Eindredacteur programmaboekje Buitenplaatsen ... - Gizella Komondy

Cultuur, Theater & Muziek
BUITEN
PLAATSEN
1712 2012

VOORWOORD GEMEENTE
2012 is het Jaar van de Historische Buitenplaatsen. Voor de Utrechtse
Heuvelrug een ideale gelegenheid om onze rijkdom aan buitenplaatsen en
landgoederen in het zonnetje te zetten. De Stichting 100% Heuvelrug
heeft daarvoor een bijzondere vorm gevonden. Het eerste weekend van
de herfstvakantie openen acht oude ridderhoven hun poorten voor het
publiek en bieden een veelzijdig cultuurprogramma met theater, muziek,
wandelingen en ander vermaak. Een mooie combinatie van cultuur, natuur
en erfgoed die kenmerkend is voor de Utrechtse Heuvelrug.
Dit evenement staat in het teken van de Vrede van Utrecht:
300 jaar geleden vonden in onze provinciehoofdstad Europese
vredesonderhandelingen plaats. De acht buitenplaatsen die op 13 en 14
oktober een cultuurprogramma aanbieden, bestonden al in 1712-1713.
Eigenaren van toen mochten meedoen aan de onderhandelingen en de
culturele uitwisseling tussen de deelnemende landen. Nu, drie eeuwen
later, zetten zij cultuur en cultuurhistorisch erfgoed op een eigentijdse
manier opnieuw op de kaart.
De acht buitenplaatsen zijn via een fietsroute van bijna 20 kilometer
met elkaar verbonden. Als het weer meewerkt, een echte ‘herfstvakantie
ervaring’: de bossen en landerijen hebben in dit jaargetijde immers
prachtige kleuren. En, dat de buitenplaatsen zich openstellen, maakt dit
weekend helemaal bijzonder. De meesten zijn in particulier eigendom en
veelal ontoegankelijk voor publiek. Alle lof voor de Stichting 100%
Heuvelrug die door deze originele verbinding tussen heden, verleden,
natuur en cultuur, deze buitenplaatsen extra uitstraling geeft. En natuurlijk
dank aan de fondsen en de vele, enthousiaste vrijwilligers die dit mooie
programma mogelijk maken. Alle reden om dit jaar, nog meer dan anders,
uit te kijken naar de herfstvakantie!
Tim Verhoef
Wethouder Cultuur en erfgoed
BUITENPLAATSEN 1712 - 2012
INLEIDING
De meeste van de prachtige, eeuwenoude
buitenplaatsen die u dit
weekend op de Utrechtse Heuvelrug
bezoekt, waren in de 16e eeuw ridderhofsteden.
Een ridderhofstad was
een officieel erkend huis of kasteel
dat aan een aantal voorwaarden
moest voldoen. Zo moest er een
gracht aanwezig zijn en een boerderij
voor voedselvoorziening, en het
moest de plattelandsbevolking bescherming
bieden als er oorlog was.
Eigenaren van een ridderhofstad die
in de 17e eeuw tot de ridderschap
wilden toetreden, moesten onder
andere een vermogen bezitten en van
adel zijn. Het ridderschap gaf hen
een politieke stem in de Staten van
Utrecht, het bestuur van de provincie
in de tijd van de Republiek der
Verenigde Nederlanden.
Zo zaten deze edellieden in 1712
namens de Staten van Utrecht als
beroepsdiplomaten aan de onderhandelingstafel
om te praten over vrede
in Europa, samen met de andere
provinciën van de Republiek en 16
Europese landen. Het was voor het
eerst in de geschiedenis dat men onderhandelde
over vrede. En, niet zonder
succes! In 1713 werd de Vrede
van Utrecht getekend die een einde
maakte aan onder andere de Spaanse
VAN RIDDERHOFSTAD
TOT BUITENPLAATS
Successie oorlog en godsdiensttwisten
die het continent al twee eeuwen
teisterden.
