Verslag Informatiebijeenkomsten 2013 - Open Monumentendag

Verslag Informatiebijeenkomsten 2013
Algemeen
De informatiebijeenkomsten van 2013 zijn gehouden op twaalf verschillende locaties in het land, in Alkmaar,
Leeuwarden, ’s-Hertogenbosch, Roermond, Groningen, Assen, Dordrecht, Goes, Amersfoort, Zwolle, Arnhem en
Leiden. In totaal werden de bijeenkomsten bezocht door 214 personen. Tijdens de bijeenkomsten werd een
planning (opgenomen in dit verslag), themadocumentatie (zie bijgaand) en informatie over de Fehac (zie
bijgaand) uitgereikt. Bijgevoegd is tevens informatie over de verzekering.
Korte terugblik 2012
De Stichting Open Monumentendag is in 2012 verhuisd naar het Korenmetershuis, in het centrum van
Amsterdam. Momenteel werken er vier mensen voor de landelijke stichting: Edith den Hartigh (directeur), Annet
Pasveer (beleids- en inhoudelijk medewerker), Sabine Niekel (communicatiemedewerker) en Anita Leeflang
(administratief medewerker). In het Korenmetershuis is eveneens Erfgoedvereniging Heemschut gevestigd, die
zich net als de Open Monumentendag inzet voor het draagvlak voor en het behoud van monumenten.
In 2012 werd de 26 e editie van de Open Monumentendag georganiseerd, met als landelijk thema Groen van Toen.
Het was een geslaagde Open Monumentendag, met mooi weer, bezoekers wandelend en fietsend langs het
monumentale groen, veel gezinnen op pad. Het thema sloot aan bij het Jaar van de Historische Buitenplaats, en
dat was, zeker op het gebied van publiciteit een grote meerwaarde. Het thema Groen van Toen hield in dat het
aantal openstellingen iets lager was dan anders en sommige groene monumenten zijn in feite altijd open, maar
vaak door extra activiteiten toch bijzonder om tijdens de Open Monumentendag te bezoeken.
De stichting was zeer tevreden over de publiciteit. Duizenden artikelen zijn er verschenen in regionale en lokale
bladen en ook landelijk is er veel aandacht aan de Open Monumentendag besteed, met grote artikelen in de
landelijke kranten. Ook op de landelijke televisie is de Open Monumentendag in beeld geweest, niet alleen bij
het NOS-journaal, maar ook de serie Markante Monumenten, uitgezonden in de week voor de Open
Monumentendag bij de NTR, medegefinancierd door Rabo Vastgoedgroep en het Nationaal Restauratiefonds.
Daarnaast was er televisie exposure rond de landelijke opening in Zuid-Limburg, een sfeervolle bijeenkomst op
Kasteel Vaeshartelt bij Maastricht en Château Sint Gerlach bij Valkenburg.
In 2012 is er actief ingezet op het gebied van de sociale media, met name op Twitter, maar ook op Facebook.
Inzet op het gebied van sociale media was ook een van de aandachtspunten van de Agenda voor de Toekomst die
in het jubileumjaar (2011) is geformuleerd: De Open Monumentendag staat OPEN voor: alle generaties, alle
interessegroepen, vrijwilligers en eigenaren, lokale en regionale initiatieven, samenwerking en partnerschap,
door het jaar heen en voor nieuwe en sociale media. In het kader van de agenda was er in 2012 ook weer een
Open Monumenten Klassendag, is het Open Monument van de Maand gelanceerd en was er de nieuwe website.
De uitwerking van de nieuwe website viel tegen en de beoogde planning is daarbij niet gehaald hetgeen veel
ongemak heeft opgeleverd voor de comités en voor de landelijke stichting. In 2013 moet de website het beoogde
resultaat opleveren.
