Kras Zonnebloem vakantie Soest Duitsland 2 t/m 6 augustus 2010

Kras Zonnebloem vakantie
Soest Duitsland
2 t/m 6 augustus 2010
Onze chauffeur op deze reis is Joan van Wijk en de vrijwilligsters zijn Joke
van Erck, Coby Arts en Riet van Raaij.
1

Maandag 2 augustus 2010
De bus arriveert om 08.00 uur in Cuijk bij het
van de Valk Hotel waar 29 personen instappen,
vervolgens stappen in Overloon op het 14
Oktoberplein nog 12 personen in en is de groep
compleet.
Het vergt wel enige
inspanning om alle koffers,
11 rollators en 3 rolstoelen
in de bagageruimte te
stoppen, maar het kan
erin, al is het maar net.
Na kennismaking en voorstelling van de
chauffeur en de vrijwilligers kunnen we om 09.10
uur aan onze vakantiereis naar Soest in
Duitsland beginnen.
Via de autobaan A40 rijden we door Essen
en Bochum naar Dortmund en vervolgens
via de B1. De A40 was op zondag 18 juli
2010 over een lengte van 60 km
afgesloten in verband met een
autobaanpicknick. Dit straatfeest werd
georganiseerd omdat het Ruhrgebied is
uitgeroepen tot Culturele hoofdstad 2010
van de Europese Unie.
Het dancefeest in Duisburg waar 21 doden zijn gevallen was ook een
onderdeel hiervan.
Bij het Ruhrgebied denken de meeste
mensen aan zware industrie en steenkool.
De afgelopen jaren heeft de regio echter
een grote gedaantewisseling ondergaan en
is deze veranderd van een grauw
Industriegebied tot een moderne en hippe
cultuurmetropool.
2

Daarom is Essen en de hele Ruhrmetropool
uitgeroepen tot culturele hoofdstad van Europa 2010.
In het Ruhrgebied is tegenwoordig veel cultuur te
vinden, maar ook natuurschoon en verschillende
recreatiemogelijkheden. Er zijn ruim 200 musea,
diverse winkelcentra, leuke pretparken en een groot
netwerk aan fietspaden.
Ondertussen is de temperatuur in de bus opgelopen
omdat de airco niet wil starten.
Iedereen is blij als we om 09.55 uur bij van der Valk
in Moers uitstappen voor de koffiepauze. Frisse
lucht, toiletbezoek en dan staat de koffie klaar en
wordt er appelgebak geserveerd zonder slagroom
want de machine is kapot.
Om 10.45 uur vervolgen we onze reis naar
Soest.
We rijden door het Ruhrgebied, dit gebied is
85 km lang en 52 km breed, en er zijn 53
steden waar 5,3 miljoen mensen met 170
verschillende nationaliteiten wonen.
De plaats Duisburg is de 3 e grote stad
van het Ruhrgebied en heeft de
grootste binnenhaven van Europa. De
haven was vroeger een kolen en
staalhaven. Kolen, gietijzer en staal
werden hier verscheept en ijzererts
aangevoerd. Duisburg was de
transportstad van het Ruhrgebied. Toen
de kolen en ijzerertsindustrie wegviel
moest er nieuwe werkgelegenheid komen en nu heeft Duisburg de grootste
fabriek voor recycling van koelkasten en vriezers.
Omdat men nog niet weet wat met het Frigogas moet gebeuren wat men uit
de koelelementen haalt, wordt dit voorlopig opengeslagen in grote Rijnaken
die onder de Rijnbrug liggen afgemeerd.
3

De stad Essen was vroeger het centrum van kolen en staal, maar is nu het
bolwerk van hoofdkantoren van de staalindustrie Krupp. In het zuiden van
de stad Essen ligt het Grugapark.
Dit park is in 1929 aangelegd voor de Grösse
Rührlandische Gartenbau Ausstellung. Er zijn fonteinen,
botanische tuinen, kassen, volières etc.
Bochum staat bekend als de gasstad, dit gas was een
bijproduct van de kolenmijnen. De Gasometer die hier
staat produceerde vroeger gas voor de hele bevolking van
het Ruhrgebied. De Gasometer is nu in gebruik als
tentoonstellingsruimte.
Dortmund is met 6 grote bierbrouwerijen die jaarlijks meer dan 600
miljoen liter bier produceren de grootste
bierproducent van Duitsland.
Dortmund is ook de handelsstad van het Ruhrgebied,
hier werd in de 19 e eeuw de prijs bepaald van kolen
en staal.
In de staalfabrieken werken nog altijd 10.000den
arbeiders, maar van de 20 mijnen die er aan het
begin van de 20 e eeuw te vinden waren zijn de
laatste 2 in 1989 gesloten.
*Vanaf Dortmund via de A44 richting Kassel en
vervolgens Soest
Soest (spreek uit Zoost) ligt aan de oude Hellweg (handelsweg) tussen
Duisburg en Paderborn.
De geringe belangstelling van
de industriëlen om zich hier te
vestigen is een zegen voor het
behoud van het oorspronkelijke
karakter van de stad.
Soest is een mooi middeleeuws
stadje met prachtige
vakwerkhuizen, een stuk
stadsmuur en een heel mooi
marktplein.
De temperatuur in de bus loopt
steeds verder omhoog. Als we om 12.30 uur in Soest arriveren start Paul de
airco en deze werkt uitstekend.
Dit is een hele geruststelling voor onze verdere reis.
In het Prodomo Hotel aan de Dasselwall in Soest worden we welkom
geheten door Sylvia Jager-Dam. Om 13.00 uur lunchen we en daarna
kunnen we naar onze kamers.
4

