bruikleen collectie Maasmechelen - Musea Maaseik

Persmap
Archeologisch onderzoek
Mottekamp Maasmechelen

Persmap Archeologische opgraving Mottekamp Maasmechelen
Voorgeschiedenis
De gemeente Maasmechelen kreeg in 2010 groen licht om het terrein
Mottekamp te verkavelen voor de bouw van sociale woningen. De aanleg van
deze verkaveling werd door het College van Burgemeester en Schepenen van de
gemeente Maasmechelenen gegund aan VBG NV.
De toenmalige dienst Ruimte en Erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap legde in
de vergunning wel op om een archeologisch vooronderzoek te laten uitvoeren
op het terrein. Deze opdracht werd door de hoofdaannemer toevertrouwd aan
het Studiebureau Archeologie Bvba onder leiding van Maarten Smeets
(projectleiding) en Michiel Steenhoudt (dagelijkse leiding).
In augustus 2010 werden tijdens het vooronderzoek al snel sporen van een
goed bewaard Romeins grafveld aangetroffen, wat degelijk wetenschappelijk
onderzocht diende te worden.
De opgraving werd opgedeeld in twee fases. Fase 1 vond plaats in oktober en
november 2010 en fase 2 vond plaats van augustus 2011 tot maart 2012. De
resultaten van fase 1 werden reeds wetenschappelijk bestudeerd en in een
studie gegoten. De resultaten van Fase 2 worden momenteel nog onder een
zeer kritische, wetenschappelijke loep gelegd onder leiding van Maarten
Smeets. De resultaten worden eind 2012 verwacht.
Er wordt zeer veel belang gehecht aan de wetenschappelijke vraagstelling en de
nauwkeurigheid van het onderzoek. Hiervoor wordt er eveneens beroep gedaan
op diverse instellingen en specialisten zoals het Vlaamse dienst voor onroerend
erfgoed (VIOE), Katholieke universiteit Leuven, Rijksuniversiteit Gent, BIAX
Consult en diverse buitenlandse laboratoria. Alle resten worden ook met veel
aandacht geconserveerd door diverse, gespecialiseerde restaurateurs.

Resultaten fase 1
Tussen de resultaten van het eerste onderzoek springt vooral het Romeinse
grafveld (1 e eeuw n.C.-3 e eeuw n.C.) in het oog. Er werden maar liefst 33
graven gevonden, waarvan er slechts 5 worden toegewezen aan de ijzertijd.
Een rechthoekige greppelstructuur van 600 m2, die mogelijk heeft dienstgedaan
als een rituele ruimte, speelt een essentiële rol in het verhaal van het Romeinse
grafveld. Rond de greppel werden 28 crematiegraven aangetroffen van de 1 e
eeuw tot en met de 3 e eeuw. Binnen de graven is er een duidelijke groepering te
zien tussen de rijke graven, jongeren, armen, enz… Meestal werden de
crematieresten in het graf uitgestrooid en heel soms werd er een pakketje
gemaakt van de crematieresten.
Het sterftejaar van de bewoners ligt over het algemeen tussen de 20 en 40 jaar.
Slechts 1 persoon stierf op een hoge leeftijd tussen de 40 en 49 jaar en verder
werden er resten gevonden van een kind onder de 8 jaar. Na het onderzoek van
diverse resten werd vastgesteld dat er heel wat vergroeiingen werden
aangetroffen op de botten, wat wijst op het harde labeur op het land.
In 17 van de 28 graven werden sporen gevonden van verbrand dierlijk bot,
verbrande floraresten of zelfs verbrande deegpasta, vermoedelijk van een
offerkoek. Er kan dus vanuit gegaan worden dat er een dodenmaal werd
klaargemaakt die mee op de brandstapel werd geplaatst. De dode werd volledig
gekleed op de brandstapel gelegd. In sommige graven werden kleine
schoennageltjes gevonden en ook persoonlijke bezittingen in bewerkt been
werden tussen de crematieresten gevonden. Ook niet alle bijgaven werden
verbrand, zo werd er een scheermes, een beugelschaar en een kleine
scharnierfibula met inlegwerk en dierenkopje gevonden.
Het rijkste graf bevatte bijzonder veel bijgaven met voornamelijk resten van
een servies, waaronder een wrijfschaal, bord, kruik, kruikamfoor, enz… Wat
toch wel in het oog springt is een prachtig balsarium in bruin glas met witte
marmer structuur.
Glazen balsarium (foto: Archaeological Photography).

Grafinventaris van een rijk Romeins graf (foto: Studiebureau Archeologie).
Grafinventaris van een rijk Romeins graf (foto: Studiebureau Archeologie).