Website
Tijdens de bijeenkomst wordt een beeld gegeven hoe de website er in zijn totaliteit uit komt te zien, zowel de
front-end, oftewel hoe het publiek de website ziet, als de back-end, oftewel de inlog voor comités. De website
betekent daarbij een sterkte verbetering ten opzichte van de oude website die in feite een uitgebreide
zoekmachine was. Het uitganspunt voor de nieuwe website was dat het niet slechts een middel was om mensen

te informeren, maar meer om hen te activeren en te laten participeren in de Open Monumentendag. De website
moet mensen verleiden en een goed gevoel geven. Dat betekent dat er ook veel meer met beeld wordt gewerkt
dan voorheen. Uitgangspunt is ook dat er meerdere doelgroepen worden aangesproken. Daarvoor is er een
indeling gemaakt in vier ‘pijlers’: Bezoeken, Meewerken, Onderwijs en Organisatie. Daarbij wordt gewerkt met
zogenaamde tegels, blokjes informatie die de landelijke stichting zelf beheert en kan veranderen van
samenstelling om in te kunnen spelen op recente ontwikkelingen. De homepage bevat doorgaans het filmpje van
het Open Monument van de Maand en ook een twitter-tegel, nieuws en gedurende een bepaalde periode de
zoek-tegel waarmee monumenten en activiteiten kunnen worden gevonden die men tijdens de Open
Monumentendag kan bezoeken. In het kort worden de vier pijlers doorgenomen. Bezoeken betekent het
bezoeken van de Open Monumentendag of van monumenten het hele jaar door. Hier staat bijvoorbeeld ook
informatie over het landelijke thema van de Open Monumentendag. Meewerken betekent meewerken aan de
Open Monumentendag, dat kan als vrijwilliger, als monumenteneigenaar of bijvoorbeeld als amateurkunstenaar
om iets te doen op de Open Monumentendag. Hiervoor is het op dit moment mogelijk om als vrijwilliger of
eigenaar een formulier in te vullen met alle gegevens dat de landelijke stichting ontvangt en doorstuurt naar het
betreffende comité. Tijdens de bijeenkomsten volgt hier een korte discussie over. De meeste comités vinden
deze nieuwe ‘dienst’ zeer plezierig, maar er zijn ook comités die hun eigen methode hebben om vrijwilligers en
eigenaren te benaderen en doen dat liever via hun eigen kanalen. Belangrijk is dat de lokale organisatiewijze
goed wordt uitgelegd en dat er geen verwachtingen worden gewekt die niet waargemaakt kunnen worden.
Onder Onderwijs valt de Open Monumenten Klassendag maar daar kunnen ook andere onderwijsprojecten komen
te staan en bijvoorbeeld informatie voor spreekbeurten. Bij Organisatie vindt men informatie over de
organisatie van de Open Monumentendag, over de comités, de landelijke stichting, Missie, Kernwaarden etc.
Zowel voor de pers als voor het publiek die meer wil weten. Voorts wordt het zoeken uitgelegd. Men kan zoeken
(naar monumenten en activiteiten) via de kaart of via het zoekformulier. Bij de zoekresultaten verschijnen
monumenten met een symbool van het monument (kerk, kasteel etc.) met eventueel een activiteit (A) dat aan
het monument is gebonden, of een losse activiteit, dan staat er alleen een A. Klikt men door dan verschijnt de
monumentenpagina, voorzien van een foto (max vier), een beschrijving en eventuele activiteiten (bv.
rondleiding) of bijzonderheden (inschrijving verplicht). Als men op een activiteit gaat staan kan er een pop-up
met nadere informatie verschijnen. Een losse activiteit, die niet is gebonden aan een monument zoals een
stadswandeling, heeft een zelfde opbouw als een monumentenpagina. Verschil met de vorige website is dat de
monumenten die via de zoekmachine verschijnen allen betrekking hebben op de Open Monumentendag.