Er werd niet alleen gepraat in die
tijd, maar ook flink gefeest! Grote
diners met entertainment werden
georganiseerd. Toneel- en theatergezelschappen,
orkesten, zangers,
poëten en verhalenvertellers zorgden
voor een culturele uitwisseling
tussen verschillende landen die
voor het eerst kennis maakten met
elkaars cultuur.
Dit weekend neemt de Stichting
100% Heuvelrug u mee terug naar
vervlogen tijden waar kunst, cultuur
en vermaak hoogtij vierden. Tijdens
uw bezoek aan de mooie buitenplaatsen
die voor dit unieke evenement
zijn opengesteld, kunt u, net als de
adel in 1712 en 1713, een weekend
lang genieten van theater, klassieke
muziek, verhalenvertellers, kunst,
rondleidingen en wandelingen op de
buitenplaatsen. Elke buitenplaats is
gekoppeld aan een land dat deelnam
aan de vredesonderhandelingen in
Utrecht. Dat land staat centraal bij
de activiteiten die Stichting 100 %
Heuvelrug heeft georganiseerd en refereert
aan de culturele uitwisseling
tussen de verschillende deelnemers
van de Vrede van Utrecht.

PRO
GRA
MMA
BUITENPLAATSEN 1712 - 2012
KASTEEL
STERKENBURG
Spaanse Muziek
Fluitist Lenette Paauw en pianist
Jaap Wiersma vormen samen Duo 2
Klassiek. Hun repertoire varieert
van klassiek tot easy listening.
Dit weekend laten ze Spaanse
Muziek horen. Dansen van Granados,
delen uit Espana van Albeniz,
Habanera van Bizet, Spanish Love
Song, een bewerking van James
Galway en meer.
Peddelen op de vijver
Park Peddelaars laten kinderen
lekker peddelen op de kasteelvijver
in een afgezet en veilig vaargebied.
Geschikt voor kinderen vanaf vier
jaar en maximaal 50 kilo zwaar.
Zwemvesten beschikbaar.
€3,- per kind.
“Lazy Afternoon’
‘Lazy Afternoon’, met gitarist
Marcel en zangeres Karin
Pieplenbosch, is gespecialiseerd
in ‘jazzy’ en ‘easy listening’
muziek. Zij laten dit weekend
Spaanstalige nummers horen.
Voor jong en oud erg sfeervol.
KASTEEL
LEEUWENBURG
Historische verhalen
Annet Werkhoven, historica en
geschiedenisdocent met een pas-
sie voor de geschiedenis van de
Utrechtse Heuvelrug, is van mening
dat iedereen deze lokale geschiedenis
zou moeten kennen. In de
gedaante van een vroegere bewoonster
van een buitenplaats neemt ze
de bezoeker met haar verhalen mee
naar een ver verleden.
KASTEEL
MOERSBERGEN
Wandeling op het landgoed
Een gids wandelt met u over Landgoed
Moersbergen en geeft uitleg
over de flora, fauna en de soms
wel honderd jaar oude bomen. Op
zaterdag is de ecologische boerderij
de ‘Heuvelrugge’, Pittesteeg 8 in
Doorn open en op zondag het winkeltje
van de ecologische groenteboer
aan Achterweg 8a in Doorn.
HUIS DOORN
‘Manon de sources’
Artistiek leider Thomas van der
Ham geeft een voorproefje van het
grote spektakel dat hij ter gelegenheid
van de Vrede van Utrecht in
2013 uitvoert. In deze ‘teaser’ in de
vorm van een muzikale en theatrale
processie wordt om water gebeden.
Uitgevoerd door theatergezelschap
Chapeau! uit Amerongen.
‘Keizerlijke vertelling’
In de duistere middeleeuwen werd
al gesproken over Huis Doorn. Diep
13 & 14 oktober

in de bodem, onder het huidige
landgoed zijn de sporen van dit
duistere verleden verborgen. Kom
luisteren naar de lange geschiedenis
van dit bijzondere huis.
