Voorlichtingsblad van ForFarmers JUNI 2011 jaargang 35

Voorlichtingsblad van ForFarmers JUNI 2011 jaargang 35
VOERTAAL

2
Klankbordgroepen
ForFarmers is gestart met klankbordgroepen voor de verschillen-
de sectoren. Per klankbordgroep schrijft een deelnemer over zijn
bedrijf, zijn toekomstvisie, de rol en meerwaarde van de klank-
bordgroep. In deze Voertaal presenteren we u varkenshouder
Adriaan van Bergen.
Mijn naam is Adriaan van Bergen, 50 jaar,
ben getrouwd en heb vier kinderen in de
leeftijd van 13 tot 22 jaar. In 1985 zijn we
gestart met een vleesvarkensbedrijf te
Duiven met de intentie om hier een gesloten
bedrijf van te maken. Tot dan was
ik werkzaam bij verschillende fokkerijgroeperingen,
eerst als dierverzorger, later als
inseminator.
In verband met woningbouwplannen van
de gemeente Duiven tegenover onze bedrijfslocatie
werd de bouwvergunning, voor
de zeugenstal, die we wilden bouwen, ingetrokken.
Daardoor stagneerde onze bedrijfsontwikkeling.
Uiteindelijk is ons bedrijf
verkocht aan de gemeente en zijn we
in 1992 opnieuw gestart in Rosmalen. Omdat
toen de verruimde vervangingsreserve
nog niet was toegestaan, zijn we opnieuw
met vleesvarkens verdergegaan.
In 1997, ten tijde van de varkenspest,
waarbij we een jaar geen biggen konden
opleggen, heb ik een opleiding makelaardij
gevolgd. Vanaf 1999 heb ik diverse taxaties
verricht voor opkoop c.q. verplaatsingsregelingen
voor DLG en de Provincie Noord-
Brabant. Sinds 2004 ben ik VastgoedCert
Klankbordgroep varkenshouderij 2
Zwarte Cross Festival 3
Duurzaamheid bij ForFarmers 4
Prijswinnaars Innovatiefonds 6
Maximale eiwitproductie in de zomerdag 8
Preventie van hittestress 10
BEX geeft inzicht in mineralenefficiëntie 12
Sojahullen van FarmFeed 13
Reportage: optimale jongveeopfok 14
gecertificeerd makelaar-taxateur Wonen/
MKB/WOZ. Verder ben ik bestuurlijk actief
in onze plaatselijke ZLTO afdeling.
Er heeft zich nog geen bedrijfsopvolger
aangediend, maar om de continuïteit van
het bedrijf te waarborgen wordt er momenteel
bijgebouwd. Onze bedrijfsomvang
groeit naar 5000 vleesvarkens. Mochten
we geen bedrijfsopvolger vinden, dan blijft
het bedrijf dankzij deze groei ook gewild
voor aankoop door een andere varkenshouder.
De huidige stallen worden deels
emissiearm gemaakt middels een chemische
luchtwasser en de klimaatregeling
wordt ook up-to-date via centrale afzuiging
en frequentiegestuurde ventilatoren. De
nieuwbouw is voorzien van een ICV-systeem
en in de stallen werken we met een
brijvoerinstallatie en bijproducten.
Afgelopen voorjaar ben ik benaderd om
klankbordlid te worden bij ForFarmers.
Daar heb ik positief op gereageerd omdat
ik een bijdrage wil leveren aan het streven
van ForFarmers om diverse zaken te bespreken,
zodat ForFarmers een nog betere
partner kan zijn voor de boeren.
De eerste bijeenkomst is inmiddels ge-
Nieuwbouw in de kalverhouderij 16
Tips tegen hittestress bij geiten 17
Fosfaatefficiëntie in de varkenshouderij 18
Reportage: reductie dierdagdosering 20
Biggen wegen is zinvol 22
Feedcare ® : optimalisatie brijvoerrantsoen 24
Voorkom hittestress bij pluimvee 26
Reportage: innovatieve bedrijfsvoering 28
Gildehoen: duurzaam kipconcept 30
COLOFON
Redactieadres: ForFarmers, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31(0)573 28 88 00, F: +31 (0)573 28 88 99
Eindredactie: Afdeling communicatie. De eerstvolgende Voertaal verschijnt in augustus 2011.
weest. Hierbij hebben we onder andere
de sterke punten en de aandachtspunten
van ForFarmers besproken. Sterke punten
zijn bijvoorbeeld de bereidheid van
ForFarmers om te veranderen en verder
te ontwikkelen. Ook de open organisatie,
de goede voorlichting en het voer van
goede prijs/kwailteit-verhouding zijn sterk.
Als veehouder vinden we het belangrijk
dat de voorlichters nieuwswaarde brengen
tijdens een bedrijfsbezoek. Het scherp
houden van de voorlichters (via trainingen
of technische informatiedagen) is dus gewenst.
Ook de communicatie tussen de
voorlichters onderling, wanneer er meerdere
bij één klant komen, vraagt aandacht.
Verder hebben we aanpassingen en tips
voor de website van ForFarmers, MyFor-
Farmers en Agrisell besproken, gevraagd
of het mogelijk is om informatiebijeenkomsten
betreffende Vermogen Op Naam te
organiseren en tips gegeven omtrent de
klantbetrokkenheid en klantbinding van
ForFarmers.
Het feit dat ForFarmers deze actiepunten
oppakt geeft mijns inziens aan, dat er
daadwerkelijk inhoud aan het initiatief van
klankbordgroepen wordt gegeven.
INHOUD
Belang van een goede grasmat 32
Groenbemesters voor betere structuur 34
Reportage: nieuwe aardappelbewaarloods 36
Korte berichten akkerbouw 38
Productierechten 39
Luchtwassers nader bekeken 40
Reportage: ervaring met nieuwbouw 42

Zwarte Cross Festival
ForFarmers is dit jaar wederom aanwezig op het Zwarte Cross
Festival in Lichtenvoorde, dat plaatsvindt op vrijdag 15, zaterdag
16 en zondag 17 juli 2011 in Lichtenvoorde. Dit keer presenteren
we de spectaculaire attractie ForFarmers bungeecar.
Het Zwarte Cross Festival vindt dit jaar
voor de vijftiende keer plaats en ForFarmers
is daar voor het derde jaar bij. Het festival
biedt drie dagen plezier voor jong en oud,
staat bekend als het grootste muziekfestival
van Oost-Nederland en is het grootste
motorcrossspektakel van Europa. U komt
toch ook?
ForFarmers heeft op het Zwarte Cross Festival
een eigen VIP-parkeerplaats en een
terrein, waarop zich het Hard Brok Café
bevindt. Hier wordt u ontvangen door onze
medewerkers en kunt u onder het genot
van een hapje en een drankje bijpraten. U
mag gratis een uniek “Hard Brok Café” Tshirt
afhalen en u kunt uw chauffeurscapaciteiten
testen op de rodeobulkwagen.
De band “Bökkers dut Normaal” verzorgt
op zaterdag en zondag een aantal optredens
voor de gasten op het ForFarmers VIPterrein.
Zij zingen dan ook het ForFarmers
lijflied “Boeren met ambitie”.
De openingstijden van het ForFarmers-terrein
zijn:
Vrijdag 15 juli: 14.00 - 21.00 uur
Zaterdag 16 juli: 10.00 - 17.00 uur
Zondag 17 juli: 9.00 - 17.00 uur
Let op: de locatie is veranderd ten opzichte
van voorgaande jaren. Het ForFarmers-terrein
bevindt zich nu op de Engelse Schans.
ForFarmers bungeecar
Dit jaar heeft ForFarmers een specta-
culair evenement op het festivalterrein.
Stap in de ForFarmers bungeecar en doe
de ultieme test: wordt u de grootste brokkenpiloot
van het Zwarte Cross Festival?
De bungeecar is een spectaculaire attractie
waarmee ForFarmers op het festivalterrein
naast de discotent komt te staan. Met
maximaal twee personen wordt u in een
Dodge Viper naar een hoogte van zestig
meter gehesen. De auto wordt losgeklikt
en in een spectaculaire vrije val raast u in
sneltreinvaart naar beneden! Dankzij de
vier elastieken, gaat u vervolgens in de
zesde versnelling weer naar boven. Beleef
de kick van een vrije val!
Op de website www.debestebrokkenmakers.nl
vindt u meer informatie.
Daar is tevens een routebeschrijving
te vinden naar het ForFarmers-terrein, met
VIP-parkeerplaats. Wanneer u in de buurt
van Lichtenvoorde de borden “ForFarmers”
aanhoudt, bent u op de goede weg!
3

4
Duurzaamheid integraal onderdeel
bij de nutritionisten van ForFarmers
Leon Marchal, hoofd Research & Development (R&D), is één van de leden
van de Task Force Duurzaamheid. Deze werkgroep bij ForFarmers heeft
als doel om duurzaamheidsdoelstellingen binnen de organisatie te reali-
seren. Wij vragen aan Leon, welke rol de nutritionisten van R&D op het
gebied van duurzaamheid vervullen.
De Task Force
heeft duurzaamheid
ingedeeld in
meerdere thema’s.
De thema’s, waar
de nutritionisten
van R&D aan
werken zijn diergezondheid,mineralenreductie
(fosfaat en stikstof) en
voerefficiëntie. Op het gebied van diergezondheid
werken we op dit moment
sterk aan het item antibioticareductie.
ForFarmers stopt dit jaar met de productie
van gemedicineerd varkensvoer en
daarom geven we de varkenshouders advies
over alternatieve methoden om an-
tibiotica te verstrekken, bijvoorbeeld via
drinkwatermedicatie. Het is algemeen
bekend dat zieke varkens minder voer
opnemen, maar nog wel blijven drinken.
Verschuiving van de antibioticagift
van voermedicatie naar drinkwatermedicatie
is vast niet de
enige oplossing?
Nee, het is juist ons streven dat er zo
min mogelijk antibiotica op een veehouderijbedrijf
wordt ingezet. Dit kan door
verhoging van de diergezondheid op veehouderijbedrijven,
want op bedrijven met
gezonde dieren, wordt minder antibiotica
ingezet. Onze bijdrage hieraan is de ontwikkeling
van voeders, die de darmge-
zondheid van het dier verbeteren. Want
een gezonde darm, zorgt voor een goede
opname en vertering van voedingsstoffen.
Daarnaast speelt de darm een centrale
rol bij de afweer van het dier. Hoe
gezonder de darm, hoe minder gevoelig
het dier is voor ziekte. Via onderzoek,
het doen van proeven en het ontwikkelen
van nieuwe voerconcepten is R&D hierbij
betrokken.
Ook heeft ForFarmers een dierenarts in
dienst, die actief bekijkt hoe klanten het
antibioticagebruik kunnen verminderen.
Een manier om veehouders inzicht te geven
in de bedrijfsgezondheidsstatus is
het uitvoeren van een scan. Binnen de
concepten Cowcare ® , Pigcare ® en Poultrycare
® hebben we verschillende scans
beschikbaar. Na het uitvoeren van een
scan krijgt de veehouder tips om de diergezondheid
verder te verbeteren. Hij kan
hier dan binnen zijn bedrijfsmanagement
rekening mee houden.
Kortom, het werken aan antibioticareductie
uit zich op drie gebieden:
1. ForFarmers stopt met de productie
van gemedicineerd voer.
2. Via onze concepten Cowcare ® , Pigcare
® en Poultrycare ® adviseren we
veehouders, waardoor de bedrijfsgezondheidsstatus
van het bedrijf hoger
wordt.
3. De nutritionisten ontwikkelen voeders,
die sturen op een hogere darmgezondheid.
Dit heeft een positieve
invloed op de algemene gezondheid
van het dier.

Hier wordt eendenkroos gekweekt als alternatieve eiwitbron voor de toepassing in veevoeders.
Welke rol kan R&D vervullen in het
item mineralenreductie?
Vooral het item fosfaatreductie is actueel.
Wij zorgen voor verbetering van de
voeders, zodat het dier het fosfaat in het
voer beter om kan zetten naar een nuttig
product (fosfaat is een onderdeel van eiwit),
denk aan fosfaat in melk of fosfaat
in vlees. Het kengetal voederconversie
speelt een belangrijke rol bij de verbetering
van de fosfaatefficiëntie: hoe scherper
de voederconversie, hoe efficiënter
het dier met het fosfaat in veevoer om
kan gaan. Op het gebied van ammoniakreductie
bij varkens liggen een aantal
voerconcepten op de spreekwoordelijke
plank, maar het is op dit moment nog
wachten op de noodzakelijke wettelijke
erkenning als erkende emissiefactor.
Verder begeleiden wij onze voorlichters,
zodat zij de veehouders van de beste adviezen
kunnen voorzien.
Vorig jaar schreven we in Voertaal
over het project eendenkroos als
veevoer. Wat is de status van dit
project?
“De eerste resultaten van eendenkroos
als alternatieve eiwitbron voor de toepassing
in veevoeders zijn positief. De
productie bevindt zich op dit moment
nog in de opschalingsfase. Nog dit teeltseizoen
gaan we op onze proeflocatie
naar 0,5 tot 1 hectare teelt. Eendenkroos
is een snelgroeiend, eiwitrijk gewas,
dat relatief eenvoudig geteeld kan
worden. Het kan na de oogst direct als
nat product ingezet worden op veehouderijbedrijven.
Rundveehouders kunnen
het bijvoorbeeld direct toepassen, door
het door het ruwvoer te mengen. Drogen
met restwarmte van een biovergister
geeft de mogelijkheid tot opslag voor
de winterdag of eventueel levering aan
ForFarmers. In de fabriek wordt het dan
vermengd met andere grondstoffen tot
compleet mengvoer. We zien eendenkroos
als een nieuwe aanvulling op het
gebied van lokale eiwitteelt. Met name
in de biologische sector is hier een grote
behoefte aan.
Welke resultaten heeft ForFarmers
in 2010 behaald?
Over de hele linie hebben we ons in 2010
verbeterd ten opzichte van vorige jaren.
We streven ieder jaar naar een verbetering
van 2% op de gebieden voer-, stikstof-
en fosfaatefficiëntie.
Wat houdt voerefficiëntie in?
Voerefficiëntie is de vraag, hoeveel melk,
vlees of eieren de dieren per kg voer kunnen
produceren. We proberen ervoor te
zorgen dat een dier minder voer nodig
heeft om hetzelfde of meer te kunnen
produceren. Minder kilogrammen voer
betekent, bij een ongeveer vergelijkbaar
grondstofpatroon, uiteindelijk ook minder
land-, water- en fosfaatgebruik voor
de teelt en minder kilometers transport.
Dit draagt dus bij aan een verdere verduurzaming
van onze voedselproductie.
5

6
Prijswinnaars Innovatiefonds
De innovatieve ideeën in de rundveehouderij, die afgelopen december een geldprijs uit
het Innovatiefonds Farmers for Farmers hebben gewonnen, worden in deze Voertaal nader
beschreven. Wilt u ook kans maken op een geldbedrag? Meld uw innovatie dan aan via de website
www.farmersforfarmers.eu. Binnenkort gaat de jury de nieuwste inzendingen beoordelen.
Klara heeft voorrang
Melkveehouders Jaap en Marente Hupkes
en Johan Hissink uit Voorst hebben sinds
december 2009 een melkrobot. Dit willen
ze combineren met weidegang. “Niet alleen
omwille van het imago van de sector, maar
ook uit kostenoogpunt en ter bevordering
van de diergezondheid willen we de dieren
in de wei houden. Maar onze huiskavel
bedraagt zeven hectare. Dit is voor de
honderd melkkoeien te klein om de hele zomer
in geweid te worden. Aan de overkant
van een weg ligt een ander weideperceel
van tien hectare. Voorheen brachten we
de koeien daar ‘s ochtends na het melken
naartoe en haalden we ze later op de dag
weer op, maar nu de koeien door een melkrobot
worden gemolken, willen we dat ze
de gehele dag terug kunnen naar de robot.
Daarom is het idee van een koeoversteek
ontstaan. Compleet met veeroosters in de
weg.”
Vernieuwend aan dit idee is het feit dat
er voor realisatie van deze koeoversteekplaats
eerst twee verkeersbesluiten genomen
moesten worden. Het eerste besluit
is dat de weg een 30 kilometerzone wordt,
het tweede besluit houdt in dat de gemeen-
Volgens Marente en Jaap Hupkes zijn binnenkort de vergunningen rond en dan gaat de schop de grond in.
De officiële opening van de koeoversteek vindt plaats op zaterdag 17 september 2011.
te een ontheffing geeft van het verbod dat
gehouden dieren geen vrije toegang tot de
openbare weg mogen. De overheid stelde
de volgende criteria: de weg, waar de koeoversteekplaats
gerealiseerd wordt, mag
geen verbindingsweg zijn. Het moet bovendien
een weg zijn, waar de verkeersfrequentie
laag is. “Dat is bij deze weg het
geval. Het is een weg voor aanwonenden
en wordt gebruikt als toeristische route.
De aanwonenden reageren positief op ons
idee. Zij zijn blij met het besluit dat er minder
snel over de weg gereden wordt en zien
ook veel liever koeien in de wei (in hun achtertuin).
Wij zijn met dit idee voorlopers in
de sector. Ons idee is daarom uitgeroepen
tot pilotproject en hiermee hopen we dat
andere melkveehouders, in verschillende
delen van het land, eenzelfde mogelijkheid
krijgen. We weten al dat naast de gemeente
Voorst nu vijf andere gemeenten in
Nederland bezig zijn met wijziging van de
twee verkeersbesluiten. We zijn blij dat dit
initiatief zo goed wordt opgepakt door de
overheid.”
De ondernemers houden rekening met de
omgeving. Zo gaat de oversteekplaats in
de zomermaanden alleen bij daglicht open,
na 19.00 uur kunnen de koeien alleen nog
maar in het huisperceel komen. En omdat
de weg een toeristische route is, waar veel
mensen te voet, te paard of met paard en
wagen over gaan, worden er aan beide zijden
van de veeroosters mooie, in het landschap
passende, hekken geplaatst.

