Ik verwacht echter veel
van de tweede generatie LED-verlichting waar Lightronics
nu mee bezig is. Op de langere termijn zal LED-verlichting
zeker grootschalig toegepast gaan worden, daar ben ik van
overtuigd.”
frANCk sICOT
In de dienstverlening van Lightronics is een belangrijke rol weggelegd voor het projectbureau.
De afdeling is de spil in de totale uitvoering van lichtprojecten: van de
eerste gesprekken tot de oplevering. “We maken de vertaalslag tussen de wensen
van de klant en de mogelijkheden binnen onze organisatie”, vertelt Franck Sicot.
franck sicot kwam ruim 12,5 jaar geleden in dienst bij een
vroege voorloper van Lightronics: Emitron. “Daar werkte ik
in een klein team, wat zich vooral bezighield met noodverlichting.
Onder de naam Hogro gingen we verder op
de huidige locatie aan de spuiweg. Toen ben ik me specifiek
op het verlichtingsgedeelte gaan richten. We kregen
namelijk de beschikking over een lichtmeetruimte, maar
er was eigenlijk niemand die het kon bedienen. Dat heb
ik opgepakt en het werd mijn nieuwe hobby. kort nadien,
de naam Lightronics was inmiddels al ontstaan, groeide
de behoefte aan een afdeling research en Development.
Aldaar heb ik de lichttechnische zaken gedaan. Het projectbureau
zoals we dat nu kennen, is zo’n vijf à zes jaar
geleden gestart. sinds de start daarvan houd ik me bezig
met de technische aspecten van de projecten. verlichtingsproducten
in de openbare ruimte moeten de grens
van 10, 15 tot wel 20 jaar doorstaan. Het is een hele andere
markt dan die voor de particulier. Als we na bijvoorbeeld
10 jaar een klacht over een defect armatuur binnenkrijgen,
zullen we gaan kijken hoe dat is ontstaan en ons product
verbeteren.”
Communicatie belangrijk
“Als een project bij ons binnenkomt, gaat het projectbureau
samen met de verkoper én de klant aan tafel. We kijken
al in een vroeg stadium wat er wel en niet mogelijk is.
Zo geven we tijdig sturing aan het project en voorkomen
we teleurstellingen. Zo’n persoonlijke inslag maakt ook
dat een lichtproject echt gaat leven. Ik zie dat met name
als ik met kunstenaars aan tafel zit, dat zijn leuke mensen
om mee te werken. Het zijn creatieve breinen voor wie je
op technisch vlak echt iets kunt toevoegen. Het projectbureau
maakt als het ware de vertaalslag tussen de wensen
van de klant en de mogelijkheden van onze afdeling
research en Development. Wij vormen ons een beeld van
welk doel de klant voor ogen heeft, zodat onze techneuten
hiermee aan de slag kunnen. gedurende het project
draagt het projectbureau zorg voor de begeleiding. We
houden zicht op de planning. ja, dat maakt dat er af en
toe knopen doorgehakt moeten worden. De Lightronics
organisatie is niet zo groot dat ik echt wil spreken van
projectleiding. Wel denk ik graag groot: projecten die, zeg,
honderden armaturen behelzen, spreken me het meest
aan. Het projectbureau heeft een toezichthoudende func-
tie. Worden de deadlines gehaald? Welke vragen leven er
intern en bij de klant? Het succes van een project valt of
staat voor mij met de communicatie. De accountmanager
onderhoudt de relatie met de klant, het projectbureau
praat met de klant over zijn wensen. Die samenwerking
maakt dat we een project succesvol uitvoeren.”
LED: progressieve technologie
De initialisatie van LED is bij Lightronics ongeveer vier jaar
geleden op gang gekomen. franck sicot gaf destijds zelf
de voorzet. “De fietsbrug in Uden was ons eerste LEDproject.
De opdrachtgever wilde daar werken met een T5
lichtbron, maar in de gevraagde vorm hadden we daar
geen passend armatuur voor. Zo kwam LED ter sprake en
volgde een experimenteel traject. Aan de hand van lichtberekeningen
is gebleken dat het haalbaar is. vervolgens
hebben we de klant vooral onze bevindingen laten zíen,
om ook bij hen de beleving te creëren. Inmiddels heeft iedereen
het over LED en gaan de ontwikkelingen heel snel.
Bij Lightronics zijn we wellicht wat terughoudend in wat
we zeggen over LED, want we willen kunnen aantonen
dat wat we beloven ook echt waar is. je hoort kreten over
duizenden branduren en een laag energieverbruik. LED
is inderdaad een nieuwe, progressieve technologie, maar
ons product moet wel voldoen aan wat wij willen. We zullen
geen concessies doen aan kwaliteit en houdbaarheid.
We beschouwen LED als een lichtbron die functioneel
toepasbaar moet zijn in onze armaturen.”
De LED-module van Lightronics wordt toepasbaar in
zowel nieuwe als bestaande armaturen met het Unicliqsysteem.
Te denken valt dan aan de reguliere kegel- en
kofferarmaturen, maar ook meer decoratieve armaturen
worden getoetst op de toepasbaarheid van de LED-module.
Een voorbeeld daarvan is het OMA-armatuur van
Lightronics; een armatuur waarvan franck sicot bovendien
de geestelijk vader is. “Het begon met 520 armaturen
voor de stad Maastricht, vandaar ook de naam: Oude
Maastrichtse Armatuur. Nu zijn er duizenden van verkocht.
De LED-module kan zeker als functionele verlichting toegepast
worden, ook in een dergelijke klassieke paaltoparmatuur.
We zijn ermee aan het proefdraaien en het zou
een prachtige combinatie zijn: een nostalgisch armatuur
uitgerust met een hypermoderne LED-lichtbron.”
BELicht 23 ProjEctBurEau Lightronics
‘LED MoEt functionEEL toEpaSbaar zijn’

EiNDELijK...
STaTiEGELD oP LiCHT
MAXIMAAL 80% KORTING OP EEN UNIT MET EEN ELEKTRONISCH VOORSCHAKELAPPARAAT!
U leest het goed, Lightronics biedt u statiegeld. Dat zit zo: de
voordelen van onze Elektronische VSA’s ten opzichte van de
Conventionele VSA’s zijn groot. Ze zijn milieuvriendelijker,
efficiënter, duurzamer en veiliger.
Vervangen loont dus… en daarbij geven we u graag een extra
steuntje in de rug! Voor elke unit met een Conventioneel VSA
die u inlevert ontvangt u daarom van ons een flinke korting op
een unit met een nieuw Elektronisch VSA.*
WiLT U STaTiEGELD oNTVaNGEN? KijK DaN oP WWW.STaTiEGELD.NU
* Kijk voor de actievoorwaarden op www.statiegeld.nu.
EVSA
Postbus 150
5140 AD Waalwijk
Tel.: 0416 568 600