Resultaten fase 2
Prehistorie (30.000 jaar geleden tot Romeinse periode)
De oudste vondst is een Levalloiskern die teruggaat tot het middenpaleolithicum
(300.000-35.000 jaar geleden). Daarnaast werden over het hele
terrein vondsten en sporen gevonden die teruggaan tot het neolithicum (vanaf
11.000 v.C .) (een bijna volledige klokbeker en diverse stenen werktuigen) en
het mesolithicum.
Een aantal sporen met bronstijdaardewerk kunnen mogelijk tot een
bronstijdgraf gerekend worden. De grondstalen moeten nog verder onderzocht
worden en zullen misschien duidelijk maken of het werkelijk om een graf gaat.
De vijf ijzertijdgraven (vanaf 800 v.C.) uit de eerste fase behoren tot een zeer
groot grafveld dat zich uitstrekt over een oppervlakte van minimaal 7 ha, wat
ook de totale onderzochte oppervlakte is. Ook deze vondsten en sporen zullen
in detail bekeken en onderzocht worden om het totale verhaal en de
geschiendenis van Maasmechelen-Mottekamp te achterhalen.
Romeinse periode (alle sporen dateren van 1 e eeuw n.C.-3 e eeuw n.C.)
Tijdens de tweede fase van het onderzoek van augustus 2011 tot maart 2012
kwamen op 250 meter van het Romeinse grafveld bewoningssporen
tevoorschijn uit de Romeinse periode.
Ook in de bewoningssporen kan met diverse types van huizen onderscheiden
gaande van houtbouw tot stenen constructies. De nederzetting bestaat uit
verschillende gebouwplattegronden van grote hoofdgebouwen en anderzijds
kleine bijgebouwen als schuren, werkplaatsen, hooioppers en spiekers.
Het overgrote aantal van de gebouwen was opgetrokken in hout, maar toch zijn
er ook enkele gebouwen aangetroffen met een stenen fundering uit Maaskeien.
De houten gebouwen met stenen fundering stammen uit de 2 e -3 e eeuw n.C. Op
dit moment wordt onderzocht of men kan spreken van een heus villacomplex
met een hoofdgebouw van 12m op 22m en twee kleinere gebouwen van 8m op
15m en 6m op 7m.

Zicht op één van de stenen bijgebouwen (foto: Studiebureau Archeologie).
Zicht op het stenen hoofdgebouw (foto: Studiebureau Archeologie).
Rond de huizen werden er verder ook diverse waterputten aangetroffen, maar
ook sporen van landbouwactiviteit en artisanale activiteit. Enkele voorbeelden
hiervan zijn een ploegzool, maalstenen, messen, scharen, beitels, enz…
Speciale vondsten zijn zeker enig Romeins wapentuig, zoals speerpunten van
een pillum.
Merovingische periode (475 n.C.-8 e eeuw n.C.)
In fase 2 werden eveneens sporen aan het licht gebracht van een Merovingisch
grafveld. Ditmaal zijn de bewoners niet gecremeerd en kan men spreken van
inhumatiegraven, waarbij het hoofd gericht werd naar het zuiden.

Ook in de inhumatiegraven heeft men diverse bijgaven aangetroffen zoals
glazen kralen, een prachtige Merovingische theepot (vrij uniek stuk) en een
prachtige gouden mantelspeld.
De gouden mantelspeld is een zeer uniek stuk met een bronzen basis waarop
een dunne laag goud werd aangebracht. Het goud werd bewerkt met de
granulatietechniek en werd voorzien van diverse edelstenen.
Merovingische mantelspeld (foto: Archaeological Photography).
Naast de Merovingische graven werden er ook bewoningssporen aangetroffen.
Aan de hand van dendrochronologisch onderzoek heeft men reeds één waterput
kunnen dateren in 575 n.C. Op dit moment heeft men nog geen zicht op het
juiste aantal huizen, het type van huizen, enz…
De resultaten van het archeologisch onderzoek verbergen nog heel wat
geheimen. Het wetenschappelijk onderzoek van de diverse stalen zal meer
informatie prijsgeven van de Merovingische periode van Maasmechelen. Hierop
moeten we echter geduldig wachten tot het einde van 2012.

Toekomst van het archeologisch materiaal
De gemeente Maasmechelen werkt aan een bruikleenovereenkomst met de
Musea Maaseik om de vondsten een toekomst te bieden en een waardige
huisvesting.
De Musea Maaseik zijn zeer vereerd om de restanten van een degelijk
wetenschappelijk onderzoek te kunnen huisvesten en tentoon te stellen aan de
bezoeker. De collectie van Maasmechelen is een verrijking voor de vaste
collectie en geeft een meerwaarde aan de doelstelling van de Musea Maaseik.
De Stad Maaseik hoopt op deze manier via de musea een groter beeld te geven
aan de bezoeker van de waardevolle geschiedenis van het Maasland.
De collectie zal volledig geïnventariseerd worden en ontsloten worden via
Erfgoedplus. Eveneens zullen de Musea Maaseik in 2013 op locatie gaan en een
tentoonstelling maken over de opgravingen van het Mottekamp in
Maasmechelen om een breder en toegankelijk beeld te geven van de
opgravingen aan de bewoners van het Maasland.

Factsheet
Wat: Opgraving Mottekamp Maasmechelen
Wanneer: Fase 1: november-december 2010
Fase 2: augustus 2011-maart 2012
Toekomst: Bouwproject sociale woningen op terrein Mottekamp
Maasmechelen
Tentoonstelling opgraving Mottekamp eind 2013 in Maasmechelen,
samengesteld door Musea Maaseik
Bronnen: Michiel Steenhoudt & Maarten Smeets (eds.) 2012: Archeo-rapport
93: Het archeologisch onderzoek (fase 1) te Maasmechelen-
Mottekamp, Kessel-Lo.
Copyright: foto’s: Archaeological Photography en Studiebureau Archeologie