pdf versie - Stichting Transmurale Zorg Den Haag en omstreken

Nummer 3 • december 2012
TDEN HAAG TRANSMURAAL
RANS
VOOR PROFESSIONALS IN DE ZORG
NETWERKTHEMA: DEMENTIE
INTERVIEW TRUUS LEINDERS
coördinator Netwerk dementie
HAGAZIEKENHUIS
Thuisbezoek levert veel meer informatie op
SAFFIER DE RESIDENTIEGROEP
Wat dementie betekent voor een dochter

TRANS
2
IN DIT NUMMER
NETWERKTHEMA: Dementie
6
11
14
15
18
19
20
22
24
25
26
28
Els van den Dop en Dirk Dotinga,
Alzheimer Nederland - regio Haaglanden
‘Voorop in de strijd’
Casemanagement dementie
Is er iets niet pluis?
Casemanagers dementie begeleiden hele ziekteproces
‘Wij kunnen het verschil maken’
Bronovo zet Geriatrisch Team in voor kwetsbare ouderen
Patiënten blij met extra aandacht
De geur van kool
Dementie en oorlogstrauma
Begeleiding bij beginnende dementie
Kopzorggroepen
Expertisecentrum Florence voor jong dementerenden
Midden in het leven en dan dit
Na Loosduinen nu ook in Mariahoeve/Bezuidenhout
Ontmoetingscentra voor (licht) dementerenden en hun mantelzorgers
Multicultureel casemanagement door WZH in Zoetermeer
Dat doe je simpel helemaal samen!
De Stromenhof bevordert thuisgevoel cliënten
‘Ik heb het nog nooit zo prettig gehad’
Patiënten observeren in hun eigen omgeving
Thuisbezoek levert veel meer informatie op
Vijfendertig jaar Zeerust
‘Vergeten en opnieuw beginnen’
29 20
Vijfde symposium Chronische nierschade
Levendige uitwisseling over zorg voor oudere nierpatiënt
15
6

10
MIA VAN LEEUWEN
Vergeten
16
Actueel in het netwerk
Ondertussen op het web
www.geheugensteunpunt.nl
Vraag & antwoord
Dementie
Het netwerkgevoel van …
Truus Leinders: ‘Netwerk vervult sleutelrol in zorg Haagse
dementerenden’
Het verhaal van …
Hilda van den End: ‘Ik had er een heel dubbel gevoel over’
Wanneer wordt vergeetachtigheid beginnende dementie? Ik ben regelmatig mijn sleutels kwijt, of mijn telefoon.
Geen idee waar ik ze gelaten heb. Toch maak ik me er geen zorgen over. Misschien later wel.
In onze samenleving neemt het aantal mensen met dementie handoverhand toe. Dat vergt een grote
aanpassing van de mensen om hen heen. Dementie maakt mensen vaak verdrietig en machteloos. Ook
al zijn er veel mogelijkheden om steun en hulp te krijgen. Of je nu patiënt bent of partner, kind of vriend.
Het valt mij op hoe weinig daarover bekend is. Het is moeilijk om mensen hierover te informeren, want
dementie is geen populair onderwerp. Als dementie op iemands pad komt, wachten mensen vaak lang
met het inroepen van hulp. Want ontkenning en fatalisme horen óók bij dementie. Casemanagers,
die de weg kennen naar passende zorg, weten er alles van. Zij moeten letterlijk achter de voordeur
zien te komen voordat zij met hun expertise mensen kunnen gaan helpen.
Want het leven gaat door na de diagnose dementie. Het klinkt zo gemakkelijk: je moet er een positieve
draai aan geven. En toch ben ik ervan overtuigd dat dat kan. Het netwerk dementie is een
enorm vangnet voor dementerenden en hun mantelzorgers, dat ervoor zorgt dat iemand zo lang
mogelijk thuis kan blijven – wat de meeste mensen nou eenmaal willen – zonder dat een mantelzorger
overbelast raakt. Hulpverleners en vrijwilligers zetten zich hiervoor elke dag in. Je staat echt
niet alleen.
Dit nummer geeft inzicht in dit fantastische netwerk. Het themadeel loopt van de “niet pluis”- fase,
via de diagnosefase uiteindelijk naar de zorgfase. 24 Januari organiseert de Stichting een groot symposium
hierover (zie blz. 31).
Dementie komt vaak op een moment in het leven waarop je krachten afnemen. Een uitdaging om met
elkaar aan te gaan, als het kan met optimisme en humor. Iets om niet te vergeten. n
12
5
RUBRIEKEN
Colofon
Berichten uit de Stichting
Column
Kan-niet-beter!
Tweets
4
9
10
12
16
30
31
32
32
TRANS
3

TRANS
4
ACTUEEL IN HET NETWERK
HagaZiekenhuis en SHG
maken Regionale Transmurale
Afspraken
Foto: Hans van Oostrum
Dr. M.J.A. Tasche, lid Raad van Bestuur HagaZiekenhuis
(links) en drs. J.E. van Popta-Kwant,
directeur Stichting Haagse Gezondheidscentra
(SHG) ondertekenden op 19 november jl. als eersten
in de regio gezamenlijk een intentieverklaring
waarin Regionale Transmurale Afspraken
(RTA) voor chronische aandoeningen worden
geïmplementeerd.
De RTA’s worden door de huisartsen en specialisten
gezamenlijk volgens landelijke zorgstandaarden
ontwikkeld. In de RTA’s zijn de (terug)verwijs -
criteria en verwijsgegevens, scholing en financiën
vastgelegd, wat leidt tot hogere kwaliteit. De
RTA’s zijn onderdeel van de DiagnoseBehandel-
Combinatie (DBC) die huisartsen met zorgverzekeraars
afsluiten. De juiste patiënt bij de juiste
behandelaar is leidend.
SHG en HagaZiekenhuis hebben de intentie uitgesproken
om intensiever en slimmer te gaan samenwerken.
Effectieve ketenzorg vermindert de
druk op de specialistische ziekenhuiszorg in de
toekomst. Substitutie van tweede- naar de eerstelijnszorg
maakt een belangrijk onderdeel uit
van het nieuwe Regeerakkoord en is in lijn met
het VWS-beleid.
Cross-culturele dementietest in
ontwikkeling
Het aantal eerstegeneratiemigranten in Den Haag groeit.
Daardoor is een toename in de diagnose dementie bij deze
groep te verwachten. Een goed screeningsinstrument in
de eigen taal ontbreekt echter. Het is dus de hoogste tijd
om dat te ontwikkelen in de vorm van een cross-culturele
dementietest. Parnassia heeft daarvoor dertig huisartsenpraktijken
in Haagse krachtwijken benaderd. Oudere migranten
met de diagnose dementie worden ook direct in
het onderzoek meegenomen. Dit onderzoek maakt deel uit
van het landelijke Symbol-onderzoek. De testen worden gedaan
bij ouderen met de volgende taalachtergrond: Turks,
Marokkaans-Arabisch/Berbers, Sranantongo en Sarnámi
(Hindoestaans). De uitkomsten van het onderzoek worden
in de loop van 2013 verwacht.
Bronovo eerste in regio met 3e
Smiley
Bronovo heeft voor de dagbehandeling voor kinderen een
Smiley behaald. Met de eerder toegekende Smileys voor
kraamafdeling Amalia en kinderafdeling Willem-Alexander
komt hiermee het totaal op drie. De Stichting Kind en Ziekenhuis
kent het Smiley-kwaliteitskeurmerk toe aan ziekenhuizen
die zich in de zorg aan ouders en kind onder scheiden.
Het keurmerk helpt ouders te kiezen voor ziekenhuizen
waar gezinsgerichte zorg centraal staat.

Samenwerking Gemiva-SVG Groep en
Sophia Revalidatie
De Gemiva-SVG Groep en
Sophia Revalidatie hebben
een overeenkomst
getekend met afspraken
om in Midden Holland de
zorg voor mensen met
niet-aangeboren hersenletsel
na de revalidatieperiode
thuis naadloos voort te zetten. Beide
organisaties onderzoeken de mogelijkheid om dit ook in
de regio Den Haag in de werkwijze te implementeren.
‘Ook mensen met een niet-aangeboren hersenletsel willen
meestal zo snel mogelijk patiënt-af zijn’, vertelt Jolanda
Hennink, clustermanager van Sophia Revalidatie. ‘Vaak
blijkt echter dat de hersenbeschadiging later gevolgen
heeft die men in eerste instantie niet ziet. Dat leidt ertoe
dat de ex-patiënten soms terugkomen. Door in de laatste
periode van de revalidatie een specialistische thuiszorgorganisatie
zoals de Gemiva-SVG Groep erbij te betrekken,
kunnen revalidatiedoelen bij Sophia Revalidatie vertaald
worden naar doelen thuis. De samenwerking tussen beide
organisaties is de laatste jaren gegroeid, waardoor patiënten
minder terugval hebben. De samenwerking is nu vastgelegd
in onze werkprocessen. Dit alles verkort de
behandeling bij ons, werkt tegelijkertijd kostenbesparend
en borgt de kwaliteit van de medisch specialistische revalidatiezorg
die Sophia Revalidatie biedt.’
WZH De Sonneruyter geeft dichtbundel uit
ACTUEEL IN HET NETWERK
Opening meldpunt en
spreekuur voor SOLK-jongeren
Schoolverzuim en beperkingen in dagelijkse activiteiten
zoals sociaal contact en sport door somatisch onverklaarde
lichamelijke klachten (SOLK) kunnen ernstige gevolgen
hebben voor de ontwikkeling van jongeren.
Bovendien zijn de klachten van grote invloed op het functioneren
van het gezin. In het ergste geval raken jongeren
hierdoor in een sociaal isolement.
Per 1 februari 2013 worden een meldpunt en gezamenlijk
spreekuur geopend in Den Haag om deze categorie jongeren,
in de leeftijd van 12 tot 21 jaar (voortgezet onderwijs
en mbo-leerlingen met een normale intelligentie),
beter te kunnen behandelen. Aan de vooravond daarvan
organiseren de deelnemende partners het symposium
SOLK op 31 januari 2013. Belangstellenden zijn van
harte welkom.
Specialisten van Sophia Revalidatie, (Voortgezet) Speciaal
Onderwijs de Piramide en centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie
De Jutters vormen hierin samen een multidisciplinair
team dat nauw samenwerkt met het Juliana
Kinderziekenhuis en andere partners op het gebied van
zorg en onderwijs. Meer informatie en aanmelden:
www.SophiaRevalidatie.nl/SOLK
Woonzorgcentrum WZH De Sonneruyter heeft samen met een aantal bewoners een dichtbundel
uitgebracht. De bundel bevat veertien gedichten met als thema “De kunst van het
ouder worden”.
‘Nadat wij van verschillende bewoners vernamen dat zij dichter zijn, kwamen we op het
idee om hun gedichten te bundelen, vertelt Tim van Iersel, geestelijk verzorger van Woon-
Zorgcentra Haaglanden (WZH). ‘We hebben een aantal bewoners gevraagd hun gedachten
en gevoelens over het leven, en in het bijzonder het ouder zijn, te vatten in gedichten.’
Het resultaat is een prachtige dichtbundel. De thematiek, stijl en toonzetting zijn steeds
verschillend, wat ieder gedicht uniek maakt. Van Iersel: ‘Het is inspirerend en verrijkend
om te lezen hoe ieder op zijn of haar wijze de kunst van het leven met ouderdom invult.’
Alle bewoners van WZH De Sonneruyter hebben een exemplaar van de dichtbundel ontvangen.
TRANS
5

TRANS
6
INTERVIEW
Els van den Dop en Dirk Dotinga,
bestuurslid en voorzitter van
de regio Haaglanden van Alzheimer Nederland
Foto: Arnaud Roelofsz

