Het complete verhaal

Muntschat Nieuwe Krim 1926
Inleiding
Ter gelegenheid van de open dag van het Drents Plateau, 12 september 2009, hield Wijnand van der
Sanden (provinciaal archeoloog) een lezing over de Romeinse muntschat die in het voorjaar van 2009
in Anloo gevonden was. Bij die lezing kwam ook ter sprake dat er meerdere Romeinse muntschatten
in Drenthe gevonden waren, o.a. in Nieuwe Krim. Ik was zeer verrast over deze mededeling,
aangezien ik tot mijn elfde jaar in dat dorp woonde en nooit iets over deze muntschat gehoord had.
De muntschat van Nieuwe Krim, bestaande uit 100 Romeinse denarii, was in 1926 wel bij het
geldmuseum aangemeld maar er was geen duidelijkheid over de vindplaats, de vinder, de eigenaar van
de grond waarop de schat gevonden was en waar de munten nu zijn.
Nieuwe Krim in 1926
De vervening, in het gebied wat nu Nieuwe Krim/Dalerpeel heet, was rond 1902 gestart als een
vervolg op de vervening in De Krim(Overijsel). Diverse grote verveners zoals Colenbrander, de Minke
en de Grientsveen Maatschappij hadden grote stukken veen aangekocht in het gebied dat toen de
Coevorder en Daler Venen heette.
Voor het graven van de benodigde kanalen(wijken) en het steken van turf waren veel arbeiders nodig.
Voor deze arbeiders werden,vaak door de verveners, huizen gebouwd. De deeldorpen Nieuwe Krim en
Dalerpeel ontwikkelden zich snel. In 1923 was er al een school en een kerk. In 1926 stonden er in
Nieuwe Krim al 35, meest kleine, huizen. De meeste huizen stonden aan weerszijden van de
Dommerswijk
Kaart van Nieuwe Krim van 1928
met een indicatie van de plek waar de
muntschat gevonden is
Resultaten van het onderzoek
In de krant “Het Vaderland” staat op 11 juni 1926 het volgende bericht.
De meest gedetailleerde informatie over de muntschat staat beschreven in de briefwisseling tussen
Gautier (burgemeester van Coevorden) en van Giffen (conservator van het provinciaal museum van
oudheden in Drenthe). Hierin vinden we een beschrijving van de munten en ook de vindplaats , de
vinder en de eigenaar van het veen worden genoemd. Volgens Gautier is de vondst begin juni gedaan.
Toen hij er door van Giffen/Derksen (Derksen is directeur van de Rijks-HBS te Coevorden) op attent
was gemaakt heeft hij er eerst een veldwachter op af gestuurd. Die kwam terug met informatie over de
plaats van de vondst en de vinder. De muntschat was toen waarschijnlijk al bij Van der Vegt
(rentmeester van Colenbrander in de regio De Krim/Coevorden) wonende in De Krim en een gedeelte
ervan, 27stuks, was al doorgestuurd naar Colenbrander in Brummen. Colenbrander was eigenaar van
de veenderij waarin de munten gevonden waren en werd daarom als eigenaar van de munten
beschouwd. Gautier heeft vervolgens de munten gedetailleerd beschreven, vermoedelijk bij van der
Vegt in De Krim.

Gautier heeft ook persoonlijk contact gezocht met de vinder,“jonge Schonewille“, o.a. om meer
duidelijkheid te krijgen over de vindplaats. Schonewille woonde bij of naast veenbaas Santing, in het
huis van zijn moeder die dan weduwe is. De “jonge Schonewille” moet zijn Pieter Jan Harm
Schonewille geboren in 1902 in Gramsbergen (bevolkingsregister Coevorden).
Voorbeeld van romeinse munten zoals die mogelijk in de muntschat van Nieuwe Krim
aanwezig waren.
De munten zijn gevonden in de “Coevorder venen” even ten oosten van de Dommerswijk,
waarschijnlijk achter het huis van de familie Santing. De dikte van de veenlaag was daar ±3,5 m. Op
1,20 m onder de toplaag is bij het turfsteken het kluitje munten voor den dag gekomen. Om het kluitje
heen bevond zich een grijs laagje, vermoedelijk afkomstig van verteerd leer.
