Bonaire, een geologische verkenningstocht door Nationaal Park ...

BONAIRE
EEN GEOLOGISCHE VERKENNINGSTOCHT DOOR NATIONAAL PARK WASHINGTON-SLAGBAAI
Jan van den Koppel
jhvdk@wxs.nl
Inleiding
De oudste gesteenten van Bonaire zijn net als die van Aruba en Curaçao vulkanisch en stammen uit
het Midden-Krijt. De vulkanieten op Bonaire verschillen qua samenstelling met die van de andere twee
eilanden. Bonaire zou ontstaan zijn als deel van een vulkanische eilandenboog. De lavaformaties op
Aruba en Curaçao zijn omhoog geschoven fragmenten van een oceanisch plateau. Veel onderzoekers
menen dat dit plateau in de Pacifische Oceaan ontstaan is. In mijn artikel over Bonaire dat in GEA nr 4
(december 2011) verscheen, heb ik aan deze verschillende ontstaanswijzen aandacht besteed. In dat
artikel zijn ook de Neogene en Kwartaire kalksteenformaties, die zo gezichtsbepalend zijn voor de drie
eilanden, aan bod gekomen.
Hieronder vindt u het verslag van een tocht door het Nationaal Park Washington-Slagbaai waar zich
het Noord-Complex (afb.1) van de vulkanische Bonaire Washikemba Formatie (BWF) bevindt.
Wie de eilanden bezoekt en een beschrijving wil van de formaties en gesteenten, is aangewezen op
een aantal dissertaties van Nederlandse geologen. Op mijn tocht door het park heb ik gebruik
gemaakt van het werk van de Leidse geoloog Johan Karl Martin (1886) 1 , de dissertatie van P.J
Pijpers (1933) 2 en van een ‘Field Trip’ uit 1977. 3
De Bonaire Washikemba Formatie
De oudste gesteenten van Bonaire stammen uit het Midden-Krijt (Albien en Cenomanien) en hebben
de magmatische signatuur van een vulkanische eilandboog. Ze zijn bedekt door sedimenten uit het
Vroeg-Tertiair, Neogeen en Kwartair maar
komen op twee plekken aan de oppervlakte. Het
Noord-Complex dat voor een groot deel
samenvalt met het Nationaal Park en het Zuid-
Complex dat ten oosten van Kralendijk ligt
(afb.1). De BWF is bimodaal van samenstelling
(er komen zowel SiO2 – arme als SiO2 – rijkere
vulkanieten voor). Het Noord-Complex is een 5
km dikke formatie bestaande uit onderzees
afgezette basalten, dolerieten, rhyodacieten met
inschakelingen van kiezelkalkstenen en verder
pyroclastische- en tuf-afzettingen. Het Noord-
Complex is goed toegankelijk en is in het
verleden uitgebreider bestudeerd dan het Zuid-
Complex. De BWF is vóórdat het bedekt werd
door sedimenten, onder een hoek van 30 tot 60 0
in noordoostelijke richting schuingesteld. De
gesteenten van de formatie tonen de sporen van
metamorfose (prehniet-pumpellyite facies).
1
Johan Karl Martin: Geologische Studien Ueber Niederlaendisch West Indien Auf Grund Eigener Untersuchungsreisen’
(1888) uitgegeven bij E.J.Brill te Leiden
2
P.J. Pijpers: Geology and Paleontology of Bonaire. Dissertatie (Utrecht 1933)
3 GUA Papers of Geology Series 1, No 10-1977
Afb.1 Vereenvoudigde geologische kaart van Bonaire

afb.2 Geologische kaart van noordwest Bonaire met excursie stops
Het grootste deel van noordwest Bonaire wordt ingenomen door Park Washington-Slagbaai.
(I) Neogeen en Kwartaire Kalksteen, (II) Eocene Kalksteen en conglomeraten (Rincon formatie),
Noord Complex van de Washikemba formatie uit het Boven-Krijt:
(III) Kussenlava’s, kiezelkalksteen, tufsteen, conglomeraten, (IV)Agglomeraten, onderzeese
pyroclastische afzettingen, lapilli tuf (V) Andesitische lavastromen, basalt, doleriet, intrusie van lapilli
tufsteen, kiezel. (VI) Doleriet plug, (VII) Dacitische/rhyolitische lavastromen, (VIII) Dacitisch
rhyodacitische sills.
