Samenwerking Weusthuis & VD2 Advies Grondexploitatiewet

Jaargang III | Nummer 6 | December 2007
Sylviuslaan 2
9728 NS Groningen
Postbus 1040
9701 BA Groningen
Telefoon 050 526 86 63
Fax 050 525 54 27
E-mail info@weusthuis.nl
Internet www.weusthuis.nl
Samenwerking Weusthuis &
VD2 Advies Grondexploitatiewet
Volgend jaar – waarschijnlijk per 1 juli – treedt de nieuwe wet op de Grondexploitatie in werking, als
onderdeel van de herziene wet op de Ruimtelijke Ordening. Deze Grondexploitatiewet heeft belangrijke
consequenties voor gemeentelijke overheden, projectontwikkelaars en andere partijen die betrokken zijn bij
locatieontwikkeling. Op 20 februari organiseert Weusthuis een mini-symposium over de gevolgen van de
nieuwe wet voor elk van deze partijen.
De nieuwe wet versterkt de positie van gemeenten;
zij krijgen meer mogelijkheden om inhoudelijke
eisen te stellen aan ontwikkelaars en om kosten op
hen te verhalen, bijvoorbeeld kosten voor de aanleg
van openbare verlichting en nieuwe wegen. Maar
om er optimaal van te kunnen profiteren, moeten
met name gemeenten nog veel werk verzetten. De
wet brengt veel nieuwe procedures met zich mee én
nieuwe verantwoordelijkheden. Dit vraagt om visie
en om nieuwe werkprocessen.
Symposium op 20 februari
Een belangrijke spreker tijdens het symposium op 20
februari over de nieuwe Grondexploitatiewet is de
1
heer Joop van den Brand, directeur van VD2 Advies.
Hij stond als medeauteur van het wetsvoorstel aan de
wieg van de nieuwe wet en kent dan ook alle ins en
outs van de wet en de bijbehorende overgangsregeling.
Elders in deze nieuwsbrief leest u een interview
met hem over de totstandkoming van de wet en de
samenwerking tussen VD2 Advies en Weusthuis.
In company training
Naast het symposium biedt Weusthuis gemeenten en
woningcorporaties desgewenst een op maat gesneden
cursusmiddag ‘in huis’ voor alle bestuurders en
ambtenaren die te maken hebben met de nieuwe wet.
Ook hierover elders in deze nieuwsbrief meer.

Om gemeenten en woningcorporaties goed te kunnen begeleiden
bij de invoering van de nieuwe Grondexploitatiewet werkt
Weusthuis BV samen met VD2 Advies in Luykgestel. Algemeen
directeur van VD2 Advies, de heer Joop van den Brand, heeft het
Ministerie van VROM geadviseerd bij de totstandkoming van de
wet. Hij kent de wet dan ook van haver tot gort. Op ons verzoek
blikt hij terug op de jaren waarin hij samen met anderen werkte
aan de voorbereiding ervan.
“Nieuwe wet vraagt visie op nieuwe
verantwoordelijkheden”
De nieuwe wet op de Grondexploitatie heeft jaren
van voorbereiding gevergd. En het had weinig
gescheeld of de wet had nóg langer op zich laten
wachten, vertelt Van den Brand. Want uitgerekend
op middag dat het kabinet Balkende III
dreigde te vallen over de kwestie Verdonk, stond
de nieuwe wet op de agenda voor besluitvorming
in de Tweede Kamer. “Ik zat met zweet in mijn
handen, het huilen stond mij nader dan het
lachen, toen tot mijn grote verbazing de Tweede
Kamer besloot het wetsvoorstel ’s avonds alsnog in
stemming te brengen. Omdat het niet zo’n controversieel
voorstel betrof.” Van den Brand lacht: “En
dan te bedenken dat in 1977 het Kabinet Den Uyl
nog is gevallen over de grondpolitiek.”
Van den Brand is zelf sinds 1993 betrokken
bij de voorbereiding van de huidige wet.