Dementie
‘Voorop in de strijd’
Dementie kent verschillende vormen.
Alzheimer komt het meeste
voor: ca. zeventig procent van de
mensen met dementie hebben
Alzheimer. Alzheimer Nederland
behartigt de belangen van deze
patiënten en hun verzorgers. ‘We
willen het grote publiek doordringen
van de urgentie van de situatie’,
zegt Dirk Dotinga, voorzitter
van de regio Haaglanden. ‘De
meeste mensen hebben geen idee
wat er op ons af komt.’ Bestuurslid
Els van den Dop is tevreden
‘als er altijd steun en hulp beschikbaar
is voor een patiënt en
zijn mantelzorger, zodat niemand
hierin alleen hoeft te staan.’
MARIEKE KEUR, TRANS
Vrijwilligerswerk
Het bestuur van de afdeling Haaglanden
van Alzheimer Nederland telt op dit
moment acht actieve leden. Het gaat om
onbezoldigde functies en er zit geen
grote, ondersteunende organisatie achter.
Het landelijk bureau zit in Bunnik;
vanaf februari 2013 in Amersfoort. Op
regioniveau moet men alles grotendeels
zelf regelen. Dirk Dotinga werkte bij de
Shell en de overheid als bedrijfseconoom
en is nu zelfstandig adviseur in algemeen,
finance en risicomanagement.
Hij besteedt de ene helft van zijn tijd aan
betaald werk en de andere helft aan vrijwilligerswerk.
Hij kende geen mensen
met Alzheimer toen hij begon – eerst
met collecteren en later als voorzitter
van de afdeling.
Els van den Dop komt uit de beeldende
kunst en runt samen met haar man een
artistiek bedrijf, Marcello’s Art Factory.
Toen dat door de crisis in zwaar weer
belandde, besloot zij verder te kijken op
de arbeidsmarkt. Zij begon als verzorgende
op een afdeling voor demente bejaarden
en vond het werk zo leuk dat ze
een minor Psychogeriatrie volgde aan de
Haagse Hogeschool. Inmiddels is zij teruggekeerd
in het eigen bedrijf en ge-
INTERVIEW
bruikt ze als bestuurslid haar praktische
kennis voor het werk van de patiëntenvereniging.
Taboe doorbreken
De doelstellingen van Alzheimer Nederland
zijn ambitieus, vertelt Dotinga. ‘Wij
gaan voorop in de strijd tegen dementie.
Alzheimer is een actuele, sluipende
ziekte die nog niet genezen kan worden.
Het begint met een “niet pluis”-gevoel
en eindigt met de dood. Het is volksziekte
nummer vier en heeft straks de
hoogste zorgkosten, nl. zes miljard per
jaar. Wij willen het moment van voorkomen
of genezen sneller dichterbij brengen
en door fondsenwerving meer geld
ophalen voor onderzoek. Verder streven
we ernaar de kwaliteit van leven voor
patiënten en hun verzorgers te verbeteren
door voorlichting en individuele adviezen
te geven. We willen meer begrip
voor hen genereren, door Alzheimer
zichtbaarder te maken en zo het taboe
dat op dementie rust weg te nemen.’
Urgentie
Op dit moment telt Nederland ca.
240.000 dementerenden, van wie
Â
TRANS
7
NETWErkTHEMA

NETWErkTHEMA
TRANS
8
INTERVIEW
ca. 100.000 nog geen diagnose hebben.
Rondom elke patiënt staan gemiddeld
drie mantelzorgers. In 2040 zijn onder
invloed van de vergrijzing de aantallen
opgelopen tot een half miljoen mensen
met dementie en anderhalf miljoen
mantelzorgers. Dat betekent dat elf procent
van de bevolking op een of andere
manier bezig is met dementie. Dotinga:
‘Dat is gigantisch. Straks gaat het twee
keer zo hard: steeds meer dementen,
steeds minder mensen die kunnen helpen.
Hoe gaan we dat regelen?’
Alzheimer Cafés en Telefoon
Centraal in de activiteiten van de afdeling
staan de maandelijkse Alzheimer
Cafés. Deze naam is ietwat misleidend.
Het gaat niet om een drinkgelag, maar
om informatieve bijeenkomsten rond
een Alzheimer-thema, zoals samen op
vakantie, welke hulp kun je inschakelen,
maar ook euthanasie. Mensen kunnen
vragen stellen en lotgenoten ontmoeten.
‘Op zo’n avond is heel veel kennis aan-
wezig’, vertelt Van den Dop. ‘We proberen
de bezoekers zo goed mogelijk te
helpen. Dat geldt niet alleen voor de patiënt
maar ook voor de mantelzorger.
Het is een misverstand dat een patiëntenvereniging
er alleen is voor de patiënt.
Als je partner lijdt aan dementie,
kun je het niet alleen rooien. Je hebt echt
hulp nodig. Praktische hulp, want een
dag telt opeens 36 uur. Maar ook hulp
bij een rouwproces dat al tijdens het
leven begint. En tijd voor jezelf natuurlijk,
want er altijd zijn voor de ander valt
ook niet mee. Een vrouw met dementie
vertelde dat ze het liefst heel klein werd,
zodat ze altijd in het borstzakje van haar
man kon zitten. Wij wijzen de weg naar
respijtzorg of casemanagement en kunnen
ons netwerk inzetten om een individueel
advies voor iemand te krijgen.
Daarnaast is er ook de Alzheimer Tele-
Alzheimer Café is een wat misleidende naam: het gaat om informatieve bijeenkomsten rond een
thema.
Een rouwproces dat tijdens het leven begint
Foto: beschikbaar gesteld door Alzheimer Nederland
foon. Mensen lopen soms ergens over te
piekeren en willen daar graag met iemand
over praten. Ze vinden het niets
voor de huisarts, maar komen er zelf
niet uit. Bij de Alzheimer Telefoon vinden
ze een luisterend oor.’
Samenwerking creëert kansen
Het werk van afdeling Haaglanden leidt
tot betere zorg, vertelt Dotinga. Zo
neemt hij deel aan de bijeenkomsten van
het netwerk Dementie. Daar treft hij nagenoeg
alle vertegenwoordigers van regionale
instellingen die met dementie te
maken hebben, zoals zorginstellingen, de
gemeente, etc. In een open sfeer wordt
informatie uitgewisseld en samengewerkt
en opgetrokken. ‘Met beperkte
middelen kun je samen beleid en strategie
ontwikkelen in een netwerk dat invloed
heeft.’
De afdeling Haaglanden wil over twee
jaar drie extra Alzheimer Cafés openen
in Den Haag. Den Haag heeft er nu
maar één. Daartoe sluit de afdeling aan
bij initiatieven van de gemeente, die
OntmoetingsCentra dementie aan het
ontwikkelen is. Dat is een bredere formule
dan het Alzheimer Café, maar is
een enorme kans tot effectieve samenwerking.
Dotinga: ‘Je moet verbindingen
aangaan, dat creëert synergie. Bovendien
heeft het geen zin om twee keer het wiel
uit te vinden.’ Naar verwachting opent
Welzijn Scheveningen begin 2013 het
eerste ontmoetingscentrum voor mensen
met dementie. Het is de bedoeling
dat daar niet veel later ook een nieuw
Alzheimer Café in komt.’

Nieuw logo
Het nieuwe logo van Alzheimer Nederland
verbeeldt indringend het vervagen
en het kwijt raken dat zo bij de
ziekte hoort. De stam van elke letter
geeft nog iets van stevigheid in het
proces. In het midden straalt het licht.
Benefietgolftoernooi
De afdeling organiseert activiteiten om
Alzheimer zichtbaarder en bespreekbaarder
te maken voor de “buitenwereld”,
zoals de viering van de Wereld
Alzheimer Dag op 21 september. Dit jaar
was wel heel bijzonder, met een benefietgolftoernooi
bij golfclub Leeuwenberg in
Leidschendam. Van den Dop, lachend:
‘We moesten even nadenken over de link
tussen dementie en golf. Golf heeft immers
de naam een elitaire sport te zijn.
Maar die link vonden we: bewegen! Bewegen
is immers goed tegen dementie.’
Dotinga glundert: ‘Het was fantastisch
leuk en we hebben maar liefst zevenduizend
euro voor wetenschappelijk onderzoek
opgehaald. En volgend jaar kan het
weer!’
De afdeling heeft ook een expositie over
dementie in het atrium van het Haagse
gemeentehuis georganiseerd. Daar verschenen
grote panelen met interviews en
foto’s van mensen met dementie. Van den
Dop: ‘Op deze manier proberen we mensen
vertrouwd te maken met dementie.’
Dotinga is tevreden wanneer de drie
extra Alzheimer Cafés in twee jaar gerealiseerd
worden en er aanzienlijk meer
fondsen geworven worden voor wetenschappelijk
onderzoek.
Van den Dop: ‘Je wilt iemand naar de
juiste plek sturen. Je wilt dat iemand veilig
is en niet verloren. Dit betekent zo
lang mogelijk veilig thuis met behulp
van casemanagement en instellingen die
goed met elkaar samenwerken, en het
moment van uithuisplaatsing zo kiezen
dat iemand nog begrijpt wat er gebeurt.
Dat iemand niet elke keer opnieuw zijn
koffer gaat inpakken: “Dit is mijn huis
niet!”’
Alzheimer is een trieste ziekte, die ook
Ronald Reagan trof. Uit een brief aan
het Amerikaanse volk sprak zijn gevoel
voor humor: ‘Het is de leukste ziekte die
er is: elke dag nieuwe vrienden!’ n
Oprichter Bère Miesen voert het woord.
www.alzheimer-nederland.nl
ONDERTUSSEN OP HET WEB
www.geheugensteunpunt.nl
Deze website is bedoeld voor mensen
met geheugenproblemen of dementie,
en voor hun mantelzorgers. Voor zorgen
hulpverleners is de website interessant
als informatiebron en sociale kaart.
De website bevat informatie over:
• geheugenproblemen en het verschil
tussen vergeetachtigheid en dementie;
• de verschillende vormen van dementie;
• hoe en waar de diagnosestelling voor
dementie plaatsvindt;
• wat de rol van de casemanager dementie
is en hoe je met deze in contact
kan komen;
• welke zorg en ondersteuning mogelijk
is na de diagnose, niet alleen voor de
persoon met dementie maar ook voor
de mantelzorger.
Een nieuwsrubriek geeft een overzicht
van de activiteiten die instellingen organiseren
voor mensen met dementie
en/of hun mantelzorgers. Verder zijn er
leestips en een overzicht van links naar
websites met aanvullende informatie.
De Alzheimer Experience geeft de kijker
inzicht in wat Alzheimer met de patiënt
en zijn naasten doet.
Via het vragenformulier van het Geheugensteunpunt
kan iemand gerichte informatie
of een advies op maat
aanvragen. Casemanagers beantwoorden
deze vragen per mail of telefoon.
Eventueel kunnen ze een afspraak
maken voor een huisbezoek. De ondersteuning
is gratis.
TRANS
9