Ridderiaanse tekeningen
Waan je in de wereld van de kastelen,
veldslagen, harnassen, zwaarden,
schilden, ridders, jonkvrouwen
en japonnen en maak een levensgrote
tekening van jezelf als ridder
of als jonkvrouw. Workshops van
Illustrator Naomi Nijbroek in de
Kapel. Geschikt voor alle kinderen.
KASTEEL
BROEKHUIZEN
De Koning van Katoren
De vrolijke koning van Katoren
is gestorven, zes zure ministers
regeren het land en willen geen
nieuwe koning. Stach wil de nieuwe
koning worden, maar moet eerst
zeven, onmogelijke opdrachten
vervullen. Eric Borrias oogst, met
zijn bewerkingen van beroemde
kinderboeken, succes in binnen-
en buitenland. De voorstelling is
naar het boek van Jan Terlouw
in het koetshuis. Geschikt voor
kinderen vanaf 7 jaar.
De Nachtegaal Voorstelling
Nachtegaal is het verhaal over een
gevangen keizer en een vrije vogel.
Een keizer moet op de troon zitten,
netjes eten, deftige kleren dragen
en binnen blijven. Een nachtegaal
kan vliegen, doen wat hij wil en
ook nog zingen! Laat de keizer dàt
maar niet horen! Uitgevoerd door
Rood Verlangen in het koetshuis.
Geschikt voor kinderen vanaf
4 jaar.
Dance Battle 4 Peace
DB4P is een initiatief van de stichting
100% Heuvelrug met als doel
zoveel mogelijk kinderen binnen de
gemeente Utrechtse Heuvelrug een
verhaal te laten vertellen door middel
van dans. Uit een dansevenement
waaraan in 2011 750 kinderen
van de hele Heuvelrug meededen,
is deze talentgroep ontstaan. Onder
begeleiding van de Kiss Moves
zullen de kinderen dit weekend hun
kunnen tonen. De choreagrafie gaat
over onderhandelen en vrede.
Rondleiding in huis
Een gids neemt u mee in de
geschiedenis en de toekomst van
Kasteel Broekhuizen. Inschrijving
voor de rondleiding bij het koetshuis.
Verzamelen op het bordes
voor het kasteel.
Maximaal 25 personen,
extra gift van € 2,50
LANDGOED
ZUYLESTEIN
Landhuiskomedie
Artistiek leider Kamiel van der
Laan bewerkte in opdracht van
Stichting 100% Heuvelrug speciaal
voor dit weekend de achttiende
eeuwse landhuiskomedie ‘She
Stoops to Conquer’. Een meisje van
stand wordt uitgehuwelijkt aan een
adellijke jongeman, die zo bang is
voor meisjes van adel dat hij ze niet
eens aan durft te kijken. Hij heeft
wel oog voor de dienstmaagd!
Het adellijke meisje doet zich voor
als barvrouw en wacht af tot ze
veroverd wordt. Achttiende eeuwse
kostuums, ontworpen voor ’She
Stoops to Conquer’ in Londen, komen
speciaal over naar Nederland.
Voorstellingen op diverse locaties
op het landgoed.
Engelstalige zang
Vinkenvocale heeft een breed
repertoire: van klassiek tot musical
en popmuziek. Onder leiding
van dirigente Petra van der Snoek
zal het koor Engelstalige liederen
zingen.
Beeldend kunstenaar Nicolaas van Os
Beeldhouwer Nicolaas van Os
exposeert op dieren geïnspireerde
beelden met sprekende kleuren.
Op het dak van het landhuis staan
twee bronzen zwijnen van Van Os.
De beelden zijn te koop.
KASTEEL
AMERONGEN
Kindervoorstelling ‘De Gaapdraak’
“De Gaapdraak” is een voorstelling
over een draak die slaap steelt
van kinderen om zelf te kunnen
slapen. De kinderen komen in
actie. Uitgevoerd door Claudia van
Kesteren. Geschikt voor kinderen
vanaf 3 jaar.