Als we ‟s middags naar de Mohnesee
willen vertrekken wil de bus niet
omhoog, geduldig probeert Joan het
telkens weer en jawel het lukt en we
vertrekken naar Delecke waar we
om 16.00 uur op de MS Möhnesee
(catamaran) stappen voor een
rondvaart over de Mohnesee van 1
uur.
De Möhnesee is ontstaan door het bouwen van een stuwdam in de rivier de
Möhne bij Völlinghausen en de rivier Heve vanuit het Arnsberger Wald.
Na een bouwtijd van slechts 5 jaar
kon in 1913 de Möhnestuwdam in
gebruik worden genomen, in die tijd
de grootste stuwdam van Europa en
het verzorgd ook nu nog de
waterhuishouding en de
stroomvoorziening van het Ruhrgebied.
In het Ruhrgebied is het niet
mogelijk om drinkwater op te
pompen door de sterk vervuilde
bodem.
Daarom heeft men in het Sauerland
een aantal dalen laten vollopen.
De uit natuursteen gemetselde dam is
650m lang, 40m hoog en is bovenaan
6.25m breed.De inhoud van het meer
is 134 miljoen m3 en is 30 m diep.
Door een bombardement in de nacht
van 16 op 17 mei 1943 werd de dam
vernietigd over een lengte van 77m en
een hoogte van 23m.
De vloedgolf welke ontstond, richtte stroomafwaarts in het Möhnegebied en
het Ruhrgebied grote verwoestingen aan en 1200 mensen kwamen om het
leven.
Ondanks de oorlog kon het gat in de dam
nog hetzelfde jaar gesloten worden, en
daarmee de water- en stroomvoorziening
hersteld. Een deel van het meer is
natuurgebied, ten behoeve van vele
soorten watervogels. We varen eerst naar
het natuurgebied Hevetal en vervolgens
langs het Arnsberger Wald en dan verder
naar naar Delecke waar we weer
uitstappen. Om 18.30 uur zijn we weer terug in ons hotel voor het diner.
Om 18.30 uur zijn we weer terug in ons hotel voor het diner.
5

‟s Avonds wordt er gekaard, gesjoeld en gekletst of vroeg naar bed om bij
te slapen.
Dinsdag 3 augustus 2010
Vanaf ca. 8.00 uur verschijnt de een na de ander aan het ontbijt, de een wat
meer uitgerust als de ander en laat zich het ontbijt goed smaken.
Om 9.30 uur vertrekken we naar het oude centrum van de stad Soest om de
bezienswaardigheden te bewonderen zoals:
Het barokke gemeentehuis (Rathaus) gebouwd van 1713 tot 1718.
De 16 e eeuwse stadsmuur die grotendeels bewaard
is gebleven.
St. Maria zur Wiese: een van de mooiste gotische
hallenkerken van Duitsland. (Deze lag vanaf Prodomo
iets verder weg, wel kon men de kerktorens zien die in
de steigers stonden).
St. Patrokli Dom. Toen de
relikwieën van de heilige Patroclus,
een in de 3 e eeuw onthoofde
martelaar van het christendo, in
964 naar Soest waren
overgebracht begon men met de bouw van de forse
driebeukige Basilica. Hij werd voltooid in 1300 en is
opgetrokken uit karakteristieke groene zandsteen uit de
streek.
Petri-Kirche. De huidige kerk werd in 1150 ingewijd. Haar oorspronkelijke
karakter als Rooms Katholieke Basilika is zowel van binnen als aan de
buitenkant duidelijk te herkennen. In de 13 eeuw
werd het grote gotische koor toegevoegd. In 1709
kreeg de kerk na een torenbrand haar kenmerkende
driedelige toren. De kerk werd in 1945
gebombardeerd en wederopbouw duurde tot 1955.
Ook deze kerk is opgetrokken uit groene zandsteen.
Thans is het een protestantse kerk.
6

In het centrum zijn gezellige terrassen
waar wordt gepauzeerd en ook de winkels
en zelfs de markt worden bezocht.
Omstreeks 11.45 uur gaan we terug naar
ons hotel waar we om 12.30 uur lunchen.
Carla neemt de biecht af van 11.00 uur tot
11.20 uur voor de Nederlandse gasten.
Om 12.30 uur vertrekken we voor een
rondrit door het Sauerland en het
Rothaargebergte. De route gaat van Soest via –Brilon - Olsberg -
Assinghausen - Winterberg – Altastenberg naar de Kahler Asten.
Het Sauerland is prachtig, vruchtbaar en zeer gezond door de vele bossen.
Het is een gebied waar na elke bocht een ander landschap is te zien.
Het Rothaargebergte ligt midden in het Sauerland. Het is een oud
middelgebergte met toppen van ongeveer 800m. Deze toppen zijn in de loop
der tijd door verwering en erosie afgerond. De Kahler Asten is een voorbeeld
van zo‟n Kuppe.
Het Rothaargebergte is een prachtig natuurreservaat met veel flora en fauna
en goed onderhouden oerbossen. Het enige probleem is hier de neerslag in
de zomer en in de winter veel sneeuw.
De regen dat merkten we inderdaad, maar we zaten droog en buiten het
Roothaargebergte hield de regen weer op.
Even buiten Winterberg zien we de St. Georg, een grote skischans, daarna
beklimmen we (met de bus) de Kahler Asten. Deze berg is 841 meter hoog.
Bovenop de Kahler Asten is een Hotel-Restaurant, uitkijktoren en
weerstation.
Deze berg is plat aan de
bovenkant waardoor je een
prachtig wijds uitzicht hebt.
We pauzeren hier, waarna we de
reis via Bremke – Meschede -
Arnsberg - Soest vervolgen.
Kneipp en Kneipen
Een wassertretstelle (een ondiepwaterbassin met een metalen hekwerk
eromheen) behoort tot de kuur van de Beierse priester Sebastiaan
Kneipp die de Kneippkuur ontwikkelde.
Deze kuur gaat uit van het prikkelende effect van koud water op de
bloedomloop in een Wassertretstelle en de werking van de gezonde
lucht, zonlicht en kruiden.
Als u in een kuuroord advies vraagt over ” EINE KNEIPE” in de buurt,
beland u daarentegen in de eerste de beste kroeg. Ondanks hun
populariteit en het Reinheitsgebot is nog niet vastgesteld dat ook deze
Kneipen een bijdrage leveren aan de volksgezondheid.
7