“In die tijd werd ik gevraagd door het Ministerie
van Binnenlandse Zaken om advies
uit te brengen over de bijzondere situatie
die in de jaren ’80 was ontstaan en bij
gemeenten inmiddels tot grote problemen
had geleid”, vertelt Van den Brand. “Tot de
jaren ’80 was het een ongeschreven regel
dat gemeenten verantwoordelijk waren voor
de grondexploitatie en de marktpartijen
voor het bouwen. In de jaren van wederopbouw
hadden de gemeenten als vanzelfsprekend
gemeenschapsgeld ingezet om
nieuwe wijken te realiseren.”
Vinex: draai van 180 graden
“Tot de jaren ’80 ging dat goed”, aldus Van
den Brand. “Maar in 1984 is een bijzondere
draai gemaakt, een draai van 180 graden.
De overtuiging groeide dat het goed zou
zijn om meer over te laten aan de markt.
‘De markt is aan zet’, was het credo. De
vanzelfsprekendheid dat grondexploitatie
een taak was van de gemeente verdween.
Het moest anders. In dezelfde periode werd
in de vierde Nota Ruimtelijke Ordening
Extra, beter bekend als de Vinex, een taakstelling
voor woningbouw geformuleerd. Er
moesten honderdenduizenden woningen
bij worden gebouwd in Nederland. Daarbij
werden tot overmaat van ramp de gebieden
aangewezen waar gebiedsontwikkeling zou
moeten plaatsvinden.”
Speculatie met grond
“Met het aanwijzen van die locaties is de
deur definitief opengezet voor speculatie
met grond. Van het ene op het andere
moment kwamen de verhoudingen tussen
markt en overheid totaal anders te liggen.
In de gebieden die waren aangewezen voor
nieuwbouw, kochten marktpartijen massaal
gronden op van boeren. Zij boden daarvoor
veel hogere bedragen dan de gemeenten
gewend waren te betalen en konden bieden.
De gemeenten hadden het nakijken. Zij
kwamen er niet meer aan te pas.”
Misstanden
“In 1993, zo’n tien jaar na de abrupte koerswijziging,
waren de nadelige gevolgen van
de koerswijziging al goed zichtbaar”, herinnert
Van den Brand. “Gemeenten kregen
te maken met grote financiële tegenvallers.
Bovendien waren ze hun sturing kwijtgeraakt
op de kwaliteit van de nieuwbouw
en op het type woningen dat gebouwd zou
worden. Veel gemeenten trokken aan de
bel en deden hun beklag over ontstane mis-
2
standen. Het Ministerie van Binnenlandse
Zaken vroeg mij toen om de problemen
van het huidige instrumentarium in kaart
te brengen en oplossingsrichtingen aan te
geven.”
Spoedwet
“Mijn onderzoek resulteerde in drie conclusies:
de instrumenten voor kostenverhaal
waren verouderd, gemeenten hadden onvoldoende
sturing op kwaliteit én er moet iets
gebeuren om een einde te maken aan de
speculatie met gronden. Wat het laatste betreft,
adviseerde ik de toen reeds bestaande
Wet voorkeursrecht gemeenten – kortweg
Wvg- ook van toepassing te verklaren op de
VINEX-uitbreidingstaakstelling en daarmee
gemeenten het eerste recht op koop te geven
bij de verkoop van gronden. Dat advies
is overgenomen met een wijziging van de
Wvg. Het duurde echter nog drie jaar voor
die wet van kracht ging. Toen hadden projectontwikkelaars
inmiddels veel posities
ingenomen. Vervolgens zijn de ministeries
van VROM en Binnenlandse Zaken begonnen
met de uitwerking van de oplossingsrichtingen
voor de eerste twee knelpunten.
Dat was het begin van een lijdensweg”,
lacht Van den Brand.