Lezing over Kastelen Kookboek
Robbie Dell’Aira geeft in de oude
waskeuken van Kasteel Amerongen
een lezing over zijn boek “Kastelen
Kookboek”. Tafelmanieren, gebruiken
rondom het tafelen, aloude
recepten en de rijke geschiedenis
van de keuken zullen de revue passeren.
Dell’Aira maakt ook
hapjes volgens recept uit lang
vervlogen tijden.
Stichts Mannenkoor zingt
Het Stichts Mannenkoor zal
op zaterdag een prachtig muzikaal
optreden verzorgen bij
Kasteel Amerongen. Het koor
heeft een breed repertoire van
klassiek tot musical.
BUITENPLAATSEN BUITENPLAATSEN 1712 - 2012 1712 - 2012
13 & 14 oktober

KASTEEL
STERKENBURG
Een huis vol vrouwen
Het van oorsprong middeleeuwse
kasteel Sterkenburg is waarschijnlijk
tussen 1238 en 1250 gebouwd
door Gijsbrecht van Wulven.
De oudste vermelding van
Sterkenburg dateert uit 1261, toen
het “castrum Langebruch” ofwel
“burcht in het Langbroek” door de
Utrechtse bisschop Hendrik van
Vianden werd overgedragen aan
Otto, graaf van Gelre en Zutphen.
In 1536 werd Sterkenburg een
erkende ridderhofstad.
BUITENPLAATS 1
Een markante bewoonster van
Sterkenburg was Florentina van
Matenesse. Zij erfde Sterkenburg
van haar moeder en werd in 1681
vrouwe van Sterkenburg. Zij was
gehuwd met de bijna twintig jaar oudere
Johan baron van Hardenbroek.
Hun zonen Willem Hendrik en
Johan Carel, beiden baron van Hardenbroek
tot Sterkenburg, en Frederik
Jacob baron van Hardenbroek,
hebben zich geen van allen ooit heer
van Sterkenburg kunnen noemen.
Na de dood van haar man in 1696
liet Florentina haar eed als vrouwe
van Sterkenburg vernieuwen. Zij
woonde met haar ongehuwde zuster
Maria op Sterkenburg. Zij sloot
op 29 mei 1697 een overeenkomst
betreffende het levensonderhoud
van Maria die hierbij afstand deed
van haar aandeel in de nalatenschap
van hun ouders.
In de periode dat de ridderhofstad
Sterkenburg eigendom was van
Florentina van Matenesse werd
het kasteel niet alleen door haar
gezin en personeel bewoond maar
ook door diverse verwanten, veelal
weduwen en ongetrouwde zusters,
dochters en tantes.
Zo werd het huis Sterkenburg in
1685 ook bewoond door Mechteld
van Reede, adellijke weduwe
van Gijsbert van Hardenbroek
en moeder van Johan van Hardenbroek.
En in 1695 woonde
Florentina Valckenaer, tante van
Florentina van Matenesse, op het
kasteel. Sterkenburg werd in 1713
ook bewoond door Anna Elisabeth
van Hardenbroek, een zuster van
Johan van Hardenbroek. In 1725
verkoopt Florentina van Matenesse
de ridderhofstad en heerlijkheid
Sterkenburg aan Mr Jan Frederik
Mamuchet van Houdringe.
SPANJE

KASTEEL
HARDENBROEK
Nog steeds in de familie
Kasteel Hardenbroek werd waarschijnlijk in 1260 als woontoren
gebouwd door Gijsbert van Wulven. Het werd ten noorden van de
Lek gebouwd op de grens van de harde kleigronden en uitgestrekte
moerassen en dankt daaraan haar naam. Broek betekent moerasland,
met harde klei als ondergrond. Rond 1309 woonden drie broers op
het in de buurt gelegen Sterkenburg met bijna hetzelfde familiewapen.
Bij het wapen van Hardenbroek is een barensteel toegevoegd.
Een barensteel is een symbool dat vaak wordt gebruikt om een
jongere tak van de familie aan te duiden.
BUITENPLAATS 2
In 1311 woonden twee van de drie
broers, Gijsbert en Wouter, op Hardenbroek.