Monumenten die het hele jaar door open zijn verschijnen op een andere plek op de website. Naast de pagina’s
met monumenten en activiteiten op de Open Monumentendag is er een gemeentepagina, ook een nieuw
element van de website. Hier verschijnt algemene informatie over de Open Monumentendag (data, thema,
verwijzing naar publieksinformatie) maar ook de samenvatting van het programma en er is een mogelijkheid om
lokale brochures in de vorm van een pdf of andere bestanden hier in op te nemen. Vanuit deze pagina kan men
ook naar het overzicht van monumenten en activiteiten. Men kan er foto’s plaatsen, maar ook filmpjes. Dat
geldt voor alle beelden die comités op de website kunnen plaatsen, niet alleen foto’s maar ook filmpjes zijn
mogelijk. De comités voeren alle informatie in via de inlog. Daarbij zijn er vijf onderwerpen die men in een
midden kolom kan bewerken: Mijn gemeente, dat betreft informatie voor de hierboven genoemde
gemeentepagina, Mijn monumenten (monumentenbeschrijvingen en monument-gebonden activiteiten), Mijn
activiteiten (losse activiteiten), Mijn Klassendag en Mijn gegevens (contactgegevens voor intern gebruik). Via
een vaste kolom aan de rechter kant verschijnt informatie die te maken heeft met de organisatie en de
communicatie met de landelijke stichting. Het bestellen van producten vindt plaats via een webwinkel.
2

Groot verschil met de vorige website maakt het feit dat de informatie die comités invoeren via de website direct
verschijnt op de front-end, er wordt niet meer geaccordeerd door de landelijke stichting. Steekproefsgewijs zal
de landelijke stichting wel controles uitoefenen maar de comités beheren (en controleren) de informatie op de
website voornamelijk zelf.
Er wordt momenteel nog steeds gebouwd aan de website. Afronding van de verschillende onderdelen volgen
daarbij de planning van de voorbereidingen van de Open Monumentendag van 2013.
Sociale media
De Stichting Open Monumentendag moedigt de comités aan om ook actief te zijn op Twitter. Twitter betreft
vooral korte berichtjes, is vooral een vluchtig medium en mede door het re-tweeten van berichten van de 22
tweetende comités wordt er gewerkt aan een netwerk waar landelijk en lokale nieuwsfeiten worden verstuurd.
De landelijke stichting heeft ruim tweeduizend volgers, voor een cultureel evenement is dat een mooi begin. De
stichting is eveneens actief op Facebook, dat is wat persoonlijker maar heeft ook een hogere drempel. Ook een
zevental comités doen hieraan mee. Op verzoek van de comités zal de landelijke stichting een korte handleiding
maken voor sociale media, speciaal voor de comités. In het voorjaar van 2013 verschijnt ook de eerste digitale
nieuwsbrief. Daarin verschijnt hoofdzakelijk landelijk nieuws maar ook regionale of lokale items van landelijke
betekenis kunnen hierin een plek krijgen. Ook comités kunnen daarvoor kopij aanleveren. De redactie zal de
criteria nader omschrijven. Met de nieuwsbrief beoogt de landelijke stichting een toename van het verkeer op
de website.
Thema Macht & Pracht
De aanleiding voor het thema Macht & Pracht wordt gevormd door de vieringen van 300 jaar Vrede van Utrecht
en door 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden. De viering van de Vrede van Utrecht verwijst naar 1713 toen na
een lange reeks bloedige Europese oorlogen de vrede werd gesticht aan de onderhandelingstafel en niet op het
slagveld. Het was een gebeurtenis van grote internationale betekenis, en de vrede van Utrecht wordt dit jaar
ook uitgebreid gevierd in Utrecht. De viering van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden duurt officieel van
november 2013 tot in 2015. De Open Monumentendag met het thema Macht & Pracht vormt daarbij de opmaat.