‘Stop met onderhandelen’
“In 1999 is het eerste wetsvoorstel voorgelegd
voor advies aan de Raad van State”,
gaat Van den Brand verder. “De strekking
van dit voorstel was dat als gemeenten en
projectontwikkelaars er niet uitkwamen,
gemeenten de mogelijkheid kregen om via
een nieuwe belasting, de grondexploita-

tieheffing, kosten te verhalen. Dit voorstel
bood gemeenten nog niet de mogelijkheid
om inhoudelijke eisen te stellen aan de
nieuwbouw. Tot onze ontzetting kwam de
Raad van State met een heel ‘eng’ advies:
het moest niet op deze manier. Het was
beter dat overheden zouden ophouden met
het sluiten van contracten met marktpartijen.
De kosten moesten maar worden verhaald
via de publiekrechtelijke belastingen.
In feite was de boodschap: ‘Stop maar met
zoeken naar consensus’. Je kunt je voorstellen
dat de hele ontwikkelwereld over
dat advies heen viel. Want in het overgrote
deel van de gevallen lukte het gemeenten
en projectontwikkelaars prima om er in
goed overleg uit te komen. Wanneer je zou
stoppen met onderhandelen en alles van
bovenaf zou gaan opleggen, dan speel je het
wel heel hard. Minister De Boer, destijds
minister van VROM, besloot daarom het
wetsvoorstel terug te nemen.”
Tijd rijp
“Ondertussen ging de discussie verder. Inmiddels
zagen ook de marktpartijen in dat
er maatregelen nodig waren. Samen met
de Vereniging van Nederlandse Gemeenten
kwamen ze in 2001 met het voorstel voor
de invoering van een nieuwe vergunning,
de zogeheten exploitatievergunning. Hierin
kunnen gemeenten financiële voorwaarden
en inhoudelijke eisen vastleggen. Ook bood
dit voorstel ruimte voor het sluiten van
overeenkomsten. In grote lijnen kwam het
financiële gedeelte van dit voorstel overeen
met het wetsvoorstel uit 1999. Alleen was
de tijd er toen nog niet rijp voor en nu wel.
Verrassend genoeg bleek de Raad van State
zich er nu ook in te kunnen vinden. Het
kabinet heeft in 2001 in haar Rijksnota
Grondbeleid aangegeven dit laatste voorstel
te willen uitwerken in een wetsvoorstel.”
Veranderingsproces
Nu de wet de en de bijbehorende overgangsregeling
klaar is, richt Van den Brand
zich vooral op het begeleiden van gemeenten
bij de implementatie van de nieuwe
wet. Begin 2008 verschijnt er een handleiding
voor alle gebruikers van de nieuwe
wet. Maar de veranderingen die de wet met
zich meebrengt, zijn voor gemeenten zo ingrijpend,
dat je niet kunt volstaan met een
handleiding”, weet Van den Brand. “Met
de nieuwe wet krijgen gemeenten nieuwe
verantwoordelijkheden. Ze moeten nu een
visie vormen op zaken waar ze eerder geen
grip op hadden. De gemeente moet visie
vormen over de inhoudelijke en financiële
voorwaarden die ze straks mag stellen aan
nieuwbouw. Dat zijn lange termijnbeslissingen,
die ook van de gemeenteraad vragen
om over de raadsperiode heen te kijken. Die
visie moet bovendien worden vertaald in
nieuwe procedures en werkprocessen. Ook
intern veranderen taken en verantwoordelijkheden.“
Samenwerking Weusthuis
“Om dat in goede banen te leiden en te
voorkomen dat er intern discussies ontstaan
over taken en verantwoordelijkheden, hebben
gemeenten externe begeleiding nodig”,
meent Van den Brand. “Als bureau hebben
wij veel inhoudelijke kennis, maar wij zijn
geen procesregisseurs. Daarom werken we
samen met bureaus die zijn gespecialiseerd
in het regisseren van processen. In het noorden
en oosten werken we vaak samen met
Weusthuis. We vullen elkaar goed aan. Wij
weten van de inhoud, zij van processen.”
3
Verouderde instrumenten
Eén van de drie conclusies uit het onderzoek
van Van den Brand in 1993 was dat de
instrumenten voor kostenverhaal verouderd
waren. De gemeenten hebben sinds
de jaren ’60 weliswaar twee instrumenten
ter beschikking om nieuwe ontwikkeling
in goede banen te leiden, maar die boden
drie decennia later onvoldoende soelaas.