Gijsbert is de eerste ‘Heer
van Hardenbroek’. In 1536 werd het
als ridderhofstad erkend en bleef het
tot halverwege de zeventiende eeuw
in bezit van de familie die zich Van
Hardenbroek was gaan noemen.
In 1662 stierf Pieter, 13e heer van
Hardenbroek, en liet het huis na aan
zijn neef Hendrik Gijsbert van Hardenbroek.
Hij verkocht het in 1684
aan de familie van Rossem die het
huis in 1733 publiekelijk moest laten
veilen vanwege hun hoge schulden.
Willem Kerckrinck was de koper.
Hij besteedde veel geld aan een
grondige verbouwing. Toen zijn
weduwe hertrouwde, werd Hardenbroek
weer publiek geveild. Johan
Adolph van Hardenbroek, een
rechtstreekse afstammeling van de
10e heer van Hardenbroek, was de
koper. Het huis is dus vanaf 1748 terug
in de familie Van Hardenbroek.
In 1995 is het kasteel gerestaureerd
en het landgoed is grotendeels vrij
toegankelijk. De laatste bewoonster,
Henriette Arnoldine barones van
Hardenbroek - Snouck Hurgronje
(1912-1994), heeft het huis nagelaten
aan haar zoon Francis Loudon.
NEDERLAND

KASTEEL
LEEUWENBURG
Voortdurend in verandering
Landgoed Leeuwenburg werd in
1657 gebouwd door Christiaan
van Vianen in opdracht van
de Utrechtse patriciër Gerard
Zoudenbalch. Het huis werd
naar deze eigenaar genoemd.
Het huis was blokvormig, had
drie verdiepingen en een gracht.
In de loop van de eeuwen
veranderde het regelmatig van
eigenaar en van uiterlijk tot het
in de 19e eeuw in handen kwam
van de familie De Beaufort.
In 1667 kocht Melchior Toussain
het huis en veranderde de naam in
Leeuwenburg. Gideon Boudaan
was de eigenaar die waarschijnlijk
rond 1700 de opdracht gaf om tuinen
aan te leggen die zich uitstrekten
van de Gooyerdijk tot aan de
Kromme Rijn.
In 1748 kocht Johannes Matthijs
Swemmelaar het huis, een katholieke
geestelijke die deel uitmaakte
van het kapittel, het bestuurscollege
van de St. Mariekerk in Utrecht.
Swemmelaar was ook eigenaar van
Molenstein, het aan de overkant van
Leeuwenburg gelegen woonhuis in
neo-gotische stijl. Hij verwierf de
rechten van de heerlijkheid Hardenbroek
en kocht in 1761 ook het huis
Walenburg. Bovendien breidde hij
Leeuwenburg met enkele dienstgebouwen
uit.
Zijn stiefzoon en erfgenaam, Joachim
van Vliet, verkocht Leeuwenburg
met de heerlijkheid Hardenbroek
in 1808 aan Arnoud Jan van
Westrenen, heer van Sterkenburg.
Zijn zoon, Jan Antony Godin van
Westrenen, liet het goed in 1854
gesplitst na aan zijn neven Arnoud
Jan en Pieter de Beaufort. Later
kwam het huis in zijn geheel in bezit
van jonkheer Pieter de Beaufort. In
1859 werd het huis herbouwd en de
gracht gedempt. In de negentiende
eeuw werd een deel van de tuin
veranderd in landschapsstijl, waarbij
aan de achterzijde van het huis een
vijver werd gegraven.
De familie De Beaufort is tot
op de dag van vandaag eigenaar
van het landgoed.
BUITENPLAATS 3 PORTUGAL

KASTEEL
MOERSBERGEN
Eeuwenoude natuur
De exacte bouwdatum van
Kasteel Moersbergen is
onbekend, maar vast staat dat
het in 1435 al bestond. Het
landgoed ligt op de grens van
de Utrechtse Heuvelrug en het
Kromme Rijngebied. De naam
lijkt op een drassige oorsprong
te duiden. Het kasteel werd
in 1539 een ridderhofstad.