Vervangen tepelvoering
Melkveehouder Marty Reurink uit Neede
ontwikkelde, samen met zijn vader Wim,
een apparaat om zonder al te veel inspanning
de tepelvoering van de tepelbekers
van de melkrobot te vervangen. “Hiervoor
heb ik een oude geboortekrik, die al jaren
op zolder lag, gebruikt. Op deze geboortekrik
heb ik met behulp van een oude schuddertand
een houder gelast, waarin de tepelbeker
past. De voering kan nu met de
krik door de beker getrokken worden. Dit
vergt heel wat minder inspanning dan alles
met de hand vervangen.”
Marty houdt zich aan het advies om elke
2.500 melkbeurten de tepelvoeringen te
vervangen. “Om de 2,5 week moet ik bij
acht tepelbekers de voering vervangen.
Omdat dit zo vaak per jaar plaatsvindt,
wilde ik de handeling vereenvoudigen. Het
moest me minder arbeid en lichamelijke
inspanning kosten. Want een niet prettige
handeling stel ik eerder uit. Terwijl het regelmatig
vervangen van de tepelvoering
juist positief is voor de speenkwaliteit van
de uiers. Ik vind het belangrijk om de uiergezondheid
bij het melkvee op peil te houden.
Daarom hebben we er een minder lichaamsbelastende
handeling van gemaakt.
Deze innovatie is een goedkope oplossing
én het levert veel arbeidsgemak op.”
Marty Reurink toont de werking van de tepelvoeringvervanger, een aangepaste geboortekrik. Hij heeft de
innovatie op werkhoogte gehangen, zodat hij de werkzaamheden met rechte rug kan uitvoeren.
“Dit is het!”
Hebt u ook een goed idee? Een idee waar niet alleen uzelf, maar de gehele sector profijt van kan hebben? Meld
uw innovatie dan aan via de website www.farmersforfarmers.eu. Stuur het inschrijfformulier in en maak kans
op een geldprijs van maximaal € 5.000,- om uw idee verder te ontwikkelen. Twee keer per jaar beoordeelt een
onafhankelijke jury welke inzendingen een prijs gewonnen hebben en daar koppelen ze een geldbedrag aan.
Een baanbrekend idee wint € 5.000,-, de prestigeprijs bedraagt € 2.500,- en als aanmoedigingsprijs wordt
€ 1.000,- uitgekeerd. De jury beoordeelt het idee, niet of de innovatie al is uitgevoerd / in werking is of niet.
7

8
Maximale e
Zodra de buitentemperatuur stijgt,
daalt het eiwitgehalte in de melk.
Het gaat veelal om een daling van
tienden van procenten, maar een
tiende minder melkeiwit geeft bij
een productie van 700.000 kilo-
gram melk al snel € 1.500,- minder
aan melkopbrengst per jaar. Wij
presenteren u de belangrijkste suc-
cesfactoren om het eiwitgehalte in
de melk tijdens de zomer op niveau
te houden.
ForFarmers heeft onderzocht waarom het ene
bedrijf een grotere daling in het eiwitgehalte
heeft dan het andere. Factoren als diergezondheid,
huisvesting, klimaat, de voeding en het
voerregime zijn bij het onderzoek meegenomen.
Afhankelijk van lactatiestadium en
leeftijd
Het is algemeen bekend dat het eiwitgehalte
bij koeien afhankelijk is van het lactatiestadium
(grafiek 1). Zo heeft een nieuwmelkte koe een
lager eiwitgehalte in de melk dan een oudmelkte
koe. Daarnaast hebben jongere dieren een hoger
eiwitgehalte dan oudere dieren. Ook speelt
het afkalfseizoen een rol. Dieren, die in de zomermaanden
afkalven hebben meer moeite om
hun energievoorziening op peil te brengen en te
houden (hittestress), dan dieren die in de winter
afkalven.
Verschillende succesfactoren
Het onderzoek is door ForFarmers-rundveevoorlichter
Bas Haarhuis uitgevoerd bij een tweetal
typen melkveebedrijven. Bedrijven met een beperkte
eiwitdip gedurende de zomermaanden
versus bedrijven met een grote eiwitdip. De bedrijven
met een grote eiwitdip lieten tweetiende
procent meer verval in eiwitpercentage gedurende
de zomermaanden zien.
Op het gebied van de succesfactoren diergezondheid,
huisvesting, klimaat, voeding en voer-

iwitproductie in de zomerdag
regime, zijn een aantal belangrijke verschillen
gekomen. Deze worden in grafiek 2
weergegeven.
Succesfactoren huisvesting
Uit grafiek 2 blijkt dat de bezettingsgraad
en de maatvoering van de ligboxen en het
voerhek belangrijke factoren zijn. Bedrijven
met een overbezetting aan het voerhek
en met een krap aantal ligplekken hebben
meer last van een daling in het eiwitgehalte,
dan bedrijven die voor elke koe een
geschikte ligplek of voerplaats hebben.
Gedurende de koelere perioden blijken
deze vormen van overbezetting relatief
minder gevolgen te hebben dan in de zomer.
Bij een hogere temperatuur heeft de
koe meer behoefte aan ruimte om te vreten
en te liggen, zodat ze haar lichaamswarmte
kwijt kan.
Succesfactor klimaat
Ook wordt het belang van een regelbaar
klimaat in de stal nog eens bevestigd.
Bedrijven die op warme dagen de koeien
verkoeling kunnen bieden via ventilatoren/
sproeiers op het dak of een geïsoleerd dak,
zijn beter in staat om het eiwitgehalte in de
melk op niveau te houden.
Succesfactor voeding
Om de daling van het eiwitgehalte tot een
minimum te beperken is het belangrijk
dat de koeien voer blijven opnemen. De
drogestofopname dient dus gestimuleerd
te worden. De bedrijven, waar het eiwitgehalte
in de melk gedurende de zomer
nauwelijks daalt, hanteren een aangepast
voerregime. 90% van deze bedrijven voert
meerdere malen per dag en/of verwijdert
vaker het restvoer. Fris en smakelijk voer,
onbeperkt gevoerd, is cruciaal voor het op
peil houden van het eiwitgehalte. Daarnaast
wordt de schade van broei in de kuil,
en dus een lagere voeropname, op veel bedrijven
onderschat.
Uit het onderzoek blijkt tevens dat pensbuffering
een belangrijk hulpmiddel is ter
voorkoming van de daling in het eiwitgehalte.
Ruim 60% van de bedrijven met een beperkte
daling voegen bufferende mineralen
zoals Univit Buffer aan het rantsoen toe.
Bij bedrijven met een grote daling zien we
dat 20% bufferende mineralen verstrekt.
Zorg voor goede klauwgezondheid
Op de bedrijven, die zomers een grotere
daling in het eiwitgehalte hebben, scoren
de koeien relatief slechter op klauwgezondheid
dan op de bedrijven die het eiwitgehalte
beter op peil weten te houden. Uit het
onderzoek blijkt dat een goede klauwgezondheid
van groot belang is om een daling
van het eiwitgehalte tegen te gaan. Een
goede klauwgezondheid is immers cruciaal
voor een hoge drogestofopname. Hoe meer
drogestof een koe opneemt, hoe beter het
eiwitgehalte op peil blijft.
Conclusie
Om het eiwitgehalte gedurende de zomer
op peil te houden, dient u te zorgen voor
een gezonde melkkoe, die –met behulp van
verschillende managementmaatregelen–
volop aan het eten blijft.
Aandachtspunten samengevat
• Voorkom overbezetting, geef iedere koe
een vreet- en ligplek
• Tref klimaatmaatregelen, biedt koeien
tijdens de zomerdag verkoeling
• Zorg voor een fris en smakelijk rantsoen,
dat onbeperkt beschikbaar is
• Geef onbeperkt fris drinkwater
• Voer bufferende mineralen
• Bewaak een goede klauwgezondheid
Grafiek 1. Verloop van het eiwitpercentage in de melk gedurende een jaar, bij verschillende
lactatiegroepen
4,10
3,90
3,70
3,50
Eiwit %
3,30
3,10
2,90
jan. febr. mrt. apr. mei jun. jul. aug. sept. okt. nov. dec.
Eiwit % 0-60 dgn
Eiwit % 61-120 dgn
Eiwit % 121-200 dgn
Eiwit % 200-305 dgn
Grafiek 2. De belangrijkste verschillen tussen bedrijven met weinig daling van het eiwit-
gehalte en bedrijven met Lage een grote eiwit dip daling versus van hoge het eiwit eiwitgehalte, dip gemeten in de maand juli
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Bezetting ligboxen voldoet
Maatvoering ligboxen voldoet
Bezetting voerhek voldoet
Maatvoering voerhek voldoet
Geen broei
Verwijderd restvoer elke dag
Verstrekt bufferende voeders
Kan stalklimaat beïnvloeden
Warme dag anders weiden
Lage dip
Hoge dip
9

10
Preventie van hittestress
De ideale omgevingstemperatuur voor koeien ligt tussen de 5 °C en 15 °C. Wordt de temperatuur
veel hoger en is de luchtvochtigheid hoog, dan kunnen de koeien flink last krijgen van hittestress.
Koeien met hittestress hebben een versnelde
en oppervlakkige ademhaling. Ze doen
dit om de overtollige warmte aan de omgeving
af te geven. Met name bij de vertering
van ruwvoer in de pens (fermentatie) komt
veel warmte vrij. Koeien proberen deze
overmaat aan warmte te reguleren door
minder voer op te nemen. Wanneer de koe
in stress raakt, kan dit leiden tot een 25%
lagere voeropname.
Doordat er minder ruwvoer wordt verteerd,
neemt de herkauwactiviteit af en daalt het
vetgehalte. Bovendien komt de energievoorziening
en dus de melk- en eiwitproductie
onder druk te staan. Daarnaast heeft
hittestress ook een negatieve uitwerking op
uiergezondheid, vruchtbaarheid en klauwgezondheid.
Rantsoen en voeropname
Bij hittestress is het zinvol om te kiezen voor
een rantsoen dat veel energie levert, terwijl
bij de vertering er maar weinig warmte vrijkomt.
Zo geeft de vertering van snijmaïs
minder warmteproductie dan die van bijvoorbeeld
graskuil. Ook tussen krachtvoeders
bestaan verschillen. ForFarmers houdt
hier bij de samenstelling van de voeders
rekening mee. Voeders met een hoger aandeel
bestendig zetmeel en beschermd vet
omzeilen de warmteproductie in de pens en
voorzien de koeien toch in hun hogere energiebehoefte.
Ook goed verteerbare energie
Actie Univit BUffer
Bestel minimaal 500 kg Univit Buffer (15039)
en ontvang het unieke ForFarmers strandlaken cadeau!
(Deze actie loopt tot 1 september 2011. Maximaal twee strandlakens per klant.)
uit celwanden geeft een lagere warmteproductie.
Supplement Energie booster is hierin
uniek en daarom uitermate geschikt om bij
hoge temperaturen te verstrekken.
Om de dip in drogestofopname zoveel mogelijk
te beperken is het vooral van belang
dat het ruwvoer fris, smakelijk en van goede
kwaliteit is. Verstrek daarom broeivrij ruwvoer.
Houd hier bij het uitkuilen rekening
mee, zorg voor een voersnelheid van minimaal
twee meter per week in de zomer. Ook
wordt het voer bij warme dagen aan het
voerhek eerder warm en onsmakelijk. Het
vaker voeren en restvoer verwijderen werkt
stimulerend op de voeropname.
Bufferen
Normaalgesproken is structuurrijk ruwvoer
het middel om pensverzuring tegen te gaan.
Bij hittestress valt het effect hiervan vaak
tegen, omdat juist het ruwvoer minder goed
door de melkkoe wordt opgenomen. Voor
deze situatie heeft ForFarmers Univit Buffer
beschikbaar. Dit mineralenmengsel bevat
als extra een combinatie van specifieke buffers.
Hiermee wordt het eventueel gevormde
zuur in de pens snel geneutraliseerd. Door
de specifieke buffers heeft Univit Buffer een

ProBleemloos melken in de zomer
In de zomerperiode is het belangrijk om bij de melkrobot te zorgen
voor extra hygiëne en het werken aan de preventie van hittestress.
In het kort volgen enkele belangrijke punten waaraan u kunt denken.
Robotruimte:
Hygiëne in de robotruimte.
• Bestrijd vliegen, zowel in de ruimte als
in de stal
• Voorkom melkresten, reinig de ruimte
dagelijks en sluit melkseparatieemmers
vliegvrij af (gebruik eventueel een zeef)
• Voorkom rechtstreekse zoninstraling op
de camera/laser van de robot.
Melkrobot:
Een aangenaam verblijf van de koe in de
melkrobot.
• Bestrijd vliegen op de koe
• Houd de koeien schoon. Scheer de
staarten en uiers op tijd
• Wees alert op een schone voerbak
• Zorg voor een aangenaam klimaat in de
robot. Een ventilator naast de robot kan
uitkomst bieden
• Laat niet teveel koeien in de wachtruimte
(max. vijf per robot).
grotere buffercapaciteit en een langdurigere
werking dan natriumbicarbonaat. De dosering
van Univit Buffer is normaalgesproken
125 gram, maar op dagen met hittestress
dient de gift te worden verdubbeld tot 250
gram per koe. Pensverzuring wordt op die
manier voorkomen en het verlies aan zouten,
doordat de koeien zweten, wordt snel weer
aangevuld. De maatregelen ter preventie
van hittestress kunnen het beste nog enkele
weken na de warme periode worden toegepast.
Dorst
De koe gebruikt water om haar vochtverlies
aan te vullen, maar ook om zich te koelen.
De wateropname kan stijgen tot meer dan
150 liter per dag. Onbeperkt vers en schoon
drinkwater moet daarom vanzelfsprekend
voorhanden zijn.
Niet alleen de hoeveelheid, maar ook de bereikbaarheid
van water is van belang. Een
extra drinkbak tijdens warme dagen is geen
overbodige luxe.
Wanneer u nog vragen heeft naar aanleiding
van dit artikel, dan kunt u contact opnemen
met uw voorlichter van ForFarmers.
Melksysteem:
De melkkwaliteit vormt in de zomerperiode
een hoger risico.
• Reinig minimaal drie keer per dag (dit is
vooral bij overcapaciteit van belang).
• Besteed extra aandacht aan de reiniging
van de kleppen en afsluiters bij de tank.
• Berg de melkfilters schoon en droog op.
Ruim vieze filters direct op in verband
met het aantrekken van vliegen
• Zorg voor voldoende reinigingsmiddel,
desinfectiemiddel en of spraymiddel.
Preventie
Voorkom hittestress door:
• Het aanbieden van voldoende vers drinkwater
en schaduw of beschutting tegen
zonlicht
• De koeien binnen te houden tijdens de
warmste perioden van de dag en te beweiden
tijdens de koelere perioden
• Extra luchtverplaatsing in de stal door
ventilatoren
• Overbezetting in de stal te vermijden
• Vaker te voeren en restvoer sneller weg
te halen. Voorkom broei in de kuil
• Geconcentreerder voer aan te bieden.
Denk bijvoorbeeld aan:
- krachtvoer met meer energie en
eiwit per kg
- meer snijmaïs, minder graskuil
- een verhoging van het basisrantsoen
met Supplement Energie booster
• Verstrek Univit Buffer vanaf het begin
van de zomer (125 gram per koe).
Verdubbel de dosering op warme dagen
(250 gram) en ga door met deze maatregelen
tot enkele weken ná de warme
periode.
oPen dAg
vrijdAg 8 jUli
10.00 tot 16.00 UUr
De familie Roeterdink uit Bathmen heeft
onlangs haar bedrijf uitgebreid met een
nieuwe ligboxenstal. De nieuwe 3 + 3 ligboxenstal
is tegen de bestaande stal gebouwd.
Hierdoor beschikt het bedrijf nu
over een ligboxenstal met een 1 + 0 + 6
+ 0 + 3 opstelling en een capaciteit voor
circa 300 melkkoeien. De droogstaande
koeien worden apart gehuisvest.
De koeien worden gemolken in een 2 x
24 stand Swingover melkstal. De melkstal
beschikt over twee middenuitgangen
waardoor de koeien zeer snel de
melkstal kunnen verlaten (semi rapid
exit). Als boxbedekking zijn koematrassen
gemonteerd. De geproduceerde
melk wordt buiten de stal opgeslagen in
een staande silotank.
Om u de gelegenheid te geven de
nieuwe stal te bezichtigen, nodigen
familie Roeterdink en de deelnemende
bedrijven u van harte uit
voor een bezoek aan de open dag
op vrijdag 8 juli 2011.
Adres:
Familie Roeterdink
Arkelsteijnweg 2
PC Bathmen
U wordt verzocht om de open dag niet in
bedrijfskleding te bezoeken.
11

12
BEX geeft inzicht in de
mineralenefficiëntie
De uitstoot van fosfaat op varkens- en rundveebedrijven moet in
2011 tien miljoen kg verminderen. Om deze doelstellingen te kun-
nen realiseren is het van groot belang dat iedere rundveehouder
weet hoe de fosfaatefficiëntie op zijn bedrijf is. Deelname aan de
bedrijfsspecifieke excretie (BEX) kan hier inzicht in geven.
Het mestbeleid hanteert normen voor
mestproductie, de zogenaamde excretieforfaits.
Voor melkveehouders die daarvan
willen afwijken, heeft het ministerie van
LNV de ‘Handreiking bedrijfsspecifieke
Tabel 1. Gemiddelde BEX-deelnemer
Kenmerk Gemiddeld
Kg melk/ha 17.084
Aantal jongvee/10 melkkoeien
7,5
Kg krachtvoer/100 kg melk 22,4
Gram Re/kg drogestof 154
Gram P/kg drogestof 3,6
Oppervlakte grasland (ha) 34,6
Oppervlakte bouwland (ha) 10,3
Quotum/bedrijf 742.007
Aantal melkkoeien 86,3
Melkproductie per
melkkoe (kg)
8.598
Gemiddeld Ureum 21,0
Voordeel BEX in kg stikstof 1760
Voordeel BEX in kg fosfaat 946
Voordeel BEX stikstof in % 12,5
Voordeel BEX fosfaat in % 18,1
excretie melkvee’ (BEX) opgesteld. Met
deze handreiking kunnen zij de bedrijfsspecifieke
mestproductie voor hun bedrijf berekenen.
Ook voor extensieve bedrijven is
deelname interessant. Men verkrijgt inzicht
in fosfaat- en stikstofproductie, waardoor
men mogelijk efficiëntieslagen kan maken.
ForFarmers adviseert haar klanten om uit
te zoeken of deelname aan de bedrijfsspecifieke
excretie interessant is.
Deelname aan BEX loont
ForFarmers klanten die nu al meedoen aan
de bedrijfsspecifieke excretie, halen gemiddeld
een fosfaatvoordeel van 18.1 procent
en een stikstofvoordeel van 12.5 procent.
Dit blijkt uit een eerste analyse van de gegevens
over het jaar 2010 (zie tabel 1). Veel
melkveebedrijven hoeven dus minder mest
af te voeren. Daardoor worden er minder
kosten gemaakt. Minder mestafvoer bete-
Tabel 2. B€X voeders in assortiment ForFarmers
kent tevens behoud van veel kilogrammen
organische stof, stikstof, fosfaat en overige
mineralen op het bedrijf.
Het fosfaatvoordeel ontstaat, doordat de
BEX aantoont dat er op het melkveebedrijf
in werkelijkheid minder stikstof en fosfaat
wordt geproduceerd, dan volgens forfaitaire
norm is bepaald. Bedrijfsspecifiek komt
het bedrijf gunstiger uit.
Resultaten veehouders ForFarmers
Ruim 60% van alle melkveehouderijbedrijven
maakten in 2010 gebruik van de bedrijfsspecifieke
excretie. Dit aantal is de
laatste jaren fors toegenomen. Ruim 80
procent van alle ForFarmers klanten hebben
voorbereidende maatregelen getroffen,
in de vorm van het opmeten en analyseren
van de kuilen, om deel te kunnen
nemen aan de BEX.
Artikelnummer Naam MELK WDVE FEB
20046 Super Plusmixbrok 920 105 5
20146 Super efficientbrok 1000 100 -25
20296 Super Energiebalansbrok 1000 100 0
20196 Super MELK Optimaalbrok 1080 100 -5
20815 Supplement Uniek* 880 200 -25
20845 Supplement Rumen* 880 175 175
20835 Supplement Stimulans* 1200 85 -50
20132 Supplement Enegie booster 1260 80 -20
* Dit artikel is ook in meelvorm verkrijgbaar