B – Brandaris (241 m), P- Parkeerplaats/uitzichtspunt. Nummering 1 t/m 6 heeft betrekking op
excursiestops.
Het Noord Complex van de BWF bestaat uit een 5 km dik pakket vulkanisch gesteente, onder water
gevormd. Het pakket helt (30 – 60 0 ) naar het noord oosten. De samenstelling is bimodaal, dwz, ze
bevat basalten, dolerieten naast meer zuurdere lava’s als daciet en rhyoliet. Op sommige plekken zijn
er niet-vulkanische afzettingen zoals kiezel en kiezelachtige kalkstenen . Er zijn kussenlava’s,
dolerietintrusies, lapilli tufsteen, conglomeraten, in het midden van de formatie treffen we
rhyodacitische sills (bijv. de Brandaris) met de typische kolomvormige afkoelingsstructuur. In de
kiezelachtige fragmenten zijn afdrukken van ammonieten uit het laat-Albien (108-100 Ma) , verder
Inoceramiden en foraminiferen uit het Turoon en Coniacien (Beets e.a.1977). Ouderdomsbepaling aan
de hand van de vulkanieten is lastig gebleken , ze zijn voor een zeer groot deel omgezet. Thomson
e.a. (2004) vindt 96 Ma en Wright en Wyld (2011) 98,2 Ma voor de rhyolieten zodat nu aangenomen
wordt dat de vulkanische activiteit op Bonaire geduurd heeft van 108 tot 95 Ma. De samenstelling van
de vulkanieten wijst op een vulkanische eilandboog sequentie en in dit opzicht verschilt Bonaire van
Aruba en Curaçao.
(getekend naar Beets e.a. 1977, 1984 en Thomson e.a. 2004)

Goto meer met uitzicht over Park Washington-Slagbaai
Vanaf Kralendijk rijden we langs de kustweg richting Karpata ,passeren de afslag naar Rincon en
slaan vlak voor de ingang van het Goto meer rechtsaf. We rijden door tot aan de parkeerplaats rechts
van de weg. (afb.2). Het uitzicht vanaf deze kleine parkeerplaats is grandioos (afb.3). Vóór ons het
Goto meer, waar men altijd wel flamingo’s kan aantreffen. Op de achtergrond liggen de heuvels van
park Washington-Slagbaai. Deze heuvels hebben een rhyodacitische samenstelling en men treft er de
bekende prismatische afkoelingszuilen aan. We staan nog steeds op de parkeerplaats waar
achterlangs een korrelige (lapilli) pyroclastische afzetting afgewisseld wordt met gegradeerde tuflagen
(afb.4A en B) .Vanaf de parkeerplaats rijden we 100 m naar beneden tot aan de oever van het meer.
Stop 1: Rhyodacitische afzetting bij Goto meer.
afb.3 Uitzicht over het Goto meer
en de heuvels in Park Washington-
Slagbaai.
De foto is genomen vanaf de kleine
parkeerplaats even vóór excursiestop
1 op de detailkaart (afb.2) De weg
loopt parallel aan de smalle ingang
van het Goto meer. De tekening komt
weer uit de Field trip, GUA Papers of
Geology Series 1, No 10-1977. Johan
Karl Martin (1888) over het Goto meer:
‘In landschaftlicher hinsicht ist Goto
von ganz hervorragender schönheit. ‚
Dat Bonaire qua vulkanische formatie
afwijkt van Aruba en Curaçao was
hem al opgevallen gezien zijn
opmerking over het vulkanische
heuvellandschap van het Park : ‘ Relief
und Formation erscheinen zu dem von
Curaçao und Aruba Bekannten
durchaus fremdartig’
Voor wie bekend is met de vulkanische afzettingen op de andere twee eilanden ziet hier een
afwijkende formatie. De heuvel rechts van de weg toont de overwegend zeshoekige prismatische
kopjes van zuilen met een rhyodacitische samenstelling (afb 4C). Ze zijn onderdeel van een
intrusieplaat (sill) die onder water doorloopt en op het kleine schiereilandje in het Goto meer weer aan
de oppervlakte komt (afb.4D)
afb.4 Stop 1
A. Rondom de parkeerplaats liggen pyroclastische
afzettingen die veel lapilli bevatten en die afgewisseld
worden met gegradeerde tuflagen. B. Blok lapillituf
gevonden in de omgeving van de parkeerplaats.
C. Even voorbij de parkeerplaats liggen prismatische
afkoelingszuilen met een rhyodacitische samenstelling.