Om 18.30 uur dineren we en daarna wordt de avond voorgezet met Bingo.
Er zijn mooie prijzen te winnen en iedereen speelt heel aandachtig mee.
Mitchel, de zoon van de eigenaresse
van het Hotel, helpt mee met het
draaien van de ballen. Na afloop gaat
iedereen heerlijk slapen.
Woensdag 4 augustus 2010
Om 8.00 uur ontbijt en om 9.00 uur vertrekken we voor een dagexcursie
naar Hamelen. De reis gaat van Soest richting Paderborn (1), vervolgens via
de 33 naar Bielefeld en via de A2 langs Rinteln naar Fischbeck nabij
Hessisch Oldendorf voor de Lunch in Restaurant Am Stift. Onderweg
vertellen Joke en Riet het sprookje van de Rattenvanger van Hamelen, het is
muisstil in de bus. Sprookjes zijn dus voor alle leeftijden (sprookje is als
bijlage toegevoegd).
Hessisch Oldendorf ligt op circa 15 kilometer afstand van de rattenvangerstad
Hameln aan de rivier de Wezer in de deelstaat Nedersaksen aan
de ingang van het Wezerbergland. De stad telt 19.312 inwoners.
De stad Oldendorf is in de 16e eeuw gesticht door de Graaf van
Schaumburg.
8

Vanaf 1905 veranderde de naam in Hessisch Oldendorf, dit om onderscheid
te maken met Preussisch Oldendorf in de deelstaat Nordrhein Westfalen.
Als gevolg van de koude oorlog en de verplichtingen die Nederland met de
NAVO was aangegaan werden vanaf 1960 Nederlandse luchtmachteenheden
gestationeerd in West-Duitsland. De Vierde Groep Geleide Wapens (4GGW)
werd in oktober 1963 opgericht en kreeg als standplaats Hessisch Oldendorf
toegewezen. Hierdoor werd het stadje geconfronteerd met de komst van
1800 Nederlandse militairen. Hoewel een deel op het kamp rattenvangerhuis
uit 1602 was gehuisvest vestigden zich veel militairen met hun gezin in
Hessisch Oldendorf en directe omgeving. De stad sprong hier op in en
bouwde een Nederlandse wijk: 'de Keukenhof'.
De Domkerk in Fischbeck is van 955. Bijzonder
hieraan zijn de tuinen en de kruisweg. De romaanse
kerk ontstond in de 12 e eeuw. Het Hillebrand-Berner
orgel is van 1734 en werd in 2007 gerestaureerd.
Sindsdien worden er orgelconcerten gegeven.
Lunch om 11.45 uur Hotel Café am Stift Fischbeck
De eigenaar van het Hotel am Stift Simon vertelt een
kort verhaal over het ontstaan van het dorpje, het
Stift en het hotel/café.
Om 13.00 uur vertrekken we naar Hameln.
Hamelen ligt aan de rivier de Wezer (Weser) vlakbij het Weserbergland. De
plaats ontstond bij een in de 9e eeuw opgericht benedictijnenklooster. In
1200 ontving het stadsrechten. Ook was het een van de Hanzesteden. Dit
wil zeggen dat Hamelen verbonden was met een
samenwerkingsverband van een groep
handelslieden in de Middeleeuwen. Het oude
centrum is een groot museum.
Hamelen is de stad van de Weser-renaissance en
een prachtig voorbeeld daarvan is het
Rattenvangerhuis uit 1602. In de hele Altstadt treft
u Renaissance gebouwen aan die werkelijk
schitterend onderhouden worden. Het getuigd van
een rijke periode van de 15 e t/m de 17 e eeuw.
Hameln was al een belangrijke plaats aan de Weser
en werd nog belangrijker toen rijke handelslieden
zich in Hameln gingen vestigen. Midden in de 17 e
eeuw breekt een slechte tijd aan voor Hameln.
Hannover wordt steeds belangrijker voor handel en
later ook de industrie.
Hameln blijft toch een regionale functie behouden als markt gemeente en zo
kan Hameln toch overleven en raakt de stad niet in verval.
9