ForFarmers heeft de cijfers van een groot
aantal van deze bedrijven geanalyseerd.
Gemiddeld komen we dan uit op de getallen
in tabel 1.
Voorwaarden voor deelname aan de BEX
Mocht u ook mee willen doen met de bedrijfsspecifieke
excretie dan moet u onder
andere aan de volgende voorwaarden voldoen:
• De kuilen moeten geanalyseerd en opgemeten
worden.
• Er dient op 1 januari van een nieuw jaar
voorraadbepaling plaats te vinden.
Betere fosforbenutting met B€X
voeders
LTO en de Nederlandse Vereniging Diervoederindustrie
(Nevedi) hebben afspraken
gemaakt over een efficiëntere benutting
van fosfor via ‘het voerspoor’ om
zodoende de uitstoot van fosfaat door de
Nederlandse varkens- en rundveehouderij
te verminderen.
Door de gemaakte afspraken om de fosfaatefficiëntie
op bedrijven te verbeteren
komen voeders met een laag fosforgehalte
steeds meer in de belangstelling.
ForFarmers heeft in haar assortiment een
uitgebreide keuze aan voeders met een
laag fosforgehalte aangeduid als B€X voeders
(zie tabel 2). Door het gebruik van de
B€X voeders daalt de aanvoer van bruto
fosfor via krachtvoer, waarbij er nog steeds
voldoende fosforaanbod voor de melkkoe is
om de melkproductie op peil te houden. Bovendien
is de inzet van deze voeders niet
nadelig voor diergezondheid en dierwelzijn.
Vraag uw ForFarmers voorlichter naar de
mogelijkheden.
Nieuws uit de markt
van FarmFeed
Veel veehouders zijn met een relatief beperkte ruwvoervoorraad
uit de winter gekomen en de droogte van de afgelopen maanden
heeft voor een verdere achterstand gezorgd. Nu staan ze voor
de vraag, wanneer ze het beste snijmaïs kunnen kopen.
Dit voorjaar kregen we bij FarmFeed diverse
snijmaïskuilen aangeboden voor redelijke
prijzen. Kopers waren op dat moment afwachtend,
onzeker over het komende groeiseizoen.
De regen bleef uit en de vraag naar
ingekuilde maïs nam toe. Op datzelfde moment
werden de verkopers afwachtend. Zij
noemden als reden: “Ik wacht nog, de prijs
stijgt nog wel” of “Misschien hebben we de
mais voor het eigen vee nodig, wanneer het
klimaat zo droog blijft”.
Van een aanbodgestuurde markt, zijn we nu
naar een vraaggestuurde markt geswitched.
Dit heeft gevolgen voor de prijsvorming.
Momenteel is er nog voldoende ingekuilde
snijmaïs beschikbaar, maar dit kan snel veranderen.
Wellicht kunt u samen met uw voorlichter
de balans opmaken. Hoeveel ruwvoer hebt u
voor uw vee nodig? Hoeveel is er al beschikbaar
en wat verwacht u de komende tijd nog
te krijgen? Wanneer moet u beslissen om te
gaan kopen?
Wanneer u maïs aan te bieden hebt, dan horen
we dit graag.
FeedMail
Met FeedMail bent u, via e-mail, nog eerder
op de hoogte van aanbiedingen of de
komst van nieuwe of betere producten op
het gebied van ruwvoeders, vochtige voeders,
enkelvoudige voeders en strooisels.
Meld u aan voor FeedMail via de “button” op
www.farmfeed.eu
Sojahullen als ruwvoervervanger
Bij de oliewinning uit sojabonen blijven
twee producten over die geschikt zijn als
veevoer: eiwitrijk sojaschroot en ruwe
celstofrijke sojahullen.
Sojaschroot is een bekende, veel gebruikte
eiwitbron in de veevoeding. Sojahullen
zijn juist in te zetten bij een ruwvoertekort.
Ze bevatten veel goede en geleidelijk verteerbare
ruwe celstof. Het fosforgehalte
is laag en door de geleidelijke afbraak van
de ruwe celstof is de kans op pensverzuring
nihil. Bij melkkoeien kunt u tot drie
kilogram sojahullen in het rantsoen opnemen.
Bespreek dit met uw voorlichter.
Sojahullen zijn in brokvorm maar ook in
ongeperste vorm beschikbaar. FarmFeed
kan sojahullen geblazen en gekipt leveren
in vrachten vanaf zestien ton. De prijs-/
kwaliteitverhouding is gunstig, maar bij
enkelvoudige voeders gelden dagprijzen.
Vraag ons daarom naar een passende offerte.
Sojahullen: (Gehalten per kg ds)
Droge stof 88 %
VEM 1021
DVE 85
OEB -17
P 1,5
13

14
Reportage
Eastland Frona 419, temidden van de familie Hilhorst (rechts) en ForFarmers voorlichter jongveeopfok Jordi Berends en rundveespecialist Henk Woolderink (links).
Optimale jongveeopfok
De basis voor een succesvolle
melkkoe
Familie Hilhorst uit Laag Keppel was in 2008 winnaar van de
ForFarmers Unimel melkpoederactie. Ze wonnen het kalf Eastland
Frona 419, afkomstig van fokker Oosterink uit Angeren. We zijn nu
twee jaar verder en benieuwd hoe het met Frona 419 gaat.
‘We ervaren haar als een mooi geschenk.
Ze kwam bij ons als kalf van een half jaar
oud en ze groeide zonder problemen goed
mee met ons eigen jongvee. Eind maart van
dit jaar heeft ze haar tweede kalf gekregen.
Haar eerste lijst heeft ze afgesloten met
een productie van 7.135 liter, 4,15% vet,
3,58% eiwit en een lactatiewaarde van 99”,
vertellen melkveehouders Johan en Rita
Hilhorst.
Samen met hun zoon John runnen ze het
melkveebedrijf. John is een fokkerijliefhebber
en heeft er hobby aan om zelf de juiste
stier bij de juiste melkkoe te kiezen. Hij kan
dan ook precies vertellen met welke stieren
Frona 419, zelf dochter van Survivor, is
geïnsemineerd. “Op een leeftijd van vijftien
maanden hebben we Frona 419 geïnsemineerd
met Kian. Jammer genoeg kwam
hiervan geen levend kalf ter wereld. We kozen
voor Kian omdat Frona zelf veel lengtemaat
en melkrijkheid heeft. Daarentegen
kan ze aan kracht en laatrijpheid compensatie
gebruiken. Ook wil ik graag bloedlijnen
benutten die meer de no-nonsense koe

fokken. De show is hobby en de slagroom
op de taart. Maar ik geniet daar pas van
wanneer de dieren zonder extra aandacht
met de veestapel meedraaien. De tweede
inseminatie is van de stier Tiamo. Ze kreeg
een vaarskalf, die hebben we nu in de opfok.
Tot nu een onopvallend dier, maar we melken
twee dochters van Tiamo en dat lijkt, ik
zeg het niet gauw, uitzonderlijk goed. Véél
kwaliteit in combinatie met jeugd. Ik wil
overigens niet ongenoemd laten dat familie
Oosterink een knappe prestatie heeft geleverd
in het fokken van Frona.”
Verschijning in de stal
De ondernemers vertellen dat Frona 419
een goede en praktische melkkoe is. Johan:
“Haar beenwerk en uier zijn goed, maar ze
is geen opvallende verschijning in de stal.
Na de geboorte van haar tweede kalf zit ze
nu op een melkproductie van ongeveer 37
liter per dag met 4,64% vet en 3,26% eiwit.
Haar lactatiewaarde is ook een punt toegenomen
tot 100 punten.”
Exterieurkenmerken
Hilhorst neemt deel aan het bedrijfsinspectierapport.
Dit geeft ze meer inzicht in de
fokwaarde van de melkkoeien, vooral op
het gebied van exterieur. Op basis van dit
rapport krijgt elke melkkoe punten voor
bepaalde exterieurkenmerken. Frona 419
is als volgt gescoord: frame: 83, robuustheid:
84, uier: 89, benen: 83 en algemeen
voorkomen: 85.
In september 2010 heeft Hilhorst Frona
419 nog mee mogen nemen naar de fokkerijkeuring
in Eibergen. “Helaas hebben we
toen geen prijs met haar gewonnen, maar
het is wel een leuke waardering dat ze mee
kan komen met andere keuringskoeien. Ze
draaide zeer goed mee. Samen met bedrijfsgenoot
Ria (v. Paramount) stonden ze
op de derde en vierde plaats in de kampioenskeuring
bij de vaarzen.”
Optimale jongveeopfok
Goede melkkoeien komen deels voort uit
het fokkerijbeleid, maar ook de jongveeopfok
speelt een belangrijke rol. Wordt het
jongvee goed verzorgd, dan kan het dier
later als melkkoe goed presteren. Het jongvee
bij Hilhorst wordt de eerste dagen na
de geboorte opgevangen in eenlingboxen
op stro. Daarna gaan ze over naar een
groepshok op stro, waar ze Unimel kalveropfokmelk
krijgen via een kalverdrinkautomaat.
Dit bevalt de familie Hilhorst prima.
Johan vertelt: “We hebben sinds 2007 een
kalverdrinkautomaat. We kozen hiervoor
vanwege ons eigen gemak (beter voor de
rug) en omdat het kalf nu een uitgekiendere
voeding krijgt, dat beter past bij het
dier. Het voordeel van een drinkautomaat
is dat het kalf altijd melk kan drinken en dat
de melk ook de juiste temperatuur heeft.”
Voordeel kalverdrinkautomaat
Een ander voordeel van de kalverdrinkautomaat
is de mogelijkheid om in de wintermaanden
de concentratie van het melkpoeder
te verhogen. “Tijdens de koude
maanden moet een kalf harder werken om
haar lichaam op temperatuur te houden.
We kunnen haar daarbij ondersteunen door
geconcentreerdere melk aan te bieden.”
De juiste instelling van het apparaat wordt
besproken met Jordi Berends, specialist
jongveeopfok bij ForFarmers.
Jordi vertelt: “Een optimale jongveeopfok
is van belang om te komen tot sterke en
productieve vaarzen. De familie Hilhorst
heeft dit goed in de gaten en zijn ook bereid
om hierin te investeren. Door vanaf de
geboorte tot aan het spenen een duidelijke
structuur te hanteren, wordt er volop aandacht
geschonken aan de kwetsbaarste
periode in de jongveeopfok. Belangrijke
punten daarbij zijn het minimaal tien dagen
individueel huisvesten van de jonge kalveren,
het voeren op de norm en het zo vlak
mogelijk laten verlopen van veranderingen
(bijvoorbeeld qua rantsoen). Daardoor zien
we goede resultaten op het melkveebedrijf
van Hilhorst.”
John en jongveespecialist Jordi Berends controleren
de afstelling van de kalverdrinkautomaat.
BEDRIjFSGEGEVENS
V.l.n.r.: John, Johan en rundveespecialist Henk
Woolderdink analyseren het rantsoen.
Johan, Rita en John Hilhorst uit Laag Keppel
houden ruim 100 melkkoeien en hebben
58 hectare grond ter beschikking. Tien
hectare grond wordt benut voor de verbouw
van mais, de overige grond is grasland.
De koeien realiseren een gemiddelde productie
van 10.303 kg melk met 4,26% vet
en 3,54% eiwit. De gemiddelde leeftijd bedraagt
4.08 jaar. Hilhorst vindt duurzaamheid
belangrijk, ze zijn bewust bezig om de
gemiddelde levensproductie van de veestapel
te verhogen. “Op oudere leeftijd kunnen
de koeien de productie gemakkelijker aan.”
Hilhorst kiest voor een eenvoudig rantsoen
voor de melkkoeien. Ze krijgen vooral gras
en mais, daar wordt nog drie tot vier kg
graanborstel als eiwitbron en krachtvoervervanger
bijgevoerd. Verder krijgen de
koeien vruchtbaarheidsmineralen. Tijdens
warme dagen besteed Hilhorst extra aandacht
aan het voorkomen van hittestress bij
de melkkoeien. Hij geeft ze dan natriumbicarbonaat
door het rantsoen.
De droogstaande koeien blijven binnen
en worden in twee groepen gehouden. De
eerste groep (begin droogstand) krijgt
meer structuur in de vorm van graszaadhooi
(roodzwenkgras). De tweede groep,
die in de laatste twee tot drie weken voor
kalven zit, krijgt meer van het rantsoen van
de melkkoeien. Beide groepen krijgen ook
droogstandsmineralen.
De pasgeboren kalveren krijgen de eerste
week biestmelk, daarna gaan ze naar een
kalverdrinkautomaat. Kalveren die van de
melk af zijn krijgen graskuil en krachtvoerbrok.
In juni gaat het jongvee, dat minimaal
acht maanden oud is, naar buiten en dan
krijgen ze alleen vers weidegras.
De ambitie van Hilhorst:
Gestaag groeien en zorgen dat het bedrijf
kan worden voortgezet door zoon John.
15

16
Tips bij nieuwbouw in
de rosékalverhouderij
De rosésector heeft zich de laatste vijf jaar sterk geprofessionali-
seerd. De sector is volop in ontwikkeling. Er vindt veel nieuwbouw
van rosékalverstallen plaats. In dit artikel geven wij u een aantal
adviezen en aanbevelingen met betrekking tot de nieuwbouw.
Plannen beginnen met het bepalen van de
toekomstvisie van het bedrijf. Wij raden
u aan uw plan voor te leggen aan de accountant
en eventueel de bank. Als deze
partijen positief staan tegenover uw plannen,
dan kunt u de afdeling BOMAP van
ForFarmers inschakelen. Zij stellen vast of
de plannen ook haalbaar zijn binnen de huidige
wet- en regelgeving.
BOMAP werkzaamheden
Allereerst controleert BOMAP het bestemmingsplan.
De grootte van uw bouwblok
is belangrijk, maar zeker zo belangrijk is
bijvoorbeeld het feit of uw locatie aangemerkt
is als intensieve locatie (reconstructiegebieden)
of dat er voldoende grond beschikbaar
is om uitbreiding onder de vlag
van grondgebonden veehouderij te kunnen
realiseren. Dit verschilt per provincie en
gemeente.
Zodra er bestemmingsplantechnisch voldoende
mogelijkheden zijn, kijken we naar
de wetgeving rondom Natura 2000. Elke
provincie heeft hier een eigen beleid in, dit
betekent dus maatwerk. Daarna is de wet
“Ammoniak en Veehouderij” aan de beurt.
Hierbij is het van belang of de locatie buiten
de 250 meter van een verzuringsgevoelig
gebied ligt.
Natuurlijke of mechanische ventilatie
Als al deze punten positief zijn bekijken
we de wet “Geurhinder en veehouderij”.
Dit gaat om de beoordeling of er qua geur
voldoende ruimte voor de uitbreiding is ten
opzichte van een geurgevoelig object in de
buurt. In de rosékalverhouderij wordt van
oudsher natuurlijke ventilatie toegepast.
Deze vorm veroorzaakt meer geurhinder
dan het toepassen van mechanische ventilatie.
Soms geeft het toepassen van mechanische
ventilatie dus meer uitbreidingsmogelijkheden.
Op dit moment worden er door de overheid
nog geen aanvullende eisen op het gebied
van emissie gesteld, maar voor deelname
aan de Maatlat Duurzame Veehouderij (bij
toepassen van MIA/Vamil) is het gebruik
van een emissiearm systeem noodzakelijk.
Momenteel lopen er proeven met verschillende
systemen in roostervloeren, luchtwassers
en mestbanden. Overweeg of dit
voor u ook interessant kan zijn.
Kunnen uw plannen volgens de huidi
worden, dan is het tijd voor de bouwt
handige leidraad.
Opfok
• In een opfokstal is 1,5 m² per dier
verplicht.
• Het is aan te raden de ligplaatsen te
verwarmen. Dit kan bijvoorbeeld door
vier leidingen onder de houten roosters
te monteren. Tijdens de koude dagen
van afgelopen winter kunnen de hokken
extra verwarmd worden.
• Zorg voor gasaansluitingen op logische
plaatsen, bijvoorbeeld in de voerkeuken
en bij luchtinlaten.
• Brede gangpaden zorgen voor veel
werkplezier en bieden in de toekomst
kansen voor automatisering van het
voersysteem.
Afmest
• In een afmeststal is 1,8 m² per dier verplicht,
maar meer ruimte (2 m²) heeft
positieve effecten op de ontwikkeling
van de dieren. Zorg voor voldoende
vreetruimte aan het voerhek en maak
de stallen niet te diep om een goed
overzicht te houden.
• Zorg voor stevig, gemakkelijk hanteerbaar
en draaibaar hekwerk. We raden
u aan om de schoftboom aan de kant
van de voergang voor de staander te
monteren, zodat er meer ruimte voor
het kalf ontstaat.
• Maak een weloverwogen beslissing
met betrekking tot het ventilatiesysteem.
De voordelen van het mecha-

ge wet- en regelgeving gerealiseerd
ekening. Onderstaande tips zijn een
nisch ventileren (onderdruk- of voergangventilatie)
zijn bijvoorbeeld het
constante stalklimaat, het hebben van
meer mogelijkheden op emissiegebied
en de mogelijkheid tot het inbouwen
van groeicurven, die rekening houden
met de groei van de kalveren.
• Dakisolatie wordt steeds meer toegepast.
Het voordeel van isolatie is de
betere geleiding van luchtstromen en
de geringere temperatuursverschillen
in de stal. Het isoleren van muren levert
als voordeel dat er in koude jaargetijden
geen condensvorming aan de
binnenzijde van de muur optreedt.
• Vloeren zijn er in alle soorten en maten.
Kies voor een systeem waarbij
op langere termijn nog aanpassingen
mogelijk zijn op het gebied van emissie
en comfort. Zo blijft u flexibel in uw
bedrijfsvoering.
• Zorg voor voldoende licht, zonder
daarbij overbodige warmte binnen te
halen. Voorkom lichtplaten op de zonkant,
kies liever voor natuurlijk licht via
de zijkanten en de kopgevel. Kunstlicht
in de vorm van natrium-lampen, LED-
TL of HF-TL doen ook hun intrede in de
rosésector. Het advies blijft 16 uur licht
en 8 uur donker.
• Water, in de vorm van ruime waterbakjes,
is aan te bevelen. Zorg voor een
rondpompsysteem met verwarmingselement.
Voorraadvaten e.d. zijn vaak
een bron van bacteriën, laat deze liever
achterwege.
Hittestress bij geiten
De lammerij, de meest intensieve periode in de geitenhouderij, is
voor de meesten alweer achter de rug. De verse geiten zijn opgestart,
het is nu tijd om vooruit te kijken. De warme maanden van
het jaar vragen om extra maatregelen, zodat de (producerende)
geiten goed op de been blijven.
Jaarlijks ervaart een geit stress door een
combinatie van een te hoge temperatuur
gepaard met een hoge luchtvochtigheid. De
huisvesting heeft invloed op de mate van
stress. Wanneer de dieren het klimaat als
onprettig ervaren, zoeken ze de meest koele
plekjes op. Beton is dan bijvoorbeeld een geliefde
plek om te gaan liggen.
In tijden van hittestress worden druk bezette
plekken, zoals bij de waterbakken, extra
smerig. Vochtige plekken creëren een goed
klimaat voor ziekteverwekkers en vliegen. De
kans op uierontsteking en een toename van
het celgetal is dan ook hoger. U kunt vochtige
plekken drogen door bijvoorbeeld Brecalsan
Box te strooien. Dit kalkpoeder zorgt voor
een, voor ziekteverwekkers, ongunstige pH.
Voedingstechnische aanpassingen
Hittestress uit zich ook in een verlaagde drogestofopname.
Daarnaast laten de dieren
minder herkauwactiviteit zien. Hierdoor is
een lagere productie in zowel liters als gehalten
te verwachten. Wij adviseren u om de
pens in de zomermaanden te ‘bufferen’. Hiermee
voorkomt u een pH-daling in de pens. Dit
kan door natriumbicarbonaat te verstrekken.
Vanwege het ‘korte’ effect in de pens is het
wel van belang dat de geiten dit product de
gehele dag kunnen opnemen.
Bij ForFarmers kunt u Univit Buffer bestellen.
Dit mineralenmengsel realiseert een langdurige
buffering van de pens.
Ook drinkwater is een stabilisator van de
pens. Zeker met warm weer is de behoefte
aan drinkwater groot. Geef de geiten onbeperkt
de beschikking tot vers drinkwater.
Algemene tips bij warm weer:
• Vermijd stressvolle situaties, zoals
klauwbekappen, in de warmste periode
• Denk tijdig aan het uitmesten. Hoe minder
mest in de pot, hoe minder warmte
op stal
• Maak uw windbreekgaas schoon voor
extra luchtinlaat
• Geef onbeperkt vers drinkwater
• Meten is weten! Stem de giften van
pensbuffers af op de temperatuur en
luchtvochtigheid
• Bied vaker vers voer met geleidelijk verteerbare
krachtvoeders aan
17

