NATUUR ALs bONDGENOOT

i o - w e t e n s c h a p p e n e n m a a t s c h a p p i j
Ten geleide
‘Eerst komt het eten, dan pas de moraal!’ De Duitse dichter en
toneelschrijver Berthold Brecht had in 1928 zijn prioriteiten goed
op een rijtje. Want wat zal je je nou druk maken om ethische of
morele vraagstukken als je niet eens een gevulde maag hebt?
Anno 2008 is die stelling echt niet meer vol te houden. Eten is
moraal, zeker nu we elk jaar 80 miljoen mensen extra moeten
voeden.
Sinds de productie van voedsel grootschalig is geworden, hebben
we ook flinke last gekregen van plagen. Vooral insecten hebben
het op ons eten gemunt. Van de 450.000 soorten plantenetende
insecten zijn er ongeveer 5.000 die plagen veroorzaken. Lange
tijd zochten we het antwoord in de chemie. Maar in haar
schokkende boek Silent Spring – in het Nederlands vertaald als
‘Dode Lente’ (1962) – liet Rachel Carson zien dat het anders
moest. De eenzijdige chemische bestrijding van die plagen
bedreigt niet alleen de vruchtbaarheid van de bodem, ook de
biodiversiteit en onze eigen gezondheid gaan eraan.
Zoals wel vaker hadden de oude Chinezen al een alternatief. Zij
zorgden met bruggen van stokken tussen bomen dat mieren een
soort ‘snelweg’ door de boomgaarden kregen. Daar konden die
mieren zich vervolgens tegoed doen aan plaaginsecten. Sinds
ongeveer een eeuw heeft die aanpak voor het eerst echt school
gemaakt in de Westerse landbouw: met biologische bestrijding
2 4 | 2008 Natuur als Bondgenoot
worden sindsdien de planteneters onder de insecten door vleeseters
in toom gehouden. Beestjes worden nu ook met beestjes
bestreden. De natuur is de bondgenoot geworden in de strijd!
In dit cahier beschrijven erkende wetenschappers de geschiedenis
van de voedselproductie, vanaf het moment dat we overstapten
van jagen en verzamelen op landbouw. Waarom betekent
‘voedsel verbouwen’ automatisch ‘last van plagen’, en hoe kun
je die plagen het beste bestrijden? De schrijvers vertellen hoe
je planten kunt helpen zichzelf te beschermen tegen belagers,
over de fenomenale speurneus van insecten, over de bijna
letterlijke schreeuw om hulp van een plant die wordt belaagd. Al
deze kennis over biologische bestrijding heeft een heel nieuwe
bedrijfstak in het leven geroepen. Naast fabrieken voor chemische
bestrijdingsmiddelen zijn er nu ook fabrieken die sluipwespen,
roofinsecten en roofmijten leveren aan boeren en tuinders. En
niet alleen de boeren en tuinders profiteren van biologische
bestrijding. Ook de bestrijding van malariamuggen kan worden
geholpen door milieuvriendelijke schimmels.
Eerst eten, dan pas de moraal? Met de natuur als bondgenoot
is er weer een extra stukje moraal in de productie van ons eten
gekomen!
De Redactie.
PS
We hopen dat dit cahier weer zijn weg zal vinden in het
onderwijs. Als eerste aanzet tot ‘verder denken’ hebben we in
de kantlijn van de hoofdstukken alvast enkele suggesties voor
vragen geformuleerd.