Wat wordt bedoeld met Macht & Pracht? Als er sprake is van pracht, oftewel schoonheid, weelde of een andere
manifestatie van een boodschap, in relatie tot macht, de invloed van mensen of van een organisatie of
beweging. De Stichting Open Monumentendag legt Macht & Pracht uit aan de hand van 9 onderwerpen die
worden omschreven in het themadocument, dat als inspiratie kan dienen. Deze onderwerpen zijn:
1. Politiek
2. Handel & economie
3. Rechtspraak
4. Geestelijkheid
5. Militaire macht
6. Adel & Patriciaat
7. Monarchie
8. Wetenschap & filosofie
9. Diplomatie
Het thema is breed en biedt vele aanknopingspunten om de regionale of lokale geschiedenis met verschillende
machten in kaart te brengen. De gebouwen die te maken hebben met het thema lopen uiteen van stadhuizen
(politieke macht), bankgebouwen (economische macht), landgoederen en kastelen (adellijke macht) tot kerken
3

(geestelijke macht) maar ook rechtbanken (rechtelijke macht), paleizen (koninklijke macht), kazernes en forten
(militaire macht) en universiteitsgebouwen (macht van de wetenschap). Ook boerderijen passen in het thema
(macht van de boeren), en hoogheemraadschapshuizen en gemalen (macht van het water). De meeste comités
gaan met het thema aan de slag. Het aanbod van monumenten en activiteiten voor het publiek zal van
eenzelfde gevarieerdheid getuigen als hierboven omschreven en de verschillende machtsfactoren in een
bepaalde regio aan het licht brengen, zoals de macht van de boterhandelaren, de boerenadel, de
steenfabrikanten, gilden, adel, geestelijkheid, de macht van bepaalde families, de macht van het water. Recht
werd gesproken in herbergen of onder de lindeboom en diverse andere uitingen van macht en pracht zijn
genoemd; kleding, sieraden, ceremonies, kerkschatten.
Over het thema verschijnt er een themapublicatie. Ook zal er weer een themabeeld van Macht & Pracht
verschijnen. Tijdens de bijeenkomst wordt een schets getoond die momenteel verder wordt uitgewerkt.
Elementen van de schets zijn: monumentenschild, speelkaart en koning. Er is niet gekozen voor een bepaald
type gebouw, dat gezien de breedheid van het onderwerp ook niet mogelijk is. Het themabeeld wordt voor de
comités toepasbaar door een zogenaamde format waarmee een comité een lokale brochure kan maken.
Activiteiten 2013
De Open Monumentendag vindt plaats in het weekend van 14 en 15 september, de Open Monumenten Klassendag
vindt plaats op vrijdag 13 september. De Open Monumenten Klassendag valt in 2013 niet meer binnen de
meerjarensubsidie van het Fonds voor Cultuurparticipatie en wordt door de Stichting Open Monumentendag zelf
gefinancierd. Daarbij zijn er wel in 2013 een aantal ontwikkelingen in gang gezet die betrekking hebben op de
klassendag van 2013: 1. vereenvoudiging van het lesmateriaal . In plaats van 14 Monumentenkijkers maar één
algemene kijker 2. Doorontwikkeling van de Monumensjes; en 3. Verdere digitalisering van het project. Daarbij
zal de website een grotere rol spelen en wordt er gewerkt aan de toepassing van een digitaal schoolbord.
Daarmee verdwijnt de dvd als voorbereidende les in de klas. Vanwege de vereenvoudiging van het lesmateriaal
is er meer ruimte in de planning gekomen. Comités hebben nu meer tijd om monumenten te vinden waar de
kinderen naartoe kunnen.
De landelijke opening vindt plaats op donderdag 12 september, in de stad Utrecht, dat hangt uiteraard samen
met de viering van de Vrede van Utrecht. Een tweetal locaties vormen onderdeel van het programma, Paushuize
en de Domkerk, naast een breed aanbod van excursies naar diverse locaties in het kader van Macht & Pracht en
van de Vrede van Utrecht.