18
Fosfaatefficiëntie:
eerste praktijkcijfers 2010
Uit het rekenprogramma Check, dat wordt gebruikt om uw mestboekhouding te maken, kan ForFarmers
de fosfaatefficiëntie herleiden. Daartoe is per bedrijf de aangevoerde hoeveelheid fosfaat gerelateerd
aan de hoeveelheid fosfaat in de afgevoerde dierlijke producten (kg big of kg varkensvlees). Via een
tussenberekening is de gemiddelde fosfaatbenutting bekeken.
Uit een inventarisatie van de eerste praktijkberekeningen
van ForFarmers-klanten
over het jaar 2010 blijkt dat de zeugenhouders
een gemiddelde fosfaatbenutting bereiken
van 40,1% terwijl de vleesvarkenshouders
op een niveau van 48,2% uitkomen.
Vergeleken met de landelijke cijfers over de
periode 2007-2009 (zie tabel) betekent dit
een duidelijk verbeterde efficiëntie op de
bedrijven van ForFarmers-klanten.
In het programma Check zijn intussen 250
berekeningen van klanten opgenomen. Het
gaat dan om de berekening van de stalbalans
van heel 2010, dit is een officiële berekening
die elke varkenshouder aan het
begin van het jaar verplicht moet insturen
naar de overheid.
Voor bepaling van bovengenoemde benuttingpercentages
is een selectie gemaakt
van bedrijven waar alleen maar zeugen
liggen of alleen maar vleesvarkens, dit om
een goede beoordeling van het kengetal
per diercategorie mogelijk te maken.
Eerste conclusies
• Zeugenhouderij
De overheid heeft zich, in overleg met de
sector, als doel gesteld om in 2013 uit te
komen op een gemiddelde benutting op
zeugenhouderijen van 43% terwijl het

niveau over de periode 2007-2009 rond de
37% lag. Bij de ForFarmers klanten ligt de
benutting nu op 40,1%, dus hier is men ongeveer
halverwege met het realiseren van
de doelstelling.
Wanneer we echter kijken naar de spreiding
tussen de bedrijven, dan blijkt dat slechts
één op de vier zeugenbedrijven boven de
42% scoort en één op de acht bedrijven boven
de 43%. In de komende periode zullen
we met name de goed scorende zeugenbedrijven
verder analyseren, zodat we kunnen
verklaren waarom deze bedrijven beter uitkomen
met hun benutting.
• Vleesvarkenshouderij
De doelstelling voor de vleesvarkenssector
is het bereiken van een gemiddelde benutting
van 47% in 2013. Positief is dus dat
Diercategorie Gem. landelijk
2007-2009
EEn fosfaatEfficiëntiE van 59%
De fosfaatefficiëntie op het vleesvarkensbedrijf van Wilfried
Zieverink uit Ruurlo ligt op 59%. Hij realiseert dus zeer efficiënte
resultaten. Waardoor komt dit?
onze klanten, op basis van een eerste inventarisatie,
gemiddeld genomen dit niveau
in 2010 al bereikten. Het is wel zo
dat op individueel niveau ongeveer de helft
van de bedrijven een lagere benutting kent.
Zij zullen tot 2013 een verbetering moeten
doorvoeren. Om deze bedrijven te ondersteunen,
zorgen we voor extra inzicht in
de fosfaatefficiëntieverbetering op vleesvarkensbedrijven.
We weten dat met name
het kengetal voederconversie een grote invloed
heeft op de benutting van het aangevoerde
fosfaat.
Vervolg
We verwachten op korte termijn van in
totaal ongeveer 400 bedrijven de fosfaatefficiëntie
in beeld te brengen. Op basis
van deze informatie analyseren we in welke
De klanten van ForFarmers scoren gemiddeld gelijk tot beter dan de landelijke streefwaarden
Fosfaatefficiëntie in procenten bij ForFarmers ten opzichte van de landelijke cijfers. De landelijke cijfers van 2010 zijn nog niet bekend.
Gem. ForFarmers
2010
mate de efficiëntie te verbeteren is door
het nemen van managementmaatregelen.
Handvatten voor het adviseren op dit gebied
komen voort uit het analyseren van de
bedrijfsvoering van bedrijven, die bovengemiddeld
presteren.
Per diercategorie wordt, met name voor
de groep varkenshouders die onvoldoende
scoren, een plan van aanpak opgesteld.
Met dit plan van aanpak werkt de voorlichter
samen met de varkenshouder gericht
aan verbetering van de fosfaatbenutting.
Deze maatregelen (bijv. een verlaging van
het voerverbruik) leveren geld op!
In een volgende editie van Voertaal zullen
we nader op de te nemen maatregelen ingaan.
Streefwaarde
landelijk 2011
Streefwaarde
landelijk 2012
Zeugen 37 40 40 43
Vleesvarkens 41 48 44 47
Wilfried Zieverink
“Dit zal vooral komen door de scherpe voederconversie die Zieverink realiseert. Deze ligt op zijn bedrijf bij 2,47, terwijl een
gemiddeld vleesvarkensbedrijf rond de 2,60 scoort. Hieruit concludeer ik dat de vleesvarkens bij Zieverink het voer beter benutten”,
vertelt Rene Kuipers, technisch specialist varkenshouderij bij ForFarmers.
Wilfried bevestigt deze aanname. Niet alleen via Agroscoop ® heeft hij inzicht in de technische prestaties van zijn 750 vleesvarkens.
Hij houdt ook al jaren deze prestaties in Excel werkbladen bij, waardoor hij kan aantonen dat de voederconversie scherp
is. “De voeropname/dier/dag ligt rond de 2,15. We voeren wel voeders met een hoog EW-gehalte, het luxere voer. Dit past
het beste bij de Topigs 50 x Pietrain, het type varken dat ik huisvest. Iedere varkenshouder zal weten dat de voederconversie
scherper is bij voer met een hoger EW-gehalte.”
De gezondheid van de dieren speelt ook een rol bij het realiseren van een scherpe voederconversie. Zieverink past all-in/all-out
per stal toe. Voordat er nieuwe varkens komen maakt hij alles goed schoon. “Verder werk ik met gezond uitgangsmateriaal.
De biggen van de fokker realiseren een hoge gezondheid, ik krijg een goed product, hoef nauwelijks medicijnen in te zetten.”
Een ander kengetal waar Zieverink goed op scoort is de classificatie van de varkens. De dieren realiseren veel spier en weinig
spek. “Op het laatste classificatieformulier stond dat de dieren 67 mm spier hadden. Dit is wel erg hoog, meestal realiseren de
dieren die ik aflever een spierdikte van 63 mm. Maar dit toont wel aan hoe efficiënt de dieren met het voer om kunnen gaan.”
19

20
Reportage
Varkenshouder Toebes realiseert
een dierdagdosering van 3,32
De omschakeling naar een vierwekensysteem heeft de dierge-
zondheid op het varkensbedrijf van Clemens Toebes uit Harreveld
verbeterd. Van een dierdagdosering van 11,54 in 2009 daalde het
bedrijf naar een huidige dierdagdosering van 3,32. Toebes reali-
seert dit op een bestaand bedrijf, met stallen van vijftien jaar oud
en zonder SPF-uitgangsmateriaal.
“Het is voor ons geen doel op zich geweest
om zo laag mogelijk uit te komen in dierdagdosering.
Maar we merken dat de omschakeling
van een weeksysteem naar een
vierwekensysteem voor veel profijt heeft
gezorgd. De gezondheid van de dieren is
verbeterd en de werkzaamheden zijn beter
in te plannen.”
Varkenshouder Clemens Toebes vertelt en-
thousiast over de omschakeling naar een
vierwekensysteem en de voordelen, die
hij nu ervaart. Wat heeft de omschakeling
opgeleverd? “In het afgelopen halfjaar is
het aantal levend geboren biggen per zeug
praktisch gelijk gebleven, maar de uitval tot
spenen is gedaald van 12% naar 8,7% en de
uitval na spenen is gedaald van 2,5% naar
2%. Daardoor zien we in totaal toch vier
procent minder uitval en daardoor dus meer
gespeende biggen per zeug/jaar.”
Kengetal dierdagdosering
De verbetering in de gezondheid is tevens
duidelijk terug te vinden in de dierdagdosering.
In 2009 bedroeg dit getal bij Toebes
11,54; in 2010 5,38 en op dit moment ligt
het op 3,32. ForFarmers dierenarts Rutger
Jansen is benieuwd naar de middelen, die
Toebes nog wel inzet. “We gebruiken nog
antibiotica tegen luchtwegproblemen bij
biggen.” Rutger vraagt aan de varkenshouder,
waarom er in 2009 nog een dierdagdosering
van 11,54 was. “We hebben vanwege
hoest toen een koppelbehandeling bij de gespeende
biggen toegepast.” Rutger: “Een
koppelbehandeling telt zwaarder mee in de
uiteindelijke berekening van de dierdagdosering
(zie kader), waardoor het bedrijf dus
al snel een hogere dierdagdosering krijgt.
Maar de 11,54 die Toebes toen scoorde, is
ook al zeer netjes.”

Toename diergezondheid
Na de omschakeling naar een meerwekensysteem
is de dierdagdosering nog meer
gedaald. Dat komt, omdat de diergezondheid
is toegenomen. Toebes kan nu all-in/
all-out toepassen, de diergroepen gescheiden
houden en ze trekken kleding en schoeisel
per diergroep aan. “Na elke ronde zijn de
kraamhokken leeg en worden ze schoongemaakt
en ontsmet. En we werken met verschillende
kleuren overalls en laarzen, wisselen
per afdeling van naald en handschoen
enzovoort. Ook op twee vleesvarkensbedrijven
wordt all-in/all-out toegepast. Hier
wordt in drie keer afgeleverd (voorlopers,
middengroep en achterblijvers), waarna de
stal schoongemaakt kan worden. De twee
grotere vleesvarkensbedrijven leggen twee
leeftijden op. De biggen komen per sexe en
grootte bij elkaar in een hok.”
Toebes merkt op dat de technische resultaten
op de vleesvarkensbedrijven omhoog
gaan dankzij de toename van de diergezondheid
op zijn bedrijf.
Aandacht voor medicijnreductie
Toebes is bewust bezig met medicijnreductie.
Hij vertelt: “In het kader van maatschap-
pelijke acceptatie van de varkenssector
moeten we kritisch kijken naar de medicijnen
die gegeven worden. Vooral na de
MRSA-problematiek moeten we als sector
de doelstellingen voor reductie gewoon halen.
Ik heb het idee dat veel varkenshouders
hier serieus mee aan de slag zijn. Toch ervaar
ik, dat medicatie soms noodzakelijk is.”
Rutger Jansen vult aan dat het soms niet
anders kan. “Maar er zijn wel verschillende
opties. De dierenarts kan eerste, tweede, of
derde keus middelen voorschijven. Eerste
keus middelen zijn veilig en smalwerkend.
Tweede keus middelen werken breder en
derde keus middelen kunnen ingezet worden
wanneer andere antibiotica niet helpen.
Alleen vind ik dat er ook naar andere managementmaatregelen
moet worden gekeken.
Bijvoorbeeld een aanpassing in het klimaat
of de voeding. ForFarmers zorgt voor
de juiste voedingstechnische aanpassingen.
En met behulp van de Pigcare ® -Scan kunnen
we de biosecurity op het bedrijf beoordelen.
Zo krijgt de varkenshouder tips op welk gebied
hij het management kan aanpassen ter
verbetering van de diergezondheid.”
UitlEg ovER hEt kEngEtal diERdagdosERing (ddd)
Het kengetal dierdagdosering (DDD) is opgesteld om het antibioticagebruik op bedrijven
onderling met elkaar te kunnen vergelijken. Het kengetal is de optelsom van
de behandelde kilo’s dier delen door het gemiddeld aantal aanwezige kilo’s levende
have.
Als eerste de optelsom van de behandelde kilo’s dier. Van alle geleverde antibiotica
wordt per jaar berekend hoeveel kilo levend dier hiermee behandeld kan worden. Preparaten
met een langere werkingsduur tellen zwaarder. Naxcel (derde keus middel) is
bijvoorbeeld vijf dagen werkzaam per dosering, Procpen (eerste keus middel) is dat
slechts één dag.
Ten tweede het gemiddeld aantal aanwezige kilo’s levende have op het bedrijf. Hiervoor
gelden de volgende criteria (methode volgens het LEI/MARAN):
Aantal gemiddeld aanwezige zeugen x 220 kilo
Aantal gemiddeld aanwezige gelten x 107,5 kg
Aantal gemiddeld aanwezige volwassen beren x 350 kg
Aantal aanwezige kilo’s biggen wordt gebaseerd op aantal zeugen x 5,7 x 12,5 kg
Aantal gemiddeld aanwezige vleesvarkens x 70,2 kg
Het LEI heeft op basis van een steekproef onder 48 zeugenbedrijven en 72 vleesvarkenbedrijven,
een schatting gemaakt van het Nederlands gemiddelde. Zeugenbedrijven
realiseren in deze rapportage (MARAN 2009) een gemiddelde van 25 DDD
en vleesvarkenbedrijven komen uit op een gemiddelde van 16 DDD. Het werkelijk
Nederlands gemiddelde ligt tussen de 21 en 30 voor zeugenbedrijven en tussen de 11
en 20 voor vleesvarkenbedrijven. Gesloten bedrijven kunnen de DDD berekenen per
diergroep. Dit alles is mogelijk via de site www.antibioticawijzer.nl.
BEDRIjFSGEGEVENS
Mariët en Clemens Toebes.
Clemens en Mariët Toebes uit Harreveld (Gld.)
hebben samen met Clemens broer Willy en
zijn vrouw Marion en zoon Derk meerdere varkensbedrijven.
Clemens en Mariët verzorgen
vijfhonderd vermeerderingszeugen incl. biggenopfok.
Op de gesloten locatie in Zieuwent
waar Willy met zijn gezin woont, worden 400
Finse fokzeugen gehouden. Deze zijn voor de
fokkerij van Topigs 50 fokzeugen. Deze zeugen
zijn vrij van een zevental aandoeningen,
waaronder Mycoplasma en APP. Deze hoge
gezondheidsstatus vormt indirect de basis, samen
met de weerstand en robuustheid, van de
Topigs 50, voor de lage aantal dierdagdoseringen
(DDD). Clemens en Mariët kruisen deze
Topigs 50 zeugen met Pietrain.
De biggen gaan na tien weken naar meerdere
vleesvarkensbedrijven. Zo heeft Toebes twee
stallen van 2.000 en 1.800 vleesvarkens en
maken ze gebruik van een vaste afnemer voor
540 dieren en een voergeldstal voor 750 dieren.
De vleesvarkens worden geleverd aan de
Duitse slachterij Westfleisch. De overtallige
biggen worden via Reuling Intervar afgezet.
Toebes wordt bij de voeding geadviseerd door
voorlichter Roy Nieuwenhuis. De volgende
producten worden ingezet: In de kraamstal
krijgen de zeugen Super Smullacto. Na spenen
(tot insemineren) krijgen ze Bronstbooster
en extra melasse (Smulextra Stroop). In
de wachtstal en de zeugen aan het begin van
de dracht krijgen Super Grodra. Aan het einde
van de dracht wordt Super Maxitop gegeven.
De biggen krijgen vanaf vijf dagen leeftijd
Nuklospray Yoghurt en vanaf veertien dagen
leeftijd wordt geleidelijk overgeschakeld
op Bambig. Na spenen krijgen de biggen
eerst 0,3 kg Bambig in droogvoer. In
een dag of drie wordt dan overgeschakeld
op Super Speenkorrel. Om hierbij een
speendip te voorkomen, voert Toebes gedurende
vier dagen Bambig in brijvorm bij.
Op het drinkwater van de gespeende biggen
zit Selko-pH.
De ambitie van Toebes:
technisch goed blijven draaien met dieren
met een hoge gezondheid.
21

22
Structureel biggen w
De aanleiding voor ForFarmers om de bigvitaliteitscheck te ont-
wikkelen is dat het aantal biggen per zeug per jaar enorm stijgt,
maar de bigvitaliteit van de extra geboren biggen vaak achter-
blijft. Om ook de extra biggen vitaal op de wereld te zetten, is
goede zeugenvoeding belangrijk. Inzicht in de geboortegewichten
van de biggen is een handig hulpmiddel om het beste voedings-
advies te kunnen geven.
Varkenshouders en onze voorlichters
zijn enorm enthousiast over de bigvitaliteitscheck.
Deze aanpak geeft extra
structuur in de begeleiding op het boerenerf.
Het eerste jaar verliep zo succesvol
dat inmiddels meerdere bedrijven
voor de tweede keer aan het wegen zijn.
Uit de praktijk blijkt dat wegen een gemakkelijke
manier is om inzicht te krijgen
in de bigvitaliteit. Het zijn cijfers die spreken.
De bedrijven, die al vroeg mee hebben
gedaan aan de bigvitaliteitscheck,
willen meer. Ze hebben de adviezen, die
bij de eerste weging zijn ontstaan, opgevolgd,
aanpassingen gedaan en nu willen
ze graag monitoren of de aanpassingen
effect hebben gehad of dat er nog andere
maatregelen moeten worden genomen
In overleg met de voorlichter pakken varkenshouders
de bigvitaliteitscheck structureel
op in het begeleidingsprogramma.
25,0%
20,0%
15,0%
10,0%
5,0%
0,0%
Procentuele verdeling geboortegewichten (gram/big)
Dankzij de bigvitaliteitscheck ontvangen
ze zinvolle informatie en nieuwe inzichten
op dit deelgebied.
Uniformiteit
Biggewicht is dé belangrijkste maat voor
bigvitaliteit. Zwaardere biggen groeien
harder en hebben een hogere overlevingskans.
Naast het biggewicht is uniformiteit
binnen de toom belangrijk. Uniformiteit
geeft minder werk en een betere
diergezondheid, omdat er minder biggen
worden overgelegd. Daarbij vertaalt een
hoog biggewicht zich ook naar voordelen
voor de vleesvarkenshouders, met name
in de groei per dag. 500 gram geboortewicht
extra resulteert namelijk ook in 50
gram groei extra bij het vleesvarken.
Naar behoefte voeren
Ook andere parameters op het bedrijf
spelen een rol bij de resultaten. Om een
nog beter inzicht te krijgen wordt er dit
Grafiek 1. Bijsturen na wegen geeft resultaat
De kolommen geven de procentuele verdeling van de wegingen weer. De rode lijn is het streeftraject en de
blauwe lijn geeft de praktijk van alle 50.000 wegingen (van alle deelnemende bedrijven) weer.
2de weging: apr 2011
1ste weging: jan 2011
Streven
Praktijk
< 700 700 - 900 900 - 1100 1100 - 1300 1300 - 1500 1500 - 1700 1700 - 1900 > 1900