Voor de toeristen, die met miljoenen per jaar naar Hameln komen, blijft het
een sprookjesstad. Het sprookje van de rattenvanger van Hameln heeft de
stad tot op heden op de kaart gezet. Het mooiste is dat het sprookje is
ontstaan door een echte rattenplaag die Hameln teisterde rond 1284. Ratten
zaten overal in de Huizen, de bedden en de provisiekast. Het werd een
volksverhaal dat bij de stad hoort. Eeuwenlang ging het verhaal van de
rattenplaag in Hameln en hoe vreselijk dat het afgelopen was.
De busreis naar Hameln heeft teveel tijd in beslag genomen waardoor onze
tijd in Hameln helaas is beperkt.
We wandelen langs het Leisthaus uit 1589, thans
streekmuseum.
In dezelfde straat op nr. 8 het
Stiftsherrenhaus uit 1558, een
buitengewoon fraai specimen van
vakwerk.
Oostelijk van de markt, in de Usterstrasse
het statige Hochzeithaus vroeger
feestgebouw van de burgerij, thans raadhuis.
Het vroeg zeventiende-eeuwse gebouw
is een goed voorbeeld van de uitbundige
Weserrenaissancestijl. Het
klokkenspel en Rattenvanger-uurwerk kan men dagelijks om 13.00 uur en
om 17.30 uur bewonderen
Op de markt, de vroeggotische Marktkirche St. Nicolai die in de top van zijn
toren een gouden scheepje draagt. (St. Nicolaas is
zoals bekend, schutspatroon van zeevaarders en
vissers).
De Rattenkrug (afbeelding links) en het
Rattenvangershuis (afbeelding beneden) hebben we
helaas niet kunnen bewonderen.
Omdat enkele mensen naar
het toilet willen wordt een
terrasje gezocht. Het is
moeilijk met een grote groep
van 41 personen in een grote
stad een terrasje te vinden,
Het lukt uiteindelijk toch, maar
nadat de bediening en betaling was geschied werd het
café gesloten.
10

Gelukkig lag de glasblazerij op de hoek van het
terras, waar we om 15.00 uur voor een
demonstratie glasblazen worden verwacht.
Gesmolten zand, kalk en soda zijn de drie
hoofdbestanddelen van glas.
Techniek Glasblazen: Glasblazen aan de oven is
een methode waarbij met een stalen pijp vloeibaar
glas van ongeveer 1130 graden uit een pot gehaald
wordt, het zogenaamde keien. Door de pijp telkens
rond te draaien en te vormen met een natte houten
vorm (de klots) wordt het glas op de pijp
gecentreerd. Door de pijp wordt lucht ingeblazen
waardoor het object groeit. Door telkens meer glas
te keien wordt de massa vergroot en kan de bel
verder worden uitgeblazen. Met een natte krant
kan, al rollend op de glasblazersstoel, de vorm van
het glas met de hand worden aangebracht. Met een
zogenaamde benenschaar wordt vervolgens een
kerf vlak achter de pijp in de vorm gemaakt. Op dit
punt moet de vorm later van de pijp breken. Als het
model klaar is wordt het van de pijp afgesneden om
eventueel verder te verwerken. De temperatuur van het gevormde glas is
dan reeds teruggelopen naar 600 graden. In een koeloven wordt het
materiaal langzaam verder afgekoeld. Als dit te snel gebeurt springt het glas
uit elkaar.
Na afloop wordt nog even geshopt in de winkel van de glasblazerij en om
16.45 uur rijden we van Hameln via Blomberg, Paderborn, Salzkotte ,
Erwitte naar ons hotel in Soest.
Na het diner van 19.00 uur volgt vanaf 20.00 uur de muziekavond die het
hotel heeft georganiseerd. Verschillende
mensen hebben het druk met kaarten,
maar de stemming is er niet minder om,
als de voetjes in een polonaise van de vloer
gaan doen velen mee. Er is ook nog een
demonstratie paaldansen. Met diegene die
iets minder ter been is, doet Willemien vol
overgave de rolstoeldans en later de
rollatordans. Al met al een zeer gezellige
avond.
11

Donderdag 5 augustus 2010
De vrijwilligsters zijn vroeg in touw, want Paul
Ermers heeft nog nooit ontbijt op bed gehad
en oooh dat zou hij toch zo graag eens
krijgen. Zijn vrouw Carla houdt niet van
ontbijt op bed want al die kruimels in bed
vindt ze maar niets. Met 2 dienbladen
volgeladen worden ze om 07.00 uur gewekt
voor ONTBIJT OP BED. Paul helemaal in zijn
sas want nu is het dan eindelijk gebeurd en
het heeft voortreffelijk gesmaakt laat hij 1,5
uur later weten.
Vanaf 08.00 uur is het ontbijt in de zaal voor
alle overige en om 09.00 uur vertrekken we
naar Hamm. De voorste deur van de bus heeft
kuren en wil niet sluiten, als de deur uiteindelijk toch dicht is wil ze niet
meer open gaan. Dit kwam door een defecte zekering zal later blijken.
We gaan allereerst de Sri Kamadchi Ampal tempel in
Hamm bekijken. Dit is de grootste hindoeïstische
tempel van Europa waar jaarlijks 15.000 hindoes uit
heel Europa het tempelfeest met processie bijwonen.
Daar aangekomen kan er alleen in het midden van
de bus worden uitgestapt.
Ondertussen heeft Joke iemand gevonden die ons een rondleiding door de
tempel wil geven, maar voordat we naar binnen gaan moet iedereen de
schoenen uitdoen en worden we
erop gewezen met de
rechterschouder naar voren naar
binnen te lopen uit eerbied voor de
goden. Een gids vertelt in het Duits
de bijzonderheden en Joke vertaalt
tijdens de rondgang door de tempel.
Het geloof van de Hindoes
Hindoeïsme is meer een manier van
leven dan een aantal vaste
geloofspunten.
Hindoes geloven dat bij iemands dood zijn ziel voortleeft en herboren wordt
in een ander lichaam van een mens of dier. De kwaliteit van je volgende
leven hangt af van de manier waarop je je in je eerdere leven hebt
gedragen. Als je goed leeft, word je herboren in een hogere vorm van leven.
Als je slecht hebt geleefd, word je herboren in een lagere levensvorm.
Deze keten van daden en hun gevolgen wordt karma genoemd.
12