Exploitatieovereenkomst
Het eerste instrument was de Exploitatieovereenkomst;
gemeente en projectontwikkelaar
leggen contractueel vast wát er
wordt ontwikkeld en voor welke zaken
de ontwikkelaar de gemeente betaalt. In
1996 sprak de Hoge Raad in een aangespannen
zaak echter uit dat deze exploitatieovereenkomst
op basis van de Wet
Ruimtelijke Ordening ‘nietig’ verklaard
kan worden als deze in strijd is met de
gemeentelijke exploitatieverordening. In
zo’n exploitatieverordening zijn vooraf de
spelregels vastgelegd voor het sluiten van
dergelijke overeenkomsten. Aangezien
veel exploitatieovereenkomsten niet geheel
overeenstemmen met de gemeentelijke
exploitatieverordening bestaat het risico
van terugvorderingsacties. En ook al hadden
gemeenten hun zaakjes goed op orde,
dan nog moesten zij met de projectontwikkelaars
onderhandelen over hun bijdrage
aan de ontwikkeling. De praktijk was dat
gemeenten gemiddeld maar 80 procent
van de kosten die zij eerder in de kavelprijs
versleutelden op de projectontwikkelaar
konden verhalen.
Baatbelasting
Een tweede instrument van gemeenten die
onvoldoende aansloot bij de praktijk was
de Baatbelasting, ingevoerd in 1965. De gemeente
kan hiermee ontwikkelaars/eigenaren
van onroerend goed belasten vanwege
de ‘baat’ die zij hebben bij voorzieningen
die door de gemeente in de buurt worden
gerealiseerd. De mate waarin gemeente
kosten kunnen doorbelasten, was echter
nog gebaseerd op de woningbouwtaakstelling
in de jaren ’60 - kleine compacte
wijkjes - en de kosten die daarbij hoorden.
Met een uitbreiding van 500 woningen kun
je wellicht nog goed toe met de bestaande
infrastructuur, maar bij een uitbreiding
met 5.000 tot 10.000 woningen, zoals je in
de zogeheten Vinexwijken ziet, wordt het
toch een ander verhaal. De overheid moet
bijvoorbeeld compleet nieuwe hoofdwegen
aanleggen met inachtneming van alle
procedures die er inmiddels bij horen. Voor
dergelijke ‘bovenwijkse’ investeringen blijkt
de baatbelasting geen goed instrument.

In company training voor ambtenaren én bestuurders
Implementatie WRO
en Grondexploitatiewet
Wat betekenen de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening en de Grondexploitatiewet
voor uw organisatie? En wat moet u doen om goed voorbereid te
zijn op de invoering van de nieuwe wet? Weusthuis BV biedt gemeenten en
woningcorporaties een op maat gesneden training van een dagdeel, waarin
de betrokken medewerkers ‘in company’ een antwoord krijgen op deze en
andere vragen rond de nieuwe wet.
Voor wie? De training is bedoeld voor alle mensen
binnen de organisatie die te maken krijgen
met de nieuwe wet: medewerkers die zich
bezighouden met ruimtelijke ontwikkelingen,
bestemmingsplannen, bouwvergunningen,
financiën, civiele technieken, maar ook hun
leidinggevenden en de bestuurders.
Inhoud De training wordt afgestemd op het kennis
niveau van de deelnemers en bestaat uit twee
onderdelen. In het eerste deel wordt uiteenge-
zet wat er verandert met de komst van de
nieuwe wet, inhoudelijk en procedureel.
Daarna denkt de cursusleider met de deelne-
mers na over de implementatie van de nieuwe
wet binnen de organisatie van de deelnemers.
Het resultaat van de training is een globaal
plan van aanpak voor de implementatie van de
wet door de eigen organisatie.
Interesse? De kosten van de training bedragen € 950.
Dit is inclusief een voorgesprek en een aantal
deelnemers van maximaal 30. Voor meer infor-
matie over de training kunt u contact opnemen
met Jacqueline de Booij.