egen is zinvol
jaar extra aandacht besteed aan de relaties
tussen bigvitaliteit en bijvoorbeeld
genetica, het verloop in spekdikte bij de
zeug en het gehanteerde voerschema.
Voer daarbij naar behoefte en beoordeel
daarbij iedere fase van de cyclus. De conditie
van de zeug is erg belangrijk. Zeugen
in een ruime conditie werpen vaak
lichtere biggen en een hoger aantal doodgeboren
biggen.
Lichte biggen
In grafiek 1 zijn de resultaten weergegeven
van een praktijkweging met lichte
biggen. In januari, bij de eerste weging
(blauwe kolom) bleken er teveel lichte
biggen te zijn. Het gemiddelde toomgewicht
lag net iets onder de 20 kg. Lichte
biggen leiden tot een hogere uitval bij
de biggen, daarnaast vertaalt het zich
ook door naar het uiteindelijke vleesvarkensbedrijf
waar de varkens minder hard
groeien.
Na de eerste weging was het advies om de
zeugen in de kraamstal meer te voeren dan
in de vorige cyclus. Er werd altijd zuinig gevoerd
en de eindvoergift was nooit hoger
dan 6 kg. Hieruit concludeerde de voorlichter
dat de voergift te langzaam werd verhoogd.
Hij adviseerde om in de eerste week
na werpen sneller met de voergift omhoog
te gaan, waardoor de zeugen binnen een
week op 4,8 kg voer zitten. Dit moest dan
vervolgens opgebouwd worden naar een
eindvoergift van 7 kg.
De resultaten van dit advies staan in de
Grafiek 2. Goede verdeling toch aanleiding tot verdieping
30,0%
25,0%
20,0%
15,0%
10,0%
5,0%
0,0%
Bedrijf
Pierik
Streefwaarde
Praktijk
< 700 700 - 900 900 - 1100 1100 - 1300 1300 - 1500 1500 - 1700 1700 - 1900 > 1900
meet BigvitAliteit voor een Bigg€r Big
Om een plan van aanpak te maken voor een betere bigvitaliteit op uw bedrijf, beschikt
ForFarmers over de bigvitaliteitscheck. Voor het goed kunnen analyseren van de bigvitaliteit,
hebben we de geboortegewichten van veertig biggentomen op uw bedrijf
nodig. U meet de gewichten, daarna verzorgt uw voorlichter een analyse van de geboortegewichten
van uw biggen. Dit maakt sturen op bigvitaliteit mogelijk.
tweede weging (groene kolom) weergegeven.
Op het oog beoordeelde de
varkenshouder de biggen lichter bij de
geboorte. Dat bleek niet zo te zijn. De
geboortegewichten van de biggen zijn inmiddels
met 54 gram gestegen tot 1418
gram, waarmee het gemiddelde toomgewicht
ook met ruim 1 kg tot 21 kg gestegen
is.
Inseminatieleeftijd
Ook de leeftijd van insemineren en de
ontwikkeling van de opfokgelten is essentieel.
Want één van de belangrijkste
U ontvangt een bedrijfsspecifiek advies voor de voeding
van uw dragende en lacterende zeugen. Het
voordeel is dat u in veel gevallen al direct het advies
kunt toepassen en dus snel resultaat ziet. Vraag uw
voorlichter naar de mogelijkheden.
Kijk ook eens op de nieuwe website www.debestebiggen.eu.
Test uw kennis over bigvitaliteit en maak
daarbij kans op een vitaliteitsarrangement. Ook
staan er filmreportages en praktische tips over het
krijgen van vitale biggen.
www.debestebiggen.eu
conclusies van de 50.000 biggewichten,
die ForFarmers het afgelopen jaar geanalyseerd
heeft, is dat er bij de gelten,
waarvan het biggewicht 150 gram per big
onder het gemiddelde ligt, meer problemen
voorkomen. Het is wel zo dat de biggewichten
bij gelten lager mogen liggen,
zodat er niet teveel geboorteproblemen
optreden.
Analyse per cyclus
Een goede verdeling van de geboortegewichten
(grafiek 2) doet vermoeden dat
de bigvitaliteitscheck overbodig is en dat
aanpassingen aan de voerschema’s of het
kraamstalmanagement niet noodzakelijk
zijn. Niets is minder waar. Een analyse
per cyclus kan tot verrassende gegevens
leiden. Op dit praktijkbedrijf blijkt, dat de
uniformiteit van de biggen bij de gelten
te wensen overlaat. De gelten worden vrij
licht aangedekt. Daarom is de instroom
van gelten op dit bedrijf onder de loep
genomen en geoptimaliseerd. Doel van
de optimalisatie is dat de gelten voor de
eerste dekking en aan het begin van de
dracht zwaarder worden, zodat er aan
het einde van de dracht meer voer voor
de groei van de biggen overblijft. Op die
manier wordt de bigvitaliteit op dit bedrijf
dus verder verbeterd.
23

24
Feedcare ® maakt nauwkeuriger optim
Ruim een jaar geleden heeft ForFarmers Feedcare ® geïntrodu-
ceerd. Met behulp van Feedcare ® kunt u structureel bijproducten,
in de verschillende fases van het voerproces monitoren. Zo houdt
u meer grip op de kwaliteit van het brijvoer.
De kwaliteit van bijproducten is een belangrijke
factor voor een goede voeropname.
Zeker in de zomermaanden kunnen sneller
gisten en schimmels in het product optreden.
Deze zorgen voor smaakbederf en
energieverlies van het bijproduct, met als
gevolg dat de varkens minder voer tot zich
nemen, waardoor ze minder hard groeien.
Het Feedcare ® programma geeft u inzicht
in de kwaliteit van uw bijproducten en de
werking van de brijvoerinstallatie. Er worden
analyses gemaakt om te bekijken of er
zwakke punten in uw brijvoersysteem zitten.
Deze analyses worden per fase in het
proces uitgevoerd. Uw bijproductenspecialist
verzamelt de monsters op uw bedrijf.
Deze monsters worden op het laboratorium
van ForFarmers onderzocht.
Rapport Feedcare
In een speciaal daarvoor ontwikkelde
Feedcare ® -database verwerkt uw bijproductenspecialist
de uitslagen van de analyses
en presenteert deze in een overzichtelijk
rapport. Per fase krijgt u een algemene
beoordeling van het betreffende onderdeel,
een plan van aanpak (dit is het advies om
kwaliteitsverlies van bijproducten te voorkomen)
en de vermelding, wanneer er weer
monsters genomen worden.
Brijteam ForFarmers
De specialisten van het brijteam hebben
altijd inzicht in alle monsteruitslagen en bespreken
dit eens per zes weken met elkaar.
Zo krijgt iedereen voldoende informatie om
u nog beter te kunnen adviseren.
Gestructureerde aanpak Feedcare ®
Feedcare ® draagt bij aan een planmatige aanpak op het brijbedrijf.
Het grote voordeel van Feedcare ® is het advies per fase, over de uit
te voeren maatregelen. Hierbij enkele voorbeelden per fase:
Aankoop en opslag bijproducten
• Het is belangrijk dat aangekochte producten
kwalitatief goed zijn.
• Houd registratielijsten bij van de aangekochte
bijproducten. Maak bijvoorbeeld
gebruik van de lijsten uit de bijproductenmap
van ForFarmers.
• Onderzoek alle ontvangen bijproducten op
smaak, geur, drogestof en pH.
• Onderzoek ontvangen producten vier keer
per jaar op gisten en schimmels.
• Onderzoek deze ook op nutriënten (houdbaarheid
en kwaliteit).
• De monsteruitslagen in Feedcare ® kunnen
u helpen de bijproducten te kiezen die bij
uw bedrijf passen. Een hogere omloop-
snelheid maakt het bijvoorbeeld mogelijk
ook andere producten in te zetten dan
wanneer de omloopsnelheid laag is.
Watermanagement
• Resten water kunnen de brijsmaak en
kwaliteit van de brij negatief beïnvloeden.
• Zorg ervoor dat de wateropslagvaten leeg
kunnen lopen door tussen de opslagen te
pendelen.
• Zuur het brijwatervat maandelijks aan.
• Onderzoek het water vierjaarlijks op gisten,
schimmels en entero’s.
• Neem monsters bij de bron of WMO, het
brijwatervat, het bruikwater en de drinknippel.
Tarwezetmeel
De Feedcare ® -database bevat inmiddels
veel informatie over de verschillende
grondstoffen, die ingezet worden
op bijproductenbedrijven. Als voorbeeld
bespreken we nu het product tarwezetmeel.
Dit is een vloeibaar bijproduct, dat
ontstaat bij het uitwassen van verse tarwebloem.
De voordelen van deze energieleverancier
in het rantsoen zijn de
smakelijkheid, de gunstige pH (3 tot 4)
en het vormt een goede basis in het brijrantsoen.
Om de constantheid van tarwezetmelen
te kunnen beoordelen worden de gemiddeld
gevonden waarden vergeleken met
de door de leverancier opgegeven waarden.
Bovendien wordt de variatie in de
uitslagen bepaald. Wanneer er grote afwijkingen
zijn tussen de gemiddelde uitslagen
van bijvoorbeeld het zetmeel van een
bijproduct en de opgegeven hoeveelheid
zetmeel in het product volgens de leverancier,
dan wordt de matrixwaarde van het
betreffende bijproduct in nauw overleg met
de nutritionist van ForFarmers aangepast.
Deze aanpassingen worden dan recht-
Kuil
• In een kuil wordt er geconserveerd door
het maximaal onttrekken van zuurstof aan
de kuil.
• Laat de drogestof van de in te kuilen CCM
niet boven de 65% uitkomen.
• Zuur de kuil aan volgens het advies van de
fabrikant.
• Zuur in de zomer de snijvlakken extra aan.
• Gebruik een vogelnet in plaats van een zeil
voor het afdekken van snijvlakken. Dit vermindert
de kans op gistvorming.
• Onderzoek de kuil jaarlijks op drogestof,
zetmeel, ZEA en DON en eventueel op
maalfijnheid.
Voormengsel
• Een voormengsel is maximaal een week
houdbaar.
• Zuur een voormengsel eventueel aan bij
aanmaken.
• Gebruik een goede tarwezetmeel zodat de
pH voldoende laag is.
• Onderzoek het voormengsel vierjaarlijks
op gisten/schimmels en pH.

aliseren mogelijk
Resultaten Agroscoop ® bijproducten, periode 1-1-2010 tot 31-12-2010
Landelijk
bijproducten
(VW)
20%
laagste
20%
hoogste
Voerwinst/gem. aanwezig vleesvarken 94 67 122
Aantal vleesvarkens 2.403 1.783 2.311
Gecorricgeerde voerconversie 2,58 2,71 2,49
Gecorrigeerde groei/dier/dag 785 770 796
Gecorrigeerde EW-conversie 2,86 2,96 2,75
Pakketprijs totaal voer/100 EW 18,48 19,33 18,22
Gecorrigeerd voerkosten/kg gewicht 0,53 0,57 0,5
streeks doorvertaald in het berekende
rantsoen. Het rantsoen blijft altijd actueel
en sluit aan bij de nutritionele normen.
Technische resultaten
Bedrijven die met Feedcare ® bezig
zijn en de opslagverliezen weten te
• Beoordeel wekelijks de drogestof,
geur, smaak en pH op het bedrijf.
Menger
• In de menger komen verschillende producten
bij elkaar. Mengen veroorzaakt
gisten. Daarom zijn mengsels beperkt
houdbaar.
• Controleer het automatisch reinigingsproces
van de menger regelmatig.
• Maak de menger om de veertien dagen
schoon met een hogedrukspuit.
• Controleer maandelijks het indoseerproces.
• Controleer het roerproces van bijproductensilo’s
tijdens en voor indoseren.
• Controleer jaarlijks de indoseervolgorde.
Stuurvloeistof
• Stuurvloeistof is het hart van de brijvoerinstallatie.
Als de stuurvloeistof
niet goed is, heeft dit een negatieve
invloed op alle mengsels.
• Spoel de leidingen elke dag minimaal
beperken, realiseren een betere
voederconversie. Vooral bij de
huidige hoge pakketprijzen leidt
dit tot de hoogste voerwinsten.
feed
één keer honderd procent door.
• Voer de stuurvloeistof op aan oudere
varkens.
• Gebruik liever geen zuivelproducten
om te sturen.
• Maak eventueel een mengsel van
water en tarwezetmeel om meer
stuurvloeistof op te kunnen voeren.
Eindmengsels
• Tussen de menger en de trog kan
er nog veel verkeerd gaan. Om dit
te achterhalen is controle van het
eindmengsel nodig.
• Voorkom tussenopslag. Ledig
tussenopslag dagelijks
en laat de tussen-
opslagtank automatisch reinigen.
• Maak leidingen en valbuizen met
een rioolslang schoon.
• Controleer de eindmengsels uit
de trog wekelijks op drogestof,
smaak, geur en pH.
25

26
Nuttige voorbereidingen voor
de warme zomerdagen
Dagen met een temperatuur groter dan 32 ºC en met een hogere luchtvochtigheid (meer dan 70%)
zorgen voor problemen met hittestress bij het pluimvee. De grootste problemen ziet men bij hard
groeiende dieren, zoals vleeskuikens ouder dan vier weken en kalkoenen ouder dan twaalf weken.
Maar ook vleeskuikenouderdieren jonger dan 35 weken zijn gevoelig voor hoge temperaturen. Hoe
kan men het beste hittestress bij het pluimvee voorkomen?
Een te hoge som van temperatuur (in graden)
en luchtvochtigheid (in procenten) in
de stal kan hittestress veroorzaken. Komt
de som boven de 110 punten uit, dan is het
risico op hittestress bij pluimvee groot. Een
rekenvoorbeeld: in de stal is het 33 ºC en
de relatieve luchtvochtigheid loopt op tot
80%. In totaal is dit 33 + 80 = 113 punten.
Bij deze waarde kunnen de dieren last krijgen
van hittestress.
Vooral bij lang aanhoudende hoge temperaturen
kan het in de avonduren misgaan
bij de dieren, omdat ze dan eerder uitgeput
zijn en omdat de relatieve luchtvochtigheid
gedurende de dag hoger wordt.
Wat te doen?
Het voorkomen van hittestress begint met
een goede voorbereiding. Zorg er voor dat
de opzetaantallen bij koppels die geslacht
worden vanaf eind april tot aan half september
aangepast zijn aan de zomerbezetting.
In de tabel ziet u een overzicht van de
maximale zomerbezettingsnorm.
Ventilatiebehoefte en hoeveelheid
inlaatopeningen goed in balans
Voor pluimvee wordt over het algemeen
Aanbeveling zomerbezetting bij vleeskuikens
(uitgezonderd wettelijke bepalingen)
een maximale ventilatiebehoefte gerekend
van 3,6m 3 /kilogram/uur en in stallen met
tunnelventilatie bedraagt het maximaal
5m 3 /kilogram/uur.
De laatste jaren zijn in veel stallen grote
gevelventilatoren bijgeplaatst om extra
lucht bij de dieren te brengen. Maar een
goede afstelling van de inlaatopening en
het aantal te openen inlaatventielen is minstens
zo belangrijk. Wanneer de klepopening
onvoldoende is, loopt de onderdruk
te hoog op. De luchtverdeling in de stal is
dan niet meer optimaal, waardoor er meer
problemen met hittestress ontstaan. Ter
voorkoming van een verkeerde klepopening
kunt u uw installateur een berekening
laten maken. Ook uw voorlichter is u hierbij
graag behulpzaam.
Test de installatie
Tijdens de leegstand is het mogelijk om de
gehele elektrische installatie en de noodstroomvoorziening
te testen. Dit is belangrijk,
want met name de accu wil regelmatig
problemen geven. Tevens kunt u dan alle
elektromotoren laten lopen en controleren
of de aggregaat en de zekeringen voldoende
capaciteit hebben. Controleer ook
Aflevergewicht Max. kilogram per m2 Opzetaantal per m2 bij 3%
uitval*
1500 33 22,3
1750 34 20,1
2000 36 18,6
2250 38 17,5
2500 40 16,5
Ad *: Ofwel maximale bezetting na het uitladen
of de luchtverdeling in de stal goed is. Dit
kan door een rookproef te doen. Vraag uw
voorlichter om u hierbij te helpen.
Schone ventilatoren voor meer lucht
Voordat de warme dagen beginnen, is het
belangrijk de ventilatoren maar ook een
eventuele luchtwasser achter de ventilatoren
goed schoon te maken. Met vuile ventilatoren,
luchtwasser en/of inlaatventielen
kan gemakkelijk 10 tot 25% ventilatiecapaciteit
verloren gaan. In het voorjaar is het

handig om te testen of de nevelkoeling nog
afdoende werkt. Maak, indien nodig, de
nozzels schoon of vervang ze. Let er ook op
dat het koelsysteem schoon is. In stilstaand
water kunnen gemakkelijk kiemen groeien,
die schadelijk zijn voor mens en dier.
Een week voor de warmte
Het is verstandig om voor de warmte begint,
de kuikens al wat te laten wennen aan
de hogere staltemperaturen. Het is beter
om in de zomer de bandbreedte anders in
te stellen, zie tabel.
Tijdens de warme dag
Door de lucht in de stal goed te bewegen
is het mogelijk om de gevoelstemperatuur
voor het pluimvee fors te verlagen. Hiermee
is hittestress te voorkomen.
Pluimvee kan de hitte ook reguleren door
versneld te gaan ademhalen. Dit kost het
dier echter veel energie en hierdoor verbruikt
ze extra mineralen en vitaminen.
Verstrek daarom een hittestressmix of extra
vitaminen. Dit zal positief bijdragen aan
de vitaliteit van de dieren. De kuikens zijn
beter bestand tegen de warmte.
Streefwaarden staltemperatuur bij normale en hoge buitentemperaturen
Gewenste bandbreedte: 3 ºC tot 4 ºC. (Let op: per stal kunnen de gewenste waarden sterk verschillen!)
Leeftijd (dagen)
Streefwaarde
bij < 25 ºC
Streefwaarde
bij > 25 ºC
0 34 34
7 30 30
14 28 28
21 25 26
28 22 23
35 20 22
42 19 21
Geef de vitaminen vooral in de ochtend,
omdat het minstens zes uur duurt, voordat
het dier de vitaminen heeft opgenomen.
Hittestressmix (drinkwatertoepassing) kan
het beste in de middag, tijdens de warmte,
worden gegeven, want de mineralen in de
hittestressmix worden sneller opgenomen
en stimuleren de wateropname. Zorg ervoor
dat de kuikens voldoende beschikking
hebben over water.
Bij een te lage wateropname kunnen de
dieren uitdrogen en ook meer last hebben
van hittestress.
Na de warmte
Indien de dieren niet geleden hebben van
de warmte, kunnen ze weer snel normaal
produceren. Geef direct na de warme periode
nog een extra vitaminegift, om de dieren
vitaal te houden.
27