Ondanks talrijke verbouwingen
heeft het kasteel, dankzij een
renovatie in 1927, nog steeds
een middeleeuws uiterlijk.
BUITENPLAATS 4
Veel van de omliggende gebieden
zoals Aardenburg, het Stamer- en
het Ludenbos, hoorden in het verleden
bij Moersbergen. Op een kaart
van 1706 strekt Moersbergen zich
uit van ‘De Gooye Wetering’ tot
‘Den Booven Weg’.
In het midden van de 18e eeuw
was het landgoed op z’n grootst,
ongeveer 750 hectare.
De opeenvolgende baronnen
d’Ablaing van Giessenburg en de
heren van Moersbergen, hebben
zich actief met bosbouw beziggehouden.
De door d’Ablaing geplante
Weymouthdennen en Europese
lariksen zijn nog te vinden op
landgoed Moersbergen en in het
Stamerbos. Daarnaast komen op het
landgoed eiken, beuken, essen, iepen,
lindes en haagbeuken voor. Het
beheer van Het Utrechts Landschap
richt zich op de instandhouding van
het landgoedkarakter.
De tuin en het (park)bos van Moersbergen
hebben door de eeuwen heen
wisselende inrichtingen gekend.
Verschillende oude stijlelementen
zijn daarvan nog terug te vinden,
zoals het restant van de buitengracht
ten noorden van het kasteelpark,
de hoofdlaan, de zichtassen en
de landschappelijke inrichting
van het parkbos.
Het kasteel met rondom een park
en bossen met lanen, afgewisseld
door akkers en weiden, vormt een
duidelijke, landschappelijke eenheid.
Door de afwisseling van open
weiden en gesloten bos heeft het
gebied een hoge natuurwaarde. Op
het landgoed komen reeën, vossen,
hazen, eekhoorns, ringslangen en
hazelwormen voor en ’s nachts vliegen
er vleermuizen in het kasteelbos.
Oude, vaak holle, bomen van
soms wel 150 jaar oud bieden goede
nestgelegenheden.
OOSTENRIJK

HUIS
DOORN
Keizerlijk groen
Een eerste vermelding van de plaats Doorn stamt uit het jaar 838.
Het middeleeuwse huis, gebouwd aan het eind van de 13e eeuw,
was oorspronkelijk een waterburcht, een versterkt kasteel
omgeven door water. Het werd gebouwd voor de domproost,
een vooraanstaande geestelijke aan het hoofd van het Domkapittel
in Utrecht. Het kapittel van geestelijken van een kathedraal vormde
de adviesraad van de bisschop. In de eeuwen daarna bleef het
huis bezit en residentie van de domproosten van Utrecht. In 1322
werd het verwoest en pas ongeveer vijfentwintig jaar later werd het
herbouwd. In 1536 werd het een ridderhofstad.
In 1796 werd het huis ingrijpend verbouwd,
vermoedelijk onder leiding
van de Amsterdamse architect Abraham
van der Hart. Het omringende
park werd aangelegd in Engelse
landschapsstijl. Eind 19e eeuw werd
het huis bewoond door Frans Labouchère,
wethouder van de gemeente
Doorn en de eerste voorzitter van de
Doornsche Golfclub.
Het kasteel is vooral bekend door de
Duitse keizer Wilhelm II die hier van
1920 tot 1941 woonde. Duitsland had
de Eerste Wereldoorlog verloren en
op 9 november 1918 was de republiek
uitgeroepen. De keizer kon zijn eigen
land niet meer in en vroeg asiel aan
in Nederland. Wilhelm kocht Huis
Doorn in 1919 uit eigen middelen en
liet de oprijlaan van de Dorpsstraat
verleggen naar de Doornseweg. Hij
bouwde het poortgebouw in Hollands
neo-renaissancestijl. De inboedel om
het huis in te richten, kwam in 59
treinwagons uit paleizen in Berlijn en
Potsdam naar Nederland. Wilhelm
bewoonde Huis Doorn met zijn
tweede vrouw, prinses Hermine, tot
zijn dood in 1941. In het park staat
een mausoleum waarin Wilhelm II
ligt opgebaard. Huis Doorn en het
landgoed zijn nu bezit van de Staat
der Nederlanden.