Reacties: j.debooij@weusthuis.nl
Beeldmateriaal: Overbeek & Tromp Architecten
4
Bouw Bredeschool
Wolvega in
de startblokken
Het Friese Wolvega krijgt een
zogeheten Bredeschool. Dat
is eind 2006 besloten na een
uitgebreide verkenning van de
mogelijkheden. De Bredeschool
moet onderdak bieden
aan onder meer obs De Heidepolle,
cbs De Wegwijzer en
een peuterspeelzaal. Daarnaast
biedt de Bredeschool ruimte
aan buitenschoolse opvang,
een kinderdagverblijf en mogelijk
nog andere functies.
Namens alle betrokken partijen
treedt Gemeente Weststellingwerf
op als bouwheer van
het project. Voordat de voorbereidingen
voor de uitvoering
konden starten, moest er nog
heel wat gebeuren. Zoals het
opstellen van een programma
van eisen, het uitvoeren van
diverse verkennende onderzoeken
en het opstellen van een
beheer- en exploitatieovereen-
komst. Voor het uitvoeren van
deze voorbereidende werkzaamheden
is een Projectgroep
Bouwvoorbereiding in het
leven geroepen, waarin de
gemeente, de architect en de
gebruikers vertegenwoordigd
zijn. De gemeente Weststellingwerf
vroeg Weusthuis om
namens de gemeente de rol
van bouwheer te vervullen,
in de rol van projectleider en
voorzitter van de projectgroep.
Een jaar na dato ligt er een
door alle betrokken partijen
gedragen ontwerp, de aanbesteding
is rond en het bouwteam
geformeerd. Kortom:
het project kan de uitvoering
in. De verwachting is dat de
Bredeschool begin 2009 in
gebruik kan worden genomen.
Reacties: s.roosma@weusthuis.nl

Stad Groningen werkt aan nieuwe structuurvisie
Meer ruimte nodig voor
onderwijs, cultuur,
sport en welzijn?
De stad Groningen is bezig met een nieuwe structuurvisie;
een ruimtelijk raamwerk voor de ontwikkeling van de stad in de komende decennia.
Elk van de gemeentelijke diensten leverde hieraan een bijdrage vanuit zijn eigen beleidsterrein.
Zo ook de dienst Onderwijs, Cultuur, Sport en Welzijn (OCSW). Deze dienst
schakelde Weusthuis in om het niet alledaagse proces rond de bijdrage vanuit OCSW aan
de structuurvisie te begeleiden.
Het proces startte in september met
een brainstormdag. Tijdens deze dag
heeft een klein team van medewerkers
de toekomstvisies voor de verschillende
beleidsterreinen in grote
lijnen neergezet en vertaald naar
consequenties van deze visies voor
de ruimte. Met een grotere groep medewerkers
en externe deskundigen
is dit in verschillende sessies daarna
verder uitgewerkt.
Op deze manier is duidelijk in kaart
gebracht welke ontwikkelingen in de
toekomst te verwachten zijn op het
gebied van onderwijs, cultuur, sport
en welzijn en wat dit betekent voor de
ruimtelijke ontwikkeling van de stad.
Het basisonderwijs bijvoorbeeld zal
steeds meer met dagarrangementen
gaan werken van 8 tot 18 uur. Voor
de structuurvisie betekent dit dat er
in en rond de scholen meer ruimte
gecreëerd moet worden voor spel,
cultuur en milieueducatie buiten
de vaste schooltijden. Een andere
ontwikkeling is verbreding van de
sport. Sport is een belangrijk middel
geworden om o.a. de samenhang in
de wijken te versterken. Ruimtelijk
is daarom een goede spreiding van
sportparken en hallen van belang. Al
deze en andere ontwikkelingen en
randvoorwaarden vanuit OCSW zijn
inmiddels verwerkt in de concept
structuurvisie. Begin 2008 start de
inspraakprocedure.