TRANS
10
VRAAG & ANTWOORD
Dementie is een hersenaandoening die
iemand langzaam maar zeker volledig afhankelijk
maakt van de zorg van anderen. Het is
een verzamelnaam voor meer dan vijftig ziektes,
waarvan de ziekte van Alzheimer het
meeste voorkomt. Maar liefst een op de vijf
mensen krijgt een vorm van dementie
(www.alzheimer.nl).
PETER MEIJER, RZGS
Waardoor wordt dementie veroorzaakt?
Door de aanwezigheid van afwijkende eiwitten
in het brein (amyloid en tau) wordt de
normale communicatie tussen zenuwcellen
belemmerd. Daardoor worden het denken en
het geheugen geleidelijk aangetast.
Is dementie erfelijk?
Dementie is meestal niet erfelijk. Een uitzondering
vormt een klein aantal genetische fouten
(mutaties) die alleen in specifieke families
voorkomen en waarvan bekend is dat ze onherroepelijk
tot dementie leiden.
Hoe krijg je dementie?
De kans wordt beïnvloed door specifieke risicofactoren,
zoals een hoge leeftijd en hoofdtrauma.
Ook omgevingsfactoren dragen
daaraan bij, bijvoorbeeld hoge bloeddruk,
cholesterol, lekkages van de bloedvaten in de
hersenen, microvasculaire beschadigingen,
vroege stress, slechte voeding en comorbiditeit.
Verder is het gelijktijdig voorkomen van
diabetes, depressie en Parkinson ook een risicofactor
voor dementie.
Hoe kun je dementie voorkomen?
Onderzoek naar de effecten van bewegen
onder ouderen laat zien dat bewegen niet al-
Prof. dr. P.J. Lucassen
A is een afbeelding van een amyloid plaque,
B van (afwijkend) tau eiwit in een
zogenoemde tangle. Beide typen pathologie
zijn veelvuldig aanwezig in de hersenen
van een Alzheimerpatiënt.
leen goed is voor de conditie, maar ook voor de cognitie. Beweging verbetert
het leervermogen en geheugen en blijkt heilzaam bij psychische klachten
als stress, verslaving en depressiviteit. We bewegen echter steeds minder.
Van de volwassen Nederlanders haalt nog niet de helft de Norm Gezond Bewegen,
d.w.z. iedere dag minimaal een halfuur een 'matig intensieve inspanning'
leveren, aan één stuk. Dus dertig minuten flink fietsen, zwemmen of
wandelen. Het zou mooi zijn als we in de nabije toekomst vast kunnen stellen
of beweging ook beschermt tegen dementie.
Waar richt het wetenschappelijk onderzoek zich op?
De noodzaak tot het vinden van nieuwe behandelingen of preventie is groot
gezien de te verwachten groei in het aantal patiënten met dementie in de
nabije toekomst. Er wordt o.a. onderzocht of het mogelijk is het eigen afweersysteem
zo te stimuleren met een vaccin dat het de afwijkende eiwitten
zelf opruimt.
Deze tekst gaat terug op een interview met prof. dr. P.J. Lucassen, hoogleraar
Neurobiologie aan het Swammerdam Instituut voor Levenswetenschappen
(SILS) van de Faculteit der Natuurwetenschappen van de Universiteit van
Amsterdam. Hij is ook voorzitter van de wetenschappelijke adviesraad van de
Internationale Stichting Alzheimer Onderzoek (ISAO). De ISAO zamelt geld
in t.b.v. wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaken en preventie van
dementie.

Casemanagement dementie
Is er iets niet pluis?
Vooral in de beginfase van dementie zijn mensen heel handig in het verbloemen van zaken die niet meer zo
goed gaan. In de loop der tijd verliezen ze het inzicht in de problemen die zich opstapelen. Zij kunnen niet
meer hun huishouden voeren of zichzelf goed verzorgen. De mensen om hen heen beginnen zich zorgen te
maken en krijgen het gevoel dat er iets “niet pluis” is.
JOKE VAN VEEN EN PEGGY KARSSEN, CASEMANAGERS DEMENTIE ASB WONEN WELZIJN ZORG
Signalen
De omgeving kan op zo’n moment een casemanager dementie
inschakelen. De casemanager kan ook een signaal krijgen van
een hulpverlener die bij iemand over de vloer komt en ziet dat
alles niet zo lekker loopt. De casemanager kan meer duidelijkheid
verschaffen over de oorzaak van de problemen en eventueel
de zorg coördineren.
Op huisbezoek
Om een inschatting te maken van de ernst van de situatie probeert
de casemanager een afspraak te maken bij iemand thuis.
Dit is niet altijd even eenvoudig, omdat de persoon zelf soms
Niet iedereen zit te
wachten op
bemoeienis van
buitenaf
geen inzicht heeft in de problemen die er
zijn en niet iedereen zit te wachten op
bemoeienis van buitenaf. Het is de kunst
om een ingang te vinden en achter die
voordeur te komen. Dit vereist creativiteit,
geduld en overredingskracht. Eenmaal
binnen observeert de casemanager
de leefomgeving en maakt een inschatting van de situatie, ook
al houdt iemand het gesprek soms bewust heel algemeen. De
globale indruk die je als casemanager op dat moment krijgt,
geeft je meestal wel een idee van wat er aan de hand is. Toch is
het vaak een hele puzzel of hier sprake is van dementie of van
een andere problematiek.
Naar een diagnose
Wanneer er een vermoeden van dementie bestaat, begeleidt de
Het is de kunst om achter de voordeur te komen
casemanager de klant, zijn mantelzorgers of partner bij het verkrijgen
van een diagnose. Die wordt gesteld door bijvoorbeeld
een specialist ouderengeneeskunde, een geriatrisch specialist
van Parnassia, of op een geheugenpoli van diverse ziekenhuizen.
Eerst vindt er een grondig onderzoek plaats. Als de diagnose
dementie inderdaad wordt gesteld, kan er gestart
worden met een hulpverleningsplan en begeleidingstraject.
Doordat de casemanager al in de “niet pluis”-fase betrokken is
en iemand al een beetje kent, is het makkelijker om later de
zorg op diens behoefte af te stemmen. n
www.geheugensteunpunt.nl
www.carelvandenoever.nl • www.centrumbezuidenhout.nl
Foto: Joke van Veen
TRANS
11
NETWErkTHEMA

TRANS
12
HET NETWERKGEVOEL VAN...
Foto’s: Paul Voorham
Truus Leinders,
‘Netwerk vervult
Truus is vanaf 2007 projectleider dementie
bij de Stichting Transmurale
zorg. Daarvoor heeft zij de opleiding
gezondheidswetenschappen gedaan.
Toen zij begon waren er al diverse projecten
om de zorg voor mensen met
dementie te verbeteren, maar er zat
nog geen samenhang – laat staan samenwerking
- in. Het was als een orkest
zonder dirigent. Door de start van
het netwerk dementie in 2008 met een
stuurgroep en een coördinator, is het
uitgegroeid tot een dynamisch geheel
waarin een groep zorgverleners met
een enorme drive veel initiatieven ontplooien
om de zorg door te ontwikkelen.
MONIQUE BERGSMA, STICHTING TRANSMURALE ZORG DEN HAAG E.O.

coördinator Netwerk dementie:
Koploperregio
Het netwerk telt maar liefst 23 Haagse
organisaties die samen aan hetzelfde
doel werken: afstemming in het aanbod
en een hoge kwaliteit van zorg voor
mensen met dementie en hun naasten.
Alzheimer Nederland neemt deel en
ook de gemeentes uit de regio, welzijnsinstellingen
en het Zorgkantoor zijn er
nauw bij betrokken. Vanaf 2009 is het
Haagse netwerk dementie een zogenaamde
koploperregio, d.w.z. een van
de regio’s die voorop lopen in het ontwikkelen
van zorg voor dementerenden
en daarvoor extra geld ontvangen van
de overheid. In drie jaar is er gewerkt
aan samenhangende zorg in de dementieketen
en het invullen van ontbrekende
vormen van zorgaanbod, zoals
beweegprogramma’s en Kopzorggroepen
(zie blz. 19) voor mensen met dementie.
‘Voordeel van meedoen aan het
koploperprogramma is dat je kunt leren
van andere koploperregio’s en kennis
kunt delen’, stelt Truus vast.
Ontmoetingscentra en
casemanagement
Het netwerk kent vele mijlpalen. Een
ervan is de oprichting van Ontmoetingscentra
voor Dementie (zie blz. 22),
zoals in Loosduinen. Daar ontmoeten
zorgvragers en hun mantelzorgers elkaar
onder leiding van een programmacoördinator
en een activiteitenbegeleider.
Zij leren daar hoe je met de ziekte kunt
omgaan. Bovendien ontmoeten ze er
lotgenoten en kunnen informatie en advies
vragen als ze ergens mee zitten.
Truus: ‘Het is prachtig om te zien dat
zorgverleners via het netwerk in staat
zijn om iets te betekenen voor dementerenden.’
Al 12 jaar kent de regio casemanagers
die in overleg met het Zorgkantoor ook
ondersteuning achter de voordeur kunnen
bieden. Nieuw is dat deze ondersteuning
kan ingaan in de fase dat er al
wel een vermoeden van dementie is,
maar de diagnose nog niet is vastgesteld.
Daarnaast volgen alle casemana-
HET NETWERKGEVOEL VAN...
sleutelrol in zorg Haagse dementerenden’
gers de opleiding casemanagement die
de VU in company geeft, om zo vanuit
hetzelfde kader het werk uit te voeren.
‘Dat is een grote kwaliteitsslag waar de
regio trots op mag zijn’, vertelt Truus.
Samenhang zorgt voor kwaliteit
De komende jaren gaat het aantal mensen
met dementie snel toenemen en het
aantal mantelzorgers dat
hen verzorgt dus ook.
Onderlinge
Een heel diverse groep
zorg- en welzijnswerkers communicatie in
geeft ondersteuning in
signaleringsfase
de signaleringsfase van
de ziekte. De uitdaging op één lijn
is om de kennis over
brengen
“niet pluis en dementie”
bij deze groep te vergroten en de onderlinge
communicatie in deze fase op één
lijn te krijgen (zie blz. 31, aankondiging
netwerkbijeenkomst op 24 januari
2013). Truus: ‘De toekomst van de zorg
voor mensen met dementie ligt in het
gestructureerd afspraken maken tussen
hulpverleners onderling zodat ze zo
lang mogelijk thuis kunnen blijven
wonen met voldoende ondersteuning.
Het netwerk speelt hier een sleutelrol in
doordat het door overleg en aansturing
in samenhang zorgt voor kwaliteit.’ n
www.transmuralezorg.nl
onder Activiteiten
TRANS
13

NETWErkTHEMA
TRANS
14
Foto: Eva Collette
Casemanagers dementie begeleiden hele ziekteproces
‘Wij kunnen het verschil maken’
Vier casemanagers van Haagse Wijk- en WoonZorg zijn de steun en toeverlaat
van dementerende cliënten en hun mantelzorgers. Ze zorgen ervoor
dat deze klanten zo lang mogelijk veilig en plezierig thuis kunnen
blijven wonen.
NOËL HOUBEN, TEKSTSCHRIJVER HWW ZORG
Er vroeg bij
De casemanagers dementie staan klaar
voor mensen vanaf de eerste signalen
van geheugenproblemen tot de eventuele
opname in een verpleeghuis of het
Ineke Huitema en Alvin Franken
‘Je krijgt
veel waardering’
overlijden. ‘Doordat we steeds vaker in
een vroeg stadium bij cliënten worden
betrokken, kunnen we een goede band
met hen opbouwen’ vertelt casemanager
Alvin Franken. ‘We stimuleren hen indien
nodig om naar een specialist ouderengeneeskunde
te gaan om een goede
diagnose te laten stellen. Niet elke vergeetachtigheid
is immers dementie.’
- ‘Als er toch sprake is van dementie,
vangen wij deze mensen op’, meldt collega
Ineke Huitema. ‘We stellen hen gerust
en geven informatie over het
mogelijke ziekteverloop.’
Kortetermijngeheugen
De casemanagers dementie voeren de
regie namens de cliënt. ‘Familie, vrienden,
wijkzorg, vrijwilligers, een maaltijdservice:
we schakelen in een vroeg
stadium iedereen in die een cliënt nodig
heeft en stemmen hun bijdragen op elkaar
af”, schetst Ineke. Vaak laat het kortetermijngeheugen
mensen het eerst in
de steek, weet Alvin: ‘Wij brengen
daarom structuur in hun leven aan. Dit
zit bijvoorbeeld in het eten op vaste tij-
den, het regelmatig naar de dagbehandeling
gaan en het bewaren van belangrijke
spullen op een vaste plek.’
De partner heeft nadrukkelijk de aandacht
van de casemanagers. ‘De cliënt
kan alleen maar thuis blijven wonen als
de partner het volhoudt’, aldus Ineke. Is
thuisblijven geen optie meer? Dan begeleiden
de casemanagers eventueel opname
in een verpleeghuis. Ze kunnen bij
de begeleiding van cliënt en mantelzorgers
altijd terugvallen op de ondersteuning
van een specialist ouderen geneeskunde
en een psycholoog van HWW
Zorg.
Energie
Het is soms confronterend om mensen
langzaam maar zeker achteruit te zien
gaan. ‘Vaak zijn de kinderen net zo oud
als ik en is de cliënt van dezelfde leeftijd
als mijn moeder’, schetst Ineke. Toch is
het werk zeker geen kommer en kwel.
‘Deze mensen beschikken over wijsheid
en levenservaring. Daar leer ik van. Je
maakt ook een hoop leuke dingen mee
en krijgt veel waardering.’ - ‘Wij kunnen
het verschil maken voor de kwaliteit van
leven van deze cliënten’, vult Alvin aan.
‘Daar haal ik veel energie uit.’ n
www.hwwzorg.nl
zoeken onder Producten en diensten /
ketenzorg dementie