BUITENPLAATS 5 DUITSLAND

KASTEEL
BROEKHUIZEN
Een initiatief van
Cornelis Jan van Nellesteyn
Broekhuizen komt al rond 1400 voor in de leenregisters van de
katholieke kerk en het werd in 1629 als ridderhofstad erkend.
Op 11 april 1713, toen de Vrede van Utrecht werd getekend,
stond op het huidige landgoed Broekhuizen een gebouw van een
aantal ongelijke delen, omgeven door waterpartijen. Dit blijkt uit een
anonieme tekening uit omstreeks 1730. Het huis werd toen bewoond
door Philippina Stanton, weduwe van Rudolf van Arkel sinds 1709.
Het echtpaar droeg de titel ‘heer en vrouwe van Broekhuizen’.
Cornelis Jan van Nellesteyn tekende in 1792 de koopovereenkomst
van het kasteel. De koopprijs was indertijd f 118.000.
BUITENPLAATS 6
De tekst op de overeenkomst luidde:
‘de Heerlijkheid, Riddermatige Hofstede
en goederen genaamd Broekhuysen
met den Stallinge, Koetshuijs
en verder gebouwen, Tuynen en
Vijvers met al het geenen daar op
aarden en Nagelvast met de Bosschen
van opgaande Boomen, Heijsters en
Akkermaals-hout, ook Bouwwoningen
en Hofsteeden, Keuters-plaatsen
en daghuurders woningen met den
aankleeven van dien.’
Van Nellesteyn hervormde het landgoed
na de aankoop en is de stichter
van het huidige kasteel Broekhuizen.
Hij brak de bestaande gebouwen af
en bouwde er tussen 1793 en 1796
een nieuw huis. Het huis werd in
1796 uitgebreid met twee vleugels,
twee ronde zijplaatsen en de typerende
zuilengalerij. In die periode
verwierf Nellesteyn ook omliggende
landerijen en huizen en had rond
1810 het landgoed Broekhuizen
uitgebouwd tot ruim 555 hectaren
met opstallen.
De zuilengalerij voor het kasteel is
opvallend. De vier imposante zuilen
zijn gebouwd naar de ideeën van
de beroemde Italiaanse renaissance
architect Andrea Palladio die leefde
van 1508 tot 1580. In zijn tijd vierde
hij in en rond Venetië hoogtij met
zijn classicistische ontwerpen.
ITALIË

LANDGOED
ZUYLESTEIN
Engelse invloeden
Het leenregister van de Bisschop van Utrecht vermeldde in 1465 dat
Jan van Zuylen van Natewisch de verantwoordelijkheid kreeg voor
het bestuur in het gebied rond Zuylestein. In 1536 werd het een
ridderhofstad en vanaf 1549 was de burgemeester van Utrecht, Ernst
van Nijenrode, de eigenaar. Zijn dochter Geertrui, getrouwd met
Godert van Reede van Saesfeld en eigenaar van Kasteel Amerongen,
erfde het in 1558.
Het paar kreeg vijf kinderen en Godert wees zijn dochter Aleida van
Reede aan als erfgename van Zuylestein. Hij stelde de voorwaarde
dat het bezit aan haar broer Frederik zou toekomen als zij kinderloos
zou blijven. Toen Frederik van Reede in 1611 overleed, droeg zij
Zuylestein over aan haar neef Johan van Renesse.
In 1630 werd stadhouder Frederik
Hendrik van Oranje voor 35.000
gulden de nieuwe eigenaar. Kosten
noch moeite werden gespaard om
Zuylestein een voornaam uiterlijk te
geven. Het grondgebied werd fors uitgebreid
waardoor zijn bastaardzoon
Frederik in 1640 lid kon worden van
de Utrechtse ridderschap. Hij werd
vanaf dat jaar Frederik van Nassau-
Zuylestein genoemd.