Reacties: c.vogelzang@weusthuis.nl
5
Foto: René Lubberdink
Training in het Oosterpark
Sanering Gasfabriek
Oude Pekela
Aan de Gaslaan in Oude Pekela bevindt zich een
voormalig gasfabrieksterrein. Van 1908 tot 1955 was
hier een gasfabriek in werking. Daarna is de locatie
in gebruik geweest bij verschillende bedrijven. Een
deel van de gasfabriekslocatie is in eigendom van de
NV Edon groep en in gebruik bij Essent, een ander
deel is eigendom van Provincie Groningen. Hoewel
in 1999 de meeste bebouwing is gesloopt, staat er
op een gedeelte nog een gasverdeel- en distributiestation.
Uit verschillende bodemonderzoeken is gebleken
dat de grond en het grondwater op het gasfabrieksterrein
sterk verontreinigd zijn met onder andere
minerale olie, cyanide en PAK’s. De gemeente wil
de locatie na sanering inrichten als bedrijventerrein.
De kosten voor sanering bedragen enkele miljoenen.
Weusthuis Procesregie & Advies is door de partijen
Gemeente Pekela, Provincie Groningen en Essent
ingehuurd om het proces tot aan de daadwerkelijke
uitvoering van de sanering te begeleiden. In deze
fase wordt een inrichtingsplan voor het nieuwe bedrijventerrein
opgesteld, een op de nieuwe functie
gerichte sanering uitgewerkt, overeenstemming
bereikt tussen partijen over de bijdrage in de saneringskosten,
de gronden verworven, de vergunningen
aangevraagd en het werk aanbesteed.
Reacties: m.hormann@weusthuis.nl
Foto: Marco Hormann

Foto: hoge noorden
Al hoort Balk niet tot de fameuze Friese
Elfsteden, het stadje heeft veel waar menig
andere plaats jaloers op kan zijn. Balk ligt
precies op de grens van het Friese Merengebied
en de bossen van Gaasterland en
maakt deel uit van het Nationaal Landschap
Zuidwest Friesland. Het historische
centrum met prachtige 17e eeuwse pandjes
markeert de plek waar watersport en
gezelligheid bij elkaar komen. “Ik zou er
zo willen wonen”, vertelt Weusthuis-adviseur
Jacqueline de Booij. Sinds oktober
vorig jaar is zij bij Gemeente Gaasterlân-
Sleat werkzaam als projectleider voor het
project Bouwen aan Balk. Verantwoordelijk
wethouder Jelsma, die ook nauw betrokken
is bij het project, wordt eveneens enthousiast
als hij vertelt over Balk en de nieuwe
ontwikkelingen die er plaatsvinden.
“Ik viel met de neus in de boter toen ik hier
in februari dit jaar aantrad”, vertelt Jelsma:
“De gemeente had net een periode achter
de rug van bestuurlijke onrust en was ook
financieel in zwaar weer geraakt. Daardoor
was de gemeente onder preventief toezicht
van de provincie komen te staan. Toen ik
kwam, was voor mijn gevoel de zaak net
weer enigszins vlotgetrokken. Achteraf
gezien, denk ik dat de gemeente in het verleden
veel te hoog heeft gegrepen, te grote
risico’s heeft genomen. We staan nu meer
met beide benen op de grond. Daar heeft
Jaqueline als projectleider zeker een belangrijke
bijdrage aan geleverd. Samen werkten
we aan twee belangrijke speerpunten: Sleat
ût it read, oftewel: Gaasterlân-Sleat uit het
rood, én Bouwen aan Balk. Trots voegt hij
toe: “Binnenkort hopen we af te komen van
het preventieve toezicht. Met de begroting
voor komend jaar zijn we namelijk weer uit
het rood.”
Projectleider
Een half jaar voordat Jelsma aantrad, in
september 2006, begon Jacqueline de Booij
voor twee dagen per week in het gemeentehuis
in Balk. “Doordat de gemeente een
roerige tijd achter de rug had, was er veel
werk blijven liggen, met name in Balk zelf.