Het kastenstelsel
De Hindoe-maatschappij is traditionele verdeeld in vier groepen, kasten
geheten. Het zijn de Brahmanen (priesters), Kshatriya‟s (edelen en
soldaten), Vaishya‟s (kooplieden) en Sudra‟s (dienaren).
Voedsel en taboes
Veel Hindoes zijn vegetariër. Ze geloven in het principe van geweldloosheid,
wat onder meer inhoudt dat ze niet mogen doden voor hun voedsel. Hindoes
behandelen hun koeien als heilige dieren, en eten nooit rundvlees, ook niet
als ze geen echte vegetariërs zijn.
De Hindoe-Drie-Eenheid
De belangrijkste drie hindoe-goden zijn Brahma (de schepper), Vishnu (de
beschermer) en Shiva (de verwoester).
Heilige boeken en verhalen
De Hindoes hebben geen heilig boek zoals de Bijbel voor de christenen,
maar hebben veel verschillende heilige teksten. De taal die de mensen
gebruikten was Sanskriet, de taal van het Arische volk .
De heilige draad
Voor jongens uit de drie hoogste kasten vindt de belangrijkste plechtigheid
in hun jeugd plaats tussen hun negende en elfde jaar. Dan krijgen zij van de
priesters hun heilige draad. Die moeten zij heel hun leven over hun linker
schouder en onder hun rechter arm dragen. Het is een teken van een
nieuwe fase in hun leven, waarin zij meer te weten komen over hun
godsdienst en meer verantwoordelijkheid gaan dragen.
Rode stip voorhoofd vrouwen
Veel vrouwen in India hebben een stip op hun voorhoofd. De tikka staat
symbool voor bescherming en zou het boze oog afwenden.
Na de rondgang door de tempel is de bus weer gemaakt en kan iedereen
voor of in het midden van de bus instappen.
We gaan naar het centrum van Hamm voor de
koffiepauze die we houden bij het café de Egoist.
De stad Hamm is van oudsher een handelsstad en als stad in het Ruhrgebied
ook arbeidersstad. In de 19 e eeuw werd de stad groot door de mijnbouw.
13

In 1908 voltrok zich hier een grootte mijnramp. Er brak brand uit in de
Radbotmijn en deze kon men niet blussen. De brand werd steeds heviger en
men vreesde een explosie, door een grootte hoeveelheid mijngas, die de
hele stad zou verwoesten. Men besloot de mijn vol water te pompen.
Hierbij zijn 346 mijnwerkers om het leven gekomen.
In Hamm staan nog maar weinig historische gebouwen. In de 2 e
wereldoorlog is de stad volledig plat gebombardeerd. Na de oorlog heeft
men snel weer een bewoonbare en leefbare stad gebouwd. Een bijzonder
gebouw staat in het Maximilianpark, de glazen Olifant. Dit is een 35 meter
hoge staal- glasconstructie die de kolenwasserij van de Radbotmijn in een
kunstwerk veranderde.
Na binnenkomst wordt er eerst
een film getoond in het Multi
media theater Rotarium over
allerlei wetenswaardig-heden
over de geschiedenis van de
brouwkunst. Daarna start een
tour door de brouwerij met de
S‟TEAMer-bus. Via grote platte
beeldschermen in de bus
ontvangen we informatie in
woord en beeld over de
verschillende processen in de
brouwerij.
Weer terug naar Soest voor de lunch van
13.00 uur. ‟s middags vertrekken we met
39 personen naar de Warsteiner-
bierbrouwerij in Warstein.
In het Lachenbachtal ligt de Warteiner
brouwerij in het bospark. Het
bedrijfsterrein beslaat een oppervlakte van
580.000 m2, wat vergelijkbaar is met 80
voetbalvelden. Warstein claimt dat het, het
zuiverste bier is dat er ooit gebrouwen is.
Stap voor stap het brouwproces: Het water dat wordt gebruikt is afkomstig
uit de eigen bron in het natuurpark Arnsbergerwald.
1. Het schroten: De schrootmolens walsen de mout plat. Zo kunnen de
inhoudstoffen later gemakkelijker in het brouwwater worden opgelost.
2. Het roeren: Bij het roeren (beslag maken) wordt de geschrote mout
gemengd met heet brouwwater. Daarbij ontstaat onder invloed van
het enzym “diastase” vergistbare moutsuiker uit het zetmeel.
3. Het klaren: In de klaringskuip wordt de mout gescheiden in vaste en
vloeibare bestanddelen. De heldere vloeistof die daarbij gewonnen
wordt, heet wort. Het vaste bestanddeel dat achterblijft wordt
bierborstel genoemd.
14