Bronovo zet Geriatrisch Team in voor kwetsbare ouderen
Patiënten blij met extra aandacht
Sinds oktober is in Bronovo een Geriatrisch
Team actief: een extra interventie
om de zorg voor kwetsbare ouderen
te verbeteren. De eerste twee maanden
bezocht het team 113 ouderen die
waren opgenomen in het ziekenhuis.
MASJA DE REE, BRONOVO-NEBO
Screening
‘Alle patiënten van zeventig jaar en ouder die
zijn opgenomen in ons ziekenhuis, worden
door een afdelingsverpleegkundige gescreend
op ondervoeding, fysieke beperkingen, delirium
en vallen’, zegt verpleegkundige Inge Meinema.
Het Geriatrisch Team bezoekt alle
mensen die volgens de screening vallen onder
de groep ‘kwetsbare ouderen’. Het team, dat
naast Meinema bestaat uit de internist-ouderengeneeskunde,
ouderenpsychiater en specialist
ouderengeneeskunde in opleiding, biedt
ondersteuning en stelt een advies op voor de
behandeling en het natraject.
Geheugentest
‘Wij krijgen elke dag een lijst patiënten met een
afwijkende score bij de screening’, vertelt Meinema.
‘Vervolgens ga ik met de specialist ouderengeneeskunde
langs bij de patiënt. We
onderzoeken de patiënt en kijken naar de
thuissituatie. Uniek is dat we ook een korte geheugentest
doen, omdat we zien dat mensen
met geheugenproblemen slechter voor zichzelf
opkomen waardoor de kans op verlies van zelf -
Leden Geriatrisch Team op
bezoek bij een patiënt
redzaamheid na een ziekenhuisopname groter
is. Ook zijn zij vatbaarder voor een delier.’ Tijdens
dit bezoek stelt het Geriatrisch Team vast
of er wel of niet sprake is van een delier en gaat
het team eventueel verder in op geheugenproblemen.
‘We proberen erachter te komen of de
verwardheid samenhangt met de opname of
dat die er al eerder was.’ Alle bezochte patiënten
worden dagelijks besproken in een multidisciplinair
overleg. Tijdens de opname blijft
het team de patiënt volgen.
Aandacht voor hele mens
Patiënten en familieleden geven aan blij te zijn
met het Geriatrisch Team. ‘We zijn speciaal opgeleid
en hebben hiervoor extra tijd. We kijken
naar de hele mens, niet alleen naar de aandoening
waarvoor iemand is opgenomen. Dat
wordt gewaardeerd. We bellen de patiënt of de
familie vaak nog een keer na
ontslag om te vragen hoe het
gaat. De behandelend arts informeert
de huisarts in de
ontslagbrief over de situatie
van de patiënt en de bevindingen
van het Geriatrisch
Team.
Deze nieuwe werkwijze is onderdeel
van het Herstelzorgprogramma.
Dit wordt vanuit het
LUMC gefinancierd door het
Nationaal Programma Ouderen.
Het doel ervan is om het
verlies van zelfredzaamheid na
een ziekenhuisopname te minimaliseren
het herstel na afloop
te verbeteren. n
www.nationaalprogrammaouderenzorg.nl/projecten/projectreportages/
herstelzorgprogramma/
Foto: Ton Harland Fotografie
TRANS
15
NETWErkTHEMA

TRANS
16
HET VERHAAL VAN...
Hilda van den End (71) en haar moeder, mevrouw H.S. van den
End-Hakker (95), zijn aan elkaar verknocht. Tot 29 februari 2012
deelden zij samen een woning en gingen veel met elkaar om. De
laatste jaren is de verhouding wat veranderd door de voortschrijdende
dementie van moeder Van den End. Als dochter zie je het
gebeuren, het grijpt je aan en het is behoorlijk zwaar. Dat is het
verhaal van mantelzorger-dochter Hilda van den End.
Foto: Arnaud Roelofsz
Wat dementie betekent
Hilda van den End:
RIA VAN HAAFTEN, SAFFIER DE RESIDENTIEGROEP
Casemanager helpt
‘Tot haar negentigste ging het goed met mijn
moeder. Daarna raakte ze langzaamaan verwarder
en had meer zorg nodig. Na de diagnose
dementie kwam casemanager Judith
Pronk gelukkig helpen. Zij heeft me zo goed
gesteund en geadviseerd! Zo heeft zij het PGB
geregeld, zodat ik een zzp’er kon inhuren en af
en toe even weg kon.’ Judith zorgde er ook
voor dat mevrouw Van den End naar de dagbehandeling
ging in het HWW Zorg verpleeghuis
Houtwijk. ‘Mijn moeder was er van
maandag t/m vrijdag en had het bijzonder
naar haar zin.’
Halsoverkop naar De Lozerhof
Sinds 29 februari woont moeder Van den End
in verpleeghuis De Lozerhof. Een verhuizing
die plotseling nodig was en in een oogwenk
werd geregeld. Mevrouw Van den End had namelijk
binnen drie maanden haar tweede longontsteking
te pakken en was erg ziek.
Ondertussen lag Hilda met een flinke bronchitis
op bed. Joke, de zorgcoördinator van HWW
Zorg, stelde voor om haar moeder tijdelijk te
laten opnemen in een verpleeghuis. Judith
Pronk regelde dit. Mevrouw Van den End kon
direct terecht in De Lozerhof. ‘Omdat het zo
snel ging en ik ziek was, heb ik er minder van
meegekregen: van de nare ervaring van het
wegbrengen van iemand die je zo lief is. Het
was nu plotseling pure noodzaak. Zeker in het

voor een dochter
‘Ik had er een heel dubbel gevoel over’
Foto’s: Arnaud Roelofsz
begin had ik er een heel dubbel gevoel
over. Maar daarnaast voelde ik natuurlijk
opluchting dat ik niet meer de zorg had,
die hoe langer hoe zwaarder werd, ondanks
de hulp van de verzorgenden.’
Wennen
‘In het begin wist ik niet hoe de gootjes
lopen op de afdeling van mijn moeder,
wat je kunt doen als mantelzorger en wat
niet’, vertelt Hilda. ‘Gelukkig ben ik nu
gewend. Ik kom bijna elke dag wel even
en heb een aardig contact met de medewerkers.
Op de Kempen vinden ze het
fijn wanneer er familie is. Daniëlle Roos,
de EVV’er, houdt me goed op de hoogte
en ook met de arts, Irene Spierings, verloopt
het contact prettig.’
Inmiddels zit Hilda in de Cliëntenraad
van De Lozerhof. ‘Als mantelzorger en
dochter kom ik bij mijn moeder op bezoek,
ben ik er voor haar. Als lid van de
Cliëntenraad (CR) kan ik invloed uit -
Op de Kempen vinden ze het fijn wanneer er
familie is
oefenen op de gang van zaken in De Lozerhof
naar aanleiding van signalen en
beleidsontwikkelingen die worden besproken.
Het gaat immers om het welzijn
van alle bewoners.’
Je eigen leven houden
De dagelijkse zorg voor een dierbare
heeft een grote weerslag op je eigen
leven. Hilda is er toch in geslaagd om
haar eigen dingen te blijven doen. Hilda
heeft op latere leeftijd, naast haar baan
als directiesecretaresse bij een groot bedrijf,
de vierjarige HBO-studie Polyenergetisch
Therapeut gevolgd, daarna 2½
jaar de studie Cranio-Sacraal Therapie
en is Tera-Mai Reiki & Seichem Master.
Inmiddels is zij met pensioen als directiesecretaresse.
Zij voert een
natuurgeneeskundige praktijk en geeft
cursussen in Tera-Mai Reiki en Seichem.
Dit alles naast de intensieve taak
die ze als mantelzorger had en heeft.
‘De nare ervaring van het wegbrengen’
HET VERHAAL VAN...
Het verhaal van Hilda laat zien dat het
leven van een mantelzorger niet eenvoudig
is. Je wilt er voor de ander zijn, maar
dat lukt niet altijd. Tegelijkertijd heb je
ook je eigen leven te leven en inhoud te
geven. Hilda heeft daarin een goede middenweg
gevonden. Haar moeder heeft
ondertussen ook een nieuw evenwicht
bereikt, vertelt Hilda: ‘Onze dementerende
moeder kan op een goede dag
geestig uit de hoek komen en is dan
doorgaans vrolijk.’ n
‘Opluchting dat ik
niet meer
de zorg had’
www.saffierderesidentie.nl
TRANS
17

NETWErkTHEMA
TRANS
18
De geur van kool
Dementie en oorlogstrauma
Het mr L.E. Visserhuis is een Joods woonzorgcentrum
met een verpleeghuis en 36 appartementen in de
Haagse wijk Benoordenhout. Het verpleeghuis wordt
regelmatig geconfronteerd met dementerenden met
een oorlogstrauma dat zij hebben opgelopen tijdens
de jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Hoe
gaat het verpleeghuis daarmee om? Een gesprek met
Jacqueline Kroeze, maatschappelijk werker.
GOOS VAN DER LEE, MR L.E. VISSERHUIS
Waarom zie je oorlogstrauma’s zo vaak bij
dementerende bewoners?
Veelal komen traumatische ervaringen naar buiten als bewoners
gaan dementeren. Onderzoek heeft aangetoond dat de
cognitieve achteruitgang als het ware de weg vrij maakt voor
het opnieuw beleven van traumatische ervaringen (posttraumatische
stress-symptomen). Dat kan blijken uit hevige angst
en/of woede die met de traumatische ervaringen samenhangen
(emoties die bij dementie in deze hevigheid niet voorkomen)
of apathisch/depressief gedrag. Voor zorgverleners en
familie kan dit onbestemde gedrag heel belastend zijn. Maar
de bewoner zelf lijdt er natuurlijk het meest onder.
Wat is kenmerkend voor de dagelijkse zorg voor
getraumatiseerde dementerenden?
Verzorgenden moeten kennis hebben van de gevolgen van
trauma en van de levensgeschiedenis van de bewoner. Dan
kunnen zij iemands gedrag beter begrijpen.
Er zijn prikkels die het trauma doen herleven en tot hevige
angst, woede en ontreddering kunnen leiden. Voorbeelden
zijn:
Foto: Mr L.E. Visserhuis
• onverwacht aangeraakt worden;
• geüniformeerde mensen;
• bepaalde geuren (etensgeuren, zoals kool!);
• het geluid van harde voetstappen;
• autoritair gedrag;
• zonder toestemming hulp bieden bij aan- en uitkleden,
wassen/douchen, eten.
Het is belangrijk dat een zorgverlener hiermee rekening houdt
en deze prikkels zo veel mogelijk vermijdt in de omgang met
bepaalde bewoners. Onze medewerkers moeten hier altijd
extra alert op zijn.
Waar richt de bijscholing van de verzorgenden zich
op ten aanzien van deze groep getraumatiseerde
dementerenden?
Verzorgenden krijgen kennis aangeboden waarmee zij bepaald
gedrag van de bewoners beter kunnen begrijpen en daardoor
betere zorg kunnen bieden. Al bij de sollicitatie is aandacht
voor het specifieke karakter en ervaring van de doelgroep.
Aansluitend krijgt iedere nieuwe medewerker scholing over de
gevolgen van trauma voor de bewoner en zijn omgeving. n
Cognitieve
achteruitgang
maakt de weg vrij
voor traumatische
ervaringen
Informatie:
Stichting Cogis. Website: www.cogis.nl
E: jacqueline.kroeze@jbc-visserhuis.nl