Op advies van de provincie ben ik toen
aangesteld als projectleider. Mijn eerste taak
was om te inventariseren wat er zoal moest
gebeuren. Uit de inventarisatie bleek onder
andere dat de gemeente de extra mogelijkheden
die zij had voor woningbouw lang
niet benutte. Ook stond een aantal culturele
voorzieningen er zeer slecht bij. We kwamen
zo tot een heel rijtje problemen. Nadat
we prioriteiten hebben gesteld, hebben we
een plan gemaakt voor de aanpak van deze
6
Balk kijkt
weer
vooruit
problemen. In maart 2007 is het uitvoeringsprogramma
‘Bouwen aan Balk’ door
de raad vastgesteld en konden we starten
met de uitvoering.”
Bed in gemeentehuis
Met het uitvoeringsprogramma wil Balk
zich herkenbaar ontwikkelen als de
regiokern van het Nationaal landschap
Zuidwest Fryslân. Op verschillende locaties
in Balk wordt gewerkt om een flinke kwaliteitsimpuls
te realiseren, met name langs
het watertje De Luts. Het plan voorziet in
de bouw van ruim 100 woningen op vier
locaties, een nieuwe verbindingsweg rond
Balk en investeringen in sociaal culturele
voorzieningen. Daarbij hoort ook de bouw
van een nieuw multifunctioneel centrum
in het dorp Oudemirdum. Begin 2008 worden
de eerste kavels te koop aangeboden
op de lokatie van de voormalige golfbaan.
“Over de uitvoering zijn we continu in
overleg met allerlei belangengroeperingen.
Ik kan bijna wel een bed neerzetten in het
gemeentehuis”, lacht Jelsma. “Begin 2008
hopen we de bevolking drie verschillende
scenario’s voor te leggen voor de invulling
van de nieuwe woonwijk Haven-Diken. Ik
merk dat de mensen erg enthousiast zijn
over de plannen die er nu liggen. En met
name ook over de vaart die er nu in zit.
Hier heeft men jaren op gewacht. Ze zien
dat er wat gebeurt. En dat is erg belangrijk.
Voor de eigenwaarde van de bevolking én
voor de uitstraling naar buiten toe.”
Reacties: j.debooij@weusthuis.nl

Bevolkingskrimp
en
lokaal bestuur
In de maand november verscheen in de Leeuwarder
Courant een reeks artikelen over zogenaamde
‘spookdorpen’ in Noord-Friesland. Een wethouder
en een corporatiedirecteur vragen aandacht
voor de toenemende leegstand en verkrotting in
de Noordfriese dorpen. Ze vragen eenieder die
een geniaal plan heeft om de voortschrijdende
bevolkingskrimp het hoofd te bieden zich bij hen
te melden. Het was echter maar even of de burgemeester
van Dongeradeel (Dokkum e.o.) reageert
ontsteld in dezelfde krant: “Ik distantieer mij hier
verre van”: “Ik herken me niet in de beschreven
problematiek”.
Ziehier het bestuurlijke dilemma van de bevolkingskrimp.
Door te praten over krimp,
roep je het over jezelf af. Het woord roept
beelden op van leegstand en verpaupering,
sociale segregatie en verloedering, ontvolking
en werkloosheid, welvaartsverlies en
achterstand. En niemand wil wonen in een
gebied waar de toekomst zich hult in een
dreigende duisternis. Dus krimp bestaat
niet. Althans niet in het openbaar en zeker
niet bij ons.
Tegelijkertijd is krimp een feit, vooral in de
meer perifere delen van ons land. Langs de
noord- en oostgrens van de drie noordelijke
provincies manifesteert krimp zich steeds
nadrukkelijker. In opdracht van een viertal
Friese woningbouwcorporaties hebben we
onlangs met de stichting Doarpswurk een
methodiek ontwikkeld om verkrotting van
leegstaande panden in Friese dorpen tegen
te gaan. Hoe succesvol er de laatste jaren
ook is geherstructureerd, de verpaupering
van leegstaande panden tast de leefbaarheid
van de dorpen aan. Een actieve inzet is nodig
om verder afglijden te voorkomen. Ook
Limburg (de oostelijke mijnstreek)
en Zeeland (vooral Zeeuws-
Vlaanderen) hebben ermee
te maken. Bevolkingskrimp
breidt zich gestaag uit, als
een olievlek. Zo is voor de
regio Oost-Groningen een
bevolkingskrimp becijferd
van zo’n 10 procent in de
komende 25 jaar. Dat zijn zo’n 15.000
inwoners minder op een totaal nu van
155.000. Onlangs hebben de stuurgroep
Oost-Groningen en Provincie Groningen
ons gevraagd advies uit te brengen over een
krimpstrategie die op voldoende draagvlak
kan rekenen. Een memorabel moment in
een lastig dossier.