Zoon Willem Hendrik van Nassau-
Zuylestein volgde Frederik op.
Hij was adviseur van koning-stadhouder
Willem III en ging regelmatig
naar Engeland om poolshoogte te
nemen van de politieke situatie.
In 1688 voer hij met de prins mee
tijdens zijn invasie van Engeland en
stond hem bij tijdens de zogeheten
’Glorious Revolution.’ In 1695 kreeg
hij van de koning de titels graaf van
Rochford, burggraaf Tunbridge en baron
Enfield. Deze titels werden
tot 1830 door zijn nazaten gedragen.
Het middeleeuwse kasteel werd aan
het einde van de Tweede Wereldoorlog
gebombardeerd. Rond 1980
bouwden de nazaten van Frederik van
Nassau-Zuylestein, de familie Van
Aldenburg-Bentinck, op de plaats van
het oorspronkelijke kasteel een nieuw
landhuis. Ook de waterpartijen, de
bospercelen, de historische renaissancetuin
en de moestuin werden in
oude allure hersteld.
BUITENPLAATS 7 ENGELAND

KASTEEL
AMERONGEN
Rampjaar 1672
De geschiedenis van Kasteel Amerongen begint officieel in 1286 als
graaf Floris V van Holland verklaart dat Hendrik en Diederik Borre
van Amerongen ‘mannen van leen zijn geworden van den Huyse dat
si doen timmeren.’ De broers zijn dus de eerste bezitters van het
kasteel en besturen namens de graaf het gebied rondom Amerongen.
Het kasteel werd meerdere malen
verwoest en herbouwd. In 1557 kocht
Godert van Reede van Saesfeld het.
De eerste kaart waarop het kasteel is
afgebeeld, dateert uit 1597, het jaar
waarin het werd erkend als ridderhofstad.
De achterkleinzoon van Van
Reede, Godert Adriaan van Reede,
werd in 1641 eigenaar en verfraaide
het kasteel samen met zijn vrouw
Margaretha Turnor. In het rampjaar
1672 werd de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden aangevallen
door Engeland, Frankrijk en
de bisdommen Münster en Keulen.
De familie Van Reede vluchtte voor
de Franse troepen, die het kasteel in
1673 plunderden en in brand staken.
Margaretha laat het herbouwen in
Hollands-Classicistische stijl.
Godert Adriaan van Reede overleed
in 1691. Zijn kleinzoon Frederik
Christiaan van Reede en zijn vrouw,
Henriëtte Gravin van Nassau Zuylestein,
pasten het naar de eisen van die
tijd aan. Een inventarislijst uit 1748
beschrijft een verfijnde en weelderige
smaak met bijzonder meubilair en
kasten gevuld met porselein, zilver en
damast. Toen de Fransen de Republiek
in 1795 binnenvielen, vertrok de
familie naar Engeland en beheerde de
rentmeester het kasteel.
De negende Graaf van Athlone,
wonende op Kasteel Middachten,
was ook Heer van Amerongen toen
hij in 1844 kinderloos overleed.
Het kasteel kwam daarna via de
vrouwelijke lijn in 1879 in bezit
van Godard John George Charles,
Graaf van Aldenburg Bentinck.
Zijn erfgenamen verkochten het
kasteel, het interieur en de tuinen
in 1977 aan de Stichting Utrechtse
Kastelen die het in 1982 overdroeg
aan de Stichting Kasteel Amerongen.
BUITENPLAATS 8 FRANKRIJK

COLOFON
Concept en projectleiding: Annelou Evelein Culturele Projecten
Projectcoördinatie: Mirjam van Buuren
Eindredactie: Gizella Komondy
Illustraties: Studio Hands
Ontwerp: Studio Hands
Drukwerk: Drukkerij Damen
Fotografie: Ton van Wijngaarden, Cees Keur
Het project is financieel ondersteund door:
© stichting 100% Heuvelrug
www.100procentheuvelrug.nl
BUITENPLAATSEN 1712 - 2012