Begeleiding bij beginnende dementie
Kopzorggroepen
Er is lang van uitgegaan dat mensen met dementie geen goed besef
meer hebben van wat hun overkomt. Zij lijden daaronder. In de eerste
fase van het dementieproces beschikken zij zeker nog over aanpassingsvaardigheden.
Het is daarom goed mogelijk om direct een behandeling
in te zetten.
ILONA LEENHOUTS, PROJECTLEIDER KOPZORGGROEPEN PARNASSIA
jezelf
Parnassia heeft, dankzij een bijdrage
Transmurale Zorg Den Haag, het initiatief
kunnen nemen om samen met andere
instellingen (Florence, Respect,
Saffier De Residentie) de Kopzorggroepen
te starten. Deelnemers wonen doorgaans
nog zelfstandig en staan nog
midden in de maatschappij. Zij ervaren
veranderingen bij zichzelf, waardoor het
moeilijker wordt om het gewone dagelijkse
leven vorm te geven. De veranderingen
liggen o.a. op het gebied van
onthouden, denken, het vinden van de
goede woorden, zelf je dag invulling
Foto: Ter beschikking gesteld door Parnassia Omgaan met veranderingen in
geven. Omdat deze zaken niet meer lukken,
kunnen de deelnemers erg onzeker
worden, angstig of zelfs depressief.
Focus op kracht
Het doel van de Kopzorggroep is dat de
deelnemers onder begeleiding van deskundigen
de gevolgen van hun beperkingen
leren zien en accepteren.
Deelnekmers leren in een open contact
met andere deelnemers te praten over
hun beperkingen en steunen elkaar in
het omgaan hiermee. De begeleiders
gaan uit van het hier en nu: ze focussen
niet op de problemen die de beperkingen
met zich meebrengen, maar kijken
Op de Kopzorggroep is er tijd en aandacht voor wat iemand in het hier en nu ervaart
juist naar de gezonde kant en de kracht
van de deelnemers.
Aandacht voor bewegen
Naast praten met elkaar is er ook een
onderdeel beweging, waarin allerlei
oefeningen worden gedaan. Deze stimuleren
de bloedsomloop in het hoofd en
het lichaam en maken de deelnemer bewust
van zijn lichaam, waardoor het
contact daarmee verbetert.
De Kopzorggroep binnen Parnassia
draait al enige tijd met succes. Deelnemers
hebben intussen een band met elkaar
opgebouwd. n
Deelnemers over de
kopzorggroepen
‘Ik kijk elke week uit naar de Kopzorggroep.
Het is voor mij een soort anker
in mijn leven nu.’
‘Ik durf nu veel eerder over mijn dementie
te praten bij anderen. Vroeger
was het voor mij een taboe.’
‘Ik voel mij gesteund als ik hoor dat
andere deelnemers tegen dezelfde
beperkingen oplopen. Ik voel mij minder
“stom” nu, want het is iets wat
ons allemaal overkomt.’
Aanmelden en informatie
Tel: 088-357 53 57
TRANS
19
NETWErkTHEMA

NETWErkTHEMA
TRANS
20
Expertisecentrum Florence voor jong dementerenden
Midden in het leven en dan dit
Het zal je maar gebeuren. Nog geen vijftig jaar, je staat midden in het
leven en de eerste tekenen van dementie dienen zich aan. Christian
Bakker, GZ-psycholoog bij Florence, is betrokken geweest bij het
opzetten van de ketenzorg voor jonge mensen met dementie en hun
naasten.
LOES KWINT, FLORENCE
Jonge doelgroep, andere
behoeften
‘Wij zagen dat deze families heel andere
behoeften en hulpvragen hebben vergeleken
met ouderen’, vertelt Christian.
‘Al snel bleek dat gespecialiseerde voorzieningen
nodig zijn. Alleen al het feit
dat jonge mensen met dementie onder
elkaar kunnen zijn, lijkt een positieve
meerwaarde te hebben. Het valt ons op
dat dit leidt tot een vermindering van
gedragsproblemen en onbehagen dan
wanneer ze tussen oudere dementerenden
worden geplaatst.’ Door de zorgketen
van Florence kunnen cliënten zo
lang mogelijk thuis blijven wonen, terwijl
ze tegelijkertijd door de stapsgewijze
inzet van thuiszorg,
dagbehandeling of logeren geleidelijk
wennen aan de overgang van de ene
zorgvoorziening naar de andere.
Dementie vaak niet herkend
Jonge mensen met een vorm van dementie
staan nog midden in het leven
als de ziekte zich aandient. Christian:
‘Symptomen worden vaak niet als dementie
herkend. Niet zelden zijn gedragsveranderingen,
stemmingsklachten
of problemen op het werk de eerste verschijnselen.
Dit kan leiden tot onbegrip
en misverstanden in de omgeving. Vaak
wordt een andere, psychologische,
diagnose gesteld: overspannenheid,
depressie of een burn-out. Huisartsen
Jonge mantelzorgers stellen gebruik van dementievoorzieningen uit
Een tijdige inzet van
passende zorg kan het
welzijn van zowel
cliënten als mantelzorgers
verbeteren.
en bedrijfsartsen zouden bij een dergelijk
beeld ook de diagnose dementie in
hun achterhoofd moeten houden, zeker
wanneer de klachten niet afnemen.’
Langer thuis
Ook het zorgtraject verloopt doorgaans
anders bij deze jonge groep. Degene
met dementie is nog vitaal en ondernemend
op het moment dat de ziekte zich
Foto: Hans Oostrum Fotografie

Foto: Hans Oostrum Fotografie
Bij jong dementerenden verloopt het verouderingsproces eigenlijk versneld.
Daardoor zien ze er vaak ouder uit dan ze werkelijk zijn.
openbaart. Uit onderzoek blijkt dat jong dementerenden ruim twee
keer zo lang - ongeveer negen jaar - thuis blijven wonen vergeleken
met ouderen met dementie. Tegelijkertijd stellen jonge mantelzorgers
het gebruik van dementievoorzieningen uit, omdat deze vaak onvoldoende
aansluiten bij hun behoeften en wensen. Een tijdige inzet van
passende zorg kan het welzijn van zowel cliënten als mantelzorgers
verbeteren.
Zorgketen Florence
Expertisecentrum jong dementerenden
Vanuit het expertisecentrum worden voorzieningen geboden voor zowel
degene met de dementie als voor diens naasten, zoals partner en kinderen.
Er zijn voorzieningen beschikbaar op het vlak van diagnostiek en
advies; casemanagement; thuiszorg; dagbesteding; logeren; begeleid
wonen; wonen met verpleeghuiszorg, en lotgenotencontact. n
Door de zorgketen van Florence
kunnen cliënten zo lang mogelijk
thuis blijven wonen
www.florence.nl, zoeken onder Dementie
Jong en oud met dementie
Volgens een schatting van de WHO is 6-9 procent van
de totale dementiepopulatie jonger dan vijfenzestig
als de ziekte zich voor het eerste manifesteert.
Dementie bij jongeren uit zich meestal eerst in gedragsveranderingen,
waardoor bijvoorbeeld conflicten
op het werk of financiële problemen ontstaan. Daardoor
wordt dementie vaak niet herkend, want je verwacht
het niet bij een jonge man of vrouw. Bovendien
wordt dementie ook geassocieerd met geheugenproblematiek.
Bij jongeren duurt het gemiddeld 4,4 jaar voordat de
diagnose dementie wordt gesteld, tegen 2,8 jaar bij
ouderen. Deze periode wordt vaak gekenmerkt door
relationele, financiële en andere problemen.
De impact van de ziekte is bij de jonge groep groter
dan bij ouderen. Dat komt doordat patiënt én mantelzorger
nog midden in het leven staan en verschillende
sociale rollen vervullen. Een patiënt kampt met een
verlies van identiteit en eigenwaarde, wanneer hij tekort
gaat schieten in de uitvoer van sociale rollen,
zoals die van kostwinner en/of ouder. Jonge mantelzorgers
krijgen te maken met een dubbele belasting
doordat iemand verschillende rollen in het gezin moet
overnemen en de patiënt verzorgt. Een casemanager
kan bij uitstek een jonge mantelzorger helpen de verschillende
rollen met succes te combineren, zodat
deze er niet aan onderdoor gaat.
Onderzoek toont aan dat het moeilijker is tegemoet te
komen aan de behoeften van jongeren met dementie
dan bij ouderen met dementie. Jongeren hebben andere
wensen als het gaat om passende dagbesteding,
sociale contacten, informatievoorziening en inzicht in
de zorgmogelijkheden. Waarschijnlijk is dit verschil
terug te voeren op de leeftijd.
Er is een opvallend verschil aangetoond tussen jonge
en oudere Alzheimerpatiënten: jongeren zijn zich veel
meer bewust van wat er met hen gebeurt en hebben
daar mogelijk meer last van dan oudere Alzheimer -
patiënten.
TRANS
21

NETWErkTHEMA
TRANS
22
Na Loosduinen nu ook in Mariahoeve/Bezuidenhout
Ontmoetingscentra voor (licht) de
Cardia heeft sinds januari 2011 in Loosduinen een Ontmoetingscentrum
Dementie in gebruik. Drie dagen per week wordt hier dagrecreatie/dagstructurering
geboden aan (licht) dementerenden, en
ondersteuning aan hun mantelzorgers. Dit ontmoetingscentrum is gebaseerd
op het model Ontmoetingscentra van de Vrije Universiteit van
Amsterdam en is een gezamenlijk initiatief van zorgorganisatie Cardia
en de welzijnsorganisatie VÓÓR Welzijn. Vanaf 1 december 2012 opent
ook een ontmoetingscentrum in Mariahoeve/Bezuidenhout.
KATINKA GRIMBERGEN, CARDIA
Onder lotgenoten
Het doel van een ontmoetingscentrum
is het activeren van de dementerende
door middel van het aanbieden van activiteiten
speciaal voor deze doelgroep.
Het geheugenverlies wordt binnen de
groep bespreekbaar gemaakt en lotgenotencontact
zorgt voor herkenning en
betere acceptatie van het proces. Door
het aanbieden van prikkels (spel, beweging,
muziek, creatieve activiteit) kan
het ziekteproces vertraagd worden en
de levensvreugde vaak weer verbeterd.
Verder zorgt deze begeleiding voor ontlasting
van de mantelzorgers doordat
de zorg gedeeld wordt, men professionele
ondersteuning en advies krijgt en
de mogelijkheid er is om op adem te
komen.
Iedere maand organiseert het ontmoetingscentrum
mantelzorg- en themabijeenkomsten.
De kracht van samenwerken
Het ontmoetingscentrum is een goed
voorbeeld van ketensamenwerking.
Casemanager, huisarts, ouderenconsulent
van VOOR Welzijn, consulent mantelzorg
en de programmacoördinator
van Cardia leveren een belangrijk aandeel
en vervullen een schakel in de keten.
Effecten
De vraag naar deelname aan het programma
van het ontmoetingscentrum
blijft stijgen. Dit komt door de laagdrempeligheid
en kwaliteit van het programma.
Licht dementerenden zonder
indicatie maken door het open
karakter (het is niet gevestigd in
een woon-zorgcentrum) de
stap om mee te doen. De deelnemer
blijft langer actief en
heeft vaak veel plezier tijdens
het bezoek aan de groep. De dementerende
hoort weer ergens
bij, hoeft niet op zijn tenen te lopen en
Vraag
naar
deelname
blijft
stijgen
heeft een zinvolle daginvulling. Hierdoor
wordt het dag- en nachtritme ook minder
gauw verstoord.
In de thuissituatie zorgt dit voor meer
rust en begrip voor dementie en geeft het
handvatten hoe ermee om te gaan. Doordat
bezoekers dingen ontdekken die ze
nog wel kunnen, komen ze samen weer
tot activiteiten buiten de groep.
Voor de mantelzorger blijkt het erg belangrijk
dat iemand zijn verhaal kwijt
kan op een vertrouwde en professionele