Bevolkingskrimp is omgeven met – vaak
negatieve – vooroordelen. Daarnaast is het
moeilijk om te gaan met krimp omdat wij
allemaal zijn grootgebracht met groei. We
kennen niet anders en gaan er daarom
vanuit dat krimp iets is van voorbijgaande
aard. Niet te veel aandacht aan schenken
dus. Maar het probleem is nu juist, dat
krimp niet zomaar voorbij gaat. Vooralsnog
is het van blijvende aard, in ieder geval de
komende decennia.
Bevolkingskrimp vraagt daarom om een fundamenteel
andere manier van denken. Van
denken in ‘groei’ naar denken in ‘krimp’.
Daarvoor is tijd nodig. Tijd om afscheid te
nemen van de dynamiek van groei, zonder
te verzanden in een felle concurrentiestrijd
om inwoners die er steeds minder zullen
zijn. Tijd om te zoeken naar nieuwe oplossingen
voor nieuwe problemen én ambities
te formuleren waarmee de leefbaarheid
van dorpen en steden overeind kan worden
gehouden. En tijd om te leren van anderen
7
die al langer worstelen met de gevolgen van
bevolkingskrimp, in binnen- en buitenland.
In ons land is ‘Parkstad Limburg’ een mooi
voorbeeld. In de Limburgse mijnstreek, die
gezien kan worden als de demografische
voorhoede van Nederland, is het onderwerp
bevolkingskrimp inmiddels breed geaccepteerd.
Daar wordt krimp gezien als kans om
te komen tot onderscheidende woonmilieus
en versterking van identiteit en imago. Het
sleutelwoord daarbij is: regionale samenwerking.
Samenwerking tussen overheden,
corporaties en marktpartijen zonder de
bevolking over te slaan. Voor die uitdaging
staan wij nu ook in het Noorden.
Reacties: c.weusthuis@weusthuis.nl

Noteer alvast in uw agenda:
Mini Symposium
Nieuwe Grondexploitatie wet
20 februari 2008
Weusthuis en VD2 Advies willen u graag in de gelegenheid stellen
u verder te oriënteren op de nieuwe Grondexploitatiewet. Dit doen
we door het organiseren van een mini-symposium. Op 20 februari
kunt u kennisnemen van de achtergronden, kansen en mogelijkheden
die deze nieuwe wet u biedt. Joop van den Brand van VD2
Programma
14.00-14.15 uur Inloop en welkom door Coen Weusthuis van Weusthuis P&A
14.15-15.00 uur “De Grex belicht”: Inleiding door de heer Joop van den Brand van VD2 Advies
15.00-15.15 uur Pauze
15.15-16.00 uur Vervolg inleiding Joop van den Brand + gelegenheid tot het stellen van vragen
16.00-16.30 uur “ Implementatie; een kwestie van maatwerk”: Inleiding door Jacqueline de Booij van Weusthuis P&A
16.30-17.00 uur Afsluiting met een hapje en een drankje
Advies zal u uitgebreid toelichten wat de wet betekent voor u als
gemeente, woningcorporatie of projectontwikkelaar. Jacqueline de
Booij zal u meenemen in de stappen die globaal nodig zijn om de
wet in uw organisatie te implementeren. Dit alles vindt plaats in
het Fries Congrescentrum te Drachten. Deelnamekosten: € 100,-
Tekst: Senza Communicatie; Vormgeving: Margreet Piek en Studio Rob Pentinga, Haren; Illustratie: Frans Le Roux; Drukwerk: Plantijn Casparie, Groningen