Volgens Gautier heeft de vinder de munten door een goudsmid (waarschijnlijk in Coevorden) laten
taxeren en die bood fl 20,- voor een half dozijn. De vinder durfde dat echter niet te doen omdat hij de
eigenaar van den grond, die tevens zijn werkgever was, door verkoop niet durfde ontstemmen.
Volgens de beschrijving van Gautier hebben de munten ongeveer dezelfde diameter en gewicht als een
kwartje.
Beschrijving van de munten in brief van Gautier aan van Giffen van het Provinciaal museum
Op de voorzijde komt een kop voor. De achterzijde is zeer verschillend, nu eens vindt men
een stier, dan weer een hert, een ruiter, een strijdwagen met 4 paarden, 4 paarden alleen met
het teken ┴XXV enz.enz. Verder dragen ze opschriften die, voorzover voor leken leesbaar,
bestaan in Ant. A.V.C.. Caesar, L.e.c.x.v, Caesar Augustus enz.
De vinder had op dezelfde plek ook wel houtskool gevonden en ook 'hittenhoeven' (paardenpoten) en
een zak graan (een paar hectoliter zaad dat er uitzag als gekookte gort). Het is niet duidelijk of deze
vondsten iets met de muntvondst te maken hebben. Wel heeft van Giffen aangegeven dat hij ook voor
dergelijke vondsten belangstelling heeft.
In een telefonisch onderhoud met een medewerker van Gautier heeft van Giffen ook toezending
gevraagd van monsters van een doorsnede van het veen op de vondstlocatie. Er is geen enkele
informatie waaruit blijkt of dit ook gebeurd is.
Van Giffen heeft ook bij Colenbrander geïnformeerd of het mogelijk was om een deel van de
muntenschat tentoon te stellen of te mogen fotograferen. In geen van de geraadpleegde archieven is
informatie gevonden of dit verzoek gehonoreerd is.
Uit brieven van Colenbrander aan van der Vegt over de muntschat moeten we concluderen dat de
munten in 2 porties verstuurd zijn naar Brummen, eerst 27 munten (ontvangen op 9 juni 1926) en
ongeveer 10 dagen later 73 munten. Een mogelijke verklaring voor de 2 porties volgt uit het verhaal
van Jan Santing (geb. 1929, kleinzoon van de veenbaas in 1926). Hij had gehoord dat de vinder eerst

munten uitgedeeld had aan zijn vrienden en dat die later terug gevorderd werden door van der Vegt.
En deze teruggevorderde munten vormen dan de tweede portie.
Brief van Colenbrander
aan van der Vegt dat
hij de eerste 27 munten
heeft ontvangen.
Colenbrander geeft aan dat hij de munten graag wil houden, maar ook dat de vinder een passend
vindersloon moet krijgen (helft van de waarde). Om een idee te krijgen van de waarde is Colenbrander
ermee naar een kennis in Zutphen gegaan. Een leraar op het gymnasium aldaar schatte de vondst op 50
gulden. Colenbrander is bereid uit te gaan van een hogere waarde als dat in de omgeving De
Krim/Coevorden zo geschat wordt, b.v.150 gulden. Graag wil hij via van der Vegt horen wat de vinder
van zo’n regeling vindt. Het bedrag dat Colenbrander voorstelt, is beduidend minder dan wat volgens
de vinder een goudsmid in Coevorden(?) ervoor wilde geven nl fl 20 per half dozijn. Of de
vindersloontransactie (uitbetaling) heeft plaatsgevonden is niet duidelijk geworden.
De melding van de muntschat bij het muntmuseum (nu Geldmuseum) is van burgemeester Gautier. En
aan de hand van de beschrijving door Gautier heeft het Geldmuseum de muntschat gedateerd.
Gautier had bij beschrijving van een munt een overschrijffout had gemaakt (Pelsdonk,Geldmuseum).
Volgens Pelsdonk staat op die munt: Leg.XV ( 15e legioen), in plaats van Lec XV. Hieruit blijkt dat
de munt is geslagen "door" Marcus Antonius, en dus stamt uit de Republiek. De munten stammen uit
de tijd van de Romeinse Republiek tot en met Augustus (circa 150 v.Chr. – 14 n.Chr.).