menterenden en hun mantelzorgers
plek. Individuele gesprekken en bijeenkomsten
hebben in een groot aantal gevallen bijgedragen
aan een situatie waarbij de mantelzorger
het thuis wonen met de dementerende weer
aankon. n
De mantelzorger:
‘Ik houd het beter vol als ik af en toe tijd voor mezelf neem’
‘Op de dagen dat mijn man naar het ontmoetingscentrum is, heb ik even tijd
voor mezelf. Ik kan naar mijn zangclub, ik doe soms iets leuks met een
vriendin of probeer wat uit te rusten. Als mijn man thuis is, ben ik vooral op
hem gericht en kan ik ook niet alleen de deur uit. Ik zie dat het bezoek aan
het ontmoetingscentrum mijn man goed doet. Hij neemt deel aan activiteiten
terwijl hij thuis vaak alleen nog maar tv kijkt. Eén keer per maand is er
ook een bijeenkomst speciaal voor de mantelzorgers. Doordat we dan onderling
ervaringen uitwisselen herkennen we veel van elkaars situatie. Dat geeft
steun en je kunt elkaar soms goede tips geven. Ik ben me er nu ook veel
meer van bewust dat ik het beter volhoud als ik af en toe tijd voor mezelf
neem, en dat is natuurlijk ook weer goed voor mijn man!’ (vrouw, 77 jaar)
De deelnemer: ‘Het is hier gezellig’
‘Het was wel wennen. Eerst wilde ik niet. Eerst vond
ik het hier erg druk. Ik ben namelijk altijd alleen
thuis. Maar nu ben ik gewend. En het is hier gezellig.
Er wordt veel gelachen. Nu ik hier ben, kan mijn
dochter even iets anders gaan doen. En ik geniet
van de gezelligheid. Het is hier goed. Dat ik ooit zelf
hier zou komen, had ik niet gedacht. Nu overkomt
het me toch. Maar jezelf slachtoffer voelen is niet
goed. Ik kijk naar wat ik nog kan. Vooral het feit dat
je hier aangesproken wordt op wat je nog kunt en
dat er naar je geluisterd wordt, vind ik heel plezierig.’
(man, 82 jaar)
Meer informatie en aanmeldingen:
Cardia Cliëntenservice: 070-338 46 00
www.cardia.nl
e: ontmoetingscentrum-mozartduin@cardia.nl
e: ontmoetingscentrum-mariahoeve@cardia.nl
Er is van alles
te doen
Foto’s: ter beschikking gesteld door Cardia
TRANS
23

NETWErkTHEMA
TRANS
24
Multicultureel casemanagement door WZH Zoetermeer
Dat doe je simpel helemaal samen!
WoonZorgcentra Haaglanden (WZH) heeft de pioniersexpertise op het
gebied van casemanagement voor dementerende ouderen in Haaglanden
verder ontwikkeld tot een vernieuwde vorm: het multiculturele
casemanagement. Door een samenwerking met stichting Piëzo staat
een multidisciplinair team klaar voor kwetsbare mensen uit - of verbonden
met - onder meer Afghanistan, Iran, Irak, Rusland, Azerbeidzjan,
Curaçao, Ethiopië, Suriname en Nederland.
EDUARD UITERWIJK, WZH-CASEMANAGER
Niet langer buiten beeld
De problematiek onder deze mensen is
zeer divers en complex. Voorheen bleven
zij vaak buiten beeld bij de gevestigde
hulpverlening. Het multicultureel casemanagement
functioneert qua basis met
de disciplines Piëzo-bezoekvrouwen en -
mannen, WZH Zorg in de buurt en het
WZH multicultureel Ontmoetingshuis.
Vertrouwensrelatie
Het unieke in de samenwerking van
WZH en Piëzo is dat de medewerkers zelf
verbonden zijn met de diverse culturen.
Er is door betrokken partijen geïnvesteerd
om medewerkers afkomstig uit diverse
culturen op te leiden. De bezoekvrouwen
en -mannen fungeren in eerste instantie
als vertrouwenspersonen. Zij spreken de
taal van die specifieke cultuur en Nederlands.
Vervolgens stelt de vertrouwenspersoon
de casemanager voor aan de
cliënt en diens mantelzorgers. Wanneer
een AWBZ-thuiszorgvraag ontstaat, wor-
den medewerkers van WZH Zorg in de
buurt, ook afkomstig uit diverse culturen,
voorgesteld en vindt er weer een interculturele
uitwisseling plaats om het zorgaanbod
op de zorgvraag af te stemmen.
Multiproblematiek
Het gaat niet alleen om mensen met mogelijke
dementiële problematiek, maar
om ‘multi-problematiek’. Er is veelal
sprake van samenhangende intensieve
geestelijke problemen, bijvoorbeeld als
gevolg van oorlogstrauma’s. Het casemanagement
zoekt het contact hierover met
de cliënt, diens mantelzorgers en vertrouwenspersoon.
De casemanager werkt
samen met de GGZ, waarbij de Piëzovertrouwenspersoon
een belangrijke rol
blijft spelen.
De afweging op welke grondslag de
AWBZ-aanvraag ingediend kan worden,
is een intensief en strategisch proces. Er
moet een goede afstemming zijn met de
De eigen cultuur speelt een hoofdrol bij
multicultureel casemanagement
huisarts. Belangrijk is dat de multiculturele
casemanager thuis is in alle grondslagen,
omdat het in het begin onduidelijk
kan zijn om wat voor diagnostiek het
gaat.
Multicultureel casemanagement onderscheidt
zich omdat de casemanager, die
de regie heeft, in eerste instantie een cultuurgerichte
vertrouwenspersoon moet
zien te worden van de cliënt. Hierbij is de
cultureel gerelateerde zorgvraag alleen
door goede samenwerking in te vullen
met een cultureel gericht zorgaanbod. n
www.wzh.nl
www.stichtingpiezo.nl
Foto: ter beschikking gesteld door WZH

De Stromenhof bevordert thuisgevoel cliënten
‘Ik heb het nog nooit zo prettig gehad’
In De Stromenhof van Haagse Wijk- en WoonZorg heerst een huiselijke sfeer.
De cliënten, die kampen met psychogeriatrische klachten, bloeien zichtbaar op
in het kleinschalige verpleeghuis in de Haagse Rivierenbuurt.
NOËL HOUBEN, TEKSTSCHRIJVER HWW ZORG
Als in een gezin
In De Stromenhof wonen dertig cliënten, verdeeld
over vijf huiskamers (wooneenheden).
Alle bewoners beschikken er over een eigen,
ruime kamer met sanitair, die ze grotendeels
naar eigen smaak mogen inrichten. Bijzonder is
dat de cliënten actief bijdragen aan het reilen en
zeilen in huis. Afhankelijk van hun mogelijkheden
helpen ze met koken, dekken ze de tafel, as-
‘Het is net
een
eersteklas
hotel’
sisteren ze bij het doen van de was
of zetten ze thee. Zorgmanager
Corry Lagadeau van De Stromenhof
ziet ze daardoor opbloeien.
‘Wanneer je cliënten vraagt om te
helpen met het schillen van aardappels,
is hun eerste reactie vaak:
“Dat kan ik niet.” Maar als ze merken dat het
toch prima lukt, werkt dit enorm stimulerend.’
Minder gejaagd
De cliënten worden binnen de huiskamers begeleid
door een Eerst Verantwoordelijk Verzorgende/woonbegeleider.
Naast de verzorging en
verpleging is deze ook verantwoordelijk voor
allerlei huishoudelijke taken. ‘Onze medewerkers
zijn blij dat ze hier werken’, geeft Corry
aan. ‘Het is hier minder gejaagd dan bij een
grootschaliger verpleeghuis. Ze kunnen cliënten
bovendien meer individuele aandacht
Mevrouw Zuurendonk (l) en mevrouw Taverne zijn hartsvriendinnen geworden
geven. Alle medewerkers hebben een speciale
training gevolgd van BreinCollectief. Dit helpt
hen in de omgang met cliënten in verschillende
stadia van dementie.’ Mantelzorgers spelen een
actieve rol in de huiskamers. Ze helpen onder
andere bij activiteiten. Corry: ‘Ook door hun
naasten te betrekken, proberen we het thuisgevoel
van cliënten te bevorderen.’
Fijne sfeer
Mevrouw Zuurendonk en mevrouw Taverne
zijn hartsvriendinnen sinds ze elkaar voor het
eerst ontmoetten in De Stromenhof. Ze hebben
het prima naar hun zin in huiskamer
Amazone. ‘Ik heb het nog nooit zo prettig
gehad in een verpleeghuis’, stelt mevrouw Ta-
www.hwwzorg.nl, zoeken op De Stromenhof
verne. ‘Er heerst hier een
fijne sfeer, we hebben een
prachtige huiskamer: daar
zitten we praktisch de hele
dag. Ik ga naar haast alle activiteiten.
Gisteren ben ik nog
gaan zingen.’ Mevrouw
Zuurendonk is vooral onder
de indruk van de zelfstandigheid
die ze heeft in De Stromenhof.
‘Je hoeft hier niet
vroeg naar bed. Je bepaalt
zelf wanneer je gaat slapen,
wanneer je opstaat en of je
gedoucht wilt worden. Het is
net een eersteklas hotel.’ n
Foto: Eva Collette
TRANS
25
NETWErkTHEMA