Het Open Monument van de Maand wordt verder vervolgd. Elke maand is er ergens een monument in Nederland
dat in die maand gratis open gaat voor het publiek en ook op de eerstvolgende Open Monumentendag, en dat in
het teken staat van het komende thema. Rabo Vastgoedgroep maakt op dit moment filmpjes van de betreffende
monumenten die op de homepage van de landelijke website worden geplaatst. Er zijn aldus per jaar twaalf
plaatsen voor het Open Monument van de Maand. Tot en met komende Open Monumentendag is de inschrijving
vol. Over enige tijd volgt weer een oproep voor aanmeldingen na september, die passen in het thema van Open
Monumentendag 2014.
Ten aanzien van pers en publiciteit 2013 zijn de website en de sociale media reeds besproken. Er zal in april een
foldertje of flyer op papier verschijnen dat ook door de comités besteld kan worden. In april (18 – 20 april) staan
medewerkers van de Stichting Open Monumentendag op de Restauratiebeurs in de Brabanthallen in
’s-Hertogenbosch. Dit jaar zullen er provinciale persberichten verschijnen met per provincie gegevens over de
verschillende programma’s en er komt een (digitaal) overzicht van de landelijke aanraders, ook per provincie,
om mensen een handje te helpen bij het maken van de keuze van hun OMD- programma.
4

In mei kunnen de comités via de website de produkten bestellen zoals vlaggen, spandoeken, posters,
raambiljetten, buttons en bewegwijzeringsbordjes. Tijdens de bijeenkomsten is gevraagd of comités
belangstelling hebben voor een bezoekerstellertjes, daar was wel belangstelling voor. De stichting zal dit onder
voorbehoud toevoegen aan het assortiment. Tevens wordt de mogelijkheid bekeken om tasjes wederom in het
assortiment op te nemen.
Comités en bezoekers kunnen ook dit jaar weer meedoen aan de internationale fotowedstrijd voor de jeugd voor
jongeren tussen 10 – 18 jaar. De winnende foto’s worden opgenomen in een internationale (digitale) brochure.
De stichting biedt daarnaast een tweetal rondvluchten per vliegtuig over acht Gelderse Kastelen aan. Informatie
via de website.
De FEHAC (Federatie Historische Automobiel- en Motorfiets Clubs) wil graag samen met de comités het mobiele
erfgoed onder de aandacht brengen van de bezoekers van de Open Monumentendag. Er zijn tal van
oldtimerclubs die een actieve rol kunnen spelen op de Open Monumentendag. Hiervoor kunt u zich via bijgaand
formulier aanmelden bij de FEHAC.
Ten aanzien van de verzekering worden de voorwaarden nog een keer onder de aandacht gebracht. Stichting
Open Monumentendag heeft een collectieve aansprakelijkheidsverzekering afgesloten ten behoeve van de
activiteiten rond de Open Monumentendag, inclusief de Open Monumenten Klassendag. Het gaat om een
aansprakelijkheidsverzekering, geldt in het geval van schade en er moet een veroorzaker bekend zijn. Het is een
secundaire verzekering, dat wil zeggen dat eerst gekeken wordt naar andere verzekeringen. Deze verzekering
geldt dus niet voor diefstal en vermissing. De comités ontvangen nog een keer de voorwaarden.