Het is het deel van een intrusieplaat (sill). D. De sill zet
zich onder water voort en verschijnt weer aan de
oppervlakte op het kleine schiereilandje in het Goto meer.

De weg volgend komt men uiteindelijk in het dorpje Rincon dat in een depressie in het
heuvellandschap ligt. In Rincon, wijzen borden naar het Washington Slagbaai Nationaal Park.
Stop 2: doleriet, kiezel en tuf.
Afb.5 Het Nationaal Park Washington- Slagbaai
A. De ingang van het Park. De huisjes herbergen
een museum, bibliotheek en het kantoor van de
Park Ranger. Ter voorbereiding is een bezoek
aan het museum de moeite waard. Men vindt er
o.a een expositie over de geologie van het
eiland, de flora en de fauna en verder iets over
de geschiedenis van het eiland. De bibliotheek is
vrij toegankelijk en bevat een verzameling
boeken en artikelen over het eiland.
B. Eén van de vele wandelpaden door het Park.
Dit gedeelte van het Park behoorde vroeger tot
de plantage Slagbaai. Het ziet er voor
Antilliaanse begrippen groen uit. Dit pad leidt
naar de Brandaris waar van men midden op de
foto de top kan zien. Op de geologische
detailkaart zijn alleen wegen aangegeven
bedoeld voor de auto. Deze wegen zijn op
sommige stukken voor gewone personenauto’s
slecht berijdbaar. Men kan het beste een Jeep,
Pick-Up of mountain-bike gebruiken om het Park
te doorkruisen. C. Langs het pad naar de
Brandaris staat deze boom met een kolonie
Bromelia’s (Tillandsia Recurvata). Deze epiphyt
komt ook op zuilcactussen voor. De lokale naam
is heel toepasselijk: Barba di kadushi (lett. baard
van de cactus) of Barba di Palu (lett. baard van
de boom). D. Detail van de Bromelia. E. De
Groene Leguaan werd vroeger op alle eilanden
veel gegeten. Hierdoor ging de populatie sterk
achteruit. Omdat ze ook nog eens uitermate
schuw waren, zag je ze maar sporadisch . Hier
op Bonaire zijn ze al jaren beschermd en dat is
te merken. Dit exemplaar, van kop tot staart
minstens 1,5 m zat midden op het pad en was
absoluut niet van plan opzij te gaan.
Vanaf de ingang van het park is het een paar honderd meter naar Saliña Matijs, één van de vele
binnenmeren op Bonaire. Ter hoogte van deze saliña, links langs de weg, bevindt zich een kleine
dolerietintrusie (afb.6A en VI op de
geologische kaart). De doleriet is sterk
verweerd. De inzet laat
bolschilverwering zien. Martin (1888)
merkt op dat hij deze verweringsvorm
bij diorieten op Bonaire vaker
aangetroffen heeft dan op Aruba en
Curaçao. Volgens hem is dit verschil in
verwering het gevolg van een
textuurverschil tussen de verschillende
diorieten: ‘…denn sie ist nur dem
körnigen Diabase eigen, der auf
Bonaire fast ausschliesslich vorkommt,
während auf Curaçao und Aruba dichte
Varietäten vorherrschen.’
Afb. 6 Stop 2 (bij Saliña Mathijs) :Verweerde doleriet, kiezelkalksteen en fijngelaagde tufsteen.
A. Dolerietintrusie. De inzet toont een detail met bolschilverwering. B. Brokstuk met kiezel en kalksteen ( ‘Cherty
Limestone’). C. Links een stuk fijngelaagde tufsteen dat zich in het museum bevindt. Rechts een stuk fijngelaagde
tufsteen dat bij deze locatie gevonden is.

In de directe omgeving liggen brokstukken gelaagde kiezelkalksteen (afb.6B) , marine sedimenten die
er op wijzen dat tenminste een deel van de formatie onderzees afgezet is en verder stukken
fijngelaagde tufsteen.
Stop 3: kussenlava en conglomeraten
Vanaf de ingang van het park is dit de tweede zijweg. Het is een gebied waarin men kussenlava’s en
conglomeraten kan vinden. Deze laatste vallen op door hun kleur die sterk aan die van de veel
voorkomende blauwgroene hagedis (blausana) doet denken.
Afb.7 Stop 3
A.Fragment van een kussenlava? B.Conglomeraten met kleuren die lopen van groen naar
groenblauw als van turkoois.