NETWErkTHEMA
TRANS
26
Patiënten observeren in hun eigen omgeving
Thuisbezoek levert veel meer infor
Jan Kaffa, verpleegkundig consulent ouderengeneeskunde,
springt met een Haga-tas om zijn
schouder op de fiets. Hij gaat thuisbezoeken afleggen
bij patiënten. ‘Ik doe dit sinds begin dit jaar,
eerst als proef, maar het is zo’n geweldig succes dat
we er zeker mee doorgaan.’
ELLY VAN SCHAIK, HAGAZIEKENHUIS
Na de eerste afspraak bij de specialist
Jan Kaffa is een verpleegkundige met hart voor zijn werk. Dat
merk je aan de manier waarop hij over zijn vak praat. ‘Op
onze polikliniek zien wij met name kwetsbare ouderen met
multiproblematiek. Een eerste afspraak bij de
specialist kan voor iemand overweldigend
zijn. De nieuwe omgeving, niet weten wat er
gaat gebeuren, kan mensen in verwarring
brengen en dat kan een vertekend beeld
geven van de werkelijke situatie.’
Samen met Frederiek van den Bos, internist
ouderengeneeskunde, ontstond het idee om
mensen, nadat ze eerst op onze polikliniek zijn gezien, in hun
eigen vertrouwde omgeving te observeren. Deze thuisbezoeken
blijken prima te werken. Ze leveren vaak extra informatie
op die heel zinvol is.
‘Het is soms
schokkend wat je
in de thuissituatie
meemaakt’
Meerwaarde
‘Als ik een patiënt thuis bezoek, probeer ik eerst zijn vertrouwen
te winnen en ook dat van de eventuele partner of familie,’
legt Jan uit. ‘Alleen dan laten de mensen zich meer zien
zoals ze zijn. Het doel van het thuisbezoek is de diagnostiek
beter in kaart te brengen en te versnellen en de mensen te begeleiden
in hun leefsituatie. Ik geef psychosociale ondersteu-
Nieuwe aanpak geeft heel veel voldoening
Foto: Hans Oostrum Fotografie

matie op
ning en advies; hulp bij alle mogelijke
problemen en spanningen die ontstaan
in het dagelijkse leven. Maar ik geef ook
praktische tips. Ik neem een tas vol met
informatie mee tijdens het thuisbezoek.
Dat kan bijvoorbeeld gaan over onderwerpen
zoals Tafeltje Dekje, Visio (instituut
voor slechtzienden), de thuis -
zorg, het project Zichtbare Schakel en
het verpleeg- of verzorgingshuis. En als
dat nodig is ben ik een schakel tussen
de patiënt en zijn zorgverlener zoals
de huisarts, fysiotherapeut of ergo -
therapeut.’
Jan ziet met regelmaat schrijnende gevallen.
‘Het is soms schokkend wat je in
de thuissituatie meemaakt. Zoals een
echtpaar dat na het overlijden van hun
enige zoon (hun steun en toeverlaat)
door intens verdriet in een diep dal terechtkwam
met als gevolg depressie,
spanning, verwaarlozing, ondervoeding
en mobiliteitsproblemen. Daardoor
trok het echtpaar zich steeds verder
terug. Het leven had voor hen geen zin
meer. Dankzij de nodige begeleiding en
door hulp in te schakelen vertellen ze
nu zelf: “Na een lange donkere periode
zijn er nu weer lichtpuntjes.” Dan ben
ik zo blij dat ik een verbetering heb
kunnen brengen in hun situatie.’
Dementie
Bij zijn thuisbezoeken komt Jan regelmatig
ouderen tegen met een lichte of
ernstiger vorm van dementie. ‘Ik was
‘Als ik een patiënt thuis bezoek, probeer ik eerst zijn
vertrouwen te winnen en ook dat van de
eventuele partner of familie’
laatst op thuisbezoek bij een demente
patiënte. Na observatie viel het mij op
dat haar man misschien aan een ernstiger
vorm van dementie leed. Ik heb ter
plekke contact opgenomen met de
huisarts en overlegd wat we moesten
doen. Na screening op onze polikliniek
krijgt ook de echtgenoot gelukkig nu
alle hulp en aandacht.’
Op de ouderenpolikliniek van het HagaZiekenhuis
hangt een poster met de
tekst: Hij lijdt aan dementie, zij heeft
het. Jan: ‘Daarmee wordt in één zin
heel goed verwoord wat dementie met
mantelzorgers of partners doet. Door
gedragsverandering kunnen mensen
inactief worden en de hele dag apathisch
op de stoel zitten. Of juist het tegenovergestelde
komt voor: een man of
vrouw die normaal een zachtaardig karakter
heeft, kan ontremd raken in
agressief gedrag. Voor mantelzorgers is
dat moeilijk te accepteren en te hanteren.’
De nieuwe aanpak van thuisbezoeken is
zo’n groot succes dat Jan het aantal inmiddels
heeft uitgebreid. ‘Je merkt dat
het de mensen goed doet, alle aandacht
en hulp, maar ook dat het heel hard
nodig is. Deze nieuwe aanpak geeft ons
heel veel voldoening.’ n
Hij lijdt aan dementie, zij heeft het
Hogere prioriteit voor ouderenzorg
Hoewel veel oudere mensen langer actief zijn, is er tegelijkertijd een toename van
hoogbejaarde ouderen die complexe zorg behoeven. Hun problematiek kan bestaan
uit een combinatie van comorbiditeit, polyfarmacie, functionele beperkingen,
kwetsbaarheid en toenemend regieverlies. Het HagaZiekenhuis verwacht dat
deze problemen vanwege de vergrijzing verder toenemen.
Binnen de groep 65-plussers stijgt het aantal 80-plussers het sterkst. De zorgkosten
zijn hoog. De vergrijzingsgolf zal in 2040 op het hoogtepunt zijn en 25% van
de bevolking is dan ouder dan 65 jaar. Nu is dat nog zo’n 14%. Belangrijke redenen
om de ouderenzorg veel hogere prioriteit te geven.
www.hagaziekenhuis.nl/a-tm-z/specialismen/centrum-ouderenzorg.aspx
TRANS
27

TRANS
28
Vijfendertig jaar Zeerust
‘Vergeten en opnieuw beginnen’
Eind 1977 werd villa Zeerust (onderdeel van de Stichting Anton
Constandse) geopend voor groepsbewoning door volwassenen met het
syndroom van Korsakov. Dit syndroom wordt gekenmerkt door ernstig
geheugenverlies dat wordt veroorzaakt door langdurig en overmatig
alcoholgebruik.
IAN PLUG EN LIDY ZAAT, STICHTING ANTON CONSTANDSE
Foto’s: Annelies van der Linden
Alcohol verboden
Ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan
heeft de Stichting Anton Constandse
het boek Vergeten en opnieuw
beginnen uitgebracht. De titel slaat op
het leven van de bewoners. Zij zijn veel
vergeten uit hun leven en nare gebeurtenissen
die ze zich wel herinneren,
zouden ze het liefst vergeten. Beschermende
woonvorm Zeerust biedt hun de
kans hun leven opnieuw vorm te geven,
met een schone lei, zonder herinnering.
Het monumentale pand langs de Vliet
met zijn prachtige tuin schept hiervoor
een ideaal woon- en leefklimaat. Alcohol
is er absoluut verboden. Er verblijven
achttien bewoners. Gemiddelde
leeftijd bij plaatsing is 53 jaar. Het aanpalende
Koetshuis herbergt het activiteitencentrum,
waar permanent een
scala aan activiteiten wordt georganiseerd.
Jaarlijks organiseert Zeerust een
tuinfeest voor familie, bekenden en belangstellenden.
Begeleiding als vervangend
geheugen
In Zeerust is 24 uur per dag begeleiding
aanwezig, gebaseerd op de Individuele
korsakov en dementie
Het syndroom van Korsakov wordt
vaak verward met dementie. Het verschil
is echter dat bij Korsakov-patiënten
langetermijngeheugen en
intellectuele vaardigheden intact blijven.
Ook is het geen progressieve
ziekte. Wanneer het drinken stopt,
blijft het beeld stabiel of is er lichte
verbetering. De schade aan de hersenen
is echter blijvend.
Rehabilitatie Benadering (IRB). Deze
methodiek is gericht op rolherstel
(rehabilitatie) en op deelname aan de
samenleving. Hierbij wordt structuur,
toezicht en hulp bij het dagelijks leven
geboden. Zo kunnen persoonlijke doelen
op het gebied van wonen, dagbesteding
en het opbouwen en onderhouden
van sociale contacten optimaal worden
nagestreefd. De begeleiding fungeert als
vervangend geheugen voor de bewoner
en wordt zowel op individuele basis als
in groepsverband aangeboden. De bewoner
wordt steeds in zijn waarde gelaten
en met respect behandeld.
Het is niet vanzelfsprekend dat Korsakov-patiënten
in een beschermende
woonvorm wonen. Doorgaans verblijven
zij in een algemeen psychiatrisch
ziekenhuis of op een gespecialiseerde
afdeling van een verpleeghuis. n
www.stichtingantonconstandse.nl

Vijfde symposium Chronische nierschade
Zorg voor oudere nierpatiënt
Het instroomcijfer van nieuwe nierpatiënten is ieder jaar hoger. De
aanwas bestaat voornamelijk uit 65-plussers. Reden voor de werkgroep
Haagse Nieren om de jaarlijkse conferentie over chronische nierschade
ditmaal volledig aan de oudere patiënt te wijden.
HANNEKE VAN LEEUWEN, TEKSTSCHRIJVER MCH
Unieke samenwerking eerste en
tweede lijn
De werkgroep Haagse Nieren wil met
goede samenwerking in de Haagse
regio de kwaliteit van zorg voor patiënten
met chronische nierschade verbeteren.
Inmiddels zijn alle disciplines in de
regio – huisartsen, diabetesverpleegkundigen,
praktijkondersteuners en
specialisten – al wel eens uitgenodigd
voor een van de symposia van de werkgroep.
Op het vijfde symposium van 29
oktober jl. schoven huisartsen, internisten-nefrologen
en specialisten
ouderengeneeskunde
Huisarts kan
snel en
gemakkelijk
een
nefroloog
raadplegen
aan voor een vijfgangendiner,
om zich gezamenlijk te
verdiepen in het thema ‘
Samen zorgen voor de oudere
patiënt’. Met het gerecht
op het bord wisselden
ook de sprekers per
tafel. Er werden recente
ontwikkelingen gedeeld en
casussen voorgelegd. Zo
ontstond een levendige uit-
wisseling van kennis, ervaring, nieuwe
inzichten en bevindingen.
Margriet Asselman, diabetesverpleegkundige
bij de Stichting Haagse Gezondheidscentra,
is lid van de
werkgroep Haagse Nieren en al vanaf
het ontstaan van de werkgroep betrokken
bij de organisatie van de jaarlijkse
symposia. ‘Ik kan wel zeggen dat er een
unieke samenwerking bestaat tussen de
eerste en tweede lijn. Huisartsen, specialisten,
diabetesverpleegkundigen en
praktijkondersteuners werken op een
gelijkwaardige manier aan het verbeteren
van de zorg voor de Haagse nierpatiënt.
Er was ook voor deze editie van
het symposium weer veel belangstelling.
We hebben ervoor gekozen om dit
keer met een kleinere doelgroep verdieping
te zoeken.’
Protocol en teleconsult
‘Onze versie van het protocol voor
screening op chronische nierschade
heeft heel veel, ook landelijke aandacht
gekregen’, vertelt MCH-nefroloog Marc
Groeneveld, trekker van de werkgroep
Haagse Nieren. ‘Alle zorgverleners in de
Marc Groeneveld (links)
regio werken met het protocol. Het stelt
ons in staat sneller te signaleren of er
iets aan de hand is en de zorg daar te
laten waar deze hoort. In bepaalde gevallen
kan de eerste lijn het namelijk
prima af. Het teleconsult, dat we deze
avond presenteren, helpt daar ook bij.
Daarmee kan een huisarts snel en gemakkelijk
een nefroloog raadplegen en
binnen een à twee dagen de uitslag verwachten.
We werken dus ook aan het
efficiënter maken van de zorg.’
De inzet van Marc Groeneveld voor
Haagse Nieren werd tijdens het diner
beloond met een drankje dat zijn naam
kreeg. n
www.haagsenieren.nl
Foto: George Patho
TRANS
29