4. Het wortkoken: In de wortketel wordt hop aan het wort toegevoegd
en gekookt. Door het koken wordt het stamwortgehalte bepaald.
5. Het verwijderen van hopresten en eiwitten: Bij het wortkoken
komen eiwitten vrij. De whirlpool scheidt dit bezinksel door
centrifugaalkracht van het wort.
6. Het afkoelen: In de wortkoeler wordt het wort snel afgekoeld tot de
begintemperatuur voor de gisting.
7. Het gisten starten: Nu wordt de gist bij de wort gevoegd en hiermee
wordt het gistingsproces gestart: moutsuiker in het wort wordt
omgezet in alcohol. Daarnaast ontstaan er koolzuur veel aromastoffen.
8. Het lageren: In de lagertank rijpt het bier en kan het koolzuur zich in
alle rust aan het bier binden.
9. Het filteren: Na het lageren wordt het bier gefilterd. De laatste resten
gist worden zo verwijderd. Nu is het bier helemaal helder.
10. Het bottelen: In de laatste fase wordt het bier in flessen, vaten
en blikjes gebotteld, waarna het is voor distributie over de hele
wereld.
Enkele interessante feiten van de Warsteinbrouwerij:
Aantal medewerkers: 2500
Productie: 590 miljoen liter
Buitenlandse verkoop: 220 miljoen liter
Exportlanden: meer dan 60
Omzet: 510 miljoen euro
Aantal verpakkingen: 29
Voor hergebruik: 78%
Echt Duits bier wordt gebrouwen conform het
Duitse Reinheitsgebot uit 1516. Dit Reinheitsgebot
bepaalt dat bier alleen gebrouwen mag worden
met water, gerstemout en hop. Elke andere toevoeging is verboden.
Na afloop neemt menigeen een heerlijk pintje bier of een pintje fris.
Op de terugweg wordt volop
gezongen.
Onder leiding van Miet
Wientjes zingt het Warsteiner
koor het hoogst lied en
Willemien zorgt met drie maal
drie is negen dat iedereen
zijn of haar lied zingt.
Om 19.00 ons afscheiddiner diner in Soest. Iedereen
laat het zich goed smaken. ‟s Avonds is het weer
kaarten, bijkletsen of op tijd naar bed en de koffer
pakken.
15

Vrijdag 6 augustus 2010
Iedereen is op tijd voor het ontbijt.
Daarna worden de koffers in de bus
gepakt.
Om 10.20 uur arriveren 2 huifkarren
beiden, getrokken door 2 friese
paarden van Hof Hageman uit Soest.
Voordat we aan de lunch van12.15 uur
beginnen brengen we hulde aan het Gouden
bruidspaar van den Heuvel uit Haps.
Zij betreden als laatste de eetzaal en worden
onder luid gezang verwelkomt. Namens
allemaal van Harte Gefeliciteerd en nog heel
veel gelukkige jaren samen.
Voordat we gaan rijden worden de zijpanelen
omhoog gedaan. Als we aan het rijden zijn
blijkt het voor menigeen toch te koud en laten
we ze weer vlug zakken.
Om 11.15 uur
zijn we weer terug bij het Prodomo Hotel.
De 4 dames die niet meegingen met de
rondrit zijn natuurlijk heel erg blij dat we weer
terug zijn.
Broeder Mijndert spreekt een gebed uit voor
het gouden bruidspaar, dat daarna het
buffet mag openen.
Riet bedankt samen met Mevr. Verhoeven
het personeel van Prodomo en Silvie en Dolf
voor de gastvrijheid en de verzorging die wij
in het hotel hebben gekregen. Daarna
overhandigt Mevr. Verhoeven de envelop
met inhoud voor het personeel.
16

Onderweg is er geen tijd om bij een restaurant te
pauzeren en daarom doen we een rondje koffie, thee,
bier en fris in de bus. Onze chauffeur op deze reis Joan
van Wijk wordt door Riet bedankt, voor de rustige reis,
voor het geduld en de fijne samenwerking. Maar ook
een woord van dank voor de vrijwilligers, broeder
Mijndert en natuurlijk alle vakantiegangers die er
gezamenlijk een geweldige vakantie van hebben
gemaakt.
Nadat we afscheid hebben genomen
willen we om 13.30 uur vertrekken.
Maar we hebben weer eens panne, de
voorste deur sluit niet meer.
Paul komt meehelpen en tot slot komt
Dolf met de waterpomptang en Silvie
assisteert met het openen en sluiten van
de deur.
Met een vertraging van een kwartier
vertrekken we om 13.45 uur vanuit
Soest naar Cuijk.
We arriveren om 16.20 uur in Cuijk waar ons afscheiddiner wordt
geserveerd. Dan is het afscheid nemen van iedereen die ons in Cuijk verlaat.
Omstreeks 18.45 uur arriveren we in Overloon.
We zwaaien Joan nog uit en nemen afscheid van elkaar.
17

Schön, dass Sie da waren, und auf Wiedersehen!
Fijn dat u erbij was en tot ziens,
Joan, Riet, Joke en Coby
18

De rattenvanger van Hamelen
Eens, heel lang geleden, werd het Duitse stadje Hamelen overvallen door
horden ratten. Niemand had deze soort ooit gezien en niemand zal die ooit
weer zien. Het waren grote zwarte monsters. Ze waren zo brutaal dat ze
midden overdag over de straat renden. Ze zwermden de huizen binnen,
zodat de mensen op het laatst geen vin meer konden verroeren zonder er
een aan te raken.
Als de bewoners zich 's morgens aankleedden, vonden ze overal ratten, zelfs
in hun broeken en onderrokken, in hun zakken en schoenen. Als ze iets
wilden gaan eten, had de vraatzuchtige bende alles al weggesleept van de
kelder tot de zolder. 's Nachts was het nog erger. De lichten waren nog niet
uit of die onvermoeibare knagers gingen aan het werk.
Ze zochten en snuffelden langs het plafond, over de vloer, in de kasten en
bij de deuren. Ze waren overal. Ze maakten zo'n lawaai met hun geknabbel
en geknaag dat zelfs een dove nog geen uur rust had. Katten noch honden,
vergif noch vallen, gebeden noch kaarsen voor alle heiligen hielpen iets.
Hoe meer ratten men doodde des te meer kwamen er bij.
Maar eens, op een vrijdag, kwam er een man met een vreemd gezicht in de
stad aan. Hij speelde op een fluit en zong telkens weer dit liedje:
Wie leert ziet gewis, Wie of dit is: De rattenvanger.
Het was een lange, lompe kerel, dor en bruinverbrand, met een kromme
neus, een snor als een rattenstaart en twee grote gele, spottende
steekogen. Hij droeg een grote vilten hoed met een rode haneveer, een
groen jasje met een leren riem en een oranje broek. Zijn voeten staken in
sandalen. Die had hij vastgemaakt met kruisbanden, zoals zigeuners dat
doen. Je kunt hem zo nog zien op een gebrandschilderd raam in de
kathedraal van Hamelen.
Op het grote marktplein voor het stadhuis bleef de man staan.
Hij draaide zijn rug naar de kerk terwijl hij door bleef zingen: Wie leert ziet
gewis Wie of dit is: De rattenvanger.
De gemeenteraad was juist bijeen om nog eens te praten over deze
Egyptische plaag, waar niemand de stad van kon verlossen.
De vreemdeling liet de raadsleden weten dat hij hen van alle ratten zou
bevrijden. Hij zou dat doen vóór de nacht viel.
Maar ze moesten hem er wel goed voor betalen. "Hij is een tovenaar!"
riepen de burgers uit één mond. "We moeten voor hem oppassen."
De burgemeester stelde hen gerust. Hij zei: "Tovenaar of niet, als deze
fluitspeler de waarheid spreekt, dan heeft hij dit afschuwelijke ongedierte op
ons afgestuurd. En nu wil hij ons er voor goed geld weer van afhelpen.
Goed dan, wij moeten leren de duivel met zijn eigen wapens te verslaan.
Laat het maar aan mij over."
De burgers vonden hun burgemeester een schrandere man en ze zeiden dus
19