28
Reportage
‘Binnen onze groeistrategie hebben
we aandacht voor de maatschappij’
Vanwege een innovatieve bedrijfsvoering, financieel bewustzijn
en maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn pluimveehou-
ders Twan en Jeroen Engelen uit Someren genomineerd voor
Agrarisch Ondernemer van het jaar. Twan geeft inzicht in het on-
dernemerschap van de familie.
“We hebben veel geleerd van de aankoop
van andere bedrijven. Dit geeft inzicht in de
werkwijze van de eigenaar van dat bedrijf,
waardoor we ook kijk op het ondernemerschap
van een ander krijgen. De goede
dingen van elk aangekocht bedrijf zorgen
samen voor een optimale bedrijfsvoering
op al onze bedrijven.”
Groeistrategie
Sinds 1993, toen Noud en Toos wisten dat
hun zonen Twan en Jeroen interesse in de
pluimveehouderij hadden, kochten ze stallen
om te groeien. Twan vertelt: “In 1993,
1996, 1997, 2004 en 2008 hebben we stallen
op verschillende locaties aangekocht.
Ons bedrijf omvatte uiteindelijk dus zes
verschillende locaties in de gemeente Someren.
We hebben voor groei gekozen in
plaats van bijvoorbeeld een tweede tak.
En deze groei is nodig om ervoor te zorgen
dat drie ondernemers een goede boterham
kunnen verdienen.”
Zes verschillende locaties is niet optimaal.
Liever hebben de ondernemers één locatie,
maar dat gaat binnen de gemeente niet lukken.
Wel heeft de gemeente Someren al jaren
geleden aangegeven enkele locaties te
stimuleren om te verplaatsen om de overheidsplannen
te kunnen verwezenlijken. De
familie Engelen is hierop ingegaan en na
de nodige aanpassingen (o.a. een bestemmingsplanwijziging)
wordt het bedrijf nu
over drie locaties verdeeld. “De derde locatie
is nog in ontwikkeling. Hier komt een
nieuw te bouwen vermeerderingsbedrijf.”
Zeven kleinere stallen
Het nieuw te bouwen bedrijf zal bestaan
uit zeven stallen met een oppervlakte van
1.000 m2 in plaats van drie grotere stallen
met een oppervlakte van 2.000 – 2.500
m2. Twan: “Daardoor krijgt het plan een
vriendelijkere uitstraling. In het midden
van de stallen komt een centrale gang voor
de luchtbehandeling. Hiermee kunnen we

fijnstof, ammoniak en geur reduceren. Zo
voldoen we dus ruim aan de milieueisen,
die – naar mijn verwachting – alleen maar
strenger zullen worden.”
Landschappelijke inpassing
De ondernemers houden ook op andere
manieren rekening met het milieu en de
omgeving. Een deel van de grond bij de
nieuwe locatie staan ze af aan het Waterschap.
Deze realiseert hier een ecologische
verbindingszone. De nieuwbouw wordt
landschappelijk ingepast. “Aan de zijde van
de verbindingszone leggen we sedum (vetplanten)
op het dak. Verder gebruiken we
bouwmaterialen in aardekleuren en passen
we de bouwvorm aan, aan de omgeving.
Daardoor valt het bedrijf zo min mogelijk
op in het landschap.”
Minder efficiency, meer dierwelzijn
De ondernemers scoren op het gebied van
dierenwelzijn wettelijk hoger dan nodig (ze
voldoen ruim aan de maatlat duurzame veehouderij)
en de stallen worden brandveilig
gebouwd. Door te kiezen voor een bedrijfsopzet
van zeven kleine stallen in plaats van
drie grote en het toepassen van een centrale
gang verwacht Twan dat het bedrijf
over veertig jaar nog steeds voldoet aan
de geldende wetgeving. “Hadden we voor
efficiency gekozen door drie grotere stallen
te bouwen, dan zie ik het wel gebeuren
dat we over een aantal jaren deze stallen
weer moeten opdelen, omdat de wetgeving
dan andere eisen stelt aan het houden van
pluimvee.”
Traditioneel legnest
De inrichting van de nieuw te bouwen stallen
is identiek aan de bestaande stallen.
Twan: “Er komt een traditioneel legnest,
met de waterlijn dicht bij het legnest en
de voerlijnen daarnaast. Alleen omdat we
nu voor kleinere stallen hebben gekozen,
komt er maar één beun in het midden van
de stal.”
De manier van verwarmen is wel anders.
Vijftien procent van de ingaande lucht
wordt via warmtewisselaars opgewarmd.
Deze lucht komt via de nok van de stal naar
binnen. Hierdoor is minimumventilatie (via
zijkleppen) niet meer nodig.
Invloed op kostprijs
Voor de nieuwbouw moeten 50.000 productierechten
worden aangekocht. Deze
aanschaf omvat veertien procent van de totale
kosten. Twan heeft, om de kostprijs te
drukken, overwogen om in het buitenland
een bedrijf te starten, maar in een ander
land hebben andere factoren invloed op de
totale kosten. Zo bedraagt de rente voor
een lening daar bijvoorbeeld tien procent,
terwijl de banken in Nederland vijf procent
hanteren. Nederland blijft voor Engelen
de beste keus. “We zijn een gezinsbedrijf.
Werken beide met onze echtgenotes in het
bedrijf en onze kinderen krijgen precies
mee wat het inhoudt om een agrarische onderneming
te runnen. Zouden we het principe
van een gezinsbedrijf verlaten, dan is
het veel moeilijker om je gezin te enthousiasmeren
voor bijvoorbeeld bedrijfsovername.”
Het hebben van de eigen regie is een belangrijke
peiler op het bedrijf. “Het is onze
toegevoegde waarde dat we zoveel mogelijk
werkzaamheden, niet alleen rondom het
werk in de stallen, maar ook in de boekhouding
en het vermarkten van onze producten,
zelf doen. Daardoor lopen we minder
risico op het maken van fouten en kunnen
we de focus leggen op een optimale kwaliteit
van ons eindproduct.”
Verder heeft Engelen het doel om een lagere
kostprijs dan gemiddeld te halen. “Wij streven
daarom naar een bepaalde bedrijfsomvang.
Want in mijn ogen heeft elk bedrijf
dat een groeiontwikkeling doormaakt, een
lagere kostprijs dan gemiddeld.”
BEDRIjFSGEGEVENS
Op de foto staan de beide broers Engelen met hun
gezin. V.l.n.r. Mariëlle met Jan, Jeroen, Tim, Twan,
Michelle, Diane en Luc.
Twan (37) en Jeroen (33) Engelen uit het
Brabantse Someren hebben een drie locaties
tellend pluimveebedrijf bestaande
uit één opfokbedrijf (voor 90.000 opfokdieren)
en twee vermeerderingsbedrijven
(voor elk 55.000 vermeerderingsdieren) Al
het pluimvee op het bedrijf is van het merk
Ross. Het bedrijf hanteert een all-in/allout
strategie en het voordeel van drie locaties
is dat de risico’s op het gebied van
de werkzaamheden (arbeidspieken), maar
ook de bedrijfsovernamemogelijkheden,
gespreid zijn.
De opfokstal is voorzien van twee drinksystemen:
ronddrinkers en drinknippels. Zodoende
zijn de ondernemers klantgerichter:
het ene vermeerderingsbedrijf heeft ronddrinkers
in de stal, het andere drinknippels.
Verder hangen er spinfeeders in de stal, die
ervoor zorgen dat het voer over de bodem
wordt gestrooid. Dit bevordert het dierwelzijn.
En er hangen springplateaus in de
stal om het natuurlijke springgedrag en de
beenontwikkeling van de jonge dieren te
trainen.
De opfokdieren komen als eendagskuikens
op het bedrijf. Een deel van deze kuikens
wordt geleverd door Opfok de KuikenaeR.
Ze worden opgefokt tot ouderdieren voor
zowel het eigen vermeerderingsbedrijf, als
voor anderen. Op het vermeerderingsbedrijf
worden op dit moment per dag ongeveer
40.000 broedeieren geproduceerd.
Het doel hierbij is om eieren van goede
kwaliteit, met een hoog bevruchtingspercentage
en een schone schaal te leveren.
De ambitie van Engelen:
Met veel werkplezier een bedrijf runnen
met een positieve uitstraling naar de
maatschappij.
Foto: Gé Hirdes.
29

30
Goede resultaten
Gildehoen-concept
Er is veel positieve aandacht
voor het Gildehoen-concept.
De afzet van het pluimveevlees
verloopt zeer succesvol. Wat
zijn de ervaringen van de diver-
se ketenpartners?
Zowel onder pluimveehouders als in de
markt leeft de introductie van het Gildehoen-concept,
het nieuwe tussensegment
tussen reguliere en biologische pluimveehouderij.
De aan dit concept deelnemende
veehouders zijn tevreden, consumenten
kiezen bewust voor dit betaalbare duurzame
kipproduct.
Media-aandacht
Op verschillende websites is te zien hoe de
vleeskuikens gehouden worden. De vlees-
kuikens leven minimaal 49 dagen en worden
geslacht op een gewicht van rond de
2.200 gram. De kuikens worden gevoerd
met honderd procent plantaardig voer,
waarin minimaal zeventig procent granen
zitten. De kuikens hebben de beschikking
over daglicht en afleidingsmateriaal. Dit
wordt positief ontvangen door zowel de
pluimveehouder als de consument. De bijdrage
aan Solidaridad, die ervoor zorgt er
een duurzame teelt van soja plaatsvindt,
draagt ook positief bij aan de belangstelling
van consumenten. De ketenpartners
zijn trots op de positieve aandacht. Het
concept komt positief in het daglicht, consumenten
geven aan, dat het goed is dat
de sector aandacht schenkt aan meer dierwelzijn
bij de productie van kippenvlees.
En het product is nog betaalbaar ook.
Afzet groot succes
Het project Gildehoen loopt al meer
dan een kalenderjaar en vergde veel
onderzoek en afstemming in de keten.
Mede daardoor zijn de ketenpartners zeer
tevreden dat de afzet van de vleesproducten
nu al boven verwachting verloopt. In de
tweede week na de introductie waren de
kipproducten volledig uitverkocht. Een zeer
goed teken dus. De kipproducten zijn nu in
verschillende supermarkten verkrijgbaar,
C1000 is hier als eerste mee begonnen. Bij
C1000 worden de producten verkocht onder
naam ‘Onze Kip’. De kip is verkrijgbaar
in allerlei verschijningsvormen, van hele
kip tot kipfilet en van kipkarbonade tot
kipkluifjes. De aandacht die C1000 er aan
geeft is positief. Op dit moment zijn ook
andere supermarkten geïnteresseerd in de
kipproducten, vandaar dat de ketenpartners
kunnen zorgen voor opschaling. Ze
verwachten dat de afzet richting het einde
van het jaar is verdubbeld ten opzichte van
mei 2011.
Technische resultaten
De Hubbard JA 757 kuikens worden gevoerd
met speciaal voor dit concept geproduceerde
voeders. De pluimveehouder
zet drie verschillende voerfasen in, welke
zijn afgestemd op de leeftijd van het kuiken.
De samenstellingen van het rantsoen
wordt afgestemd op de behoefte van de
langzaam groeiende kuikens. De dieren
behalen een slachtgewicht van 2.200 gram
met een netto voederconversie van 1,95.
Deze resultaten worden gerealiseerd vanwege
de lagere bezetting van maximaal
vijftien kuikens per vierkante meter. Verder
zien we minder uitval en een langzamere
groei. Na de eerste rondes realiseerden de
deelnemende puimveehouders een gemiddelde
uitval van 2,37%, waarbij een aantal
veehouders in staat is gebleken om minder
dan 0,5% uitval te realiseren.
Ketenconcept
Gildehoen is opgezet in samenwerking met
broederij Morren, slachterij Esbro BV en
ForFarmers. Het product wordt vermarkt
door InterChicken, die de kipproducten
aan supermarkten levert. Morren broedt
de eieren uit en Esbro slacht de kuikens
voor het Gildehoen. ForFarmers levert voeders
en geeft advies aan veehouders in dit
concept.
Wanneer u nog vragen heeft over dit concept,
dan kunt u contact opnemen met uw
voorlichter.

In de vorige Voertaal kwam pluimveehouder Bert de Boer aan
het woord over dit nieuwe concept. In deze Voertaal geven we
de ervaringen van de ketenpartners. Hoe kijken zij aan tegen de
resultaten van het Gildehoen-concept?
Henk Morren, broederij Morren
“De levering van kuikens binnen het Gildehoen-concept
past mooi binnen de werkzaamheden
van onze broederij. We hadden
al ervaring met het broeden van kuikens voor
de biologische sector en het Gildehoen-kuiken
is een mooie aanvulling op ons assortiment.
Natuurlijk vraagt het concept wel wat
aanpassingen op het gebied van planning
en logistiek, maar dat hebben we er graag
voor over. We gebruiken voor dit concept de
eendagskuikens die afkomstig zijn van onze
Hubbard JA 757 moederdieren. Na uitkomst
in de broederij zijn het erg plezierige kuikens.
De kuikens zijn van een langzaamgroeiend
ras en erg vitaal. Daardoor is het een fijn kuiken
om mee te werken. Dat blijkt ook uit de
contacten met de pluimveehouders. De uitval
is bovengemiddeld laag, namelijk ver onder
de 1%. Daar ben ik erg trots op. Sinds enkele
maanden houd ik de resultaten van alle
uitgebroede kuikens gedurende de eerste levensweek
precies bij. De Gildehoen-kuikens
blijken in de eerste zeven dagen tot nu toe
honderd procent medicijn- en antibioticavrij
te zijn. Ik vind dit een uitstekende prestatie!”
jan Tjassens, ForFarmers
“Gildehoen is een goed concept naast onze
reguliere vleeskuikens. Zowel de kuikens
als de veehouders voelen zich goed bij het
Gildehoen-concept. De veehouders zetten
tweederde van het aantal kuikens op dan
voorheen. De kuikens hebben meer ruimte
in de stal. Door het sterke Hubbard-ras en
de lagere bezetting is de uitval in de koppel
beduidend lager, waardoor het arbeidsplezier
voor de pluimveehouder toeneemt.
Onze voorlichters en klanten komen met
veel plezier in de Gildehoen stallen. De kuikens
zijn levendig en zeer vitaal. Zodra de
veehouder graan gaat strooien, komen de
kuikens naar hem toe en lopen achter hem
aan. Voor veehouders is het een prettig kuiken
om mee te werken. Samenvattend is
het mooi dat het traject, dat we ruim een
jaar geleden samen met onze ketenpartners
zijn gestart, nu tot een succes komt.
Als sector zetten we ons in voor probleemloos
kuikens houden zonder de inzet van
antibiotica. Dat is het streven van de hele
sector!“
GILDEHOEN
joop Eskes, slachterij Esbro BV
”Het is een mooi kuiken om mee te werken.
Het Gildehoen-concept vergde wel aanpassingen
in de slachterij, maar door onze ervaring
met biologische kuikens wisten wij
daar snel op in te spelen. De uniformiteit
van de kuikens stemt mij positief en de
uitval bij aankomst op de slachterij is zeer
laag. Bij deze kuikens is de spreiding in gewichten
zeer klein. De gewichten van de
hennen en hanen liggen dichter bij elkaar.
Het gewichtspercentage van het pluimveevlees
is na inslachting iets lager dan bij
regulier pluimvee. Daardoor zijn de slachtkosten
voor dit concept iets hoger. We
kunnen in deze slachterij goed met deze
kuikens werken. Het is een mooi en stevig
kuiken. Doordat de dieren een stevige huid
hebben, komen er weinig beschadigingen
voor. Wij ervaren het Gildehoen-kuiken als
een mooi kuiken. Hiervan kunnen we een
goed kipproduct maken, betaalbaar geproduceerd,
voor de bewuste consument.”
31

32
Bij frequent doorzaaien
blijft het aandeel goede
grassen groot
Doordat melkveebedrijven steeds groter worden en meer melk per koe willen produceren, moet
het ruwvoer van goede kwaliteit zijn. Dit lukt alleen, wanneer de botanische samenstelling van het
grasland op peil blijft, zodat er voldoende opbrengst en voederwaarde van het grasland komt.
Productmanager Plant René Verhoeven
vertelt dat 55% van het Nederlandse grasland
onder de maat is. En dat terwijl de
hoge melkproducties van de Nederlandse
veestapel vragen om gras met een hoge
energiewaarde. Want hoogwaardig ruwvoer
van het eigen melkveebedrijf is een
belangrijke kostenverlager: goed gras bespaart
tot 30% op de krachtvoerkosten.
Daarom moet de botanische samenstelling
van het grasland op peil zijn.
Aandeel goede grassen
Een goede methode om dit op blijvend
grasland te realiseren is het toepassen
van doorzaaien. Bij frequent doorzaaien,
blijft het aandeel goede grassen groot,
waardoor het moment van grasland ver-
nieuwen kan worden uitgesteld. Door te
kiezen voor de nieuwste grasrassen van
hoogwaardige kwaliteit, wordt blijvend
grasland verbeterd. René: “De nieuwste
rassen gaan efficiënt met stikstof om, zijn
beter resistent tegen ziekten als kroonroest
en weten topopbrengsten te realiseren.
ForFarmers heeft hiervoor goede
mengsels in haar assortiment.“
Presentatie van René Verhoeven (midden) over het belang van een goede grasmat met op de voorgrond de nieuwe doorzaaimachine van Evers Agro.

Wanneer het aandeel goede grassen te
laag is, raden wij u aan om het grasland te
vernieuwen via scheuren en herinzaaien.
Een andere methode is het toepassen van
rotatieteelt waarbij gras, mais en eventueel
andere gewassen achtereenvolgend
op hetzelfde perceel geteeld worden. Het
voordeel op zandgrond is dat hierdoor het
organische stofgehalte toeneemt.
Belang van goede grasmat
Half mei heeft René Verhoeven tijdens
een demonstratie van een nieuwe doorzaaimachine
van Evers Agro uit Almelo
een korte presentatie gehouden over het
belang van een goede grasmat. Tijdens
deze demonstratie waren een aantal geinteresseerde
loonwerkers aanwezig. Zo
ook loonwerker Grefelman uit Luttenberg.
Zijn reactie op de vraag wat hij van
de nieuwe doorzaaimachine vindt is: “Ik
zie er zeker toekomst in, maar is de melkveehouder
wel genoeg overtuigd van het
belang van doorzaaien? Ziet de melkveehouder
het profijt? Wij zijn voorzichtig,
voordat we overgaan tot aanschaf van
deze machine, want een investering moet
wel rendabel zijn.”
Grotere capaciteit
Nu blijken de aanschafkosten voor de
nieuwe doorzaaimachine mee te vallen,
deze ligt om en nabij de 25.000 euro.
Voor 25 – 30 euro per hectare zou een
loonwerker hiermee de werkzaamheden
kunnen verrichten, dit in tegenstelling
tot de 70 euro per hectare die ze nu voor
het doorzaaien rekenen (excl. graszaad).
Evers Agro: “Voordeel van deze nieuwe
machine is de grotere capaciteit: de
werkbreedte ligt op zes meter, in tegenstelling
tot de standaard doorzaaimachines
die 2,5 meter breed zijn. En de machine
kan ook meerdere handelingen in
één werkgang uitvoeren. De machine beschikt
over een egalisatiebord voor grove
oneffenheden zoals molshopen, twee
rijen zware eggetanden die niet alleen de
dode grassen maar ook de mestflarden
en viltlagen losmaken en bovendien een
zaaibed voor het graszaad creëren. Het
graszaad wordt in de bodem vastgelegd
en aangedrukt en de bodem wordt niet
dichtgesmeerd. Wanneer het zaad vastligt
in niet dichtgesmeerde grond, kan het
eerder tot kieming overgaan.”
Een hoge voerwaarde bespaart krachtvoer en vergroot de opname van het
ruwvoer
In dit voorbeeld is het verschil € 472,70, wanneer we een KVEM-prijs van € 0,163 aanhouden.
Grasland Drogestofopbrengst VEM KVEM/ha
Slecht 10 ton 850 8.500
Nieuw 12 ton 950 11.400
loonwerk velddAgen
De Loonwerk Velddagen vinden plaats op woensdag 29 juni en
donderdag 30 juni a.s., van 13.00 uur tot 22.30 uur. Er zijn dagelijks demonstraties
om 14.00 uur en 19.30 uur.
ForFarmers is op de Loonwerk Velddagen aanwezig en begeleidt bezoekers in vier
stappen naar beter ruwvoer. Deze stappen sluiten aan bij de machines, die gedemonstreerd
worden, en spelen in op de actualiteiten rond bemesting en inkuilmiddelen.
Waar?
U vindt de Loonwerk Velddagen op het perceel van Maatschap Wessels te Rijssen.
Neem op de A1 afslag 27 en volg de bewegwijzeringsborden.
Kijk voor meer informatie op de website www.loonwerkvelddagen.nl.
33