De blauwgroene kleur van de conglomeraten zit aan de buitenkant. Eén van de fragmenten is
doorgezaagd en de binnenkant heeft een bruine kleur waarin witte veldspaat fenokristen zitten en
verspreid korreltjes magnetiet. (afb.8A t/m C).
Afb.8 conglomeraat fragment nader bekeken.
A. Een conglomeraat fragment uit de formatie. B. De steen is doorgezaagd en laat een
roodbruine binnenkant zien met op het oog maar twee mineralen: kleine opake zwarte
mineralen die sterk magnetisch zijn: magnetiet en verder helder witte plagioklaas dat volgens
een brekingsindexbepaling andesien is. De roodbruine kern ontleent zijn hardheid van 6
waarschijnlijk aan silificatie.C. Een groenwit kristal dat op de groenblauwe korst zit ontleent zijn
groene kleur aan zeer fijnkorrelige groene materie die op het doorzichtige kristal ligt. Het
doorzichtige deel van het kristal heeft een radiaalstralige textuur. De brekingsindex ligt tussen
1,49 en 1,50. Dit zal een zeoliet zijn.
Langs de oostkust, buiten het Nationale Park, ligt Lagun (zie kaart afb.1) . Lagun maakt deel uit van
het Zuid-Complex van de BWF. De gekleurde conglomeraten zijn ook hier volop aanwezig. Meestal
zijn de korrels van de secundaire mineralen die voor deze opvallende kleuren zorgen zo klein dat ze

met de microscoop niet te zien zijn. In sommige blauwgekleurde lapilli (afb.9B) zaten holten waarin
wel zichtbaar korreltjes zaten. Deze zijn microscopisch (brekingsindex, pleochroïsme) vergeleken met
bekende referentie mineralen. Conclusie: De blauwgroene kleur wordt zeer waarschijnlijk veroorzaakt
door de aanwezigheid van pumpellyiet, chloriet en kleimineralen. Ook prehniet lijkt aanwezig te zijn.
Afb.9 Vulkanische afzetting bij Lagun (Zuid-Complex BWF)
A.Sterk verweerde vulkanische afzetting. Op de top is nog net een deel van een Kwartair kalkterras
zichtbaar. B. Detail van de afzetting met blauwgroene lapilli. C. Microscopisch onderzoek aan een
blauwgroen fragment. Alleen de polarisator is ingeschakeld (dubbele pijl geeft de polarisatie richting aan)
zodat we pleochroïsme kunnen waarnemen. Fragment zou pumpellyiet kunnen zijn. D. Pumpellyiet uit de
mineralen referentiedoos. E. De brekingsindex van dit fragmentje ligt rond de 1,62. Het is vermoedelijk
prehniet.
Omzetting van de verschillende vulkanische gesteenten
Wie slijpplaatjes van vulkanieten uit Eifel en Auvergne bekijkt ziet goed herkenbare mineralen die
nauwelijks aangetast zijn door de tand des tijds. Ook de handstukken in het veld zien er meestal ‘vers’ uit.
Geologisch gezien zijn deze vulkanische producten jong, de oudste afzettingen stammen uit het begin
van het Mioceen. Hoe anders op Bonaire. De vulkanische formatie (BWF) van Bonaire is veel ouder - ze
stamt uit het laat-Krijt- en ze is onder water gevormd. Vooral dit laatste aspect heeft er voor gezorgd dat
er grote veranderingen plaats gevonden hebben. Thomson e.a.(2004) hebben de diverse omzettingen van
de vulkanische gesteenten beschreven. Het gesteente van de BWF heeft al snel laaggradige
metamorfose (‘burial metamorphism’) ondergaan. De oorspronkelijke pyroxenen, hoornblendes en
plagioklazen zijn hierdoor omgezet in een mineraalassemblage behorende bij de prehniet, pumpellyite en
zeoliet fase. Zeewater in contact met het warme gesteente heeft voor omzetting gezorgd en verder heeft
het tropisch klimaat voor de nodige verwering, mechanisch en chemisch, gezorgd. Van de
oorspronkelijke rhyodacieten is 50 tot 60% omgezet, de basalten zijn meer dan 50% omgezet. De
grondmassa van de meeste gesteenten is voor een groot deel (~50%) omgezet in kleimineralen. De
plagioklazen zijn troebel door omzetting in sericiet en soms in calciet (afb.11). Veel van de primaire
mineralen zoals olivijn en clinopyroxenen zijn als zodanig niet meer te herkennen. Ze zijn omgezet in
chloriet, pumpellyiet, prehniet of ijzeroxiden zoals limoniet (afb10). Ze geven aan de losse verweerde
gesteenten in het veld een bruingele kleur (afb.9).