Gesprekken met “ooggetuigen”
Om na te gaan in hoeverre informatie over deze muntschat is doorverteld, heb ik oudere mensen
(geb.voor 1940) gevraagd wat zij hierover wisten. In Nieuwe Krim/Dalerpeel zijn dit o.a. Johannes de
Jonge (geb. 1930), Jan Santing (geb.1929), Hendrik Smit (geb.1926), Berend Kikkert (geb.1923). Van
de in totaal 8 benaderde personen hadden alleen Jan Santing en Berend Kikkert in hun jeugd over deze
muntschat gehoord. Jan Santing (1926) noemde dat de munten gevonden waren in een leren zakje. In
een brief van Gautier wordt opgemerkt dat rond de munten een verkleuring zichtbaar was, wat zou
kunnen wijzen op een vergaan leren zakje. Santing had er in latere jaren wel met mensen over gepraat,
maar was niemand tegengekomen die er ook van wist en werd niet serieus genomen.
Navraag bij Daan Minderhoud (schrijver van boeken over de geschiedenis van Coevorden en
omgeving) leverde ook niets op. Dit geldt ook voor navraag bij de zoon van burgemeester Gautier ,
N.M.Gautier, (geb. 1931) en bij nazaten van de vinder (familie Schonewille).
De familie Colenbrander/van Sytzama
De beheerder van het familiebedrijf Colenbrander tot 1933 was Frederik Christiaan Colenbrander
(FCC IV) (1868-1933). Onder dit bedrijf viel ook veenderij waarin de munten gevonden zijn. De turf
werd in de eigen steenbakkerijen gebruikt. Bij zijn overlijden ging het bedrijf over op zijn zuster,
Henriette Engbertine Colenbrander (1866-1941) die gehuwd is met Baron Maurits Pico
Diederik(MPD) van Sytzama(1868 – 1939). Ik heb contact gezocht met hun kleinzoon, Johannes
Galenus Willem Hendrik baron van Sytzama (geboren in 1945), maar dat heeft niets opgeleverd.
Hij heeft navraag gedaan binnen zijn familie, o.a bij de dochter (geb. ± 1960) van zijn inmiddels
overleden halfbroer. Deze halfbroer (geb. 1928) had een boerderij (Sebastopol) in Nieuwe Krim.
De muntschat vergeten
Toen ik ruim drie jaar geleden (2009) voor het eerst over de muntschat van Nieuwe Krim hoorde was
mijn eerste gedachte, hoe is het mogelijk dat ik in mijn jeugd nooit iets over deze muntschat gehoord
heb. Mijn vader moet het geweten hebben, want hij was ten tijde van de vondst 14 jaar en woonde
tegenover veenbaas Santing. Dit geldt ook voor zijn oudere broers (4) en zussen (2). Kennelijk is het

verhaal van de muntschat maar weinig aan kinderen doorverteld. Een mogelijke verklaring hiervoor is
dat de mensen in zo’n veendorp vooral druk bezig waren met overleven in de crisis en later de
oorlogstijd. Dit gold kennelijk ook voor de nazaten van de vinder. Echter ook in het gezin van
burgemeester Gautier is het niet doorverteld. Gezien de aandacht die Gautier er bij de beschrijving van
de vondst aan geschonken heeft is dit ook weer verbazingwekkend.
Waar is de schat gebleven?
De munten zijn dus zeker op Reuversweerd, het huis van de Colenbranders, geweest en de toenmalige
baas FCC IV had er echt belangstelling voor. In de overervingsdocumenten echter wordt de muntschat
niet genoemd. Het is natuurlijk mogelijk dat de munten b.v. als cadeau een andere eigenaar hebben
gekregen. Zeker in de, zeer welgestelde, Colenbrander/van Sytzama kringen was de waarde relatief
gering.
Het is mogelijk dat deze muntschat uiteindelijk op een antiekveiling terechtgekomen is. Misschien is
hij geschonken aan een kleiner regionaal museum (niet in het museum in Zutphen of Museum Het
Valkhof).
Aangezien Reuversweerd in de oorlog door de Duitsers gebruikt is, is het niet ondenkbaar dat de
munten gedurende de oorlog verdwenen zijn. Zowel in 1940 als in 1945 werd het huis beschadigd
door beschietingen en brand. Er werden op 11 april 1945 grote vernielingen aangebracht aan de
inboedel, het meubilair en het antiek. Jacobus Galenus Willem Hendrik baron van Sytzama (geb.
1900) werd in april 1945 door de Duitsers in Brummen vermoord. De laatste jaren is het huis alleen
nog maar wind- en waterdicht en wordt het niet meer bewoond.