Planning
De planning van Open Monumentendag 2013 is als volgt:
15 februari - 15 maart Aanmelden deelname Open Monumentendag 2013 door comité via inlog
website
15 maart – 15 april Aanmelden deelname Open Monumenten Klassendag 2013 door comité via
website
15 mei Sluitingsdatum aanmeldingen scholen Open Monumenten Klassendag
maand mei Bestelmaand (promotiemateriaal OMD)
mei / juni Invoeren samenvattingen, openstellingen en activiteiten op
website
1 juni Definitieve opgave aantallen lesmateriaal Klassendag
Half juni Lesmateriaal Klassendag wordt door landelijke stichting naar scholen
gestuurd
5 t/m 9 augustus Distributie promotiemateriaal
12 september Landelijke opening Utrecht
13 september Open Monumenten Klassendag
14/15 september Open Monumentendag
1 oktober Sluitingsdatum internationale fotowedstrijd
5

Rabo Vastgoedgroep
In toenemende mate wordt door lokale comités samengewerkt met lokale Rabobanken. Het coöperatieve
gedachtengoed van de Rabobank sluit naadloos aan bij de Open Monumentendag. Het werken vanuit de lokale
gemeenschap is verweven in het beleid van de Rabobank Groep. Als comité zijn er twee mogelijkheden waarvoor
je een lokale Rabobank kan benaderen: een actieve samenwerking rondom Open Monumentendag of een
financiële bijdrage. Afgelopen jaar hebben we kunnen zien dat door wat extra stimulans, meer lokale banken
gebruik maken van de exposure rondom Open Monumentendag. Goede voorbeelden zijn onder andere
Amsterdam, Den Haag, Utrecht, Amersfoort, Eindhoven en Rotterdam. De lokale banken gebruiken het
evenement voor het organiseren van ledenarrangementen en gebruiken het verder in hun middelenmix: van
website, Rabo TV, berichten op de geldautomaten tot een artikel in het ledenmagazine Dichterbij. Met
betrekking tot een financiële bijdrage kan eventueel gebruik worden gemaakt van het Stimuleringsfonds (ook
wel Fonds Coöperatief Dividend genaamd). Alle lokale Rabobanken schenken elk jaar een deel van hun winst aan
het Stimuleringsfonds. Via dit fonds geven ze kleinschalige projecten in de lokale omgeving een steuntje in de
rug. Projecten die de samenleving verrijken op het gebied van leefbaarheid, educatie, zorg, welzijn en/of
milieu. Let wel, het gaat om een eenmalige sponsoring. Daarnaast wordt ook het sponsorfonds genoemd. Voor
meer informatie wordt verwezen naar de website van de lokale Rabobank.
Nationaal Restauratiefonds
Het Nationaal Restauratiefonds (NRF) biedt net als Rabo Vastgoedgroep vanaf het eerste jaar financiële
ondersteuning aan de Open Monumentendag. Afgelopen jaar heeft het NRF een posteractie op touw gezet.
Daarbij konden monumenteneigenaren via een tijdelijke website een poster in A3-formaat maken waarbij ze
tekst en een foto konden uploaden. Vervolgens werd de poster (gratis!) in vijfvoud opgestuurd. Er waren twee
versies, voor monumenteneigenaren die ook daadwerkelijk hun pand open stelde op de Open Monumentendag en
voor eigenaren die hun sympathie jegens de Open Monumentendag wilden betuigen. De posteractie vormt een
nieuw onderdeel van de landelijke promotie en zal ook in 2013 worden ingezet. De comités kunnen te zijner tijd
deze actie kenbaar maken aan de monumenteneigenaren, en ook zelf meedoen aan de actie.
Open Monumentendag 2014
Het thema van Open Monumentendag van 2014 gaat over vervoer, over transport en reizen. Binnenkort zal de
definitieve titel bekend worden gemaakt. Aanleiding voor dit thema is dat 2014 door de Stichting Mobiele
Collectie is uitgeroepen tot het Jaar van de Mobiliteit. In 2014 is het 175 jaar geleden dat de eerste
railverbinding in Nederland tot stand kwam. Stichting Open Monumentendag zal met het thema aandacht vragen
voor het vervoer via het water, de weg, het spoor en de lucht en het mobiele erfgoed dat daarbij hoort en
vooral de gebouwen of objecten die daarmee te maken hadden zoals kantoren, stations, kazernes, pakhuizen,
sluizen, koetshuizen etc. Het thema was vorig jaar reeds door de comités enthousiast ontvangen.
6