tegen elkaar: "Laat het maar aan hem over."
En de vreemdeling werd bij hen gebracht. "Vóór de nacht," zei hij, "zal ik
alle ratten van Hamelen hebben weggejaagd, als u me slechts een schelling
per kop betaalt. "Een schelling per kop?" jammerden de raadsleden.
"Dat komt op miljoenen daalders!" De burgemeester haalde alleen zijn
schouders op en zei tegen de vreemdeling: "Afgesproken! Voor de ratten zal
een schelling per kop betaald worden, zoals u vraagt." De fluitspeler zei dat
hij diezelfde avond nog zou beginnen, zo gauw de maan opging.
Hij zei ook nog dat de inwoners rond die tijd niet op straat mochten komen.
Ze mochten alleen van achter hun ramen toekijken.
Het zou een prachtig gezicht worden. Toen de andere inwoners van Hamelen
van de afspraak hoorden, riepen ook zij uit: "Een schelling per kop! Dat zal
ons een hoop geld kosten!" "Laat het aan de burgemeester over," zeiden de
raadsleden, terwijl ze elkaar veelbetekenend aankeken. En de brave mensen
van Hamelen herhaalden: "Laat het aan de burgemeester over." Tegen de
avond verscheen de fluitspeler weer op het marktplein. Net als de eerste
keer ging hij met zijn rug naar de kerk staan. Op het moment dat de maan
boven de horizon uitkwam, weerklonk de fluit: Trarira, trari! Eerst was het
een slepend, strelend geluid. Toen werd het steeds krachtiger en dringender
en het klonk zo helder en luid dat het tot in de verste stegen en
schuilhoeken van de stad te horen was.
Al gauw kwamen de ratten naar buiten. Ze kwamen uit de kelders, van de
vliering, van onder de meubels, uit alle hoeken en gaten van de huizen.
Ze zochten naar de voordeur, stortten zich de straat op en - trip, trip, trip -
begonnen in lange rijen naar de voorkant van het stadhuis te rennen.
Grote golven bedekten de straten, zo dicht opeen liepen ze. Het leek wel een
overstroming.
Toen het plein helemaal vol was, draaide de fluitspeler zich om en ging, nog
steeds luid spelend, naar de rivier die langs de stadsmuren van Hamelen
stroomt. Daar aangekomen keek hij om; de ratten kwamen achter hem aan.
"Hup! Hup!" riep hij, terwijl hij met zijn vinger naar het midden van de
stroom wees.
Daar klokte het water rond en werd omlaag gezogen als in een trechter.
En hup, hup, zonder te aarzelen maakten de ratten de sprong, zwommen
lijnrecht naar de trechter, doken er voorover in en verdwenen. Het plonzen
ging zo zonder ophouden door tot middernacht. Tenslotte kwam er een grote
fat aan, wit van ouderdom. Hij had zich met moeite voortgesleept en hield
nu stil op de oever. Het was de koning van de troep. "Zijn ze er allemaal,
Vriend Withaar?" vroeg de speler. "Ze zijn er allemaal," antwoordde de witte
rat. "En met z'n hoevelen waren jullie?" "Met negenhonderdnegentigduizend,
negenhonderdnegenennegentig." "Goed geteld?" "Goed geteld!" "Ga dan en
voeg u bij hen, oude koning, en tot ziens." En de oude witte fat sprong op
zijn beurt in de rivier, zwom naar de draaikolk en verdween.
20