34
Dankzij groenbemesters betere
bodemstructuur
Vanwege het droge voorjaar kan de graanoogst dit jaar vroeg uit-
pakken. Via de inzet van de juiste groenbemester in combinatie
met het beste zaaitijdstip heeft u nu de ruimte om aaltjesproble-
men en bodemziekten gericht aan te pakken.
Om aaltjesproblemen te voorkomen kunt
u het beste aaltjesresistent bladrammenas
of gele mosterd zaaien. Wanneer u
zoekt naar verbetering van de bodemvruchtbaarheid
of een betere vastlegging
van de stikstof, dan kunt u niet-aaltjesresistent
bladrammenas, gele mosterd,
bladkool of een grasachtige groenbemester
zaaien.
Het hebben van een groenbemester zorgt
voor een hoger organische stofpercentage
in de bodem. Daardoor wordt de bodemstructuur
verbeterd en kan de grond
vocht en voedingsstoffen beter vasthouden
(bufferen).
Tip: zorg bij het zaaien van een groenbemester
voor een goed zaaibed en voldoende
stikstof als startgift.
Enkele groenbemesters nader beschreven:
• Bladrammenas:
Bladrammenas heeft een snelle beginont-
Overzicht teeltmaatregelen groenbemesters
Gewas
1000-korrel-
gewicht (gr)
Zaaizaad
(kg/ha)1
wikkeling en vormt in korte tijd een massaal
gewas, waardoor het onkruid gemakkelijk
wordt onderdrukt. Het kan ook bij late
zaai nog voldoende gewas vormen om’s
winters de bodem te beschermen. Wanneer
de vorst intreedt vriest bladrammenas
dood. De planten hebben penwortels, maar
door de beperkte hoeveelheid zijwortels is
de doorworteling van de grond en de wortelopbrengst
veel minder dan bij grasgroenbemesters
Bladrammenas wordt geteeld
vanwege de toevoer van organische stof,
als stikstof vanggewas, als bietencystenaaltjesbestrijder
of als bescherming van de
grond tegen verstuiven. Naast resistentie
tegen het bietencystenaaltje is het hebben
van een multiresistentie bladrammenas tegen
Melodoigyne chitwoodi en Melodoigyne
fallax steeds belangrijker aan het worden.
• Gele mosterd:
Gele mosterd behoort tot de kruisbloemigen.
Onder gunstige groeiomstandigheden
kan het gewas in korte tijd veel organische
stof produceren. Gele mosterd
Zaaidiepte
(cm)
N-gift
(kg/ha)
Onder
dekvrucht
Bladrammenas 10-20 20-50 2-3 40-80 nee
Gele mosterd 5-10 15-25 2-3 30-50 nee
Bladkool 3-4 8-12 2-3 50-80 nee
Engels raaigras 2-3 15-30 1-2 40-60 ja
Italiaans raaigras 2-4 20-35 1-2 40-60 ja
vormt dan een lang (één tot twee meter)
en massaal gewas met een beperkte stevigheid.
Meestal is een voorbewerking
nodig (klepelen, maaien) om het gewas
goed te kunnen onderploegen. Zijn de
omstandigheden minder gunstig dan zal
de groei tegenvallen. Gele mosterd wordt
veelal gebruikt als groenbemester op laat
vrijkomend land. Het gewas heeft een
stevige penwortel die zich niet verdikt.
In zes weken tijd is de grond tot zo’n 70
centimeter doorworteld. Gele mosterd is
sterk (nacht)vorstgevoelig. Bij een flinke
nachtvorst vriezen de waterige stengels
en bladeren kapot. Gele mosterd stelt
niet veel eisen aan de grond en kan op
de meeste grondsoorten geteeld worden.
Alleen zure gronden zijn niet erg geschikt
voor de teelt. Gele mosterd wordt vooral
voor de toevoer van organische stof verbouwd
en als antistuifgewas, vrijwel nooit
voor voederdoeleinden. Voor bestrijding
van bietencystenaaltjes is de zaaitijd van
het gewas meestal te laat.
• Bladkool:
Bladkool is goed wintervast en dient voor
de winter goed ontwikkeld te zijn. Omdat
bladkool traag kiemt is vroeg zaaien (voor
1 september) gewenst.
• Engels raaigras:
Engels raaigras is wintervast en schiet in
het voorjaar laat door. Hiermee voorkom
je opslag in het volggewas. Engels raaigras
zorgt verder voor een goede beworteling
en smakelijk gras.
• Italiaans raaigras:
Italiaans raaigras is geschikt voor kortdurend
grasland, vooral voor maaidoeleinden
voor één tot maximaal twee jaar.
Onder goede groeiomstandigheden geeft
het een hoge productie. Het heeft een
snellere beginontwikkeling dan Engels
raaigras, maar is minder wintervast en
minder standvastig.

Proefvelden groenbemesters
Overzicht gewaseigenschappen groenbemesters
De grondbedekking is een maat voor de bladmassa/m2 . Een hoog cijfer betekent veel blad per m2 Een hoog cijfer in de kolom “gevoeligheid vorst” betekent dat het gewas “weinig vorstgevoelig” is. Een laag cijfer staat voor “zeer vorstgevoelig”.
Gewas Grondbedekking Gevoeligheid
vorst
Drogestofopbrengst bij goed
geslaagd gewas (kg/ha)
Effectieve organische
stof (kg/ha)
Bladrammenas 9 3 3900 850
Gele mosterd 9 1 3900 850
Bladkool 9 5 4000 850
Engels raaigras 7 7 4200 1000
Italiaans raaigras 9 5 4200 1100
Zaaitijdstip groenbemesters
Bladrammenas
Gele mosterd
Bladkool
Engels raaigras
Italiaans raaigras
mrt april mei juni juli aug sept okt
geel = zaaien onder dekvrucht (maart - half mei)
groen = zaaien op braak land (mei - juni)
rood = zaaien in vroege stoppel (juli - half aug.)
blauw = late stoppel (half aug. - half sept.)
35

36
Reportage
Een medewerker van pootgoedbedrijf Prinzen Somsen verplaatst de kisten. In de nieuwe bewaarloods kan 8.000 ton pootgoed bewaard worden.
Nieuwbouw bewaarloods:
capaciteit en efficiëntie zijn verbeterd
Honderdvijftig hectare pootgoed, die in kisten worden gerooid, een
eigen rassenvermeerdering en een nieuwe bewaarloods voor de be-
waring van 8.000 ton aardappelen in kisten. Dat zijn enkele belang-
rijke kenmerken van het pootgoedbedrijf Prinzen Somsen uit Aalten.
“De nieuwe bewaarloods met een oppervlakte
van 4.000 m 2 , is een verademing.
We kunnen nu efficiënter werken,
het pootgoed droogt mooier en daardoor
kunnen we nog meer kwaliteit leveren.”
Aan het woord zijn pootgoedtelers
Anno Prinzen en Hilbert Somsen.
In het verleden plaatsten ze de kisten nog
in bestaande pluimveestallen, elke stal kon
zo’n 500 ton bewaren. Hilbert Somsen vertelt:
“We konden de kisten niet op elkaar
stapelen. De nieuwe bewaarloods benutten
we vanaf oktober 2010. Hier kunnen
zes kisten op elkaar staan en hebben we de
mogelijkheid om in totaal 8.000 ton pootaardappelen
te bewaren. Dat is nog eens
een capaciteitsverbetering!”
De nieuwe bewaarloods verrees op de plek
van de pluimveestallen. Tot 2004 hadden
de zwagers Anno Prinzen en Hilbert Somsen
naast het akkerbouwbedrijf nog een
pluimveetak. Deze is beëindigd, omdat
Anno’s vader toen uit het bedrijf stapte.
Anno: “Wij hebben meer feeling met de akkerbouw,
daarom zijn we daarin uitgebreid.
We zijn geleidelijk gegroeid van 55 hectare
naar het huidige aantal van 150 hectare
pootgoed. Alle werkzaamheden, het poten,
de bespuitingen, het rooien en de bewaring
worden met vier medewerkers rondgezet.
In de winter, tijdens het sorteren komen er
extra krachten bij, want iedere aardappel
moet gezien worden.”
Leveren van kwaliteit
Doel van de ondernemers is om een kwaliteitsproduct
te leveren. Vooral bij export,
op dit bedrijf wordt tweederde van de aardappelen
geëxporteerd, is kwaliteit erg belangrijk.
“Je wilt geen klachten krijgen dat
er bacterieziek of schimmels (bv. Fusarium)
in het pootgoed zit. Dit ontstaat vooral
door versmering. Daarom is hygiënisch
werken tijdens het rooien en in de opslag
zo belangrijk. We beschikken over een kistenwasser,
waar de kisten gedesinfecteerd

worden en we rooien de aardappelen ook in
kisten. Het product komt onbeschadigd en
schoon in de kisten. Na het rooien worden
de kisten voor de droogwand gezet en zodra
het product droog genoeg is, gaan de
kisten naar een koelcel. De aardappelen
blijven in dezelfde kist, waardoor we een
handeling uitsparen. In de periode september
t/m maart wordt het pootgoed gesorteerd,
dan bekijken we iedere aardappel
van dichtbij en lezen we ze uit op de gewenste
kwaliteit.”
Het gaat om de kilo’s
In de koelcellen in de nieuw gebouwde bewaarloods
wordt bij de koeling geen gebruik
gemaakt van buitenlucht, maar van
mechanische koeling. Anno: “We hebben
bewust gekozen voor andere koelcellen
dan we in het verleden hadden. Mechanische
koeling geeft minder indroging van
het pootgoed. Er verdwijnt minder vocht uit
het pootgoed, waardoor er meer kilo’s in de
kisten overblijven. En het gaat ons nu juist
om de kilo’s, want we worden vooral op het
aantal kilo’s dat we leveren uitbetaald.”
Eigen vermeerdering
Natuurlijk speelt de kwaliteit van het product
mee bij de uitbetaling. Daarom is het
voor de pootgoedtelers belangrijk om met
gezond uitgangsmateriaal te beginnen.
Omdat ze geregeld merkten, dat aangekocht
pootgoed al bacterieziek was, hebben
de ondernemers ervoor gekozen om
hoogwaardig pootgoeduitgangsmateriaal
te gaan vermeerderen. “Dit betekent dat
er plantjes, honderd procent gezond uitgangsmateriaal,
in het laboratorium worden
gekweekt. Deze plantjes, van circa
twee centimeter hoog, worden daarna in
een kas uitgeplant. Hieraan komen twee
tot vijf aardappelen per plant. Het volgende
jaar worden deze knollen in het veld uitgeplant.
Dit zijn zogenaamde miniknollen, de
oogst heet tweedejaarsstam, daarna volgt
een derdejaarsstam. De derdejaarsstam
vermeerderen we tot eigen pootgoed. We
proberen te komen tot vijf generaties pootgoed.
Standaard worden enkele generaties
meer geteeld, maar daardoor is er meer
kans op besmetting.”
De vermeerdering van plantjes en eerste-
en tweedejaarsstam gebeurt niet op het
bedrijf van Prinzen Somsen, maar wordt
gedaan in nauwe samenwerking met een
collega akkerbouwer.
Bescherming noodzakelijk
De kwaliteit van het eindproduct staat of
valt ook met de juiste teeltomstandigheden.
Op advies van voorlichter Ria Wolters
zijn de pootgoedtelers vorig jaar overgegaan
naar het gebruik van Olie H.” Ria
vertelt: “Dit middel geeft een film over het
blad. Het zorgt voor een goede bescherming
tegen virusinfecties. En het kan goed
in combinatie met andere middelen toegepast
worden. Vorig jaar hebben Prinzen en
Somsen bijvoorbeeld Olie H in combinatie
met Ranman toegepast voor de beste
knolbescherming. Op dit moment werken
ze met Olie H en Valbon, want deze combinatie
geeft de beste bescherming tegen
Phytophthora.”
Veldspuit op GPS
Hilbert vertelt dat mensen geregeld aan
hem vragen waarom ze hem zo vaak met
een spuit in het perceel aardappelen zien.
“Het is voor de consument moeilijk te begrijpen
dat we de aardappelen moeten
beschermen. We werken met streng geselecteerde,
goedgekeurde middelen en we
proberen de concentratie werkzaam middel
zo laag mogelijk te houden. Bovendien werken
we met een veldspuit op GPS. Zodra
de GPS registreert dat we in een bepaalde
rij al geweest zijn, dan sluiten de spuitdoppen,
die boven die rij hangen, automatisch.
Daardoor gaan we nooit twee keer met het
middel over dezelfde aardappelplanten.”
Hilbert Somsen maakt bij de veldspuit gebruik van GPS. Zo voorkomt hij dat er overlap van het middel op
het gewas plaatsvindt. Hier spuit hij een combinatie van de middelen Olie H, Sumicidin en Valbon.
BEDRIjFSGEGEVENS
Anno Prinzen en Hilbert Somsen zijn blij met de
nieuwe bewaarloods.
Akkerbouwers Anno Prinzen en Hilbert
Somsen uit Aalten (Gld.) verbouwen rond
de honderdvijftig hectare pootaardappelen.
Dit pootgoed wordt o.a. geleverd aan de
HZPC, Averis Seeds en vrije afzet. Tweederde
van dit pootgoed wordt geëxporteerd,
de rest is pootgoed voor fabrieksaardappelen.
De ondernemers verzetten
alle werkzaamheden samen met vier medewerkers
en in drukke tijden worden er nog
enkele parttimers ingezet.
Het bedrijf heeft twintig hectare grond in
eigendom, het overige huren ze bij verschillende
veehouders of andere ondernemers
in de buurt. De gronden liggen in een cirkel
van maximaal vijftien kilometer van het akkerbouwbedrijf.
De grondsoort loopt uiteen
van puur zand, leem tot klei. Dit maakt het
telen van aardappelen gevarieerd, want
elke grondsoort heeft weer zijn eigen voor-
en nadelen.
De ondernemers telen licentierassen, dit
betekent dat er van te voren is bepaald
hoeveel hectare van welke rassen ze gaan
telen. De ondernemers willen graag de gehele
winter aardappelen (gespreid) afzetten,
daarom kiezen ze zowel voor vroege
als late rassen. Op dit moment telen ze
zo’n vijftien rassen, waaronder Altus, Asterix,
Avarna, Aveka, Baraka, Bartina, Festien,
Monalisa, Seresta en Spunta. Altus en
Bartina zijn twee nieuwe rassen die in het
kader van rasvernieuwing worden ingezet.
Anno: “De verwachtingen van Altus zijn
hoog. Het ras moet zich echter nog bewijzen.”
Voor de gewasbescherming maakt het bedrijf
gebruik van producten van ForFarmers.
Voorlichter Ria Wolters adviseert de ondernemers
over het gebruik en de inzet van
deze producten. Daarnaast geeft ze advies
over de bemesting.
De ambitie van Prinzen en
Somsen:
Bedrijfsoptimalisatie inclusief verdere
automatisering.
37

38
Maïsdemovelden 2011
ForFarmers heeft op een vijftal locaties demovelden met maïsrassen. Het doel van deze
demovelden is om de rassen, die ForFarmers in haar rassenadvies voor 2011 heeft opgenomen
én een aantal veelbelovende rassen voor de komende jaren te laten zien.
Door de aangescherpte normen in de mestwetgeving wordt het vooral op zandgrond
steeds moeilijker om een goede opbrengst te realiseren.
De doelstelling van minimaal zestien ton drogestof moet op zandgrond echter te realiseren
zijn.
De velden zijn in 2011 gelegen op de volgende locaties:
Rodedijk 2, Gelselaar
Misterweg/hoek Meenkmolenweg, Winterswijk-Miste
Rengersweg, Laren
Rijksweg 101-111, Toldijk
Zuthemerweg, Laag Zuthem
Wanneer u een demoveld wilt bezoeken, alleen of in studieclubverband, en een toelichting
wenst, dan kunt u uw voorlichter hiervoor raadplegen.
Lelieshow Lemelerveld B(l)oeit!
De lelie(bollen)teelt is al enige decennia prominent aanwezig in
het oosten van het land. De leliebollen, die hier geteeld worden,
zijn gewild vanwege de goede broeikwaliteit van de bollen. Mede
daardoor leek het enkele lelietelers een goede zaak om u in de
gelegenheid te stellen, de prachtige en veelzijdige kleuren van de
lelies te ontdekken. Dit kan van woensdag 3 augustus t/m zondag
7 augustus in Lemelerveld.
De wereld aan lelies
De show Lemelerveld B(l)oeit! heeft dit jaar
als thema: De wereld aan lelies. Het product
lelies is letterlijk en figuurlijk een wereldproduct:
naar allerlei windstreken worden de
lelies geëxporteerd, waar de bol uiteindelijk
door lokale bloemenkwekers tot bloei wordt
getrokken. De lelieshow zal dit jaar opgebouwd
worden rondom een aantal voor de
leliebranche belangrijke afzetlanden.
Openingstijden
Lemelerveld B(l)oeit is van woensdag 3 augustus
tot en met zaterdag 6 augustus geopend
van 10.00 uur tot 21.00 uur. Zondag
7 augustus zijn de deuren open van 13.00
uur tot 18.00 uur. De entreeprijs is € 3,00
voor iedereen vanaf 13 jaar. Voor jongere
kinderen is de toegang gratis. ForFamers is
bij deze show aanwezig. De locatie is Zaal
Reimink, Dorpsstraat 2 in Lemelerveld.
Graaninname
De graanoogst is nabij. De meeste graanleveranciers
hebben hun graanovereenkomst
teruggestuurd naar ForFarmers.
Belangrijk is dat u bij levering altijd uw leverbewijzen
meeneemt en afgeeft op de
ontvangstlocatie.
Let op: wilt u uw granen niet afrekenen tegen
een poolprijs, maar bent u geïnteresseerd
in een dagprijs? Neem dan contact
op met een medewerker van de afdeling
Klantenservice tel.: +31 (0)573 28 88 11.
Ook wanneer u van ForFarmers geen
graanbrochure hebt ontvangen, dan kunt
u dit bij een medewerker van de afdeling
Klantenservice aangeven.
fotografie Eelke Rieks Wilms