De afbeeldingen 10 t/m 13 geven een indruk van deze omzettingen.

Afb.10 Sterk
verweerde brokken
Bruingeel is de kleur
van de verweerde
metadacieten en –
rhyodacieten. De
witte mineralen zijn
veldspaat
fenokristen, andere
mineralen zijn niet
meer te herkennen.
Afb.11 Veldspaat fenokristen in
een slijpplaatje van een verweerde
rhyodaciet.
Bij het linkerplaatje is alleen de
polarisator ingeschakeld (PPL).. We
zien een overwegend groenachtige
matrix, het gevolg van verregaande
omzetting en verwering. Bij het
rechterplaatje is ook de analysator
ingeschakeld (XPL). De veldspaten
zijn vlekkerig door verwering, er is
tweelingvorming De veldspaten liggen
in een cluster bij elkaar
(glomeroporfyritische textuur), een
textuur die hier veel voorkomt. Kwarts
komt hier alleen voor in de matrix.
Afb.12. Twee slijpplaatjes
met omzetting van de primair
mafische mineralen
De oorspronkelijke mafische
mineralen zijn omgezet in
chloriet, pumpellyiet ijzeroxiden
en kleimineralen.
Linkerplaatjes in PPL,
rechterplaatjes in XPL. De
beeldbreedte: 0,7 mm.

Afb. 13 Omzetting van een calcium houdend mineraal in calciet.
Slijpplaatje van een(meta)rhyodaciet. In dit voorbeeld is een oorspronkelijk mineraal omgezet in calciet.
Het primaire mineraal is niet meer te herkennen maar zou een (calciumhoudende) plagioklaas of
pyroxeen geweest kunnen zijn.
C = Calciet, Cl = Chloriet, K = kwarts, V = veldspaat. Beeldbreedte: 2,5 mm
Stop 4: Heel veel amandelstenen.
Op Aruba en Bonaire komen amandelstenen voor. Pijpers (1933) heeft op Bonaire een
onderscheid gemaakt tussen ‘diabaasamandelstenen’ en ‘porphyrietamandelstenen’
Tegenwoordig zou men spreken van basalt of doleriet met amygdales en andesiet met
amygdales. In 1934 is de commerciële waarde van deze halfedelstenen onderzocht. De
eindconclusie was dat het niet mogelijk was “in deze steenen een bron van zelfs de
bescheidenste welvaartsvermeerdering van Bonaire te zien “
Op deze plek liggen opvallend veel stenen met een vesiculaire textuur. De holtes (vesicles) zijn
meestal opgevuld met lichtblauwe chalcedoon. (Pijpers 1933, Westermann 1949).
De BWF is onder water afgezet. De basis van de 5 km dikke formatie ligt bij Wecua (zie kaart
afb.2). Volgens Beets e.a. (1984) zou deze basis op ongeveer 3500 m afgezet zijn.
Afb.14 Amandelsteen
(amygdales) met chalcedoon
A. Twee amandelstenen. Het
rechterexemplaar is een
fijnkorrelige
‘diabaasamandelsteen’ De
opvulling bestaat uit blauwe
chalcedoon . In een van de
vesicles zitten in het chalcedoon
prachtige sferollitisch gevormde
chloriet kristallen. De holtes
(vesicles) zijn uitgerekt en
vertonen een gerichtheid die
veroorzaakt kan zijn door
stroming van hete lava. B.
Chalcedoon is onder de
microscoop goed te herkennen
aan de radiaalstralige textuur.
Het fragment ligt in een vloeistof
met brekingsindex 1,558 en de
gekleurde Beckelijnen (zie pijl)
geven aan dat de brekingsindex
van de chalcedoon iets beneden
deze waarde ligt.
C. Hetzelfde fragment maar nu
tussen gekruiste polarisatoren.
Men ziet dan duidelijk dat de
textuur veroorzaakt wordt door
vezelachtig kwarts.