Toen de fluitspeler zo zijn opdracht had uitgevoerd, ging hij naar bed in de
herberg. En voor het eerst in maanden sliepen de inwoners van Hamelen die
nacht rustig.
De volgende morgen om negen uur verscheen de fluitspeler op het stadhuis,
waar de raad op hem wachtte. "Al uw ratten zijn gisteren in de rivier
gesprongen," zei hij tegen de raadsleden, "en ik sta er voor in dat er geen
enkele terug zal komen naar de stad. Er waren er negenhonderd-
negentigduizend, negenhonderd en negenennegentig, tegen een schelling
per kop. Reken dat eens uit!" "Laten we eerst de koppen rellen.
Een schelling per kop is een kop per schelling. Waar zijn de koppen?"
De rattenvanger had deze gemene tegenzet niet verwacht. Hij werd bleek
van woede en zijn ogen schoten vuur. "De koppen!" schreeuwde hij. "Als
jullie daar prijs op stellen, ga ze dan zoeken in de rivier!"
"Zo?" Hernam de burgemeester, "dus u weigert de voorwaarden van de
overeenkomst na te komen? Dan zouden wij van onze kant elke betaling
kunnen weigeren. Maar u bent ons van nut geweest en daarom zullen wij u
niet laten gaan zonder een beloning." Met deze woorden bood hij hem vijftig
daalders aan. "Houdt uw beloning maar zelf," antwoordde de fluitspeler
trots. "Als u mij niet betaalt, zal ik door uw kinderen betaald worden."
Hierop trok hij zijn hoed over zijn ogen, liep haastig het stadhuis uit en
verliet de stad zonder tegen een sterveling iets te zeggen.
Toen de bevolking van Hamelen hoorde hoe de zaak afgelopen was, wreven
ze zich in de handen en lachten. Dat de fluitspeler er zo slecht was
afgekomen, vonden ze helemaal niet erg. "Die is in zijn eigen kuil gevallen,"
zeiden ze.
Maar waar ze het hardst om moesten lachen, was zijn dreigement, dat hij
zich door hun kinderen zou laten betalen. Ha! Ha! Zulke schuldeisers zouden
ze hun hele verdere leven wel willen hebben. De volgende dag, een zondag,
gingen ze opgewekt naar de kerk. Ze waren blij dat ze na afloop eindelijk
eens iets lekkers zouden kunnen eten, waar de ratten niet aan hadden
gezeten. Ze waren helemaal niet voorbereid op het verschrikkelijke, dat hun
wachtte toen ze thuiskwamen: nergens kinderen! Ze waren allemaal
verdwenen! "Onze kinderen! Waar zijn onze arme kinderen?" was de kreet
die spoedig in alle straten te horen was. Toen kwamen drie kleine jongens
jammerend en schreiend door de oostelijke stadspoort, en dit verhaal kwam
eruit: Toen de ouders in de kerk zaten, klonk er wonderlijk mooie muziek in
de straten.
Aangetrokken door de betoverende klanken waren alle jongens en meisjes
die thuis gelaten waren al gauw naar het grote marktplein gegaan.
Daar vonden ze de rattenvanger die op zijn fluit speelde.
Toen de vreemdeling wegging, waren ze hem gevolgd. Dravend, zingend en
dansend op de tonen van de muziek waren ze meegelopen tot aan de voet
21

van de berg, die je ziet als je Hamelen binnenkomt. Toen ze bij de berg
kwamen, ging deze open. De speler was met hen naar binnen gegaan.
Toen sloot de berg zich weer.
Alleen de drie kleinen die het avontuur vertelden, waren als door een
wonder buiten gebleven. De een was kreupel en kon niet hard genoeg lopen.
De tweede was zo vlug het huis uitgerend dat hij maar één schoen aan had.
Hij had zich aan een grote steen gestoten en kon bijna niet voort.
De derde was op tijd gekomen, maar toen hij zich haastte om naar binnen te
gaan, was hij zo hard tegen de wand van de berg gebotst dat hij achterover
gevallen was. Op dat moment was de berg achter zijn vriendjes dicht
gegaan.
Toen de ouders dit hoorden, gingen ze nog harder jammeren. Ze holden met
pieken en houwelen naar de berg en zochten tot de avond naar de opening
waardoor hun kinderen verdwenen waren. Tevergeefs.
Toen de nacht viel, keerden ze tenslotte radeloos naar Hamelen terug.
Maar het ongelukkigst voelde zich de burgemeester die met de speler had
onderhandeld. Hij had drie zoons en twee dochters verloren. Tot overmaat
van ramp overstelpten de inwoners van Hamelen hem met verwijten. Ze
vergaten daarbij dat ze het de dag tevoren met hem eens waren geweest.
Wat was er met die ongelukkige kinderen gebeurd? De ouders bleven hopen
dat ze niet dood waren en dat de rattenvanger, die stellig uit de berg
gekomen was, hen meegenomen had naar zijn eigen land. Daarom lieten ze
nog jarenlang in verschillende landen naar hen zoeken. Maar niemand vond
ooit een spoor van de arme kinderen. Pas veel later hoorde men er weer iets
over. Ongeveer honderd vijftig jaar na de droevige gebeurtenis, toen er
geen vader, moeder, broer of zuster uit die tijd meer over was, kwamen er
op een avond enkele kooplieden uit Bremen in Hamelen aan. Ze waren uit
het oosten op weg naar huis. Ze vroegen de gemeenteraad te spreken. Ze
vertelden dat ze op de doortocht door „n Roemenië in een bergachtige streek
geweest waren. Het heette daar Transsylvanië. De bewoners spraken alleen
maar Duits, terwijl iedereen rondom hen Roemeens sprak. Deze mensen
hadden verklaard dat ze uit Duitsland kwamen, maar dat ze niet wisten hoe
ze in dit vreemde land waren terechtgekomen. "Welnu," zeiden de Bremer
kooplieden, "deze Duitsers moeten de nakomelingen zijn van de verloren
kinderen van Hameln."
De bevolking van Hameln twijfelde daar niet aan. En sindsdien zijn ze ervan
overtuigd dat de Transsylvaniërs van Roemenië hun landgenoten zijn, van
wie de voorouders als kinderen uit Hameln zijn weggevoerd door de
fluitspeler. Er zijn een heleboel dingen op de wereld die moeilijker te geloven
zijn dan dit.
22