Productierechten
In dit artikel staan de cijfers van 8 juni 2011 vermeld.
Koopmelk
De prijs van melkquotum schommelt sinds
april tussen de 17,50 en 18 eurocent per %
vet. Er is wat meer aanbod dan begin april
maar dit blijft beperkt. Op dit moment is de
vraag wat afwachtend, waarschijnlijk door
de aanhoudende droogte.
Leasemelk
Ondanks een krap aanbod, is er in het huidige
quotumjaar meer bemiddeld in leasemelk.
De prijs ligt rond de 4,8 eurocent per
% vet. De laatste weken wordt het aanbod
iets ruimer. Dit is echter bij deze marktconforme
prijs snel verleasd.
Varkensrechten koop
Door onduidelijke wetgeving is de vraag
naar rechten afwachtend. De verkopers
hebben ook geen haast waardoor er weinig
handel is op dit moment.
In Oost is er gehandeld voor 120 euro voor
benutbare varkensrechten, op dit moment
ligt de prijs iets lager.
De prijs in Overig en Zuid ligt lager, maar
daar is het aantal transacties zeer beperkt.
Varkensrechten lease
In de lease van varkensrechten gebeurt de
laatste weken weinig. Een enkele transactie
in Oost voor prijzen lager dan 18 euro
per varkenseenheid. In Zuid en Overig zijn
er bijna geen transacties. De leaser wacht
nog af.
Pluimveerechten
De bemiddeling in pluimveerechten is rustig,
af en toe wordt er een partij overgedragen.
De prijs was in Oost circa 8,5 euro per
pluimvee-eenheid. In Overig en Zuid is de
prijs een fractie lager.
Voor de lease van pluimveerechten geldt
hetzelfde, maar het is nog vroeg in het jaar.
De vraagprijs voor lease bedraagt circa
€ 1,10 per pluimvee-eenheid in Oost. Zowel
koop als lease zijn qua prijsniveau wat
gedaald ten opzichte van begin dit jaar.
Toeslagrechten
Op dit moment is er veel vraag, maar weinig
aanbod. De toeslagrechten, die nu worden
aangeboden, zijn voor de koper te benutten
vanaf 2012. Omdat de regelgeving in
Grafiek: prijsverloop koopmelk 2009-2010-2011, prijs per % vet, excl. BTW
Bron: Gerealiseerde omzet ForFarmers Prijsverloop Bomap. koopmelk 2009-2010-2011
prijs per % vet, excl btw
Prijs
prijs
34
31
28
25
22
19
16
13
10
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52
2014 kan veranderen, willen veel agrariërs
voor elke hectare graag een toeslagrecht.
Er hebben al meerdere transacties plaatsgevonden.
Contact met BOMAP
Heeft u vraag naar of aanbod van melkquotum,
varkensrechten, pluimveerechten of
Week
Week
bron: gerealiseerde omzet ForFarmers BOMAP
toeslagrechten, neem dan contact op met
de afdeling BOMAP van ForFarmers tel.:
+31 (0)573 28 89 89. Of stuur een mail
naar bomap@forfarmers.eu.
Kijk op de website voor de actuele prijsinformatie.
Specialisten productierechten v.l.n.r.: Clemens Goselink, Roel Visscher en Ria Zieverink.
2009
2010
2011
39

40
Wel of geen luchtwasser,
de keus is aan u
Voor de ondernemers, die voor de keuze staan om wel of geen lucht-
wasser aan te schaffen, licht BOMAP in dit artikel toe, welke soor-
ten luchtwassers er zijn. Ook krijgt u een indicatie van de jaarkosten.
Er gaan verhalen rond dat alle varkens- en
pluimveestallen in 2013 van een luchtwasser
voorzien moeten zijn. Dit is onjuist.
Een luchtwasser kan toegepast worden
om de stal emissiearm te maken. Er zijn
echter meer goedgekeurde emissiearme
systemen. Een andere mythe is dat luchtwassers
niet goed functioneren en altijd
in storing staan. Het komt zeker voor, dat
een luchtwasser in storing staat, het is tenslotte
techniek. Maar in de praktijk draait
de nieuwste generatie luchtwassers goed.
Een ander veelgehoord item, is dat de veehouder
de wasser uitzet om stroomkosten
te besparen. In de praktijk blijken alle wassers
volop te draaien. Bovendien controleren
de gemeenten hier streng op. Een wasser
uitzetten is dus geen optie.
Wat wel zo is, is dat de luchtwasser jaarlijks
extra kosten met zich meebrengt. De
energiekosten verschillen per wasser, maar
elke wasser brengt de nodige exploitatiekosten
met zich mee.
Waarom een luchtwasser
Iedere ondernemer dient zelf een afweging
te maken om wel of geen luchtwasser te
plaatsen. Sommige ondernemers houden
niet van de “toeters en bellen” in de mestkelder
en kiezen daarom bewust voor een
luchtwasser. De luchtwasser is een “End-of
Pipe” systeem, de stal kan van binnen traditioneel
worden uitgevoerd.
Andere ondernemers maken liever eenmalig
extra kosten voor een kelder, dan jaarlijks
de extra kosten van de luchtwasser
te hebben. Bovendien zitten zij ook niet te
wachten op het extra onderhoud dat deze
techniek met zich meebrengt.
Er is ook een categorie ondernemers, die
geen keuze hebben. Zij moeten op basis
van de ligging van het bedrijf, op een plek
waar geen uitbreiding van ammoniak en/
of geuruitstoot mag plaatsvinden, wel een
luchtwasser aanschaffen om überhaupt
een vergunning te krijgen. Dit speelt bij-
Schematisch overzicht van de werking van een luchtwasser
NAAM:
Chemisch luchtwassysteem 95 %
ammoniakemissiereductie, voor
kraamzeugen, gespeende biggen,
guste en dragende zeugen,
dekberen en vleesvarkens
NUMMER:
BWL 2008.09.V1
Systeembeschrijving
April 2009
voorbeeld wanneer het bedrijf naast een
Natura 2000 gebied ligt en/of de huidige
geurbelasting te hoog is.
Soorten luchtwassers
Gaat u voor een luchtwasser, dan kunt u
kiezen uit drie soorten wassers:
1. Biologische wassers
2. Chemische wassers
3. Combiwassers
Biologische luchtwasser
Bij een biologische luchtwasser wordt de
lucht meestal via de ruimte onder het waspakket,
door het waspakket geleid. In deze
ruimte onder het waspakket vindt alvast
enige bevochtiging van de lucht plaats.
Verder wordt hier de lucht optimaal verdeeld
over het gehele aanstroomoppervlak
van de wassectie. De wassectie bestaat
uit een kolom met vulmateriaal dat continu
wordt bevochtigd met wasvloeistof. Bij het
passeren van de ventilatielucht door het
luchtwassysteem wordt 70% van de ammoniak
opgevangen in de wasvloeistof, hierbij
vindt tevens een geurreductie plaats van
45%. De gereinigde ventilatielucht verlaat
de luchtwasser vervolgens via een druppelvanger.
De wasvloeistof wordt afgevoerd
naar een aparte biologische sectie. De biologische
sectie (nitrificatie) bestaat uit een
kolom vulmateriaal waardoor continu waswater
stroomt. Bacteriën die zich op het
vulmateriaal en in de wasvloeistof bevinden
zetten de ammoniak om in nitriet en/of nitraat.
Met het spuiwater worden deze stoffen
uit het wassysteem afgevoerd.
Chemische luchtwasser
Bij een chemische luchtwasser is sprake
van een horizontale luchtstroom welke
door een staande kolom vulmateriaal wordt
geleid. Deze kolom vulmateriaal wordt
continu bevochtigd met een aangezuurde
wasvloeistof. Bij passage van de ventilatielucht
door het luchtwassysteem wordt
de ammoniak opgevangen in de wasvloeistof,
waarna de gereinigde ventilatielucht
het systeem verlaat. Door toevoeging van
zwavelzuur aan de wasvloeistof, wordt de
ammoniak gebonden als ammoniumsulfaat,
waarna deze met het spuiwater wordt af-

Investerings- en jaarkosten luchtwassers
Combiwassers zijn 5% tot 25% duurder in investerings- en jaarkosten.
Aantal
Nieuwbouw Bestaande stallen
vleesvarkens Investering jaarkosten Investering jaarkosten
500 € 88,- € 27,50 € 130,- € 33,75
1000 € 60,- € 19,50 € 103,- € 26,00
2000 € 46,- € 15,75 € 85,- € 21,50
3000 € 41,- € 14,00 € 75,- € 19,25
4000 € 39,- € 13,75
Bron: HAS Den Bosch 2010
gevoerd. De chemische luchtwassers worden
altijd opgebouwd uit standaard modules,
welke gezamenlijk als unit bij de stal
worden geplaatst. Bij de aanschaf van een
chemische wasser kan worden gekozen
voor een ammoniakreductie van 70% of
een ammoniakreductie van 95%. De geurreductie
van een chemische luchtwasser is
altijd 30%.
Combiwasser
Er zijn twee soorten combiwassers op de
markt, namelijk de puur biologische combiwassers
en de combiwassers met een chemische
stap, waarbij dus ook zwavelzuur
wordt toegevoegd.
De ammoniakemissie (inclusief geur- en
stofemissie) wordt beperkt door de ventilatielucht
te behandelen in een luchtwassysteem
die is opgebouwd uit meerdere
wasstappen. Meestal bestaat de installatie
uit een watergordijn met daarachter een biologische
of chemische wasser. Het watergordijn
is in de voorruimte aanwezig waarin
de lucht optimaal wordt verdeeld over het
gehele aanstroomoppervlak van de wassectie.
De biologische of chemische wasser
betreft een kolom met vulmateriaal, waarover
continu wasvloeistof wordt gesproeid.
De gezuiverde lucht verlaat vervolgens via
een druppelvanger de installatie. Bij het
passeren van de ventilatielucht door het
luchtwassysteem wordt de ammoniak opgevangen
in de wasvloeistof.
De bacteriën die zich bij een biologische
combiwasser op het vulmateriaal en in de
wasvloeistof bevinden, zetten de ammoniak
om in nitriet en/of nitraat, waarna
deze stoffen met het spuiwater worden afgevoerd.
Bij een chemische combiwasser
wordt de ammoniak gebonden door het toegevoegde
zwavelzuur. De verwijdering van
stof en geurcomponenten gebeurt hoofdzakelijk
in het eerste watergordijn. Een combiwasser
geeft een ammoniakreductie van
85% en een geurreductie van 70% tot 85%,
afhankelijk van het soort combiwasser.
Spuiwater
Het spuiwater van alle luchtwassers is erkend
als meststof. Dit spuiwater kan als
zodanig afgevoerd of op eigen grond aangewend
worden.
Wel of geen luchtwasser toepassen
op uw bedrijf? De keuze is uiteindelijk
aan de uzelf. Bij het maken van
deze keuze kan de afdeling BOMAP
van ForFarmers u van dienst zijn.
Voor vragen kunt u bellen naar tel:
+31 (0)573 28 89 89.
41

42
Reportage
Om te voldoen aan de Maatlat Duurzame Veehouderij heeft Pelgrom gekozen voor ruime looppaden en een ruime maatvoering van de boxen. Als boxenvulling
heeft de melkveehouder gekozen voor een waterbed.
“Ik haal plezier uit de diversiteit
van het werk”
Vorig jaar schreven we in Voertaal over de nieuwbouw bij melkvee-
houder Ronald Pelgrom in Hummelo. BOMAP heeft de nieuwbouw-
plannen getoetst aan de Maatlat Duurzame Veehouderij en de ver-
gunningaanvragen verzorgd. Wij vragen Ronald naar zijn ervaringen.
“Eind 2008 dacht ik voor het eerst aan
nieuwbouwplannen. Het jongvee werd namelijk
op een andere locatie gehuisvest en
het melken in de 2x4 melkstal ging me ook
tegenstaan. Omdat ik naast de melkveehouderij
ook een ijsmakerij run, kwam ik
tijd tekort. In het voorjaar van 2009 heb ik
contact gezocht met BOMAP, zodat zij me
verder konden helpen met de milieuvergunningsaanvraag
en Maatlat Duurzame Veehouderij
(MDV). We hebben besloten om
rekening te houden met de MDV, zodat ik
gebruik kan maken van het fiscale voordeel
van de milieu-investeringsaftrek en het willekeurig
afschrijven volgens de Vamil.”
Ruime maatvoering
Geerten Wassink van BOMAP vult aan: “we
proberen bij nieuwbouw altijd rekening te
houden met de eisen van de Maatlat, want
het fiscale voordeel is zeer groot. Dit is mooi
meegenomen.” De maatregelen die meetellen
voor de MDV zijn bijvoorbeeld een ruime
maatvoering van de boxen (op dit bedrijf
1,15 meter breed en 2,5 tot 2,8 meter diep)
en ruime looppaden van 3,5 tot vier meter.
Als boxenvulling heeft de melkveehouder
gekozen voor een waterbed. Geerten: “En
dankzij dakisolatie en een klimaatcomputer
reduceert Pelgrom de ammoniakemissie. Dit
maakt de stal extra duurzaam.”
Simpel met luxe
Eind september 2010 is de nieuwe melkveestal
met 73 ligplaatsen en een melkrobot
in gebruik genomen. Er staat volgens
Ronald een simpele, doelmatige stal, maar
wel met de luxe van een melkrobot, een
mestrobot en een automatisch klimaatsysteem.
De bouw van de stal is goed verlopen.
Ronald is daarbij blij, dat hij het project
heeft aanbesteed. “Daardoor waren
voor mij de kosten bij voorbaat duidelijk,
zo kon ik onverwachte tegenvallers voorkomen.
Bovendien heeft de aanbesteding een
scherpe kostprijs voor de stal opgeleverd.”

Aandachtspunten robot
Voor de keuze van het merk melkrobot
heeft Ronald meerdere merken in werking
gezien. De keuze viel op Lely, omdat dit bedrijf
een totaalpakket levert, bestaande uit
melkrobot, mestrobot en koeborstel. “Alles
van één leverancier werkt prettiger.” Maar
de melkveehouder heeft achteraf wel ervaren
dat hij toch nog te weinig is voorbereid
op het melken met een robot. “Er komen
bij het robotmelken andere aandachtspunten
naar voren, dan ik eerst had verwacht.
Daarom is mijn tip aan melkveehouders,
die overwegen om een melkrobot aan te
schaffen, om een paar dagen bij een robotboer
in de stal mee te lopen. Om te ervaren
hoe de robot gedurende de dag functioneert
en van de veehouder te horen, hoe
het met het onderhoud en vervanging van
materialen zit.”
Voorzorgsmaatregelen
De start in de nieuwe stal is naar tevredenheid
verlopen. Alleen ervaart Pelgrom nu
nog de naweeën van de invloed van een
nieuwe roostervloer op de klauwen van de
melkkoeien. “In nieuwe betonnen roosters
zitten zuren, die er eerst uit moeten. We
hebben de scherpe kanten van de roosters
verwijderd (afbramen) en ze met lijnzaadolie
ingesmeerd. En bij de koeien zijn extra
voorzorgsmaatregelen genomen, zoals het
aanbieden van extra structuur en Univit
Mobiel. Univit Mobiel is een mineralenmengsel
met organische sporenelementen,
biotine en gisten. Er is ook een bekapbeurt
overgeslagen. Helaas heeft dit nog niet
voldoende geholpen. De klauwen hebben
een opdonder gehad, waardoor de conditie
van de koeien wat achteruit is gegaan. Mijn
tip is dan ook om een nieuwbouw zo in te
plannen, dat de stal klaar is, wanneer de
De nieuwe ligboxenstal met links de ijsmakerij.
koeien overdag nog naar buiten gaan. Dan
kunnen de klauwen in de weide iets ontlast
worden.”
Fit naar nieuwe stal
Geerten Wassink reageert hierop. “In de
voorbereiding kan er wat aan dit probleem
gedaan worden door de roosters ruim op
tijd te bestellen. Ze kunnen beter een tijd
op het erf liggen uitharden, dan dat ze
direct na levering in de stal worden geplaatst.”
En voorlichter Patrick Wevers vult
aan: “De melkkoeien kunnen al ruim voor
de overplaatsing worden voorbereid op de
nieuwe stal. Met behulp van mineralen ter
bevordering van de klauwgezondheid, het
geven van extra structuur in het rantsoen
en door de klauwen al regelmatig te controleren
en zo nodig te behandelen gaat het
melkvee fit over naar de nieuwe stal.”
Denk aan het rendement
Andere tips, die Ronald melkveehouders
wil meegeven zijn: betrek goede adviseurs
bij de plannen, wees open en eerlijk, dan
krijg je daar ook een open en eerlijk antwoord
voor terug en denk bij investeringen
altijd om het rendement. Ronald: “Ik heb
bijvoorbeeld bij calculaties altijd mezelf de
vraag gesteld of ik daar wakker van ga liggen
of niet. Deze nieuwbouw heeft de kostprijs
met vijf tot zes cent per kg melk op het
bedrijf verhoogd. Maar we hebben bij de
berekeningen niet ingecalculeerd dat we op
kosten zouden gaan besparen vanwege de
betere leefomstandigheden van ons melk-
en jongvee. De dieren produceren meer kg
melk, de leeftijd van de dieren wordt hoger
en we zien lagere dierenartskosten. Alles
wat we nu beter doen dan gecalculeerd,
geeft ruimte in verdere verlaging van onze
kostprijs.”
BEDRIjFSGEGEVENS
V.l.n.r.: Ronald Pelgrom, BOMAP specialist Geerten
Wassink en voorlichter Patrick Wevers.
Ronald Pelgrom woont samen met zijn vriendin
Petra en zijn twee dochters op een melkveebedrijf
in het Gelderse Hummelo. Hij
houdt daar 60 melkkoeien en heeft 57 hectare
grond. Tien hectare van de grond is voor
het verbouwen van mais, op zes hectare
worden consumptieaardappelen verbouwd
en de overige percelen zijn grasland.
Met de komst van de nieuwbouw heeft Pelgrom
de mogelijkheid gecreëerd om anderen
een kijkje te geven op het melkveebedrijf.
Bij de ijsmakerij komt een terras en boven
de stal zit een ontvangstruimte met zicht
op de koeien in de stal. Ronald heeft bij de
nieuwbouw geen enorme bedrijfsgroei voor
ogen gehad. “Ik ben geen boer die naar 140
koeien wil. Naast melkveehouder ben ik ook
ijsmaker. Ik haal mijn plezier uit de diversiteit
van mijn werk en het verbeteren van het bedrijfsrendement.”
De melkkoeien produceren gemiddeld 9.100
kg melk met 4,40% vet en 3,53% eiwit. Het
melkquotum bedraagt 560.000 kg. Samen
met voorlichter Patrick Wevers en robotspecialist
Rob Rutgers is er voor het robotmelken
een robotscan gemaakt. Daarnaast is
er veel tijd gestoken in een aangepast rantsoen
en ander krachtvoer voor het robotmelken.
Hierbij wordt gestreefd naar verhoging
van de vet- en eiwitgehaltes. Omdat Ronald
kiest voor het aanbieden van veel eigen ruwvoer
(scherpe voerkosten) worden er geen
bijproducten gevoerd, die op korte termijn
extra effect op het eiwitgehalte hebben.
De toename van klauwproblemen en de toegenomen
productie geeft een daling in de
gehaltes. Patrick: “Wanneer een koe minder
goed loopt, vreet ze minder, waardoor
de gehaltes onder druk staan. Met behulp
van een intensief klauwmanagement en een
aangepast droogstandsmanagement werken
we aan het verhogen van de gehaltes.”
De ambitie van Pelgrom:
Melk en ijs van goede kwaliteit maken
met aandacht voor maatschappelijk
verantwoord ondernemen.
43

ForFarmers
Klantenservice T: +31 (0)573 28 88 11
Weekenddienst T: +31 (0)573 28 89 22
BOMAP T: +31 (0)573 28 89 89
Subli paardenvoeders T: +31 (0)900 20 25 321
FarmFeed
Rundveehouderij T: +31 (0)573 40 84 50
Varkenshouderij T: +31 (0)33 246 31 32
ForFarmers verkoopleiders
Rundveehouderij Noord Wilfred Jonkman T: +31 (0)6 22 24 67 99
Rundveehouderij Midden en Vleesvee Henk van der Vegt T: +31 (0)6 51 34 43 25
Rundveehouderij Zuid en Geiten en Schapen Gertie Klein Hegeman T: +31 (0)6 53 31 35 88
Varkenshouderij Noord Richard Orriëns T: +31 (0)6 53 40 08 55
Varkenshouderij Midden Rinze Exterkate T: +31 (0)6 22 37 33 09
Varkenshouderij Brabant, Limburg, België Marleen van Sleuwen T: +31 (0)6 10 41 27 63
Pluimveehouderij Jan Tjassens T: +31 (0)6 53 40 40 46
Akkerbouw & Loonwerk Erik Schieven T: +31 (0)6 51 64 04 73
ForFarmers, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31 (0)573 28 88 00, F: +31 (0)573 28 88 99, info@forfarmers.eu, www.forfarmers.eu