WoonZorgcentra Haaglanden
Contactpersonen redactie
Algemene Stichting Bejaardenzorg
Tessa van Leeuwaarden
www.centrumbezuidenhout.nl
Bronovo-Nebo
Mariëtte van Wijk
www.bronovo.nl
Cardia
Katinka Grimbergen
www.cardia.nl
Stichting Anton Constandse
Ian Plug
www.stichtingantonconstandse.nl
Stichting Eykenburg
Leny van der Vliet
www.eykenburg.nl
Florence
Eddy Lieferink, Loes Kwint
www.florence.nl
Gemiva-SVG Groep
Hans van Amstel
www.gemiva-svg.nl
GGZ Haagstreek
Annegiene Dessing
www.ggzhaagstreek.nl
HagaZiekenhuis
Bart van Wolferen, Elly van Schaik
www.hagaziekenhuis.nl
Huisartsen kring Haaglanden
Henriëtte Dekkers
www.kringhaaglanden.nl
www.transmuralezorg.nl
TDEN HAAG TRANSMURAAL
RANS
mr. L.E. Visserhuis, joods wooncentrum
Humanitas Woonzorgplus Den Haag
Desiree van Kooten
www.humanitaswoonzorgplus.nl
HWW Zorg
Jürgen Burkhardt, Anneke de Lange
www.hwwzorg.nl
Departement ‘s-Gravenhage van de kNMP
Pieter Sipkes
departement@gmail.com
MCH
Caroline Wortman
www.mchaaglanden.nl
Parnassia specialist in psychiatrie
Erica Holtheijer
www.parnassia.nl
respect Zorggroep Scheveningen
Peter Meijer
www.rzgs.nl
Saffier De residentiegroep
Ria van Haaften
www.saffierderesidentie.nl
Sophia revalidatie
Betsy Nieuwhof
www.sophiarevalidatie.nl
Mr. L.E. Visserhuis
Goos van der Lee
www.jbc-visserhuis.nl
WZH
Sirikit de Joode, Lisanne van der Ploeg
www.wzh.nl
Stichting Transmurale Zorg Den Haag en omstreken
Jaargang 15, nummer 3 (december 2012)
TranS is een uitgave van de Stichting Transmurale Zorg. De
Stichting bevordert de kennisuitwisseling en samenwerking
tussen een aantal zorgorganisaties in de Haagse regio.
TranS is de opvolger van het tijdschrift Den Haag Transmuraal.
Stichting Transmurale Zorg Den Haag en omstreken
Mia van Leeuwen (directeur)
Monique Bergsma (contactpersoon redactie)
Loosduinseweg 55, 2571 AA Den Haag
(070) 700 00 77
www.transmuralezorg.nl
Volg ons op t @Transmuralezorg
LinkedIn Groep transmurale zorg en subgroep
Medicatieveiligheid
Inlichtingen en adreswijzigingen:
Info@transmuralezorg.nl
Hoofdredactie
Marieke keur Tekst & advies
marieke.keur@casema.nl
(070) 350 61 39
Vormgeving en productie
Graphicom International, Pijnacker
Distributie
Zorgorganisaties die participeren in de Stichting, ontvangen
TranS gratis. Losse nummers kunnen uitsluitend op aanvraag
toegezonden worden.
kopij
kopij vanuit de participerende organisaties kan voorgedragen
worden via de contactpersonen van de redactieadviescommissie.
© 2012 Alle rechten voorbehouden. Verspreiding van artikelen
uitsluitend in overleg met de redactie.
ISSN: 1873 - 8907

BERICHTEN UIT DE STICHTING
Transmurale zorg heeft
nieuwe website
Vanaf 17 december zijn de activiteiten
die ondergebracht zijn bij Transmurale
Zorg beter zichtbaar op de nieuwe website.
Deze voldoet aan de eisen die gesteld
worden door zorgverleners in de
Haagse regio, zodat zij beter onderling
kennis kunnen uitwisselen. Het vernieuwen
van de website was onderdeel
van het project Kennis delen in de
Haagse regio. Hierdoor is kennis delen
een thema geworden op de agenda
van de organisatie en van de partners
in het netwerk. Niet alleen de nieuwe
website, maar ook de vernieuwingen in
dit tijdschrift zijn concrete resultaten
hiervan. Over de ontwikkelingen die in
gang zijn gezet, is een rapport verschenen,
in te zien op:
www.transmuralezorg.nl
Symposium
“Niet pluis, vergeetachtig
of dement, wat nu?”
Op 24 januari 2013 organiseert het
Netwerk dementie Haaglanden het
symposium “Niet pluis, vergeetachtig of
dement, wat nu?”. In dit symposium
wordt aandacht besteed aan de verschillende
programma’s en ondersteuningsmogelijkheden
die de afgelopen
jaren vanuit het netwerk ontwikkeld
zijn. Naar wie of wat kunnen mensen
met (een vermoeden van) dementie
verwezen worden? Wat kan ingezet
worden aan zorg en ondersteuning?
Het symposium is gericht op huisartsen,
specialisten ouderengeneeskunde,
casemanagers, wijkverpleeg-
kundigen, zichtbare schakels, ouderenconsulenten
en mantelzorgconsulenten.
Het symposium begint om 16.30
uur in verpleeghuis De Lozerhof van
Saffier De Residentiegroep, Randveen
64 in Den Haag. Om 20.30 uur wordt
het symposium afgesloten met een borrel.
Aanmelding is mogelijk vanaf 3 december
via www.transmuralezorg.nl;
hier verschijnen ook de uitnodiging en
het programma. Meer informatie bij Heleen
van Milligen;
heleen.vanmilligen@transmuralezorg.nl
Symposium
“Hersenletsel na een CVA.
Netwerk in beroering”
De zorg voor mensen na een CVA slaat
nieuwe wegen in. Verbetering van medische
technologie en behandelmethoden
in de acute fase leidt tot minder
sterfte en een betere kwaliteit van
leven dan tien jaar geleden. De zorgvraag
neemt hierdoor toe en verandert.
Dit vraagt van de zorgverleners dat zij
inspringen op de nieuwe behoeften en
mogelijkheden van patiënten en hun
naasten. Samenwerking, kennis delen
en ontwikkelen, innovatie, efficiëntie
en evidence zijn nodig om het zorgaanbod
optimaal te ontwikkelen.
Dit symposium wordt georganiseerd
door Transmurale Zorg en het lectoraat
Revalidatie van de Haagse Hogeschool.
Het biedt professionals in het CVA-netwerk
de mogelijkheid om kennis op te
doen over nieuwe behandeltechnieken
en –methoden, de centrale rol en actieve
bijdrage aan het herstelproces
van de patiënt en naaste(n), en over de
zorg, organisatie en ambities van het
CVA-netwerk in de acute, herstel- en
chronische fase.
Verder is er aandacht voor patiëntparticipatie:
in welke fase(s) van het herstelproces
wil en kan de patiënt sturing
geven en hoe kan die vormgegeven
worden?
Er zijn workshops variërend van
‘Gamen’, ‘Seksualiteit’, ‘Communiceren
Stichting Transmurale Zorg Den Haag en omstreken
met de mantelzorger op de werkvloer’
tot ‘Stemming’, ‘Innovatief bewegen’ en
de ‘NaH coach’. Ook is er een informatiemarkt.
Noteer woensdag 20 maart 2013 alvast
in uw agenda! De definitieve uitnodiging
en het programma komen eind
januari 2013 via de website beschikbaar.
Aanmelden kan vanaf februari
2013 via de website van het lectoraat
Revalidatie, www.dehaagsehogeschool.nl/lectoraat-r.
Als u zich nu alvast
wilt opgeven of u kent andere
belangstellenden die de uitnodiging willen
ontvangen, stuur dan een mail aan
lectoraten@hhs.nl.
regionale agenda
24 januari
Symposium Netwerk dementie
Saffier De Residentiegroep,
De Lozerhof
5 en 12 februari
Palliatieve zorg voor verzorgenden
door Monuta
Oud Eik en Duinen
15 februari
Bijeenkomst Netwerk ouderenzorg
Haagse Hogeschool
20 maart
Symposium “Hersenletsel na een
CVA”
Haagse Hogeschool
14, 21 en 28 mei; 4 juni
Basisscholing Palliatieve zorg voor
verpleegkundigen
17 en 24 september; 1 en 8 oktober
Basisscholing Palliatieve zorg voor
verzorgenden
TRANS
31

Tweets
RT pls Volg @dePestAanPesten als
je ook een hekel hebt aan pesten!
#pesten is een pest.
Volg @dePestAanPesten en maak
daarmee een #statement.
@actizkoster Minister VWS steunt
wel de wijkverpleegkundige, maar
niet de thuiszorg. Alsof dat niet bij
elkaar hoort.
@HOFnet Lastig om vrijwilligers te
werven? Meld je aan voor de training
#haagsehelden verleiden! De
gratis toolkit krijg je mee.
@VVTPortaal Anbo: regel mantelzorg
ook buiten de familie.
@zorgenwelzijn De Tweede Kamer
wil dat ook in 2014 extra hulp voor
demente ouderen en gehandicapten
beschikbaar blijft.
@YvonnevanGilse HET KAN OOK
ANDERS IN DE ZORG biedt alternatief
voor regeerakkoord.
@zorgenwelzijn Grote steden vinden
dat bezuinigingen op huishoudelijke
hulp haaks staat op de
wens dat mensen langer thuis
wonen.
@alzheimernl Geeft u graag uw
mening over onderwerpen gerelateerd
aan #dementie en #mantelzorg?
Word lid van ons panel.
@alzheimernl
Zoek jij kerstpakketten voor relaties?
Kies uit de twee pakketten
[op onze site] en steun tegelijk onderzoek
naar Alzheimer #kerst
COLUMN
kan-niet-beter!
Vraag 1: ‘Bent u bereid de nu volgende vragenlijst
in te vullen?’ Vragenlijsten beginnen nooit
zo! Want dan zou de volgende vraag zijn: ‘Indien
niet - dan doen we het toch maar even,
OK?’ In de GGZ is het tegenwoordig een goede
gewoonte te werken met zo’n “objectief meetinstrument”,
een soort thermometer waarop hulpverleners kunnen aflezen hoe de cliënt er
voorstaat. Zo krijg je allerlei informatie omhoog waar je dan weer acties op kunt uitzetten. Heel
handig. Alleen heeft niet iedere cliënt op elk moment zin om zo’n thermometer… eh “toe te
laten”, zal ik maar zeggen. Er is soms wat verpleegkundige vaardigheid voor nodig om hem
pijnloos aan te brengen …
Bij een grote GGZ-organisatie is men erachter gekomen dat de antwoorden nogal kunnen verschillen
als men te maken heeft met wisselende stemmingen - van de cliënt wel te verstaan!
Dat kun je je wel voorstellen: aan de ene kant van de schaal staat “Kan-niet-beter” en aan de
ander kant “Kan-niet-slechter”, met daartussen een aantal meer genuanceerde categorieën
als “Matig”; “Gaat wel”, “Soms tevreden”, “Zo-zo-la-la” etc. En met name cliënten met een bipolaire
stoornis kunnen binnen een week twee enorm verschillende uitslagen vertonen: “Kan
niet beter” wordt dan “Kan niet slechter”. Heel lastig. Daar heeft men nu iets op bedacht, na
lang wikken en wegen door een bataljon psychiaters: er is een speciale … (jaja!) vragenlijst
ontwikkeld om vast te stellen in welke fase de heer of mevrouw zit, en hoe de eigenlijke vragenlijst
moet worden begrepen. Toen ik dit las, schoten de tranen in mijn ogen – van bewondering
natuurlijk – zo briljant!
Voor sommigen is zo’n lijst van 32 vragen wat veel “gevraagd” in één keer. Dus smeer ik vaak
de vragen uit over meerdere dagen en stel ze zogenaamd terloops, terwijl ik mijn thermometer
(pen en papier) verberg achter mijn rug. Maar toen ik laatst een cliënt “zomaar” vroeg hoe het
met hem ging, bracht zijn antwoord me ineens van mijn stuk. Hij zei: ‘Ja, niet zo best. Sorry, op
dit moment kan ik niet beter...’
Had ik toch een “Kan-niet-beter” gescoord! n
Rogier d’Ailly, Stichting Anton Constandse
Foto: Stichting Anton Constandse