Zouden we ons van Wecua in rechte lijn naar Saliña Matijs verplaatsen, dan gaan we omhoog in de
formatie. De top van de formatie moet op een diepte van 1000 m gevormd zijn. Vesicles ontstaan in
gasrijk magma. Op grote diepte zijn deze holtes door de grote waterdruk veel kleiner of afwezig. De
amandelstenen op Bonaire zijn niet alleen bij de top
van de BWF te vinden maar ook bij de basis. (afb.15)
Het magma dat de BWF gevormd heeft zal een grote
gasinhoud gehad moeten hebben. Volgens Beets e.a.
(1984) bestond de gasinhoud van het Washikemba
magma vooral uit water(damp).
Stop 5. Rhyodaciet
Afb.15 Slijpplaatje met amygdule in basalt. Omgeving
Wecua
De lange as van deze opgevulde holte is 4 mm. De
opvulling bestaat nu niet uit chalcedoon maar uit twee
andere variëteiten van kwarts: microkristallijn kwarts (=
kiezel of chert) en polykristallijne kwarts. De vindplaats, in
de buurt van Wecua (zie kaart afb.2), ligt aan de basis van
de Stop formatie. 5: Losse zuilen van rhyodaciet
Stop 5 ligt op de weg richting Slagbaai.
Rechts ligt de zee, links ligt de Brandaris,
de hoogste heuvel van Bonaire. In de
verte recht vooruit kan men nog net
Saliña Slagbaai zien liggen. Langs de
kant van de weg liggen verspreid zuilen
en blokken waarvan sommige vloeilaminatie
laten zien Flow banding volgens
Wright en Wyld (2011)
Afb.16. Rhyodaciet bij stop 5
A. Eén van de vele losse
zuilen langs de weg tussen
Brandaris en het Goto meer.
B. Sterk verweerd fragment
van de zuil. Behalve veel
veldspaat fenokristen en
donkere mineralen bevat dit
fragment ook kwarts.C. Een
slijpplaatje laat veel
veldspaatfenokristen zien,
de mafisch mineralen zijn
sterk omgezet. Kwarts is
aanwezig maar alleen in de
matrix. .D. Langs de weg ligt
dit blok rhyodaciet. Aan de
zijkant ziet men een
gebande structuur,
misschien het gevolg van
flow banding. (Wright en
Wyld, 2011)

Stop 6. Juwa pas
De vulkanische formatie van Bonaire wijkt af van die van Aruba en Curaçao. Dat was Johan Karl
Martin al in 1885 opgevallen gezien zijn opmerking over het vulkanische landschap van het Park:
‘ Relief und Formation erscheinen zu dem von Curaçao und Aruba Bekannten durchaus fremdartig’
De heuvels in de omgeving van de Juwa-pas vormen een duidelijke illustratie van deze verschillen
(afb.17).
Literatuur.
Afb.17 Afkoelings zuilen met (rhyo)dacitische samenstelling in de Juwa
pas
Beets D.J., Mac Gillavry H.J., Klaver G.Th. (1977) Volcanic-sedimentary facies associations in
the Washikemba Formation. Abstracts of the VII th Caribbean Geological Conference
Curaçao, GUA papers of Geology, Series 1 No 9: 13,14. Volledig verslag in Geologie en
Mijnbouw v57 : 97-384
Beets, D.J., Maresch W.V., Klaver G.Th., Mottana A., Bocchio R., Beunk F.F., Monen H.P. (1984)
Magmatic rock series and high-pressure metamorphism as constraints on the tectonic
history of the southern Caribbean. Geological Society of America, Memoir 162
Koppel, J.H. van den, (2011) Caribisch Nederland: Bonaire, eiland met een bewogen geologische
geschiedenis. Gea december 2011; nr. 4 : 102- 110.
Thompson P.M.E., Kempton R.D., White R.V., Saunders A.D., Kerr A.C., Tarney J., Pringle M.S,
(2004) Elemental HF-Nd isotopic and geochronological constraints on an island arc
sequence associated with the Cretaceous Caribbean plateau: Bonaire, Dutch Antilles.
Lithos 74 :91-116
Westermann J.H., (1949) Overzicht van de geologische en mijnbouwkundige kennis der
Nederlandse Antillen, Uitgave: Indisch Instituut, Amsterdam
Wright J.E., Wyld S.J..(2011) Late Cretaceous subduction initiation on the eastern margin of the
Caribbean-Colombian Oceanic Plateau: One great arc of the Caribbean? Geosphere; april 2011;
vol 7; no.2 :468-493